We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Disclaimer en privacybeleid
Lou Reed: zijn drie beste albums
/ 0 Reactiesdoor: Machiel Coehorst0 Sterren“Als ik wist wat een perfecte dag was, had ik dit nummer nooit geschreven,” luidde de reactie van Lou Reed op een vraag van Jools Holland een jaar of tien geleden. Het fragment typeert Lou Reed en was te zien bij ‘Later with … Jools Holland’, dat uiteraard stilstond bij het overlijden van de muzikale gigant.
–
Bij het samenstellen van een Spotify-playlist kwam ik uiteindelijk tot 71 nummers, toevalligerwijs ook de leeftijd waarop hij overleed. De drie albums die ik koester, zijn The Velvet Underground & Nico(1967), Transformer (1972) en New York (1989).
‘The Velvet Underground & Nico’
De ‘bananenelpee’ klinkt bij het herluisteren nog net zo dwingend en (bij vlagen)huiveringwekkend als toen ik ‘m voor de eerste keer hoorde. Ik was toen een jaar of zestien: een leeftijd waarop het prettig zwelgen was in het duistere universum van Reed en consorten. ‘Venus in Furs’, met Reeds aartsdonkere stem, de krassende viool van John Cale en het monotone gitaargejengel: ik vond het geweldig.
Hoewel er ook enkele redelijk conventionele nummers op de plaat staan (‘Run Run Run’, ‘There She Goes Again’), gaf The Velvet Underground met dit album de brave jaren zestig een artistieke schop onder de kont. De opening met ‘Sunday Morning’ is bedrieglijk lieflijk, maar het venijnige ‘I’m Waiting For The Man’, met die dreunende piano aan het eind, is al een stukje minder braaf. Nico’s donker-romantische stem in ‘Femme Fatale’ vond ik als puber wonderschoon, nu bekoort haar timbre me minder. Het akelige ‘Heroin’, met opnieuw die raspende viool en dreinende gitaar, is een van de hoogtepunten van het album. In het schier eindeloze ‘European Son’ slaat de experimenteerdrift van de band een beetje door.
The Velvet Underground & Nico is ook nu nog een gedreven en weerbarstige plaat die je soms de stuipen op het lijf jaagt. En muziek die ontregelt is vaak de beste.
‘Transformer’
Op Transformer, dat een jaar of zes later verscheen, toont Lou Reed zich van zijn meer toegankelijke kant. Hoewel hij het zelf niet als zijn beste album beschouwde, bracht het hem wel de roem waarop hij hoopte toen hij de hulp van David Bowie inschakelde. Bowies inbreng op Transformer is groter dan ik ooit heb beseft: niet alleen is het door hem geproduceerd en verleent hij vocale steun in enkele songs; nummers als ‘Satellite of Love’, ‘Andy’s Chest’ en ‘Vicious’ ademen bovendien sterk zijn sound van toen: die van pathos en glamrock.
Transformer is ook een van Reeds meest gevarieerde albums: van de fijne rocksongs ‘Vicious’, ‘Hanging Around’ en ‘I’m So Free’, het ingetogen, fraaie ‘Make Up’ tot de lijzige, hilarische dixieland van ‘Goodnight Ladies’. Humor klinkt ook door in het ultrakorte ‘New York Telephone Conversation’. Invloeden uit de jazz zijn alom aanwezig. En Transformer beschikt natuurlijk over Reeds bekendste (en betere) nummers ‘Walk On The Wild Side’ en ‘Perfect Day’. Het contrast met het rauwe, nietsontziende werk van The Velvet Underground is aanzienlijk en de productie is aan de pompeuze kant, maar ‘Transformer’ is en blijft een prachtalbum.
‘New York’
Zijn beste album vind ik New York, waarop Lou Reed – soms fel en verbeten, soms ontspannen keuvelend – zijn (politiek getinte) verhaal doet, in basale, gitaargedreven songs. De begeleiding is kurkdroog, maar elke slag of klap is raak; variërend van ouderwets rockend (‘Romeo Had Juliette’) tot subtiel, zoals in het schitterende ‘Halloween Parade’. De jazz keert terug in ‘Beginning Of A Great Adventure’ en in ‘Sick Of You’ klinkt zelfs country door. Het eenvoudige, uit drie akkoorden opgebouwde ‘Dirty Blvd.’ werd een bescheiden hit. De productie van New York is (zeker in tegenstelling tot Transformer) sober en vormt, samen met de sterke songs en een beter dan ooit praatzingende Reed, de kracht van dit album, dat tot een van de beste aller tijden beschouwd mag worden.
