We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Disclaimer en privacybeleid
Een gebroken belofte
Magnum fotograaf Dennis Stock schenkt de bezoeker een intieme blik in het leven van de cultlegende James Dean, die met zijn indringende blik en zwaarmoedige diepe karakter talloze fans in zijn ban hield. Op 30 september 1955 kwam deze beroemde acteur in zijn Porsche Spyder in Californië om het leven. Zijn dood sloot de kortste en meest spectaculaire filmcarrière ooit gekend af. Nu, vijftig jaar later, is James Dean nog steeds een icoon, de personificatie van de eeuwige rusteloze jeugd. Fotograaf Dennis Stock publiceert in dit jubileumjaar zijn boek James Dean: Fifty Years Ago. Samen met James Dean reisde hij in 1955 langs plaatsen die voor James van betekenis waren en legde hun tocht zorgvuldig vast. De kunsthal presenteert deze foto’s in de tentoonstelling James Dean, Forever Young.
Dennis Stock is magnum fotograaf sinds 1951. Zijn foto’s zijn in veel collecties van musea over de hele wereld te bewonderen. Ook zijn ze veel bij mensen thuis op posters te zien. Stock heeft ruim zestien boeken geschreven, waaronder California Trip, Jazz Street en James Dean: Little Boy Lost, de definitieve Dean biografie. Direct na Deans sterven, was hij de eerste auteur die de toestemming kreeg van de familie van de acteur om over hem te schrijven. Als Dean overlijdt wordt duidelijk dat 1955 het belangrijkste jaar van zijn leven was en krijgen Stocks foto’s van de acteur uit dat jaar een diepere betekenis. Nu vijftig jaar na Deans dood hebben de foto’s nog steeds hun magische bezieling en spreekt de acteur met de doordringende blik nog immer tot de verbeelding.
Pretentieloze jongeman
Dennis Stock maakte op een feestje van de Hollywood-jetset kennis met de enigmatische James Dean. De brildragende jongenman stond stil in een hoekje. Onder het genot van een drankje raakte het tweetal aan de praat en er ontstond de basis voor een vriendschap. Dennis Stock werd uitgenodigd bij de preview van East of Eden en het duurde enige tijd voor hij in de hoofdpersoon de pretentieloze jongeman herkende die hij had ontmoet op het feest. Jimmy’s bescheiden voorkomen stond volgens Stock in schril contrast tot zijn sprankelende optreden in de film. Het was voor Dennis Stock vanaf dat moment duidelijk dat hij iets met de acteur moest ondernemen.
Stock had dit goed aangevoeld. James Dean werd plotsklaps beroemd en speelde in één jaar tijd in drie films. Zijn rol als Cal in East of Eden betekende zijn doorbraak, en kort daarop speelde hij in publieksfavorieten Rebel Without A Cause en Giant. Nog geen twee weken na het voltooien van die laatste film vond James Dean zijn dood. Dean’s rol in Rebel Without A Cause wordt ook wel één van de meest invloedrijke optredens in de filmgeschiedenis genoemd. Zijn rol als Jim weerspiegelt voor velen de eenzaamheid, frustratie en boosheid van de generatie van naoorlogse tieners.
Het boek en de tentoonstelling
De foto’s van Dennis Stock gaan verder dan gewoon plaatjes van een beroemdheid. Ze zijn ontdaan van alle opsmuk en laten de mens achter de ster zien. Het boek en de tentoonstelling bestaan uit tachtig zeldzame licht korrelige zwart-wit foto’s. Te beginnen in New York waar James Dean acteerlessen volgt, gevolgd door een bezoek aan de plaats waar hij is opgegroeid, Fairmount, Indiana, voordat de acteur en fotograaf terugvlogen naar Hollywood om daar Rebel Without A Cause te filmen. Ook zijn alle zeven macabere doodskist-foto’s te zien waarin James Dean poseert in een doodskist. Stocks korte memoires – mooi geschreven, uitdagend, verhelderend en soms verrassend- begeleiden de foto’s en vertellen over zijn bevindingen en vriendschap met Dean. De foto’s op de tentoonstelling zijn onderverdeeld in drie categorieën: New York, Fairmount en Hollywood. Deze foto’s ademen allemaal weer een hele andere sfeer uit en laten een andere James Dean zien.
Icoon in New York
Op aanraden van zijn dramadocent in Los Angeles vertrekt Jimmy naar New York om daar als acteur aan de bak te komen. In New York voelt hij zich meer thuis dan in L.A. New York is dan ook in de jaren vijftig voor een aankomend acteur dè plaats om naar toe te gaan. Het theater bloeit, de televisie viert hoogtij en de acteursstudio van Lee Stasberg is op zijn hoogtepunt. James Dean is vaak op Times Square te vinden. De foto die op ieders netvlies gebrand staat is die van James Dean helemaal alleen op Times Squar, verlaten en verward. Het is één van de meest iconische foto’s van de twintigste eeuw. Ook geeft Stock ons een blik in de Actors Studio van Lee Strasberg. Dit is een unicum omdat Strasberg nooit fotografen toeliet tijdens zijn lessen. Eén van de meest aantrekkelijke foto’s uit de collectie is de foto van de acteur in een drukke Manhattan bar: Dean ligt er buiten bewustzijn bij, met een sigaret nog brandend in zijn mondhoek. Stock laat ons in de begeleidende tekst weten dat James Dean leed aan slapeloosheid. Om de slapende Dean staan meisjes met paardenstaartjes toe te kijken
Fairmount
Het gezamenlijke bezoek aan de plek waar de acteur opgroeide, Fairmount, bleek het laatste voor Deans dood te zijn. Als James’ moeder overlijdt als hij vijf jaar oud is, stuurt zijn vader hem naar Indiana. Hier wordt hij opgevoed door zijn oom en tante. Zij zijn Quakers en deze warme en degelijke omgeving beviel de kleine Jimmy Dean goed. Dean was er helemaal thuis. De lokale pers volgde zijn beginnende carrière en ook de televisie toonde belangstelling. De foto’s die Stock in Fairmount nam zijn haast surrealistisch. Bijvoorbeeld van Dean die op de bongo speelt voor een publiek bestaande uit koeien en varkens op de boerderij en de acteur die handtekeningen uitdeelt aan oud-klasgenoten. Ontroerend zijn de foto’s van James die met zijn kleine neefje speelt.
