Met een boek als dit komt het beroep van de auteur – literatuurwetenschapper aan de City University in New York – dus niet echt als een verrassing. Aciman is dan ook erg vertrouwd met de literaire wereld. Hij schrijft regelmatig artikelen voor gerenommeerde bladen en publiceerde onder andere al een essaybundel. Toch is Noem me bij jouw naam pas zijn eerste roman, een debuut dat zowel in de Amerikaanse als in de Nederlandstalige pers bijzonder positief werd onthaald.

Jonge God
Noem me bij jouw naam doet verslag van een zomer aan de Italiaanse kust. Elio’s vader nodigt elk jaar een beloftevolle Amerikaanse student uit op hun landgoed – een traditie die Elio, zelf zeventien, niet echt met gejuich onthaalt. Dat verandert echter wanneer Oliver arriveert. Al bij aankomst oefent deze jonge god een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op Elio. Hun romance leidt tot een passionele zomer waar ze beiden de rest van hun leven met weemoed zullen terugdenken.

Zo’n rechtlijnige samenvatting doet echter onrecht aan de complexiteit van Acimans verhaal. Olivers aanwezigheid verwart Elio zodanig, dat hij zich beurtelings aangetrokken en afgestoten voelt door de Amerikaan. Bovendien heeft Elio er geen flauw idee van of de fascinatie wel wederzijds is. Misschien is hij voor Oliver niet meer dan het lastige zoontje van de professor dat regelmatig in de weg loopt? Wie weet heeft Oliver in het dorp iets verder wel een vrouw aan elke vinger. Elio schippert van hoop naar wanhoop en weer terug.

De liefde ontleed
De tegenstrijdige gevoelens van Elio worden door Aciman minutieus beschreven. Dat levert zinnen op als Neem me nou maar en kneed me en keer me binnenstebuiten, tot ik, net als een personage in Ovidius, één word met jouw lust, dat was wat ik wilde. Enerzijds vormen zulke zinnen, met hun pracht aan beelden en trefzekere beschrijvingen, een ongeëvenaard subtiele analyse van allesoverheersende passie. Anderzijds klinken ze zo nu en dan ook overdreven gesofisticeerd. Ook de setting van het boek, de academische cirkels waarin zowat het hele verhaal zich afspeelt, en de hoofdpersonages met hun voorkeur voor klassieke muziek en oude literatuur dragen bij aan dat soms elitaire karakter.

Wie echter niet bang wordt van wat literatuur ‘voor gevorderden’, kan aan Noem me bij jouw naam volop zijn hart ophalen. Zowat het hele palet van de menselijke emoties komt aan bod, en Aciman voelt zich bij elk ervan even goed thuis. Zoals de auteur zelf al in interviews aangaf, staat in elk van de vier delen van de roman één overheersend gevoel centraal: “Het eerste deel van dit boek gaat over een fysieke obsessie, het tweede is psychologisch, het derde intellectueel en het vierde emotioneel” (De Standaard Der Letteren, 17.08.2007). Alle vier zijn ze echter ook doordrongen van de nostalgie, van het gevoel dat de liefde tussen Elio en Oliver ten dode is opgeschreven, of zoals later in het boek, definitief tot het verleden behoort. Verwacht echter een deprimerende roman: in Acimans beschrijvingen overheerst vooral de pracht van de liefde. “It’s better to have loved and lost than never to have loved at all.”

In Noem me bij jouw naam serveert Aciman dus de passie met alles erop en eraan. De hoop, de wanhoop, de extase, de teleurstelling, alle worden ze even genadeloos ontleed. Het resultaat is dan ook geen lichte lectuur, geen eenvoudig verhaaltje met een cliffhanger hier en daar, maar wel een prachtig uitgewerkte liefdesgeschiedenis voor fijnproevers. Een beetje elitair misschien, maar bovenal om volop van te genieten.

