Bernlef – Hoe van de trap te vallen (+ cd)
~
In de beste anekdote, Technische Kennis, wordt de jazz zelfs behandeld als bijproduct: een kennis van Bernlef bewerkt illegale tapes van live-jazzconcerten op zodanige wijze, dat de gesprekken en commentaren van het publiek beter hoorbaar zijn dan het concert zelf. Dit alles om een boek Conversations in Jazz samen te stellen.
Dit gegeven kun je mooi combineren met de cd die bij het boekje geleverd wordt: een voorleessessie van Bernlef op Crossing Border 2004, begeleid door een (jazz)pianist. Het enige interessante is eigenlijk het geluid dat het publiek maakt: beleefd zwijgend en zo nu en dan een kuchje. Je hoort het niet, maar je kunt haast wel raden wat ze denken. (Els Bertens)
Uitgever: Querido • Prijs: €16,95 (Gebonden) • 97 pagina’s • ISBN: 90-214-5307-X
Bob Rigter – Vreemd
~
Rigter, zelf jazzmuzikant, verhaalt over een paar dagen uit het leven van Monster, begenadigd bassist, leider van een jazzcombo en slinks manipulator. Het blijkt echter al gauw dat hij zeker niet de enige is die mensen bespeelt. Sluwe mannen en vrouwen trachten elkaar de loef af te steken en creëren met hun gekonkel geheimen die langzaamaan ontrafeld worden. Zodoende leest Vreemd als een geslaagde thriller.
Benieuwd naar de uitkomst is het slot dan ook rap bereikt. En daar eenmaal aangekomen kan Vreemd meteen bij het oud papier. Niet omdat het slot slecht is – integendeel: Rigter heeft zijn uiterste best gedaan er iets van te maken -, maar omdat er niets van het hele boek beklijft. Rigters stijl is vlot en luchtig: met veel korte en pakkende dialogen blijft de vaart er lekker in, en de inkijkjes in het dagelijkse leven van muzikanten zijn vermakelijk. En hoewel vlot en vermakelijk schrijven ontegenzeggelijk een belangrijke kwaliteit is, is het niet voldoende. Maar vooruit, slecht is het allemaal niet, dus schenk het boek na lezing aan een vriend in plaats van het weg te gooien. (Jan Auke Brink)
Uitgever: Nieuw Amsterdam • Prijs: € 12,50 (paperback) • 128 pagina’s • ISBN: 9789046800386
Martin Bril – Een plek onder de zon: muziekverhalen
Onder de titel Een plek onder de zon zijn negenendertig van Brils beste muziekverhalen gebundeld. De benaming muziekverhalen is correct, maar dekt de lading niet volledig. Veel van de verhalen in de bundel gaan inderdaad in de eerste plaats over een lied of over een muzikant. Maar regelmatig gaat het om herinneringen of ervaringen van de schrijver die in zijn geheugen gekoppeld zijn aan muziek.
Brils muzikale universum is groot en kleurrijk en dat maakt deze bundel zo plezierig om te lezen. Hij schrijft met evenveel toewijding en kennis over Sam Cooke als over Shakira, J. J. Cale of het Roemeense one hit wonder O-Zone met hun zomerhitje Dragostea din tei (beter bekend als Ma-Ia-Hi). Bril is vooral een scherp observator en een sterke stilist, die uit het alledaagse altijd iets unieks weet te destilleren. Zijn beleving van de werkelijkheid schijnt op haast synesthetische wijze gekleurd door muziek, waardoor zijn observaties een sterk persoonlijk karakter hebben. En dat is in dit geval beslist een compliment.
Zelfs wanneer hij over de bekendste idolen uit de pophistorie schrijft, waarvan het beeld in ons collectieve bewustzijn onbeweeglijk verankerd is, weet hij altijd een invalshoek te kiezen die verrast of ontroert. Rod Stewarts Maggie May doet hem denken aan zijn eerste jeugdliefde en, meer recent, René Frogers Een Eigen Huis aan het plaatsje Tuk, dat op familiereisjes naar Friesland altijd tot grote hilariteit leidde. De columns/verhalen van Martin Bril zijn zowel lichtvoetig als subtiel en intelligent geschreven. (Sarah Wijnen)
Uitgever: Prometheus • Prijs: € 12,50 (paperback) • 124 pagina’s • ISBN: 9044607324
Theun de Vries – Het motet voor de kardinaal
Het is geen nieuw boek en ook geen herdruk, maar toch speciale aandacht voor Het motet van de kardinaal van Theun de Vries. De inmiddels bijna honderdjarige auteur schreef Het motet in 1960 en in 2002 kwam er een speciale, geïllustreerde editie uit om zijn vijfennegentigste verjaardag te vieren. In een boekenweek over muziek mag dit werk niet ontbreken.
De jonge Wolf wordt geboren als zoon van een molenaar, wordt dan lijfeigene en valkenjongen op een kasteel, vervolgens soldenier in het leger van Karel de Stoute en daarna landloper in Noord-Italië. Wolf lijkt in zijn leven maar geen doel te kunnen vinden, totdat hij in Milaan een kerk binnenstapt:
Ik wist niet wat ik hoorde. Ik keek links en rechts, maar niemand scheen ontdaan zoals ik. Ik vernam in het koor vele stemmen, die ieder voor zich schenen te zingen, zij stegen en daalden langs onzichtbare ladders over en naar elkaar, soms paarsgewijs, soms kruisten zij elkaars baan als kometen en sleepten een lange staart van harmonieën achter zich aan, zij hielden elkaar zwevende in evenwicht, en ondanks de kunstige verstrengelingen was alles sterk en doorzichtig als zilveren steigerwerk in de ruimte.