Fataal Hollywood
Terug in Hollywood probeerde Jimmy de oude routine weer op te pakken, maar de combinatie van plotselinge roem en zijn moeilijke persoonlijkheid maakte dat lastig. Anonimiteit behoorde tot het verleden, en ook zijn leven van armoede was voorbij. Jimmy kocht steeds grotere en snellere raceauto’s. Hij deed mee aan races en won ook bij de profs. Dat vroeg om meer en sneller… En dat werd hem uiteindelijk fataal.
De foto’s van Stock ademen een typische sfeer van de jaren vijftig uit. Een mooie ode aan een gedoemd icoon met een onvergetelijk gezicht. Het is een intieme kijk op de mens achter de legende. James Deans vragende doordringende blik kijkt de bezoeker aan. Iets in die blik fascineert, de diepte, soms de opgewondenheid in zijn ogen, maar vooral ook de uitputting. Dean lijkt vermoeid door het leven. Zou hij dan toch uitgeleefd zijn geweest?
James Dean, Forever Young
Gezien in: Kunsthal, RotterdamNog te zien tot: zondag 28 augustus 2005
Misschien ook iets voor u
Historisch geweld in Japanse comics
De nieuwste delen van de lopende reeks Blade of the Immortal en van de klassieke reeks Samurai Executioner, alsmede de uitgave van King of Wolves, oud werk van de schepper van Berserk, hebben in importversie de betere Nederlandse boekhandel inmiddels bereikt. De Amerikaanse uitgever Dark Horse bewijst zich met deze titels opnieuw als de belangrijkste leverancier van kwaliteitsmanga. Samurai Executioner vormt de overtreffende trap in de kunstvorm, Blade of the Immortal blijft de allerbeste moderne reeks in zijn genre. Alleen King of Wolves boeit enkel als pulpcuriosum.
~
Kill Bill
~
Schaamteloos
King of Wolves speelt zich eveneens in een ver verleden af, maar is van een beduidend lager allooi. Het is wel een bijzondere uitgave, omdat het met het nog te verschijnen Japan het enige andere gepubliceerde werk is van Miura, de latere schepper van het befaamde Berserk. King of Wolves is de eerste uit een tweeluik van de hand van Miura en de populaire schrijver Buronson. Buronson schrijft af en toe intelligente en vakkundige politiek-suspense (Sanctuary), maar was ook verantwoordelijk voor melancholieke geweldspulp (Crying Freeman), met als dieptepunt Fist of the North Star. King of Wolves hoort ook bij de pulp: het is een vermakelijk idioot verhaal, waarin twee Japanners een tijdreis maken naar het dertiende-eeuwse China, alwaar ze erachter komen dat Dzjenghis Kahn eigenlijk een Japanner was. Dit absurde, schaamteloze nationalisme is verpakt in een sentimenteel liefdesverhaal. Miura’s hectisch-groteske, maar technisch feilloze tekenstijl, die hij met de Berserk-reeks zou perfectioneren, vormt een fraaie vormgeving voor deze kolder, die door Buronson en Miura redelijk serieus genomen wordt. Deel 7 van zijn superieure fantasy-reeks Berserk is inmiddels bij dezelfde uitgever verschenen.
Hiroaki Samura • Blade of the Immortal vol. 14: Last Blood • Uitgeverij Dark Horse • prijs: $ 17.95 • 256 pagina’s (z/w) • ISBN 1-59307-321-6
Kazuo Koike & Goseki Kojima • Samurai Executioner vol. 3: The Hell Stick • Uitgeverij Dark Horse • prijs: $ 9.95 • 312 pagina’s (z/w) • ISBN 1-59307-209-0
Kazuo Koike & Goseki Kojima • Samurai Executioner vol. 4: Portrait of Death • Uitgeverij Dark Horse • prijs: $ 9.95 • 304 pagina’s (z/w) • ISBN 1-59307-210-4
Kentaro Miura & Buronson • King of Wolves • Uitgeverij Dark Horse • prijs: $ 12.95 • 200 pagina’s (z/w) • ISBN 1-59307-333-X
Op 8WEEKLY verscheen eerder reeds een algemeen overzichtsartikel over de reeks Blade of the immortal, alsmede een recensie van Volume 13: Mirror of the Soul. Van Samurai Executioner bespraken we eerder Volume 1: When the Demon Knife weeps .
Misschien ook iets voor u
De wrok van een slechte DVD
Aangezien vrijwel elke film die het in de bioscoop redelijk goed heeft gedaan een special edition DVD in de winkels krijgt, kon een dubbelaar van The Grudge niet uitblijven. In een mooi (maar krasgevoelig) hoesje liggen twee schijfjes op de echte liefhebbers te wachten. Ieder ander kan deze editie namelijk maar beter links laten liggen.