P.S.
Om de een of andere reden is Berlin, het favoriete album van velen, nooit echt tot me doorgedrongen. Hoewel ik het titelnummer als een van zijn meest indrukwekkende liedjes beschouw, heb ik het album in zijn geheel altijd te barok en zwaarmoedig gevonden. Tijdens het terugluisteren besef ik dat ik het bij het verkeerde eind heb gehad: het album heeft eenzelfde zeggingskracht als The Velvet Underground & Nico,maar op een ander niveau. Bij The Velvet Underground & Nico lopen je de rillingen over de rug, bij Berlin (met name in ‘The Kids’) springen je de tranen in de ogen.
Misschien ook iets voor u
Sam Cooke’s grote talent
/ 0 Reactiesdoor: Joost Festen4 SterrenWie aan Sam Cooke denkt, heeft een korte carrière in drie delen in gedachte: die van de gospelzanger, de singer-songwriter (met voortreffelijke albums) en de hitmachine.
~
Ontsnapping aan de gospel
Zoals bij zoveel zwarte artiesten startte de zangloopbaan van Cooke in de gospel. Eerst met zijn broers, maar in de jaren vijftig trad hij snel toe tot The Soul Stirrers, dat daarmee uitgroeide tot een van de beste gospelformaties allertijden. Een band die ook in de hemel zou mogen zingen.
Cooke wilde echter ontsnappen aan het predicaat gospelartiest en nam onder het pseudoniem Dale Cook zijn eerste single op. Deze single is ook opgenomen op de verzamelaar The Complete Singles 1956-1962, met zowel de A- als de B-kant. Dat geldt voor alle singles die in de box zitten. En daar waar de B-kant wel eens verschilde per land of continent zijn beide opties opgenomen in dit zeer complete overzicht. Het pseudoniem dat Sam Cooke gekozen had was natuurlijk behoorlijk doorzichtig, zeker gekoppeld aan de voortreffelijke maar zeer herkenbare stem van Cooke. Het is dan ook bij één stiekem singletje gebleven, waarna hij onder zijn eigen naam zijn solocarrière opstartte.
Het jongere publiek sloot Cooke al snel in de armen vanwege zijn pakkende singles. Hits als ‘You Send Me’, ‘Only Sixteen’, ‘Cupid’, ‘Twistin’ the Night Away’, en ‘Bring it on Home To Me’ zullen nog velen in de herinnering hebben. Ze zijn allemaal in uitstekende geluidskwaliteit terug te vinden op de drie cd’s van genoemde verzamelaar. Een must voor iedere liefhebber van Sam Cooke.
Uitvinder van de soulmuziek
Of het nog niet genoeg was ambieerde Cooke ook om muziek te maken voor de volwassen liefhebbers. Als vertolker van de mooiste gospel wordt hij ook wel de uitvinder van de soulmuziek genoemd. Zijn voortreffelijke collectie aan studioalbums is het bewijs van deze status. Naast het singlesoverzicht zijn er vele fraaie uitgaves beschikbaar van zijn albums, zoals Sam Cooke, Encore, A Tribute To The Lady, Hit Kit en het onovertroffen Night Beat.
Gelukkig zijn er ook opnames bewaard gebleven van Sam Cooke live, zoals zijn legendarische optredens in The Copacabana in New York van 7 en 8 juli 1964 op de bloemlezing Sam Cooke at the Copa. Na zijn leven vielen Cooke dan ook de nodige eerbewijzen ten deel in de jaren tachtig en negentig, zoals opname in Rock ‘N’ Roll Hall of Fame, the Songwriters Hall of Fame en The Chairman ’s Award from The Apollo Theatre Foundation.
Wie eenmaal geraakt wordt door de stem van Sam Cooke, zal steeds meer willen horen. Gelukkig is er voldoende van ’s mans oeuvre beschikbaar in uitstekende heruitgaven. Het nu verschenen The Complete Singles 1956-1962 voegt daar een mooi en compleet overzicht aan toe.
Sam Cooke
Album: The Complete Singles 1956-1962Link: Platenmaatschappij
Misschien ook iets voor u
Licht verteerbaar
Het vijfde album van de uit Los Angeles afkomstige Shane Alexander draagt de titel Ladera en is gevuld met een mengeling van folk, pop en rootsmuziek.
