~

In eerste instantie was het de bedoeling dat Marthaler Heijermans klassieker Op hoop van zegen zou regisseren, maar daar stapte de Zwitser al snel van af. Hij wilde geen bestaand verhaal vertellen, maar een door improvisatie ontstaan collagetoneel maken. Op hoop van zegen bleef een belangrijke inspiratiebron, maar tijdens de repetities stond niets vast: de acteurs mochten aanrommelen in een al wel volledig ontworpen decor. Geleidelijk aan ontstonden losse scènes, zonder een verhaal. Pas enkele dagen voor de première vertelde Marthaler in welke volgorde de scènes gespeeld gingen worden. En wonderbaarlijk genoeg levert het een coherente voorstelling op.

Vertraging

~

Muziek

Muziek speelt een belangrijke rol in de voorstelling. Allerhande liederen over de zee blijken een rijke bron van inspiratie. De acteurs zingen psalmen, oude zeemansliederen, fragmenten uit Der fliegende Holländer van Wagner, liederen van Schubert en Ravel. Maar ook burleske volksliedjes komen veelvuldig voorbij. Ballades worden afgewisseld met slapstick-achtige humor. Hadewych Minis zingt prachtige Franse chansons, maar er is ook ruimte voor het slangenmenstrucje van Chris Nietvelt. Frieda Pittoors speelt glansrijke rollen. Ze draagt op meeslepende wijze prachtige teksten van Pessoa voor, maar sleept zichzelf ook overtuigend over het podium, meegevoerd door een imaginaire windhoos.

Emoties

In Marthalers collage krijgen de verzamelde liedjes, gedichten en prozafragmenten een speciale betekenis; ze doen je beseffen hoe machtig muziek en tekst zijn als drager van emotie, van hoop, van verdriet, van berusting, van vertrouwen. En je beseft dat ons bestaan vooral rond die emoties draait, en dat handelen in zekere zin maar bijzaak is. Seemannslieder/ Op hoop van zegen is daarmee meer een voorstelling geworden over het wachten, hopen, herinneren, treuren en dromen dat het leven is dan een voorstelling over de zee.

Seemannslieder / Op hoop van zegen is nog tot en met 10 januari 2005 te zien.

~

Voor het dieptepunt, dan zijn we daar ook gelijk vanaf, zorgt overigens geen van de finalisten maar presentator Sjoerd Pleijsier. Hij moet het programma aan elkaar praten, maar deed dit weinig geïnspireerd. Op het moment dat na het optreden van Het Groot Niet Te Vermijden de jury nog niet tot een eindoordeel blijkt te zijn gekomen, presteert hij het zelfs te zeggen dat het publiek maar tien minuten iets voor zichzelf moet gaan doen. In plaats van dat hij in de tien minuten voor vermaak zorgt. Het komt hem te staan op boegeroep en spreekkoren die in een voetbalstadion niet zouden misstaan.

Een jurk als middelpunt

~

Gekromde tenen

Waar Baartman origineel is, is Ted Griffioen daar niet op te betrappen. In de eerste tien minuten van The Blues doet hij je denken dat je in een mannelijke versie van Sex in the City bent beland. In het begin probeert hij een toeschouwster te versieren om vervolgens te onthullen dat hij al een vriendin heeft, maar een hele lelijke. De wijze waarop hij uitlegt dat ook een lelijke vriendin voordelen heeft, is zeker boeiend. Geleidelijk blijkt echter dat Griffioen een slechte imitator van Hans Teeuwen is. De echte liefhebber van de Brabantse cabaretier zal met gekromde tenen in de zaal hebben gezeten. In combinatie met arrogant uitgevoerde flauwe woordgrappen, zorgt Griffioen voor irritatie onder zijn publiek. Dat hij nog de publieksprijs mee naar huis mag nemen doordat 41 procent van de toeschouwers hem de beste vindt, is misschien wel de grootste grap.

Sobere vertelling

Anuar is de meest authentieke van de drie. De Marokkaanse Nederlander blijft met zijn show Ik ben heel dicht bij zichzelf. Als Marokkaan van de derde generatie ontmoet hij tal van vooroordelen. Hij houdt de toeschouwers een spiegel voor, maar deinst er niet voor terug ook hand in de eigen Marokkaanse boezem te steken. Het zeer actuele integratiethema lijkt afgezaagd, maar Anuar weet het door zijn persoonlijke en sobere vertelling tot een spannend en aantrekkelijk kijkspel te maken. Zijn bezoek aan het zwembad is daarbij het spetterend slot. Van een Marokkaan zonder zwemdiploma’s tovert hij zichzelf – met behulp van een ouderwets zwembandje voor om het middel met blokjes – om tot een zelfmoord terrorist. Voor een half uur weet Anuar de aandacht meer dan vast te houden. Als winnaar was hij daarom ook onomstreden. Vraag is of hij ook buiten de Marokkaanse paden een goed programma kan neer zetten. Een uitdaging waar ook de jury Anuar voor plaatst. Tenzij Anuar natuurlijk nog avonden vol vergelijkbaar en afwisselend materiaal heeft.