~
Commentaar
Het meest opvallende aan de eerste disc is het ontbreken van een commentaar. Op vrijwel elke dvd staat tegenwoordig wel een commentaarspoor van een enthousiaste regisseur. Nu is het zo dat regisseur Takashi Shimizu alleen Japans kan, maar ondertitels hadden daar gemakkelijk wat aan kunnen doen. Het was leuk geweest wat meer inzicht te krijgen in deze verfilming van Ju-On, nota bene van dezelfde regisseur.
Bonusdisc
De zogeheten bonusdisc heeft veel minder te bieden dan de titel doet denken. De behind the scenes bestaat uit niet veel meer dan een stuk of vijftig uitermate saaie stukjes film van korte opnames achter de schermen. Het is hier slechts kijken naar een lachende Sarah Michelle Gellar, zonder enig commentaar of toelichting, een draaiende camera of een script. De film clips zijn gewoon scènes uit de film, op sommige punten ietwat aangepast, maar totaal niet vernieuwend. Voor zulke dingen bestaat de chapter selection.
Interviews
De vier interviews bieden ook niets nieuws. Sarah Michelle Gellar en Jason Behr (Doug) prijzen elkaar en de regisseur de hemel in, en vertellen dat het werken in Japan zo verschrikkelijk leuk is. Regisseur Shimizu vertelt, met behulp van een tolk die overal doorheen praat, dat het verfilmen van zijn eigen film uiteraard een ontzettende uitdaging was, zeker omdat Amerikanen zo anders zijn dan Japanners. Tenslotte mag producer Sam Raimi alle bovengenoemden nog even een veer in de reet steken.
Verder bestaat de bonusdisc uit niet meer dan wat vage, bij elkaar geraapte sound bites van alle acteurs, een fotogalerij met maar tien foto’s en ten slotte wat televisiereclames en de broodnodige trailers. Het mag duidelijk zijn dat deze special edition helemaal niet zo speciaal is. Zelfs aan de menu’s lijkt geen aandacht te zijn besteed. In ieder geval sluiten de extra’s mooi aan op de film: ze zijn allebei het kijken eigenlijk niet waard.
The Grudge (Special Edition)
Regie: Takashi ShimizuJaar: 2024
Distributeur: Dutch Film Works
Misschien ook iets voor u
Terug naar IJsland
IJslander Olaf Olaffson leidt twee levens. In zijn ene leven is hij een schrijver, in zijn andere leven is hij vice-voorzitter van Time Warner Digital Media in New York. Maar, zegt hij zelf, zijn hart ligt bij zijn schrijverschap. Terwijl De thuisreis in IJsland het best verkopende fictie-boek ooit is en het ook al in 1999 in een Engelse vertaling verscheen, is het nu pas in het Nederlands vertaald.
De vertelster van De thuisreis is Disa, een vrouw van middelbare leeftijd, die te horen heeft gekregen dat ze niet lang meer te leven heeft. Daarom ziet ze onder ogen wat ze jaren heeft ontweken: de herinneringen aan haar jeugd. Voor het eerst in jaren onderneemt ze een reis vanuit Engeland – waar ze met haar goede kameraad Anthony een hotel runt – naar IJsland. Ze leeft sinds lange tijd tevreden in Somerset, waar ze een gerespecteerd kokkin is. Maar evenals Olafsson zelf, die ook al jaren niet meer in zijn geboorteland woont, blijft ze aan IJsland denken. Ze kan niet loskomen van haar wortels. Haar ervaringen schrijft Disa op in een dagboek, dat Anthony haar voor deze reis heeft gegeven. Hierin tekent ze tijdens haar thuisreis haar levensverhaal op.
Ingetogen
Olafsson toont met dit ingetogen verhaal dat hij een begenadigd schrijver is. Disa vertelt aarzelend over haar leven, nu weer eens over het verleden, dan weer over het heden, zoekend, totdat ze langzaam maar onvermijdelijk alles wat ze verdrongen heeft onder ogen ziet. Het verhaal ontvouwt zich hierdoor heel geleidelijk, nergens worden onverwachte sprongen gemaakt. Olafsson gebruikt treffende en mooie beschrijvingen, maar geen passage is teveel. En hoewel er aan het einde geen verrassende ontknoping wacht, is het verhaal gewoon áf, zonder vragen open te laten.
Sterk personage
Het is verbazingwekkend dat Olafsson Disa weet neer te zetten als een sterk personage, aangezien Disa haar portie ellende zeker heeft gehad in haar leven. Haar levensstijl druiste volledig tegen de principes van haar ouders in, ze verloofde zich met een Jood die werd opgepakt door de Nazi’s en het contact met haar zuster verloopt nogal stroef. Desondanks doen deze narigheden weinig af aan Disa’s daadkracht en blijft ze fier overeind staan. Disa gaat haar eigen weg. Ze is trots, af en toe stijfkoppig, maar in staat om te leren van haar fouten. Haar charme maakt haar nog sympathieker.Ze heeft een enorm doorzettingsvermogen, en is niet tevreden met minder dan de waarheid. Om die reden wil en kán ze niet sterven zonder haar thuisreis gemaakt te hebben. Disa hoeft geen gebruik te maken van leugentjes om bestwil. Dit blijkt duidelijk uit een gesprek met haar arts:
Oorlog
Bij zijn portret van Disa werd Olafsson geïnspireerd door de generatie vrouwen die de Tweede Wereldoorlog nog heeft meegemaakt. Evenals deze vrouwen heeft Disa veel geleden onder de oorlog: haar geliefde komt in een concentratiekamp terecht. Haar werkgever probeert zijn eigen zoon, die in dezelfde situatie zit, terug te halen naar IJsland. Onfortuinlijk genoeg is het juist deze zoon die Disa het grootste leed berokkent. Hoewel de Tweede Wereldoorlog niet centraal staat in het boek, spelen de gebeurtenissen uit die tijd een belangrijke rol in de levens van de personages.