Ondanks de staat van dienst van Alexander, met een kwartet albums die goed ontvangen zijn door de liefhebbers, laat zijn naam bij velen geen bellen rinkelen. Met het verschijnen van Ladera, gevolgd door een korte tournee, hoopt Shane Alexander daar verandering in te brengen.
Tegendraads ritme
~
Het album van Alexander is eenvoudig te absorberen en gaat toch niet snel vervelen. De ritmes hebben soms iets tegendraads zoals in het openingsnummer ‘One So Young’, waarbij je de neiging hebt om tegen de maat in te klappen. Hetzelfde geldt voor ‘Meet Me In The Hurricane’ dat een mars-gevoel geeft. Met ‘Far As I Can Tell’ krijgt het langzame ritme de ruimte waardoor er lucht ontstaat in de compositie.
Invloeden niet hoorbaar
In het liedje ‘Raincloud of Knowable Things’ maken we kennis met het tot op het bot uitgeklede geluid van Alexander. Met alleen gitaar en de echo van de opnamelocatie maakt hij duidelijk dat ook onder die omstandigheden een liedje overeind blijft. Mooi, maar de voorkeur hebben de liedjes met wat meer begeleiding. Een heel album in de kale sfeer zou te kil worden. De teksten van Alexander zijn eerlijk en open en graven soms diep in wonden die ontstaan door bijvoorbeeld een vriend die bijna een fatale overdosis nam. Maar dat zal veel luisteraars ontgaan die achteloos van de sfeer van het album genieten.
Ladera is geproduceerd door de met een Grammy genomineerde Billy Mohler. Dat Alexander zich naar eigen zeggen heeft laten beïnvloeden door Pink Floyd, Simon and Garfunkel en Beck heeft niet geleid tot hoorbare resultaten. Alexander is vooral een singer-songwriter die met een blinddoektest niet direct herkenbaar is, maar dat komt vaker voor. Wat overblijft is een genietbaar album dat de middenmoot ontstijgt.
Shane Alexander
Album: LaderaLink: Platenmaatschappij
Misschien ook iets voor u
De gesel
Het 450ste nummer, Tirade jubileert! In weerwil van de tijdgeest kan er een feestje worden gevierd. 45 Auteurs kregen 450 woorden.
Tijd/schrift: 8WEEKLY’s rubriek voor Nederlandstalige literaire tijdschriften. Zie ook besprekingen van Das Magazin (Het jong en De dandy), Terras, Versal, De Revisor en Tortuca.
Als je ’tirade’ in de Dikke Van Dale (2005) opzoekt, betekent het woord ‘veelal theatrale of retorisch uitgesproken omhaal van woorden, met een vermaning of klacht.’
Tirer
Joop Goudsblom, de laatste levende van de oprichters van de Tirade, vertelt dat niemand destijds de moeite nam om het woordenboek eens op de naam open te slaan. In de editie van 1961 stond het woord nog voor een ‘veelal theatraal of retorisch uitgesproken en omslachtig geheel van woorden, dat op het eerste gehoor indrukwekkend is, doch bij nadere ontleding zonder veel inhoud blijkt te zijn; holle frasen’. Daarachter komen moet iets zijn als ontdekken dat je flaporen hebt. Goudsblom associeerde de naam met tirer, met ‘puntig en doeltreffend polemisch proza’.
De geschiedenis is mild geweest voor Tirade. Niet alleen is het woord musculairder geworden, ook heeft het blad de tand des tijd sinds 1957 doorstaan. Het tijdschrift is overigens niet noodzakelijk een roede gebleken die de literatuur keer op keer geselt, als wel een pleitschrift voor knappe literatuur. Kijk bijvoorbeeld naar nummer 449, daarin wordt hoogstens een betoog gehouden voor literatuur. Zwagerman over de ‘even extatische als eenvoudige zingzangtaal’ van Kerouac is daar een expliciet voorbeeld van.
Vuur en engagement
Misschien is het om die reden niet vreemd dat uitgever Wouter van Oorschot bij de eerste bijeenkomst van de huidige Tirade-redactie (die begin 2013 aantrad), de kamer binnenstoof en in een voor zijn doen korte toespraak zei zich niet te willen mengen in wat hij als de zaak van de redactie zag, maar hen wel wilde meegeven dat ‘hij hoopte op een terugkeer van het vuur en engagement’. Redactielid Gilles van der Loo, die in zijn 450 woorden de anekdote opvoert, schuwt de schreeuwerige uiting daarvan. ‘Vanuit je tenen schreeuwen in de zekerheid van je gelijk moet heerlijk zijn, maar het is voor de humorlozen, relativeringslozen en DOMMEN. […] Goddank voor de evenwichtigen, de grijzen’.