Vanaf dat moment wil hij van zijn stem en zijn liefde voor muziek kunnen leven, en hij wordt onder de hoede genomen door Josquin des Prés (1445-1521), de componist van het muziekstuk. Wolf en het historisch personage van de componist vormen een vreemd maar hecht tweetal, dat in verschillende steden ‘nieuwe’ kerkelijke muziek brengt. Totdat ze in Rome aankomen, waar de paus het drukker heeft met oorlog voeren en het verwekken van nageslacht dan met het luisteren naar de verheerlijking van God.
Het motet voor de kardinaal kenmerkt zich door plechtstatige stijl en soms verrassende woordkeuzes, die het boek gedateerd maken, maar dan wel op een verrukkelijke manier. Dit is echt onthaast leeswerk. Hoewel de flaptekst de roman aankondigt als een avonturen- en schelmenroman, is het eerder een bezinningstocht door muziek en religie en de combinatie ervan. Het motet voor de kardinaal is een heerlijk rustpunt binnen al het kabaal dat Boem Paukeslag ons deze boekenweek brengt. (Els Bertens)
Uitgever: Querido • Prijs: 12,50 • 268 pagina’s • ISBN: 9-789021-484822
Lees ook: Boekenweek 2006 – een overzicht
Gelaagde, dissonante perfectie
Met hun album Les Aumonts gooiden de heren en dame van Zoppo hoge ogen. Het bracht ze onder andere naar podia in Engeland en Duitsland. Maar die roem is alweer vijf jaar en een aantal bandwisselingen geleden. Hoog tijd voor een beetje nieuw vuur dus. Ons wachten wordt meer dan beloond, want het schitterende album Don’t Trust Scarred Survivors heeft dat vurige element zonder twijfel in zich. Van gelaagdheid tot dissonantie, van spanning tot dat muzikaal recalcitrante: alles heeft het. Mensen, er is weer een fantastische plaat van Nederlandse bodem getild.
~
Onderhuidse spanning
De titel Don’t Trust Scared Survivors is min of meer ontleend aan een tekstregel uit Tragic Carpet Ride, een nummer van de band Polvo: één van Zoppo’s muzikale voorbeelden. Ook muzikaal gaat Zoppo deze richting in, maar Zoppo heeft tegelijkertijd de tegendraadse sound van bands als Unwound en Sonic Youth. Het zijn elf perfecte songs, die allen een verschillend tintje hebben en geraffineerd in elkaar zitten. De vele samples die je bijvoorbeeld hoort in de opener Leave the Trash of de storende lijn onder Too Cool to Care, geven het geheel een extra dimensie. Daarnaast huist er in de songs van Zoppo een extra kracht, want wie tijd neemt voor een song als Get over Cute, waarin Asta Kat een gastrol heeft, of het rustige Change of Pace voelt gaandeweg de onderhuidse spanning die zo nu en dan opduikelt.
Macht
Naast de krachtige opening van Leave the Trash en de schitterende popsong Relapse is één van de hoogtepunten van de plaat het explosieve en met felle uithalen ingekleurde There’s One at Every Party. Tegengestelde gitaarlijnen worden in een fijn, rustig ritme afgewisseld met uiterst melodieuze lijnen. De niet altijd even krachtige stem van Appeldoorn is ietwat op de achtergrond gezet. De uitbarstingen zijn fraai, maar uiterst beheerst. De band toont zich machtig en bezit de creatie. Geweldig. Net als op Don’t Trust Scarred Survivors.
Zoppo
Album: Don’t Trust Scarred SurvivorsLink: Transformed dreams website
Misschien ook iets voor u
Troubadour tegen wil en dank
Toen Billy Bragg (1957) in 1983 de muziekwereld binnenstapte was de New Wave op zijn hoogtepunt. Het was geen periode waarin de gemiddelde singer-songwriter met open armen werd ontvangen. Met zijn curieuze combinatie van punkbravoure en troubadourschap wist de Brit zich echter een plek in de muziekgeschiedenis te spelen: “If I’m in trouble, I make a lot of noise on my guitar”.
Bragg staat in een lange traditie van rootsmuzikanten. Niet voor niets nam hij eind jaren negentig samen met de Americana-band Wilco twee albums op met teksten van de folkidealist Woody Guthrie. Guthrie had zijn engagement op zijn gitaar geschreven: “This machine kills fascists”. Bragg bespeelt zijn gitaar zelfs als een machinegeweer.
~
Punk troubadour
Braggs eerste album uit 1983 had de welluidende titel Life’s a Riot with Spy Vs. Spy. Het is een eigenaardige plaat met een raar soort unheimische romantiek. Zijn blikkige gitaar resoneert in wat onvermijdelijk een koude en primitieve studioruimte moet zijn. Het materiaal verschilt van het ingetogen en poëtische The man in the iron mask, waarin Braggs zware stem bijna één wordt met de grondtonen van zijn gitaar, tot het recht-voor-zijn-raap To Have and to Have Not: “Just because you’re better than me, doesn’t mean I’m lazy”.