Tegenstellingen
De thuisreis is een boek van tegenstellingen. Het zachte Engelse landschap staat tegenover het ruige IJslandse, de eigenzinnige Disa staat tegenover haar behoudende ouders en bovenal wordt Disa’s jeugd in IJsland tegenover haar huidige leven geplaatst. Ook tussen de beide jongemannen in Disa’s leven, haar verloofde en de zoon van haar werkgever, bestaat een tegenstelling, misschien nog wel de sterkste van allemaal. Olafsson vervlecht de verhaallijnen en versterkt de reeds aanwezige contrasten. De kleur rood duikt overal in het verhaal op. Zo gebruikt hij de kleur om een onbelangrijk detail te benadrukken, nadat hij zojuist een schokkende gebeurtenis heeft beschreven:
Een ongewone combinatie, een succesvol schrijver die natuurkunde heeft gestudeerd. Daarmee bewijst Olafsson wat zo vaak gezegd wordt – je wórdt geen schrijver, je bént er één. En Olafsson is er onmiskenbaar één.
Prijs: 17,50 (paperback)
Bladzijden: 260
ISBN: 90 388 5523 0
Misschien ook iets voor u
Een man van weinig woorden
Steve McQueen was op het witte doek een man van weinig woorden, een keiharde einzelgänger die doet wat er gedaan moet worden. Bullitt (1968) en The Getaway (1972) zijn twee films uit zijn hoogtijdagen: McQueen was inmiddels uitgegroeid tot een icoon van mannelijke stoerheid. Drie decennia na dato is het niet moeilijk te begrijpen waarom. McQueen is met zijn zwijgzaamheid, met zijn minimale lichaamstaal zó zelfverzekerd, stoïcijns en vastberaden, dat zijn aanwezigheid de holle karakters van zijn personages en de zwak geschreven verhalen van zijn films doet vergeten.
~
~
Vloeiend
In The Getaway verkeert de bikkel aan de andere kant van het spectrum: hij speelt een bankrover die met zijn vrouw op de vlucht slaat. The Getaway is niet alleen een McQueen-film, maar is in de eerste plaats een creatie van Sam Peckinpah, de legendarische regisseur van The Wild Bunch en Straw Dogs. Bovendien is hij geschreven door Walter Hill, dat andere icoon van de geweldfilms uit de jaren 70. Daarom is ook deze film een escapistische projectie, een masculiene fantasie vol seksisme, fetisjistisch geweld, fallussymbolen en andere provocaties. Niet dat The Getaway bijzonder gewelddadig is – het is zelfs een van Peckinpahs minder harde films – maar vrouwen zijn hier volledig minderwaardig, en de meeste schietpartijen spelen zich in de buurt van of voor de ogen van kinderen af. Zijn beste film is het ook niet: onwaarschijnlijkheid en een paar kolderieke scènes en slordigheden in het verhaal moet de kijker voor lief nemen, en de voor Peckinpah zo kenmerkende slow motion-scènes aan het einde van de film vallen uit de toon. Ondanks zulke tekortkomingen is The Getaway een schitterende, vakkundig gemaakte film. McQueen’s aantrekkingskracht is optimaal, en vrijwel iedere scène is met virtuoze beheersing gemonteerd. De vergane gloriedagen van Hollywood zijn in dat opzicht voelbaar: actie- en suspensescènes zijn zo vloeiend, zo gecalculeerd opgebouwd en gesneden dat ze ook op de hedendaagse kijker indruk maken. Wie wil weten waarom zulke scènes zo effectief zijn, doet er goed aan het informatieve audiocommentaar te beluisteren.
Pubers
Beide films zijn namelijk voorzien van een commentaarspoor en een redelijke hoeveelheid extra materiaal. Helaas konden wijlen Peckinpah en McQueen geen medewerking verlenen – afgezien van een zinloze montage die door moet gaan voor “virtueel audiocommentaar”, samengesteld uit aparte oude interviews. Het echte commentaarspoor van The Getaway is gelukkig bijzonder informatief: drie auteurs van boeken over Peckinpah en zijn films vertellen gezamenlijk honderduit over de film en Peckinpahs andere films. De academici verkneukelen zich haast als pubers over de actiescènes en zijn niet in staat enige kritiek te uiten, maar de kennis van achtergrondinformatie en technische aspecten die ze etaleren maakt alles goed. Regisseur Peter Yates, inmiddels 75 jaar oud (hij zou helaas nooit een betere film maken), voorziet Bullitt van een uitstekend commentaar: met innemende bescheidenheid en openhartigheid vertelt hij meer over technische feitjes, motivatie en persoonlijke herinneringen dan je maar kunt wensen. Bullitt wordt bovendien opgeleukt door drie bonusfilms (uitgesmeerd over twee schijven). Je krijgt een belachelijke, McQueen-adorerende promotiefilm uit de tijd van de film, een oppervlakkige maar boeiende documentaire over de acteur, en tenslotte een zeer fascinerende documentaire over de kunst van het monteren van een film. Twee uitstekende presentaties van hoogtepunten uit McQueen’s legendarische carrière.