Ondanks zijn polemische toon, rijst de vraag hoeveel van Van Oorschots vuur en engagement terecht is gekomen. Bij dit jubileumnummer kan hij opgelucht ademhalen: de tirade is het thema en verscheidene auteurs doen hun best een polemisch duitje in de bundel te doen. Soms vurig, maar vruchteloos zoekend naar engagement. Zoals Jan Postma, die zich naarstig afvraagt waar zijn haat is tegen de klootzakken die het landschap verkrachten door glazen paleizen langs de ringweg te bouwen, tegen de klootzakken die vanuit ‘Den Haag en Amsterdam-Zuid cultuur en onderwijs slopen, privacy en gemeenschapsidealen opofferen of de precaire balans tussen zekerheid en vrijheid verstoren’. Hij kan het niet vinden.
Inhoudelijk en daadkrachtig
Geëngageerd is de ingekorte brief van Paul Beers aan Lex Jansen van uitgeverij De Arbeiderspers om een redelijk honorarium voor zijn vertaalwerk, maar dociel omdat hij ver onder zijn prijs een deal probeert te sluiten. Enigszins vurig en geëngageerd (en vaker gebezigd) is Thomas Heerma van Voss’ tirade tegen de Literatuurwetenschap, die achter haar eigen staart zou aanlopen door zonder gemeenschappelijk doel meningen te bezigen op basis van eerdere meningen. Vurig en geëngageerd is Merijn de Boers tirade tegen Van der Heijdens gemeenschappelijk op handen gedragen De Helleveeg, dat nog het dichtst in de buurt komt van een kinderboek, waarvan het tweede gedeelte doet denken aan ‘het altijd eendere slot van de televisieserie Baantjer, als De Cock met c-o-c-k een drankje drinkt met zijn vrouw en collega’s’.
De meeste tirades in Tirade 450 worden gevoerd op inhoudelijke gronden. De stukken hebben een heldere opbouw, zijn goed te volgen. Engagement van de literatuur als subversieve kunst zie je bijvoorbeeld in de bijdrage van Maria Barnas, die een vrijwel puntloos prozagedicht is, of de door korte zinnen en vele uitroeptekens extatische 450 van Jannah Loontjes, dat vibreert tussen beffen en Prozac. Een gejaagd gevoel laat Martijn Knols tekst achter, door de hakkelende zinnen en de roffelende puntjes daartussen. Je weet niet precies waar zijn spreker tegen ageert: de Olympische Spelen, de P.C. Hooftprijs, priegelteksten – al zou je kunnen zeggen dat de auteur op geëngageerde wijze tegen geopinieerdheid ageert, door literatuur.
Prijs: 12,50 (los nummer), abonnement (per 5 nrs) 50,00; studenten 35,00
Bladzijden: 104
ISBN: 1385-4968
Link: Van Oorschot
Misschien ook iets voor u
Gevoel uit een computer
John Talabot laat op DJ-Kicks horen dat zijn ongekend populaire debuut geen toevalstreffer was. Talabot weet namelijk met gevoel zijn favoriete songs met elkaar te laten versmelten.
Talabot zette zichzelf vorig jaar op de kaart met zijn eerste volwaardige album. De melancholische en warme house op ƒin werd door toonaangevende kranten, tijdschriften en websites de hemel in geprezen en bij veel liefhebbers van elektronische muziek prijkte het album in de hoogste regionen van de eindejaarslijstjes.
Het Spaanse wonderkind
Aan het Spaanse wonderkind dan ook de eer om de nieuwste mix in de reeks van DJ-Kicks te verzorgen. Sinds 1995 brengt het label Studio !K7 ieder jaar een aantal mixalbums van grote producers in deze reeks uit. Onder anderen James Holden, Kruder & Dorfmeister en Apparat gingen Talabot voor.