Of een van de drie definitief zal doorbreken en in de voetsporen zal treden van eerdere Cameretten-deelnemers als Theo Maassen, Plien&Bianca en Marc-Marie Huijbregts is nog niet te zeggen. Wel duidelijk is dat ze er nog lang niet zijn en er nog te verbeteren valt. Het talent hebben ze zeker. Wie zelf wil oordelen kan naar een van de optredens die de drie finalisten de komende weken door heel het land houden. Als er tenminste nog kaarten zijn.

~

Hakt er in

Manuel walst soms zo stevig over het publiek heen, dat mensen te overdonderd zijn om te lachen of te klappen. Voor een grap die eerst even moet inwerken, geeft deze snertscherpe cabaretier weinig tijd. Hij hakt er meteen in, en vraagt zich hardop af of de mensen in de zaal terrorisme de normaalste zaak van de wereld vinden en of het publiek van deze avond überhaupt wel ergens van onder de indruk is. Jazeker wel, maar het heeft even tijd nodig om aan het snelle tempo en de harde grappen van deze man te wennen.

Actualiteiten

André Hazes, Anne Frank, Adolf Hitler, Willem van Oranje, Balthasar Gerards, Volkert van der G., Balkenende, Theo van Gogh en Geert Wilders passeren allemaal de revue tijdens deze voorstelling. De lijn van de show is wel enigszins uit z’n verband gerukt door actualiteiten waar Manuel het absoluut over wil hebben. Daardoor is de opstanding van Lazarus een beetje ondergesneeuwd. En naar het eind toe rammelt de voorstelling wat en duurt het allemaal net te lang voordat de voorstelling weer rond is. Toch weet Manuel de aandacht van het publiek vast te houden en heeft hij uiteindelijk iedereen goed geconfronteerd met de gruwelijkheden waarmee we dagelijks te maken hebben.

Hulk

Dat deze winnaar van de VSCD Cabaretprijs 2003 overigens niet alleen goed is in van te voren bedachte grappen, maar ook ad rem is, blijkt als zich onder het publiek een behoorlijk aangeschoten man bevindt. Manuel weet hem voor lul te zetten, terwijl de persoon in kwestie het zelf amper door heeft. Maar het publiek weet wel beter: die plotselinge grappen over de Hulk en de man waarvan gedacht werd dat hij wel zou slapen, gingen over hem. En dat heeft een band geschept tussen Manuel en het publiek.

Lef

Manuel is lekker zichzelf op het podium. Hij gooit alles eruit wat er in hem opkomt, ook al is dat niet altijd even fraai. Toch houdt het publiek van hem. Als je na zijn voorstelling Lazarus buiten in de kou staat, weet je nog maar weinig grappen letterlijk te herhalen, omdat het zo rap ging, intelligent in elkaar zat en enigszins overdonderde. Maar een gedachte overheerst: wat heerlijk en wat een lef heeft deze man!

Lazarus toert nog tot en met 27 mei 2005 door Nederland.

~

Sublieme mimiek

Drama alom, maar het stuk deed me vaak meer aan een klucht denken. Er wordt ook veel gelachen. De dialogen die de acteurs met elkaar voeren worden afgewisseld met monologen voor het publiek. Hierdoor is het duidelijk wat er door de hoofden van de acteurs spookt: je hoort al hun twijfels en onzekerheden., maar ook hun soms onterechte waarheden en vreemde hersenspinsels. Dit maakt hen kwetsbaar en menselijk. En bovendien erg grappig, vooral door de lekkere zelfspot van de karakters. De situaties en de typetjes zijn wel wat overdreven. Desondanks is alles heel herkenbaar, ook al is het voor mij persoonlijk nog wat te vroeg voor een midlifecrisis! Het stuk is jammer genoeg wel erg voorspelbaar. Deze materie wordt in zoveel films, theaterstukken en boeken behandeld, dat het niet meer echt fris en verrassend is. De acteertalenten en sublieme mimiek van de acteurs daarentegen is een lust voor het oog en oor. Ze vinden de perfecte balans tussen drama en scherpe cynische humor.

Vlaams in NYC

Toch kan ik mij de hele voorstelling er niet van weerhouden een beetje te verlangen naar de film van Woody Allen. De Tijd laat me die niet helemaal vergeten. De spot drijven met Newyorkse intellectuelen komt in het Vlaams niet helemaal lekker over. Al is de thematiek universeel, het Vlaams maakt het voor mij stijf en wat afstandelijk. Het is namelijk niet echt Vlaams, maar Vlaams in NYC. De namen zijn ten opzichte van de film enigszins veranderd, maar waarom dan niet gewoon Vlaamse namen en waarom speelt het zich niet in Antwerpen of Brussel af? Dat had het allemaal wat minder afstandelijk gemaakt. Misschien had ik hetzelfde als de karakters in dit stuk met liefde hebben, namelijk onrealistische verwachtingen.

Husbands and Wives toert nog tot 12 december door Nederland.