Bullitt, The Getaway
Regie: Peter Yates, Sam PeckinpahJaar: 2024
Distributeur: Warner Bros
Misschien ook iets voor u
Geest gesymboliseerd in steen
De taak die Gijs van Hensbergen op zich nam, een biografie van de wereldberoemde architect Antoni Gaudí schrijven, was niet de makkelijkste. Gaudí was namelijk een persoon die een teruggetrokken leven leidde en zichzelf niet graag op de voorgrond plaatste. Afgezien van de gebouwen die hij geproduceerd heeft en de herinneringen die anderen van hem hebben, is er weinig dat hij voor het publiek heeft nagelaten. Toch heeft van Hensbergen een gedetailleerde en duidelijke biografie van Gaudí weten te schrijven.
~
Kritiek
Van Hensbergen begint zijn boek met een opsomming van kritiek op de architect en zijn ideeën. Zo zei de Engelse schrijver George Orwell: “Ik denk dat de anarchisten van slechte smaak hebben getuigd door de kathedraal niet op te blazen toen ze de kans hadden.” Hiermee doelde hij op de antikerkelijke opstand, de ‘Tragische Week’ in 1909 waarin 12 kerken en 30 religieuze gebouwen in Barcelona waren vernietigd, maar de Sagrada Familia gespaard bleef.
De fantastische architectuur van Gaudí kreeg ook veel kritiek van medearchitecten die zijn werk vaak zagen als een vorm van ketterij. Daarnaast richtte de kritiek zich vaak op het feit dat Gaudí de constructie van zijn werk aan het oog ontrok door het gebruik van allerlei sierlijke ornamenten. Van Hensbergen laat echter zien dat dit prachtig samen kon gaan, dat Gaudí niet alleen een kunstzinnig architect was, maar ook de constructieve kant van het vak perfect beheerste. Er was dan ook niet alleen kritiek: zo sprak Walter Gropius, één van de oprichters van het Bauhaus, over de ’technische perfectie’ in Gaudí’s werk. En Louis Sullivan noemde het ‘het hoogtepunt van creatieve architectuur in de laatste 25 jaar. Het is geest gesymboliseerd in steen’.
Celibatair leven
~
Zwerver
De rouwstoet die Gaudí op 12 juni 1926 begeleidde naar zijn laatste rustplaats was overweldigend, ‘het leek wel een Catalaanse staatsbegrafenis’. Half Barcelona was uitgelopen om hem de laatste eer te bewijzen. Dit overweldigende eerbetoon staat in zwaar contrast met de manier waarop hij de dood vond. Op maandag 7 juni maakte hij na zijn werk bij de Sagrada Familia zijn gebruikelijke wandeling van drie kilometer naar de kerk Sant Felipe Neri om daar te bidden. Iets na zessen werd hij aangereden door een tram, de tramchauffeur beschreef hem later als een dronken zwerver. Hij werd opzij geduwd zodat de tram verder kon en daar heeft hij nog een tijd gelegen, zonder dat iemand in hem Gaudí herkende. Hoewel hij beroemd was in Barcelona, kende niemand zijn gezicht. Taxichauffeurs weigerden hem mee te nemen naar het ziekenhuis waar hij later, toen hij er eindelijk aankwam, opnieuw werd aangezien voor een zwerver. Pas toen zijn vrienden hem vonden, werd hij eindelijk als Gaudí herkend. Maar toen was het te laat. Gaudí stierf op donderdag 10 juni 1926.
In Gaudí. De Biografie komt de lezer nog steeds niet veel te weten over de persoon Gaudí. Hij komt daarentegen wel veel te weten over de motieven achter diens werkzaamheden . Er is nogal wat gespeculeerd over de persoon Gaudí en veel verhalen zijn ongegrond ofwel overdreven. Van Hensbergen zet zulke verhalen af en toe tegenover elkaar, waardoor de tegenstellingen goed aan het licht komen. Uit alles blijkt dat hij zorgvuldig met zijn onderwerp is omgesprongen en zijn best heeft gedaan een accuraat portret van Gaudí neer te zetten. Wat geresulteerd heeft in een boeiende en gedetailleerde biografie.
In de Kunsthal van Rotterdam is nog tot 18 september 2005 de expositie Antoni Gaudí: Dromen en bouwen te zien.
Prijs: 22,50 (paperback)
Bladzijden: 342
ISBN: 90 74622 52 6
Misschien ook iets voor u
In Memoriam: Constant Nieuwenhuys
/ 0 Reactiesdoor: Lennard Dost0 SterrenMaandag 1 augustus j.l. bereikte ons het trieste bericht dat CoBrA-schilder Constant Anton Nieuwenhuys (Amsterdam, 1920) die dag op 85 jarige leeftijd is overleden. Hij was al geruime tijd ziek. Constant Nieuwenhuys schilderde onder het pseudoniem Constant. In 1948 was hij samen met o.a. Anton Rooskens, Theo Wolvenkamp, Jan Nieuwenhuys, Eugène Brands en de dichters Lucebert en Gerrit Kouwenaar betrokken bij de oprichting van `De Nederlandse Experimentele Groep’, die kort daarop over zou gaan in de internationale CoBrA beweging.
In de periode 1939-1942 bezocht Constant achtereenvolgens De Kunstnijverheidschool en de Rijksacademie in Amsterdam. In 1946 ontmoette hij in Parijs de Deense schilder/dichter Asger Jorn. Kort daarop verschenen er voor het eerst agressieve en angstaanjagende dier- en mensfiguren in zijn schilderijen. In deze tijd raakte Constant ook geboeid door kindertekeningen. Een jaar later (1947) vond in Amsterdam zijn eerste solotentoonstelling plaats.
CoBrA
De naam CoBrA staat voor de Franse afkorting van Kopenhagen, Brussel en Amsterdam. Op 8 november 1948 vond tijdens een internationaal kunstenaarscongres in Parijs de ondertekening plaats van het manifest ‘La Cause était entendue’ (De zaak was beklonken). Daarmee was de oprichting van CoBrA een feit. Met dit manifest zette CoBrA zich af tegen het bekende manifest van het surrealisme, getiteld: ‘La Cause est entendue’ (De zaak is beklonken). Een opgerolde slang werd hun symbool.