Een liefdesliedje als A new England begint met een snel punkachtig riffje. Na het eerste couplet verwacht je dat er een band invalt, maar Bragg blijft alleen met zijn elektrische gitaar. De hele plaat ramt en zingt alsof hij een punkster is. In plaats van het nihilisme van de punk is Bragg echter een geëngageerd singer-songwriter die de vitaliteit en rebellie aanwendt om zijn sociale thema’s voor het voetlicht te brengen. In een interview uit 1983 zei Bragg zelf, naar aanleiding van een optreden op het New Wave-festival Futurama, dat hij dit troubadourschap echter niet wilde uitstralen:
Zwoegend zingen
Bragg is geen begenadigd zanger, je hoort hem zwoegen als hij zingt. Zijn stem balanceert vaak op het randje van hysterie, alsof hij zich heeft laten meeslepen door een grandioze gedachte en niet meer terug kan naar de normale modus. De muziek kent hierdoor zowel passie als ongemak. Met name de eerste twee albums, die hier voor het eerst op cd verschijnen, klinken uniek: een kaal geluid waarbij je je een eenzame troubadour in een verlaten fabriekshal voorstelt. Vanaf zijn derde album Talking to the Taxman about Poetry (1986), als de producers hem gevonden blijken te hebben, wordt het geheel een beetje gelikt. Tot die tijd is hij echter een Don Quixote in een bezeten wereld: heerlijk.
Billy Bragg
Album: Billy Bragg Volume 1Misschien ook iets voor u
De zondvloed deel 2
Wie halverwege de boekenweek nog steeds geen genoeg kan krijgen van de alomtegenwoordige kruisbestuiving van literatuur en muziek, hoeft zijn avonden niet in ledigheid door te brengen. De zondvloed houdt aan en brengt ons dit keer een verzameling verhaaltjes over muziek en de heruitgave van een roman. Bernlef werpt ons enkele snippers met Jazzverhalen toe. De jazzmusicus Bob Rigter vergast ons op vreemde maar vermakelijke toestanden. En Martin Bril, die het uiteraard weer niet kon laten, roept enkele van die karakteristieke alledaagse gebeurtenissen voor ons op.Theun de Vries schenkt ons een bezinningstocht door muziek en religie, die nog steeds weet te bekoren.
Bernlef – Hoe van de trap te vallen (+ cd)
~
In de beste anekdote, Technische Kennis, wordt de jazz zelfs behandeld als bijproduct: een kennis van Bernlef bewerkt illegale tapes van live-jazzconcerten op zodanige wijze, dat de gesprekken en commentaren van het publiek beter hoorbaar zijn dan het concert zelf. Dit alles om een boek Conversations in Jazz samen te stellen.
Dit gegeven kun je mooi combineren met de cd die bij het boekje geleverd wordt: een voorleessessie van Bernlef op Crossing Border 2004, begeleid door een (jazz)pianist. Het enige interessante is eigenlijk het geluid dat het publiek maakt: beleefd zwijgend en zo nu en dan een kuchje. Je hoort het niet, maar je kunt haast wel raden wat ze denken. (Els Bertens)
Uitgever: Querido • Prijs: €16,95 (Gebonden) • 97 pagina’s • ISBN: 90-214-5307-X
Bob Rigter – Vreemd
~
Rigter, zelf jazzmuzikant, verhaalt over een paar dagen uit het leven van Monster, begenadigd bassist, leider van een jazzcombo en slinks manipulator. Het blijkt echter al gauw dat hij zeker niet de enige is die mensen bespeelt. Sluwe mannen en vrouwen trachten elkaar de loef af te steken en creëren met hun gekonkel geheimen die langzaamaan ontrafeld worden. Zodoende leest Vreemd als een geslaagde thriller.
Benieuwd naar de uitkomst is het slot dan ook rap bereikt. En daar eenmaal aangekomen kan Vreemd meteen bij het oud papier. Niet omdat het slot slecht is – integendeel: Rigter heeft zijn uiterste best gedaan er iets van te maken -, maar omdat er niets van het hele boek beklijft. Rigters stijl is vlot en luchtig: met veel korte en pakkende dialogen blijft de vaart er lekker in, en de inkijkjes in het dagelijkse leven van muzikanten zijn vermakelijk. En hoewel vlot en vermakelijk schrijven ontegenzeggelijk een belangrijke kwaliteit is, is het niet voldoende. Maar vooruit, slecht is het allemaal niet, dus schenk het boek na lezing aan een vriend in plaats van het weg te gooien. (Jan Auke Brink)
Uitgever: Nieuw Amsterdam • Prijs: € 12,50 (paperback) • 128 pagina’s • ISBN: 9789046800386
Martin Bril – Een plek onder de zon: muziekverhalen
Onder de titel Een plek onder de zon zijn negenendertig van Brils beste muziekverhalen gebundeld. De benaming muziekverhalen is correct, maar dekt de lading niet volledig. Veel van de verhalen in de bundel gaan inderdaad in de eerste plaats over een lied of over een muzikant. Maar regelmatig gaat het om herinneringen of ervaringen van de schrijver die in zijn geheugen gekoppeld zijn aan muziek.