In de vijf kwartier die Talabot voor zijn mix heeft, rijgt hij 27 nummers aaneen. Over het algemeen mixt Talabot snel en gebruikt hij de meeste tracks niet meer dan twee minuten. Het is op deze manier dat de Spanjaard spanningsbogen probeert te creëren die uitmonden in een drietal climaxen: ‘Klinsmann’ van Axel Boman, ‘Escape to Nowhere’ van Motor City Drum Ensemble en ‘Sideral’ van Talaboman (een samenwerking tussen Axel Boman en Talabot zelf) krijgen veel ruimte en vormen de zwaartepunten van de mix.
Voortkabbelen
Het is knap hoe Talabot met al die nummers van verschillende producers een geheel creëert dat niet alleen dansbaar en feestelijk is, maar waar tegelijkertijd ook weemoed uit spreekt. Wie vandaag de dag nog steeds van mening is dat elektronische muziek emotieloos en afstandelijk is, zal na het horen van John Talabot toch moeten toegeven dat muziek die uit een computer komt ook heel sfeervol kan zijn.
Toch is niet alles even goed op deze DJ-Kicks. Tussen ‘Klinsmann’ en ‘Escape to Nowhere’ kakt het allemaal wat in. Iedere DJ wil rustpunten creëren om zo weer langzaam toe te kunnen werken naar een volgende climax, maar de negen (!) voortkabbelende tracks tussen deze pieken zijn net wat te veel van het goede.
Dit middenstuk staat dan ook in schril contrast met het begin en einde van de mix, die dynamisch, speels en uitermate boeiend zijn. Het is fascinerend te horen hoe Talabot zijn overgangen plaatst en hoe hij alles tot een geheel aan elkaar weeft. Het zijn dan ook deze delen waarmee Talabot weet te imponeren en een waardevolle bijdrage weet te leveren aan de alweer achttien jaar durende traditie van DJ-Kicks.
John Talabot
Album: DJ-KicksMisschien ook iets voor u
Belachelijke gek
/ 0 Reactiesdoor: Madelon van Honk4 Sterren.
James Russell, laat – behalve een strakke show – vooral zien dat de fans van Morrissey nog net zo gek zijn als een kwart eeuw geleden.
Eigenlijk begon de verafgoding natuurlijk al enkele jaren eerder toen Morrissey als frontman van de Smiths een stem gaf aan groepen en individuen die zich op wat voor manier dan ook onbegrepen en onbemind voelden. Het gevolg was dat in korte tijd een grote schare trouwe fans over de hele wereld opstond die een ongeëvenaarde devotie ten opzichte van hun grote held toonden. Concertregistraties van The Smiths en Morrissey zijn dan ook, afgezien van de fantastische muziek, een uitermate fascinerend schouwspel van fans die er alles voor over hebben hun idool aan te raken en te knuffelen.
Vechten om een overhemd
~
Het hoogtepunt van de boeiende wisselwerking tussen Morrissey en zijn volgelingen vindt plaats tijdens het laatste nummer. Wanneer Smiths-klassieker ‘The Boy With The Thorn In His Side’ door de Hollywood High School heen schalt, doen een tiental fans nagenoeg tegelijkertijd een aanval op het podium die onmogelijk volledig te pareren is door de security. Enkele mensen zullen vredig kunnen sterven nu ze Morrissey hebben kunnen knuffelen.
Goddelijke status
Is het optreden dan zo nietszeggend dat je het alleen maar over hysterische fans hebt, hoor ik je denken. Nee hoor, er is niets mis met de performance van Morrissey en band en de tracklist waar ze voor gekozen hebben. Maar op 25Live (en andere live-dvd’s van Morrissey), waar toch vooral een hoofdrol is weggelegd voor de fans, is dat toch echt allemaal bijzaak. De fans mogen voor en na het concert hun Smiths- en Morrisseytatoeages tonen en uitleggen waarom Morrissey zo belangrijk voor ze is, ze krijgen de kans om dit tijdens de show ook tegen de Mozfather himself te zeggen en komiek, acteur en groot Morrissey-fan Russell Brand legt in de extra’s voor de camera en aan het publiek uit hoe de muziek van The Smiths en Morrissey hem door moeilijke tijden gesleept hebben.
25Live is uiteindelijk vooral een bevestiging van het icoon dat Morrissey is. De dvd is daarmee ook een geslaagde poging van Morrissey om zijn eigen goddelijke status te vergroten of toch op zijn minst te behouden. Wie immers nog niet bekend is met de muziek van Morrissey, kijkt deze dvd waarschijnlijk met het gevoel al die tijd iets unieks gemist te hebben. Een man van middelbare leeftijd met gele nagellak en een raar bloemetjesoverhemd die volwassen, vaak bovengemiddeld intelligente mensen al hun gezond verstand laat verliezen, moet wel een held zijn. En ja, dat is ‘ie ook. Maar goed, ik ben dan ook zo’n belachelijke gek als het op Morrissey aankomt.