CoBrA-kunstenaars trachtten alle bestaande opvattingen over kunst overboord te zetten en protesteerden tegen het, in hun ogen, `mooie schilderen’. In die tijd heerste er in Nederland een conservatief kunstklimaat: men liep achter op de ontwikkelingen in andere Europese landen. Hun inspiratie vonden CoBrA-kunstenaars in kindertekeningen, kunstuitingen van geestelijk gehandicapten en primitieve kunst, omdat volgens hen daarin nog spontaniteit te herkennen is. Terugkerende beeldelementen zijn vogels, katten, honden en slangen. Vaak werd gebruik gemaakt van felle en primaire kleuren.
Met Karel Appel en Corneille wordt Constant gerekend tot de belangrijkste Nederlandse CoBrA-vertegenwoordigers. Voor de Nederlandse CoBrA-afdeling was Constant de voornaamste contactpersoon met het buitenland. Samen met Christian Dotremont en Asger Jorn wordt hij beschouwd als groepstheoreticus. Hun uitgangspunt was de communistische leer van Marx, terwijl ze diens ideeën aanvulden met hun eigen gedachten over kunst. Gestreefd werd naar een kunst voor en door iedereen. Onderlinge samenwerkingen – op een doek, een stuk papier of een muur – waren bij CoBrA aan de orde van de dag.
Manifesten
Constant schreef een aantal manifesten waarin hij uitgebreid inging op de maatschappelijke rol van de kunstenaar en waarin hij opriep tot bevrijding van creativiteit en fantasie. Onderstaand citaat is afkomstig uit een manifest dat hij schreef voor `De Nederlandse Experimentele groep’:
Ook uit dit manifest komt zijn inmiddels bekendste uitspraak: ‘Een schilderij is niet een bouwsel van kleuren en lijnen, maar een dier, een nacht, een schreeuw, een mens, of dat alles samen’.
In 1950 vestigde Constant zich in Parijs. Daar maakte hij onder andere kennis met Stephen Gilbert. Uit deze periode dateren Constants ‘oorlogsschilderijen’ waarin hulpeloze mensen hun handen ten hemel heffen tegen de achtergrond van een vernielde wereld. In september 1951 werd de CoBrA beweging officieel opgeheven.
Babylon
Eind jaren vijftig bedacht Constant zijn ideale stad ‘Nieuw Babylon’, een plek waar de mens bevrijd van lichamelijke arbeid zich uitsluitend zou kunnen wijden aan het ontwikkelen van creatieve ideeën. Het concept bevat schilderijen, tekeningen, collages, lithografieën, schaalmodellen en teksten en zou een eigentijds antwoord zijn op Plato’s geschrift over de ideale samenleving. Architect Rem Koolhaas werd door dit project beïnvloed.
Vanaf de jaren zeventig richtte Constant zich in zijn schilderijen, aquarellen en tekeningen met name op het werk van oude meesters als Titiaan en Delacroix. Het engagement leek geleidelijk te verdwijnen. Door de jaren heen zijn er in Nederland diverse solotentoonstellingen aan Constant gewijd, onder andere in het Stedelijk Museum (1978), het Haags Gemeentemuseum (1980) en het Centraal Museum (1985). In 2002 besteedde de Documenta (Kassel) nog aandacht aan zijn project New Babylon.
Reactie
Gevraagd naar een reactie op het overlijden van Constant komt John Vrieze, directeur van het Cobra Museum voor Moderne Kunst (Amstelveen) tot de volgende slotsom:
Misschien ook iets voor u
Gevleugelde heroïek
De Fransman Christian Lacroix, alias LAX, lijkt een echt zondagskind. Al heel jong werd hij door zijn vader gestimuleerd van zijn passie zijn beroep te maken. Het was dan ook niet meer dan logisch dat hij de kunstacademie zou doorlopen. Na eerst naam te hebben gemaakt in de reclamewereld wist hij al snel een prominente plaats te verwerven in het mondiale stripcircuit. In 1982 begon zijn carrière als stripauteur echt met het verschijnen van
Ennui mortel
, zijn eerste echte album.
~
Teenloos
Vakkundig wordt de lezer deelgenoot gemaakt van het lief en leed in het bestaan van deze sympathieke dromer. Alles wijst erop dat hij binnenkort zijn droom zal kunnen verwezenlijken. Maar dan slaat het noodlot toe. Tijdens een van zijn tochten door de besneeuwde bergen, komt hij ongelukkig ten val. Op het moment dat hij gevonden wordt, is het leed al geschied. Al zijn tenen zijn bevroren en moeten worden geamputeerd. Een heldenstatus in de Tour de France lijkt verder weg dan ooit.
Wat volgt is een epos over de wilskracht van de geest. Dankzij protheses en een flinke dosis doorzettingsvermogen ziet Amédée toch kans op de fiets te klimmen en het avontuur aan te gaan. Het is niet moeilijk hier parallellen te trekken met levende Tourlegende Lance Armstrong. Het pleit echter voor de auteur dat hij niet gekozen heeft voor een Hollywoodscript. Moeiteloos kan de lezer zich indentificeren met de momenten van ingetogen verdriet en uitbundig geluk, die de hoofdpersonen ten deel vallen. Hierdoor blijft het verhaal geloofwaardig en behoudt het zijn authenticiteit.