Brils muzikale universum is groot en kleurrijk en dat maakt deze bundel zo plezierig om te lezen. Hij schrijft met evenveel toewijding en kennis over Sam Cooke als over Shakira, J. J. Cale of het Roemeense one hit wonder O-Zone met hun zomerhitje Dragostea din tei (beter bekend als Ma-Ia-Hi). Bril is vooral een scherp observator en een sterke stilist, die uit het alledaagse altijd iets unieks weet te destilleren. Zijn beleving van de werkelijkheid schijnt op haast synesthetische wijze gekleurd door muziek, waardoor zijn observaties een sterk persoonlijk karakter hebben. En dat is in dit geval beslist een compliment.
Zelfs wanneer hij over de bekendste idolen uit de pophistorie schrijft, waarvan het beeld in ons collectieve bewustzijn onbeweeglijk verankerd is, weet hij altijd een invalshoek te kiezen die verrast of ontroert. Rod Stewarts Maggie May doet hem denken aan zijn eerste jeugdliefde en, meer recent, René Frogers Een Eigen Huis aan het plaatsje Tuk, dat op familiereisjes naar Friesland altijd tot grote hilariteit leidde. De columns/verhalen van Martin Bril zijn zowel lichtvoetig als subtiel en intelligent geschreven. (Sarah Wijnen)
Uitgever: Prometheus • Prijs: € 12,50 (paperback) • 124 pagina’s • ISBN: 9044607324
Theun de Vries – Het motet voor de kardinaal
Het is geen nieuw boek en ook geen herdruk, maar toch speciale aandacht voor Het motet van de kardinaal van Theun de Vries. De inmiddels bijna honderdjarige auteur schreef Het motet in 1960 en in 2002 kwam er een speciale, geïllustreerde editie uit om zijn vijfennegentigste verjaardag te vieren. In een boekenweek over muziek mag dit werk niet ontbreken.
De jonge Wolf wordt geboren als zoon van een molenaar, wordt dan lijfeigene en valkenjongen op een kasteel, vervolgens soldenier in het leger van Karel de Stoute en daarna landloper in Noord-Italië. Wolf lijkt in zijn leven maar geen doel te kunnen vinden, totdat hij in Milaan een kerk binnenstapt:
Vanaf dat moment wil hij van zijn stem en zijn liefde voor muziek kunnen leven, en hij wordt onder de hoede genomen door Josquin des Prés (1445-1521), de componist van het muziekstuk. Wolf en het historisch personage van de componist vormen een vreemd maar hecht tweetal, dat in verschillende steden ‘nieuwe’ kerkelijke muziek brengt. Totdat ze in Rome aankomen, waar de paus het drukker heeft met oorlog voeren en het verwekken van nageslacht dan met het luisteren naar de verheerlijking van God.
Het motet voor de kardinaal kenmerkt zich door plechtstatige stijl en soms verrassende woordkeuzes, die het boek gedateerd maken, maar dan wel op een verrukkelijke manier. Dit is echt onthaast leeswerk. Hoewel de flaptekst de roman aankondigt als een avonturen- en schelmenroman, is het eerder een bezinningstocht door muziek en religie en de combinatie ervan. Het motet voor de kardinaal is een heerlijk rustpunt binnen al het kabaal dat Boem Paukeslag ons deze boekenweek brengt. (Els Bertens)
Uitgever: Querido • Prijs: 12,50 • 268 pagina’s • ISBN: 9-789021-484822
Lees ook: Boekenweek 2006 – een overzicht
Misschien ook iets voor u
‘Mooi zo m’n schat’
“Mooi zo m’n schat.” In dat ene zinnetje, dat de uit Suriname afkomstige cabaretière Jetty Mathurin zich regelmatig laat ontvallen in haar nieuwste programma, ligt een heel universum besloten. Mathurin is een warme, lieve oma, bij wie zowel blanke als zwarte theaterbezoekers zich op hun gemak voelen.
Bij Mathurin geen vlijmscherpe analyses of woordgrapjes die je van je stoel doen tuimelen. Daarvoor hoef je haar show niet te bezoeken. Je gaat omdat het gezellig is bij Jetty Mathurin, je gaat om je in een warm bad onder te dompelen.
In het eerste deel van haar nieuwe programma HM Regeert legt ze uit hoe ze vanuit Suriname in Brabant terecht kwam en al snel maatschappelijk carrière maakte als loempia-koningin. Het loempia-verhaal dient vooral als kapstok om er allerlei grapjes aan op te hangen. Dat vrouwen in Suriname de baas zijn en dat mannen niet serieus worden genomen. Als een Nederlandse man op de eerste rij opgelucht ademhaalt, krijgt ze een twinkeling in haar ogen. “En dan bedoel ik dus alle mannen, zwart en wit.” Het publiek giert het uit. Vooral het Surinaamse smaldeel heeft de grootste lol, omdat Mathurin regelmatig Surinaamse uitdrukkingen door haar programma strooit, die ze overigens ook aan het Nederlandse publiek uitlegt.
Speldenprikjes
Na nog even de draak te hebben gestoken met een bizar liedje van de Zangeres zonder Naam (Het was maar een neger), komt ze uit bij het geblunder rond de onthulling van het slavernij-monument in Amsterdam, waarbij de ‘nakomelingen van de slaven’ achter de dranghekken mochten plaatsnemen, om vervolgens nog wat rituele speldenprikjes uit te delen naar het Nederlandse vreemdelingenbeleid. Grapjes waarvan je denkt: van mij hoeft het niet, maar als je het dan toch doet, doe het dan goed.