James Russell
Album: Morrissey - 25LiveMisschien ook iets voor u
Verdwaald in Niemandsland
In zijn nieuwe bundel Beproevingen probeert Jan-Willem Anker zowel proza als poëzie te combineren in korte, zorgvuldig aan elkaar gesmede wederwaardigheden van een regel of tien per stuk. Een literair pretentieus experiment, dat slechts ten dele slaagt.
Hoogst ongebruikelijk voor een Nederlandse auteur bracht Jan-Willem Anker Beproevingen in 2012 al in het Engels uit, onder de naam I didn’t know what. Daarvoor publiceerde hij al drie gedichtenbundels en een roman in het Nederlands.
Literaire pretentie
De combinatie van proza en poëzie levert Anker soms mooie zinnen op als: ‘Om te ontkomen aan de ruïne waarin ik mezelf gehuisvest had, ondernam ik mijn zoveelste tocht.’ Vaker leidt deze werkwijze echter tot gekunstelde constructies, zoals in ‘Zon’:
Het resultaat is een boek dat zich afspeelt in het niemandsland tussen proza en poëzie, met te weinig coherentie voor het een maar te veel verhaal voor het ander. Het ontbreekt Anker niet aan talent; in elk stukje verwerkt hij een of twee mooie poëtische zinnen die aanzetten tot denken. Het blijft echter bij mooie zinnen en de hoogdravendheid waarmee hij dat doet leidt tot nodeloze pretentie.
Zoeken
Anker haalt zijn inspiratie, evenals zo veel schrijvers, uit het leven van alledag, zoals wanneer zijn ‘ik’ geen DNA wil afgeven (‘Omdat ik mijn DNA niet wilde afgeven, had ik argwaan gewekt. Men kon me niet automatisch van een lijst afstrepen, zodat ik verdacht was’) of wanneer hij een overdenking geeft over Paaseiland in de Stille Oceaan (‘O oceanen, onmetelijke oogblauwe dieptes, ons aller mondiale golfslagbad!’)
Vol menselijke vertwijfeling vecht de naamloze hoofdpersoon zich door zijn beproevingen: eenzaamheid en een zoeken. Deze naamloze is op zoek naar zichzelf, zoals Anker op zoek is naar een eigen stijl. Anker heeft een aantal themata dat steeds weer terugkomen: het gevoel er niet bij te horen en een veranderingsdrang zonder het vermogen daadwerkelijk iets in het leven te wijzigen.
Een deel van de teksten verscheen eerder in literaire tijdschriften De Gids – waarvan Anker tot 2011 hoofdredacteur was – dwb en Nednr. De hoogdravende overdenkingen zijn wellicht interessant om per een of twee tegelijk te lezen, maar in het groepsverband waarin Beproevingen ze presenteert voeren ze te ver.
Prijs: 18,95
Bladzijden: 80
ISBN: 9789029587785
Misschien ook iets voor u
Een schipper zonder heimwee
Met benen wijd en strak in het pak voerde Bob Dylan gisteravond zijn zwijgzame bandleden aan. Als een kleine kapitein bemande hij het spookschip van zijn Never Ending Tour, dat eindelijk weer eens in de Amsterdamse haven lag.
~
Klassiekers en slepende ballads
Een ander hoogtepunt was het nieuwe arrangement van ‘Tangled Up in Blue’. Dylans vertelling over het leven en de liefde was sterk vertraagd, waardoor hij de regels gebroken over de muziek verdeelde en de tekst bracht als een kort verhaal. Het herschreven slotcouplet kon (met enige fantasie) als een laatste eerbetoon aan zijn collega Lou Reed opgevat worden:
‘Some of them went up on the mountain,
Some of them went down under the ground.
Some of their names were written in flames,
And some of them, well they just left town.’
Er volgden opzwepende versies van ‘Pay in Blood’ en ‘High Water’, maar het optreden boette gaandeweg iets aan zeggingskracht in. Dat had er ook mee te maken dat Dylan steeds vaker plaatsnam achter zijn keyboard. Daar had hij zelf merkbaar plezier in, maar zijn gepingel in het hogere register was – licht uitgedrukt – niet altijd een toegevoegde waarde. Bovendien liet hij zijn uitstekende leadgitarist Charlie Sexton zo weinig ruimte om te gloriëren.
