Untitled, 2017 wordt niet in theaters maar telkens op locatie gespeeld. Het publiek heeft zich voor deze avond verzameld in WOW, een hostel in Amsterdam-West dat tevens huisvesting en werkruimte biedt aan jonge kunstenaars. We mogen het ons gemakkelijk maken op de fatboys en krukken en de bar is de hele avond geopend, instrueren de spelers (Annelinde Bruijs, Marius Mensink, Yannick Noomen) het publiek.

De voorstelling is gestructureerd als een talkshow (geïnspireerd op het chaotisch Amerikaanse jaren ‘80 praatprogramma TV Party, waar met name kunstenaars en muzikanten hun onsamenhangende kijk op de wereld deelden). De drie acteurs spelen een heel scala aan verschillende gasten en wisselen elkaar daarnaast af in de rol van talkshowhost. De gehele voorstelling wordt gefilmd en tegelijkertijd afgespeeld op zowel een livestream als op analoge televisieschermen die over het podium verspreidt staan; waarmee het theater daadwerkelijk een televisieprogramma wordt.

Talkshow-persiflage

Untitled, 2017 begint als een heerlijke persiflage op het type talkshow waarin onbenullige beroemdheden die iets te verkopen hebben in het honderduit mogen babbelen onder begeleiding van een gedienstige presentator. “What do you think of the Dutch?” begint Noomen als host het dertien-in-een-dozijn-gesprek met zijn gast (Bruijs als Amerikaanse popster). “Oh, they’re so direct,” kaatst zij even archetypisch terug. Op amusante wijze worden de formules die dit soort vraaggesprekken vormgeven gedeconstrueerd.

Van persiflage op de popcultuur ontwikkelt Untitled, 2017 zich al vrij snel tot ironische weerspiegeling van de avant-garde kunst en cultuurfilosofie. Neem de lege Amerikaanse performance-artiest die zich in het maken van zijn spektakelkunst laat inspireren door het thema “geweld”, maar gevraagd naar zijn mening over geweld, verklaart niet de man te zijn om daarover te oordelen. De voorstelling kent daarmee duidelijk kwinkslagen naar het pretentieloze werk van artiesten als Warhol of Koons. Overigens zonder hier neerbuigend over te zijn, hooguit om er de draak mee te steken (iets wat Warhol en Koons waarschijnlijk wel zouden kunnen waarderen).

Metamodernisme

De voorstelling bereikt een satirisch hoogtepunt wanneer er een interview, waarin twee filosofen vol trots aankondigen het metamodernisme te hebben ontdekt, wordt nagespeeld. Metamodernisme: opvolger van het postmodernisme, en daarmee de inleiding van een nieuw tijdperk waarin geen plaats meer is voor ironie en relativisme. De acteurs playbacken het interview, terwijl het daadwerkelijke geluidsfragment door de audioboxen schalt. Daarmee worden de woorden van de filosofen in een nieuwe context geplaatst waar ze hun betekenis verliezen, en enkel nog lachwekkend zijn. Vorm en inhoud lopen in deze scène perfect in elkaar over.

In de ijzersterke tweede helft van de voorstelling ligt het tempo en het energielevel nog hoger dan in de eerste helft al het geval was, met als hoogtepunt een interview met de Groningse speedmetal-muzikant Tjakko. Gortdroog, zoals ze dat op het platteland van Oost-Groningen kunnen, vertelt hij over zijn rockbandje en de daarbij behorende – aan een overdosis heroïne overleden – frontman. De scène krijgt een briljante absurdistische twist wanneer ene mevrouw Jannie plotseling inbreekt, over de geluidskabels struikelt en met bloedneus en al plaats moet nemen naast Tjakko, die vervolgens onverstoord verder gaat met zijn morbide verhaal.