~
Duel
De ware kracht van het album zit hem echter niet zozeer in het verhaal maar in de tekeningen. Op indrukwekkende wijze weet Christian Lacroix het duel tussen mens en natuur in beeld te brengen, in de figuur van de onverschrokken renner die zijn eenzame strijd levert tegen zijn rivalen en de weerbarstige elementen. In tegenstelling tot de barokke tekenstijl die veel Franse auteurs zich hebben aangemeten, houdt Lacroix het eenvoudig. Niet alleen de imponerende landschappen, maar ook de karaktervolle personages zijn met een paar welgemikte pennentrekken vormgegeven. Deze ingetogen stijl zorgt ervoor dat het album in zijn geheel mooi in evenwicht blijft.
Met De teenloze adelaar heeft Lacroix een boeiend en sfeervol album afgeleverd. Aan het eind wordt duidelijk dat de lauwerkrans niet alleen de winnaars past. Ons respect en ontzag gaan uit naar alle dapperen die onverschrokken het lot tartten en heilig geloofden in hun missie. Voor hen die dit met succes deden, is er een plaatsje ingeruimd in de wielerannalen. En al die anderen die niet het zoet van de overwinning mochten smaken? Een groot deel van deze mannen is opgelost in de mist der vergetelheid. Maar enkelen van hen leven voor eeuwig voort in verhalen en overleveringen.
Prijs: 12,95 (hardcover)
Bladzijden: 78 (in kleur)
ISBN: 90-314-2711-X
Misschien ook iets voor u
Drieluik over New York en Whitman
Het is onderhand alweer zeven jaar geleden dat we verrast werden door Michael Cunninghams meesterlijke roman The Hours (verfilmd in 2002), die vooral draaide om de Engelse schrijfster Virgina Woolf. Ook in zijn nieuwe roman, Stralende dagen (Specimen Days), staat een literair kopstuk centraal. Dit keer is dat de visionaire Amerikaanse bard Walt Whitman, die als enige erfenis de curieuze dichtbundel Leaves of Grass heeft nagelaten. Terwijl zowel de persoon van Virgina Woolf als haar roman Mrs. Dalloway een integraal onderdeel vormden van The Hours, kun je je niet aan de indruk ontrekken dat Walt Whitman en zijn verzen er vooral bijgesleept zijn om het verhaal van een intellectueel verantwoord randje te voorzien.
Stralende dagen bestaat uit drie delen die feitelijk elk een afzonderlijke novelle vormen. Het eerste en meest geslaagde deel, In de Machine, is een historisch drama, geschreven volgens het genre van de fantastische literatuur à la Hoffmann en Poe. Het speelt zich af aan het eind van de negentiende eeuw, de tijd van Walt Whitman, en handelt over de twaalfjarige Lucas, wiens gesprekken doorspekt zijn met citaten van Whitman. Nadat zijn broer door een fabrieksongeval om het leven is gekomen, moet Lucas zijn plaats in de fabriek innemen. Alwaar hij onder invloed van het lonkende lied van de machine tot vreemde daden komt.
Simulo
Kinderkruistocht, het tweede deel van Stralende dagen, is geschreven volgens de wetten van de literaire thriller en speelt in het heden. Het gaat over de forensisch psychologe Cat die de gekken van New York aan de lijn krijgt en een verontrustende zelfmoordaanslag niet aan zag komen. Haar onderzoek brengt haar op het spoor van drie verschoppelingen die zijn opgevoed door een vrouw die door hen Walt Whitman genoemd wordt. De roman wordt ten slotte afgesloten met Zoals schoonheid, een sciencefictionverhaal dat zich afspeelt in de toekomst, wanneer de wereld door een nucleaire ramp is getroffen. Het gaat over de reis die de simulo Simon, een biomechanische levensvorm, onderneemt met de Nadiaan Catareen, een buitenaardse.
Walt Whitman
In alle delen duiken drie personen op: een man, een vrouw en een kind, die telkens Simon, Catherine en Lucas (of variaties daarop) heten. Bovendien scandeert er in elk deel één persoon voortdurend op dwangmatige wijze de verzen van Whitman, zonder eigenlijk goed te weten wat er precies mee gezegd wordt. Leaves of Grass is voor deze persoon steeds een soort Torah waaruit voortdurend gereciteerd moet worden. Zo vaak, dat de betekenis van de woorden samenvalt met de klank ervan. Whitmans regels krijgen een haast goddelijke lading, en veranderen in een soort tongentaal:
~
Terreur
Bij Cunningham is er geen sprake van “sterven zal niet zijn zoals u denkt, en gelukkiger bovendien”, zoals Whitman het dichtte. Sterker nog in Stralende dagen wordt er in feite een suggestief verband gelegd tussen Whitmans poëzie en het geweld van de terreur. Het verlangen naar een betere wereld dat uit de verzen van Whitman gedestilleerd zou kunnen worden, lijkt inwisselbaar te worden met het fundamentalisme van de terrorist. Het is aan de lezer om dit verband te interpreteren en vruchtbaar te maken, voor Cunningham lijkt het vooral een kapstok te zijn om zijn verhaal aan op te hangen.
Oude koek
Cunningham stipt de hedendaagse problematiek van de voortdurende dreiging van rampen en terreur aan, maar verzuimt vervolgens om dit thema tot op het bot te doordenken. In plaats daarvan komt hij met een gemakkelijk en betekenisloos sciencefictionverhaal waarin aloude onderwerpen als de identiteit van de kunstmens, het buitenaardse wezen en de mogelijke aanwezigheid van leefbare planeten worden aangesneden. Het is erg oude koek die we hier krijgen voorgeschoteld en hoewel het best te verteren is, had Cunningham hier heel wat meer van kunnen maken. Als hij zijn ‘fantastisch realisme’ niet had laten varen en op de weg van zijn eerste twee novelles was doorgegaan, had hij wellicht een nieuw visioen kunnen scheppen. Een visioen dat duisterder was dan dat van Whitman, maar evenveel spankracht bezat. Helaas moeten we het nu doen met een roman die enkele meesterlijke passages kent, maar als geheel niet helemaal weet te overtuigen.