~
Schalks
In het deel na de pauze komen traditioneel de typetjes langs. Eerst kruipt de cabaretière in de huid van neef Stanley (rood trainingspak, gouden ketting, dito tand), waarbij ze een wonderlijke transformatie doormaakt. Je vergeet dat daar een vrouw staat. Je ziet een vrolijke flierefluiter, die pakjes rondbrengt – in elk nieuw programma heeft Stanley een ander baantje – en schalks vertelt over zijn amoureuze escapades.
Snotapen
Maar Mathurin heeft nog een ander alter ego, dat van een bijdehante Surinaamse tante, die zich van een loempia-koningin omhoog heeft gewerkt tot een èchte koningin. En wat voor koningin, zo eentje die een tirade afsteekt tegen snotapen die zich aan groepsverkrachtingen schuldig maken (“Waar zijn die moeders?”), maar tegelijk een sneer uitdeelt aan mensen die een grote bek hebben, “zonder dat ze daar recht op hebben.” Dat zien we Beatrix nog niet doen. En daarom doet Mathurin het maar. Op dat soort momenten is de cabaretière op haar best. Zeker als ze tot slot een alternatieve troonrede voorleest. Onwillekeurig vraag je je dan af: hoe zou Nederland er uitzien als deze Surinaamse Tááánte de troon zou bestijgen. Héél anders, want een koningin die met haar billen schudt, daar heb je er niet zoveel van. Je ziet het al helemaal voor je, zo’n koningin die lakeien in hun wang knijpt: “Mooi zo m’n schat!”
HM Regeert wordt nog tot en met 1 juni 2006 opgevoerd. Klik hier voor een uitgebreide speellijst.
HM Regeert (Jetty Mathurin)
Artiest: Jetty MathurinGezien op woensdag 15 maart 2006 in De Purmarijn, Purmerend
Link: Jetty Mathurin
Misschien ook iets voor u
Inspanning zonder bevrediging
Huis van de Toekomst is de nieuwe voorstelling van Toneelgroep Amsterdam. Het is een productie met een experimentele vormgeving die in eerste instantie een mooie spanning in de voorstelling brengt. Er gebeurt veel tegelijk in het theater, waardoor het publiek meteen op het puntje van de stoel zit. Bij nader inzien blijkt het een vrij leeg geheel, waar de noodzaak niet van afstraalt.
~
Grote inspanning
Wie zich had ingesteld op een paar uur onderuitgezakt genieten van theater, komt bedrogen uit. Het publiek van de voorstelling Huis van de Toekomst moet namelijk lopen. Om het huis heen en zelfs er boven langs, over de overloop van het theater. En wie iedere beweging van de acteurs op de voet wil volgen, moet zelfs rennen. Gelukkig worden de scènes in het huis ook gefilmd door twee cameravrouwen en direct uitgezonden op tientallen televisieschermen verspreid door het theater. Deze beelden worden wel constant afgewisseld met flashbacks. De voorstelling vereist hierdoor grote inspanning.
Vormsemantiek
De beelden uit het verleden tonen het experiment waaraan de bewoners deelnamen. Heden en verleden, beelden van de serie en van de scènes op de vloer lopen constant door elkaar heen. Vermoeiend. Het eerste kwartier ben je zeker kwijt met het doorgronden van de constructie. De voorstelling is vormsemantiek pur sang. Regisseuse Carina Molier onderzoekt in haar werk de grenzen tussen theater, film, beeldende kunst en muziek, tussen fictie en werkelijkheid. En dat is precies waar deze voorstelling over gaat. Je wordt gedwongen om na te denken over theater en haar mogelijkheden. Molier heeft zelf helaas geen eenduidige visie toegevoegd.
Spanning
~
Dansen
Voor de acteurs valt er dan ook weinig eer te behalen aan deze productie van Toneelgroep Amsterdam. Niet alleen zijn ze slecht te zien door de ramen van het huis, veel tekst hebben ze ook niet. Het merendeel van de tijd lopen ze een beetje te dwalen door het huis. Zich wellicht ook afvragend wat ze hier nou helemaal doen. Na een uur kunnen ze zich nog even helemaal laten gaan tijdens de zogenaamde zikrdans; een ritmische dans waarbij je in een extase komt. Vol overgave bewegen de acteurs (en sommige toeschouwers) zich op luide muziek. Zij lijken zich wel te vermaken. Het publiek druppelt langzaam de zaal uit.
De voorstelling Huis van de Toekomst is nog te zien tot en met 1 april 2006. Kijk hier voor een uitgebreide speellijst.
Huis van de Toekomst (Toneelgroep Amsterdam)
Artiest: Toneelgroep AmsterdamGezien op zondag 12 maart 2006 in Het Compagnietheater, Amsterdam
Misschien ook iets voor u
Onoverzichtelijke verfilming
Zijn Ciske de Rat trok meer dan twee miljoen bezoekers. Bij de serie Medisch Centrum West zat ongeveer hetzelfde aantal wekelijks aan de buis gekluisterd. De laatste jaren was regisseur Guido Pieters voornamelijk actief in Duitsland, maar met Het woeden der gehele wereld – gebaseerd op het gelijknamige boek van Maarten ’t Hart – doet hij wederom een poging het Nederlandse publiek massaal voor zich te winnen.