Untitled, 2017 trakteert zo op een rij heerlijke sketches, maar kent daarnaast een aantal steengoede muzikale performances. Met name het slotnummer gezongen door een als Amerikaans popidool verklede Annelinde Bruijs is memorabel. Verder wordt de voorstelling muzikaal vormgegeven door geluidskunstenaar Lucas Kramer. Zijn muziek is de perfecte motor om de voorstelling in een lekker ritme voort te stuwen.

Metamodern wordt Untitled, 2017 zelf niet- de ironie wordt niet ontstegen. Misschien omdat ironie het enige zinnige antwoord is wanneer je moet constateren dat “alles al geprobeerd is, en alles is mislukt”. Dan kunnen er ook geen vergezichten meer geschetst worden. Die worden overigens ook niet gemist, daarvoor is alles wat er wel gebeurt in Untitled, 2017 simpelweg veel te goed.

Veel gelach, af en toe een traan

Gerard (John Buijsman) heeft voor zijn collega’s lang verborgen weten te houden dat zijn garage bijna failliet is. De vier collega’s en vrienden proberen een manier te bedenken om veel geld op te halen om zo de achterstallige rekeningen te betalen. Manusje van alles Yusuf (Gürkan Kücüksentürk), een vijfde collega die weinig aansluiting vindt bij de rest, vertelt dat hij vroeger marathons liep en daar veel geld mee verdiende. Dit brengt de onsportieve mannen op het idee om een deal te sluiten met een rijke autohandelaar: als ze alle vier de marathon van Rotterdam uitrennen, betaalt de sponsor de schulden van de garage. Lukt ze dat niet, dan komt de garage in handen van de sponsor.

Het verhaal heeft veel weg van de musical The Full Monty waarin onsportieve werkloze mannen gaan strippen om geld te verdienen, maar De Marathon heeft door de verschillende uitgewerkte verhaallijnen veel meer diepgang. Zo lijken de vier vrienden op hun werk stoere en zorgeloze mannen, maar thuis blijken ze allerlei problemen te hebben. Gerard heeft kanker en wil dit aan niemand vertellen, Nico ontdekt dat hij homo is en worstelt hiermee, Kees en zijn vrouw verwerken ieder de dood van hun kind op een andere manier en de vrouw van Leo blijkt terug te vallen in haar oude leven als heroïnehoer. Deze persoonlijke problemen maken het voor de mannen niet makkelijk om te trainen voor de Rotterdamse marathon. Yusuf, die zich ontpopt als trainer van de vier, heeft er een zware klus aan.

IJzersterke musical op alle vlakken

De heren zingen zacht en integer, iets wat de geloofwaardigheid van het verhaal goed ondersteund. Alleen Lucretia van der Vloot laat in het nummer “Je bent vrij tot aan de voordeur” haar vocale kunsten zien. De nummers die ze zingen zitten goed in elkaar en zorgen regelmatig voor een lach of een traan. Zo is “Mijn Lichaam is een Tempel” het nummer waarop de heren trainen, hilarisch. Daarentegen is “Bloemen en gebak” over het regelen van een begrafenis erg ontroerend.

Met het decor hebben de makers groots uitgepakt: het podium is omgebouwd tot garage met zelfs een echte auto. Aan elk detail is gedacht. Wanneer de scène zich bij een ander huishouden afspeelt, is zelfs te midden van het garagedecor nog steeds te herkennen bij wie we thuis zijn. Zo wordt er op een benzinefles een kruisje zichtbaar wanneer de scène zich afspeelt bij de strenggelovige Jolanda. In de filmversie staat het trainen en rennen van de marathon centraal, maar hoe verbeeld je dit op het toneel? Er wordt gebruik gemaakt van loopbanden, waarop hele choreografieën worden gedanst. De keuze hiervoor is inventief en de choreografiën van Daan Wijnands zijn hilarisch.

Het was een gewaagde keuze van de makers om van de filmhit een musical te maken, maar het was zeker een goede keuze. De musical heeft een hoge dosis droge humor, is ontroerend,  geloofwaardig en is zeker het recept voor een musicalhit. De Marathon is een aanrader voor iedereen die een gezellige avond wil hebben in het theater.