Prijs: 17,95 (paperback)
Bladzijden: 332
ISBN: 9044606522
Misschien ook iets voor u
Film als ‘onzuiver’ medium
Bas Blokkers klaagzang in de NRC over de vermeend lege beeldtaal van Quentin Tarantino en Robert Rodriguez zorgde voor een verhitte discussie tussen twee van onze redacteurs. Blokker staat niet alleen in zijn pessimisme: ook een invloedrijke filmhistoricus als Fredric Jameson gelooft dat intertekstualiteit in de postmoderne cinema geen functie meer heeft. Historisch besef heeft volgens hem plaatsgemaakt voor ‘loos eclecticisme’, stijl zonder inhoud.
~
Onzuiver
Verstratens uitgangspunt daarbij is dat film van nature een ‘onzuiver’ medium is, omdat cinema al in de zwijgende periode beïnvloed werd door zowel ‘hoge’ kunst (opera) als ‘lage’ (sketches, cartoons). De scheidslijn tussen amusement en kunst is in de cinema volgens hem dus per definitie afwezig. Tegen die achtergrond, stelt hij, heeft het postmodernisme de film “gekruist”. Verstraten ziet een gelaagdheid in de postmoderne film die tot een veel genuanceerder beeld leidt dan de historici en critici aangeven. De auteur staaft zijn beweringen met de bespreking van een enorm corpus aan films uit de afgelopen twee decennia, die alle uitzonderingen zijn op de theorieën van Jameson en zijn aanhangers.
~
Venijn
Verstraten plukt schijnbaar moeiteloos voorbeelden uit de moderne filmgeschiedenis en trekt onverwachte parallellen. Hij bespreekt op fascinerende wijze de functie van fotografie in de cinema door auteursklassiekers als Blow-up en Alphaville naast Hollywoodsuccessen als Blade Runner en Minority Report te leggen (zonder daarbij overigens een kwalitatief onderscheid te maken). Om nog maar een willekeurige greep te doen uit het behandelde corpus: de homoseksuele implicaties van Tarantino’s Pulp Fiction, Jordans Interview with the Vampire en Haynes’ Poison komen uitgebreid aan bod.
Het vermogen van Verstraten om analytische overeenkomsten in de schijnbaar meest uiteenlopende films te vinden is een groot pluspunt van Celluloid echo’s. Van E.T. via Twelve Monkeys naar Eyes Wide Shut, van Angel Heart naar Total Recall: de auteur maakt de meest plausibele thematische en stilistische vergelijkingen. Zo beargumenteert hij in een uitgebreid hoofdstuk dat er meer schuilt in de neo-noir films die Jameson over het algemeen zo verguist. Verstraten ontwaart (in navolging van een aantal andere auteurs) een “ideologisch venijn” in de schommeling tussen ernst en ironie die films als Blue Velvet en Von Triers Europa kenmerkt. Dit ideologische venijn geeft zulke films een effect van onbehagen mee, dat ontbreekt in vergelijkbare titels als After Hours en Miller’s Crossing, zo laat Verstraten aan de hand van een overtuigende vergelijking tussen de films zien.
~
Gedetailleerd
De grootste verdienste van Celluloid echo’s is gelegen in een schat aan interessante interpretaties en analyses van uiteenlopende films. Verstraten beperkt zich gelukkig niet tot blockbusters, maar haalt net zo lief minder bekende films aan. Hij beschikt over een superieure filmkennis en een imposant inzicht, die van het boek een zeer interessante en relevante studie maken. Lang niet iedere behandelde film staaft Verstratens stellingen; een aantal ervan bevestigt zelfs eerder Jamesons theorie. Dat is een van de redenen waarom het zo moeilijk is om in deze zee van analyses en ideeën het uitgangspunt van het boek niet uit het oog te verliezen. Andere mankementen zijn de bijzonder brede opzet, de soms overweldigend gedetailleerde analyses, en een gebrek aan terugkoppeling naar de hoofdlijnen van Verstratens standpunten.
Verder blijft het onduidelijk waarom Verstraten wel zeer uitgebreid ingaat op een film als Lynchs Blue Velvet, terwijl elke vermelding van diens Lost Highway (toch bij uitstek een film voor een postmoderne analyse) ontbreekt. Er missen meer interessante en voor de hand liggende films: Romaneks One Hour Photo, De Palma’s Raising Cain (zijn Blow Out krijgt wel veel aandacht), het gehele oeuvre van Alejandro Amenabar, en dan met name het internationaal succesvolle Abre los Ojos. Die laatste ontbreekt misschien omdat in Verstratens boek de nadruk ligt op Amerikaanse cinema (moderne Europese films krijgen vooral in het uitgebreide notenapparaat aandacht en Aziatische films ontbreken geheel). Om als betoog te kunnen overtuigen is Celluloid echo’s veel te gedetailleerd en te breed van opzet, maar dat er wel degelijk meer achter de door sommigen verguisde postmoderne films schuilgaat dan mooie plaatjes en inhoudsloze verwijzingen, staat dankzij Verstratens studie buiten kijf.
Prijs: 24,90 (paperback)
Bladzijden: 288
ISBN: 90 77503 08 0
Misschien ook iets voor u