~
Verkeerd spoor
Het woeden der gehele wereld is een film met een enorme cast. Niet minder dan dertig acteurs en actrices, onder wie bekende namen als Frank Lammers, Cees Geel en Reinout Bussemaker, geven acte de présence. Het is weliswaar leuk om al die verschillende bekende gezichten voorbij te zien komen, maar het grote aantal personages maakt het niet makkelijk om de verhaallijn vast te houden. Vooral niet wanneer er ook nog teveel ingezoomd wordt op karakters die nauwelijks belangrijk lijken te zijn. Het verhaal wordt hierdoor onoverzichtelijk en de kijker wordt op het verkeerde spoor gebracht.
Dooddoener
~
Stijf en onnatuurlijk
Het eerste wat opvalt zodra de film begint, is het feit dat hij erg slecht is nagesynchroniseerd. Dit doet behoorlijk oubollig aan. Bovendien maakt het de karakters – die over het algemeen nogal stijf en onnatuurlijk overkomen – extra afstandelijk. De personages van Cees Geel en Frank Lammers zijn bijna de enige die tot leven komen. Op twee miljoen bezoeker hoeft Pieters deze keer zeker niet te rekenen. Sterker: hij mag blij zijn als de film na twee weken nog draait.
Het woeden der gehele wereld
Regie: Guido PietersJaar: 2024
Misschien ook iets voor u
2 Special Editions van Peter Weir
Peter Weir heeft in de afgelopen drie decennia een indrukwekkend oeuvre bij elkaar gefilmd, uiteenlopend van Australische independent producties tot grote Amerikaanse studiofilms. Het is moeilijk om zijn werk onder één noemer te vatten, maar een bekend thema is dat Weirs personages meer dan eens in voor hen onbekende situaties terechtkomen. Denk aan de vooruitstrevende Robin Williams op de conservatieve kostschool in Dead Poets Society of Harrison Ford als uitvinder in de rimboe van The Mosquito Coast. Ook de twee films die Paramount deze maand als Special Edition dvd’s uitbrengt, zijn met een beetje goede wil te classificeren als ‘echte Weirs’.
Weirs eerste Amerikaanse film is niet zijn beste. Het uitgangspunt van Witness (1985) – een politieagent uit de grote stad duikt onder bij een Amish-gemeenschap – is origineel, maar de film kan maar weinig inzicht geven in de tijdloze wereld van de Amerikaans-Duitse gelovigen (noch in die van de politie, trouwens). Het verhaal ontvouwt zich clichématig: ik had de film nooit eerder gezien, hoewel ik globaal wist waar hij over ging. De film verliep precies zoals ik me van tevoren had voorgesteld, en dat is geen goed teken. Harrison Ford is niet slecht als de harde cop, maar Kelly McGillis (waarom hebben we sinds Top Gun toch zo weinig van deze prima actrice gehoord?) maakt de meeste indruk als de wat teruggetrokken Amishvrouw Rachel.
Weinig diepgang
Witness gaat vergezeld van een boeiende documentaire van bijna drie kwartier, waarin de belangrijkste medewerkers aan bod komen. Zelfs Viggo Mortensen, voor wie dit zijn filmdebuut was, doet mee en het wordt al gauw duidelijk dat de productie van de film voor de meeste leden van de ploeg een bijzondere ervaring was, diep in het platteland van Pennsylvania. Weir is zelf verbaasd over de positieve respons die de film ook na twintig jaar nog steeds oproept bij veel kijkers, en geeft toe dat er weinig diepgang in Witness zit.
Tot aan Master and Commander was The Truman Show (1998) Peter Weirs grootste productie, en hoewel ik het niet helemaal hard kan maken, krijg ik het gevoel dat de kwaliteiten van de film indertijd zijn ondergesneeuwd door de hype van komiek Jim Carrey in zijn eerste serieuze rol. Inmiddels is ‘een gewone Carrey’ geen voorpaginanieuws meer dankzij prima rollen in Man on the Moon, The Majestic en Eternal Sunshine of the Spotless Mind, maar in 1998 was dat wel anders. Nu we ons niet meer druk hoeven te maken om het aantal gekke bekken dat Carrey trekt, kunnen we ons richten op de film zelf.
Symboliek
Al vanaf het begin valt op hoe briljant de acteurs gekozen zijn voor hun rollen. Het gestileerde realisme van de personages in de fictieve Truman Show contrasteert scherp met de alledaagse lelijkheid van de echte wereld, maar binnen beide universa is met één blik op het personage te zien met wat voor figuur we te maken hebben. Ed Harris als programmamaker Christof is net zo kil als zijn blauwe ogen uitstralen en aan Trumans hyperopgewekte vrouw Meryl (Laura Linney) kan niet anders dan een steekje los zitten. Truman zelf is met zijn gewone haar, gewone gezicht en gewone kleren het kalme middelpunt van deze vertoning en de enige die zich, ondanks het feit dat alle camera’s op hem gericht zijn, toch niet laat kennen. De symboliek van Trumans situatie is op verschillende manieren op te vatten (ik prefereer de religieuze variant), maar Weir zorgt er steeds voor dat te duidelijke metaforen uitblijven. Die veelheid aan lagen en interpretatiemogelijkheden is verrassend in een mainstream-film en dat is wat The Truman Show uittilt boven thematisch verwante films als Ron Howards vrijwel gelijktijdig uitgebrachte – maar inmiddels vergeten – EdTV.