Motelleven vertelt de geschiedenis van de gebroeders Flanagan, eindtwintigers met een abonnement op het ongeluk. Het begin van het einde dient zich al meteen op de eerste pagina aan als oudste broer Jerry Lee, een even getalenteerde als zwartgallige tekenaar, in het holst van de nacht een kind doodrijdt. Jerry Lee tilt het tienjarige joch in de achterbak en rijdt in paniek terug naar het motel waar broer Frank, de verteller in Motelleven, zijn roes uitslaapt. Ze besluiten te vluchten:

Pech, het achtervolgt mensen dagelijks. Dat is een van die onwrikbare waarheden. Hij is altijd in de buurt, hij ligt altijd op de loer. En het ergste, wat me het meest beangstigt, is dat je nooit weet bij wie of waar de pech gaat toeslaan. Maar ik wist toen, die ochtend, toen ik de bevroren armen van die jongen achter in die auto zag, dat de pech mij en mij broer had gevonden. En wij, wij klonken de pech als betonblokken vast aan onze voeten. We deden het allerstomste wat je maar kon doen. We sloegen op de vlucht. We stapten gewoon in zijn krakkemikkige Dodge Fury uit 1974 en vertrokken.

De twee broers rijden richting het besneeuwde noorden van Amerika, maar keren na een aantal omzwervingen toch weer terug naar de plaats des onheils, de gokstad Reno, het morsige broertje van Las Vegas. Daar gaan ze van motel naar motel en proberen zich gedeisd te houden. Natuurlijk lukt dat niet. Jerry Lee wordt verteerd door schuldgevoel en belandt in het ziekenhuis na zich bij wijze van halfslachtige zelfmoordpoging in het been te hebben geschoten.

Frank probeert zijn broer op te monteren met spectaculaire verhalen over nymfomane moordenaressen, buitenaardse wezens en noodlandingen op IJsland. Voor wat afleiding zorgen ook de in Motelleven opgenomen tekeningen die Jerry Lee maakt, snelle maar prachtige schetsen van motels, auto’s en bars. Helaas is in Motelleven alle onbezorgdheid slechts van korte duur. Hoewel, voor een tegengif tegen de somberheid zorgt Annie James, het vroegere vriendinnetje van Frank. De jongste Flanagan weet haar op te sporen in een van god verlaten spookstadje en samen nemen ze de verzorging van de invalide Jerry Lee op zich. De engelachtige Annie James zorgt ervoor dat het in ieder geval voor een van de broers nog enigszins goed afloopt.

Bluesliedje

Motelleven leest als een bluesliedje, het soort treurige ballades waar Vlautin als singer/songwriter van de band Richmond Fontaine patent op heeft. Het fundament van het boek is de ontroerende relatie tussen de twee broers, Frank en Jerry Lee. De hulpeloosheid van Jerry Lee en zijn afhankelijkheid van Frank doen denken aan dat andere tragische verhaal van twee broers, John Steinbecks Of Mice and Men.

Maar behalve een verhaal over broers is Motelleven een verhaal over Amerika. Het Amerika dat Vlautin als decor neemt is een merkwaardig soort Amerika, een schaduw-Amerika dat terugkeert in de schilderijen van Edward Hopper, de boeken van Fante en Bukowski of in films als Easy Rider. Het is het Amerika van de drifter, een land dat meer nog dan in de realiteit vooral bestaat in onze verbeelding, net als het Amerika van dat andere Amerikaanse archetype, de gangster.

Van de harde romantiek van bars, gokhallen, motels en neon, die onmisbare elementen van de Amerikaanse mythologie, is ook Motellevendoortrokken. En het is net alsof hoofdpersonen Frank en Jerry Lee zich door deze romantiek het hoofd op hol hebben laten brengen. Ze wanen zich karakters in een liedje van Willy Nelson of Tom Waits, en karakters in die liedjes springen nou eenmaal op vrachttreinen of lopen maagzweren op door overmatig alcoholgebruik. Voor hun zwervende bestaan is al even weinig noodzaak als voor een bestaan als accountant of begrafenisondernemer. Het is alleen een wat mooiere pose.

Dat Vlautin die tragiek niet wat dieper heeft uitgewerkt, is jammer. Maar dat neemt niet weg dat Motelleven een erg fraai debuut is vol grimmige nostalgie, een boek dat kan wedijveren met het beste van Fante en Bukowski. Gokschulden, wegwerpbaantjes en alcohol: zelden werden ze zo aanlokkelijk beschreven.