Net als de documentaire bij Witness geven de extra’s van The Truman Show een goed beeld van de totstandkoming van de film. Het is jammer dat schrijver Andrew Niccol niet aan het woord komt (hij had het te druk met zijn eigen film Lord of War), maar de overige geïnterviewden maken zijn afwezigheid meer dan goed. Uit alles blijkt dat Peter Weir een fijne vent is en, belangrijker, een bijzondere regisseur die zijn acteurs veel vrijheid geeft. Verder is er veel aandacht voor de profetische kant van de film: in 1998 was reality tv nog een onbekend fenomeen; acht jaar later wordt elk facet van ons menselijk bestaan vastgelegd in talloze bizarre tv-shows.
Inmiddels is het grootste deel van het oeuvre van Peter Weir op dvd uitgebracht, vaak met interessant bonusmateriaal. Deze twee films, de één goed bedoeld maar niet helemaal geslaagd, de ander een moderne klassieker, vormen een mooie aanvulling op de bestaande reeks. Fans van Weir weten genoeg.
Tegelijk met Witness en The Truman Show brengt Paramount ook een Speciale Editie van Gallipoli (1981) uit, misschien wel Weirs beste film. Hoewel we geen recensie-exemplaar van Gallipoli hebben ontvangen, is deze dvd alleen al voor de film meer dan de moeite waard.
Witness SE / The Truman Show SE
Regie: Peter WeirJaar: 2024
Distributeur: Paramount
Misschien ook iets voor u
De dovemansoren van Jan Donkers
Ouder worden is moeilijk. Dat deprimerende levensfeit aanvaarden is nog lastiger. Radiomaker en schrijver Jan Donkers koos ervoor de kop in het zand te steken en de tijd stil te zetten ergens rond 1975. Wat zich daarna muzikaal afspeelt kan hem niet echt boeien, op het werk van oude helden en vertegenwoordigers van wat we bij gebrek aan een betere term ‘Americana’ noemen na dan.
Donkers geeft het zelf toe: zonder de boekenweek en het thema van dit jaar zou zijn bundel verhaaltjes uit de oude doos nooit tot stand zijn gekomen. De verantwoordelijkheid ligt dus gedeeltelijk bij de organiserende CPNB. Als vorm koos Donkers voor een dictionaire, een alfabetische lijst die begint met Americana – komt dat even goed uit – en die eindigt bij Zappa, waarmee ook meteen de twee categorieën waarin de stukjes vallen hun illustratie hebben gevonden: Donkers haalt herinneringen op aan de goede oude tijd en aan de artiesten die hij mocht ontmoeten, en hij vertelt over de muziek die er heden ten dage nog toe doet – in zijn eigen extreem bekrompen visie. Tussendoor pusht hij schaamteloos zijn andere boeken en het werk van zijn eigen zoon, die – toeval of niet – in dezelfde branche werkzaam is als papa. Een aantal van de bijdragen is elders al eerder gepubliceerd en tot overmaat van ramp bevat het boek een cd met opnamen van favoriete artiesten.
Elektrische gitaar
~
Echt hilarisch wordt het als Donkers SXSW, een jaarlijks zakenfestival met muziek uit de slinkende niche waarin hij zich heeft opgesloten, uitroept tot zo ongeveer het culturele en creatieve hoogtepunt van het jaar, wat zacht gezegd nogal overdreven is. Iedere vorm of stijl van muziek heeft zijn interessante kanten, dus in Austin zal vast ook wel eens een leuk bandje spelen, maar Donkers vindt het allemaal fantastisch, en houdt de handen stevig op de oren zo gauw hij iets bespeurt wat niet binnen zijn egomane canon past. Van wereldmuziek wil hij vrijwel niet weten, jazz komt zijdelings voorbij, postpunk serveert hij in een bijzin af (waarbij hij The Fall – toch één van de meest relevante bands uit het genre – en de Simple Minds voor het gemak op één hoop gooit), reggae is ‘gedrens’ (in zijn top 100 aller tijden komt één elpee van Marley voor: op 99 staat het door Island volkomen kapotgeproduceerde en amper serieus te nemen album Catch A Fire), rap kan niet opstandig zijn omdat die alleen over ranzigheid en bitches gaat (blijkbaar nog nooit van Public Enemy gehoord) en elektronische muziek bestaat eenvoudigweg niet.
Een aantal stukken is door hun doorwrochtheid de moeite waard, voor de wat oudere muziekliefhebber dan, maar doublures, slordige fouten (de Sex Pistols zouden het nummer Holidays (sic) In Cambodia als single hebben uitgebracht) en al te apodictische en slecht of niet onderbouwde beweringen doen afbreuk aan die veronderstelde expertise.
No other
~
Je moet Donkers wel nageven dat hij consequent is, net als de omroep waar hij vele jaren tot het meubilair behoorde. De VPRO maakt sinds zijn hoogtijdagen in de jaren zeventig een punt van de eigen Oost-Indische doofheid en mist uit principe alles wat in de moderne muziek relevant zou kunnen zijn, komt daar in een enkel geval jaren later en dus te laat met veel bombarie op terug en bewijst iedere dag weer de eigen overbodigheid. De mentaliteit van de vermeende allesweter, de petit bourgeois die niemand meer iets nieuws kan vertellen, verbindt de VPRO met het denken van Donkers, die achter de hermetisch gesloten gordijnen stug blijft volhouden dat alleen wat uit zijn eigen speakers klinkt er toe doet.
Buiten gaat het echte leven inmiddels gewoon verder, en dat is de grootste tragiek die uit deze bundel spreekt: was Donkers vroeger iemand naar wie de mensen die erbij wilden horen graag luisterden, nu doen zijn preken voor eigen parochie er vrijwel niet meer toe. We zien het allemaal met het plaatsvervangende schaamrood op de kaken aan. Oud worden we allemaal, maar niets is zo gênant als een oude lul die denkt dat hij – als enige – echt hip is.
Lees ook: Boekenweek 2006 – een overzicht
Prijs: 19,60
Bladzijden: 256
ISBN: 90 450 1563 3
Misschien ook iets voor u
Troosteloos grensstadje
Soms wordt er een film gemaakt die je meteen denkt door te hebben. Je meent het einde al te kunnen voorspellen, tot je ontdekt op het verkeerde been te zijn gezet. Three Burials (voluit The Three Burials of Melquiades Estrada) is zo’n film. Het scenario werd geschreven door de Mexicaan Guillermo Arriaga (die ook de ambitieuze scenario’s schreef van Amorres Perros en 21 Grams) en de puike regie is van Tommy Lee Jones (jawel, de acteur uit The Fugitive en Men in Black).
~
Road movie te paard
Het zogenaamd beangstigende muziekje op het begin voorspelt niet veel goeds. Zo wordt de kijker eigenlijk al van meet af aan op het verkeerde been gezet, want verder kabbelt de film op een gemoedelijke manier voort. Prachtige plaatjes van het ruige, dorre grensland worden afgewisseld met scènes vol geneuzel in het grensstadje. Als de hoofdrolspelers halverwege de film een reis maken naar Mexico wordt de film ineens een road movie te paard. Op dat moment wordt pas echt duidelijk hoe origineel deze film is in verhaal én vorm. En dat bleef niet onopgemerkt op het vorige Cannes-festival: zowel het script als het ingetogen acteerwerk van Tommy Lee Jones vielen in de prijzen. Hoewel het script inderdaad goed in elkaar zit en ook Jones kwaliteit levert, is de absolute sensatie van de film toch Barry Pepper, die met zijn rol als aangeslagen douanier zoveel lagen aanboort dat hij zowel doet lachen als huilen.
Drie begrafenissen
~
Three Burials
Regie: Tommy Lee JonesJaar: 2024
Misschien ook iets voor u
De kunst van het omzeilen van geijkte paden
Om het vluchtige van radio-interviews tegen te gaan – daar heeft Leonieke Daalder enkele van haar interviews niet voor gebundeld. Op de site van haar werkgever 3voor12 wordt immers veel bewaard. De lezer die haar interviews liever nog eens op papier naleest, kan nu ook terecht bij het boek Naar eer en geweten, waarvoor Daalder een greep deed uit de vele artiesten die ze voor haar microfoon kreeg. Met originele, persoonlijke vragen op kaarten waaruit sterren als Beck, Billy Corgan of Moby blind moesten kiezen, ging Daalder de van alle interviews suf geworden artiesten te lijf.
Uit het grote aantal radio-interviews filterde Leonieke Daalder haar meest favoriete van de afgelopen tien jaar. Onder hen bevinden zich onder andere de gesprekken met Eminem, Danko Jones en Tricky, maar ook met Pete Doherty, het gefundenes fressen van de media in komkommertijd. En dat gesprek is misschien wel het hoogtepunt van het boek. The Libertines staan op het punt van doorbreken en de nog jonge Pete vertelt – Daalder volledig vertrouwend – over zijn verloren liefde en passie voor drugs. De opmerking “ze vermoorden me bij Rough Trade als ze dit interview horen” en zijn laatste zin, als hij Daalder vraagt eerlijk te zijn: “je naait me niet, hè?”, zijn sprekend voor de, misschien iets te vrije, manier waarop hij zijn interviewer te woord stond.
Gangsta-heimwee
~
Het boek had echter meer cachet kunnen krijgen als de popjournaliste zelf meer aan het woord was gekomen. De meest boeiende dingen zijn namelijk niet alleen te vinden in de antwoorden, maar ook in de setting, de manier waarop een ster zich gedraagt en in de keuze van Daalder voor een bepaalde artiest. Dat wat je normaalgesproken niet op de radio hoort, kun je kwijt in een boek. Maar met Naar Eer en Geweten heb je uiteindelijk gewoon een bundeling uitgeschreven interviews, die steeds kort worden ingeleid. Soms zijn die inleidingen hilarisch, zoals bij het interview met Osdorp Posse, dat overigens niet geheel uit de verf kwam: “Ik had geen idee of dit zou gaan werken.” Maar dat soort dingen maakt het de moeite van het lezen wel waard.
Lees ook: Boekenweek 2006 – een overzicht
Prijs: 9,95
Bladzijden: 205
ISBN: 90-85672-51-1
Misschien ook iets voor u