Ook de liedkeuze was niet altijd even gelukkig. Een drietal slepende ballads van recente albums volgde elkaar op; ‘Spirit on the Water’, ‘Scarlet Town’ en ‘Soon After Midnight’ halen het nu eenmaal niet bij klassiekers als ‘Tangled up in Blue’ en ‘Simple Twist of Fate’. Gelukkig bracht de carnavaleske, eindeloos repeterende gitaarriff van ‘Long and Wasted Years’ het publiek weer even in beroering; ook speelde de band nog een stemmige uitvoering van ‘Forgetful Heart’, compleet met viool en contrabas.
Hij zal doorgaan
Zo werden hoogtepunten afgewisseld met mindere momenten. Een gevarieerde avond was het zeker, met verstilde ballads en opzwepende rockers, onstuimige blues en ritmisch banjogeweld. Dylans zang en toetsenspel zullen niet iedereen bekoord hebben, maar hij kan nog altijd putten uit het rijkste oeuvre in de popmuziek – ook wanneer hij het eeuwige ‘Like a Rolling Stone’ eens een avondje rust gunt.
We mogen dankbaar zijn dat de 72-jarige kapitein van de Never Ending Tour nog altijd geen tekenen van heimwee naar het vasteland vertoont. Oudere én jongere muziekliefhebbers krijgen de kans een van de grootste kunstenaars van de twintigste eeuw levend aan het werk te zien. De schipper mag allengs norser worden, zijn bemanning volgzamer, maar deze Vliegende Hollander vaart zijn eigen koers, ongedeerd door kritiek of applaus, tot het uur dat Dylans schip zijn Laatste Haven binnenvaart.
Bob Dylan
Gezien op woensdag 30 oktober 2013 in Heineken Music Hall, AmsterdamMisschien ook iets voor u
Waarom lezen en niet kijken?
.
Het is de centrale vraag in deze essayreeks over de toekomst van de roman, waarin Oek de Jong werd voorgegaan door Van der Heijden, Palmen, Heijne en Möring. Het initiatief klinkt goed, maar onwillekeurig vrees je een originaliteitsgebrek. Want wat is er nog niet gezegd, welke nieuwe ideeën vallen er nog los te woelen?
Het surplus van de roman
Gelukkig wil Oek de Jong niet enkel een lof van de roman schrijven. Hij wil het surplus van de roman benoemen, de literatuur van het beeld onderscheiden. Hij vangt aan met zijn eigen achterland: hij is even verzot op Fellini als op Stendhal, noemt zich kind van de roman én van de beeldcultuur. Goed uitgangspunt, denk je als lezer, en kom nu maar met argumenten waarom Misdaad en straf of The Corrections op te pakken als je ook kan neerzijgen bij al even meerlagige tv-series als Breaking Bad of The Wire.
Want uiteindelijk is dat de vraag: waarom zou een modern mens zich losmaken (‘losscheuren’) van alle constant aandacht vragende schermen, om zich uren- of zelfs dagenlang in complete afzondering te concentreren op een boek? Het probleem is dat Oek de Jong deze vraag onvoldoende op de spits drijft. Hij probeert het wel. In het wat verbrokkelde essay – meer beschouwing dan betoog – poneert hij telkens nieuwe stellingen. Bijvoorbeeld dat de roman bij uitstek een ruimte tot mijmering biedt. En dat, zoals Kundera zei, ‘de geest van de roman de geest van de complexiteit’ is. Een these die De Jong terecht aanvult:
Maar De Jong gaat voorbij aan bijvoorbeeld de genoemde tv-series, die bij de gratie van hun lengte op vergelijkbare manieren als de roman complexiteit weten te verbeelden.
Droomtijd
Natuurlijk biedt de roman veel meer, of veel diepgaander dan film of tv-serie de mogelijkheid tot het verplaatsen in een andere wijze van ervaren. De Jong formuleert dit eleganter: ‘Het verrijkende van het lezen van romans is (…) het kennismaken met een onbekende, een andere sensibiliteit.’ Dan rakelt hij wat romangeschiedenisfeitjes op – Ulysses is ‘een notoir moeilijk boek’ –, citeert wat mooie teksten. Terloops schrijft hij iets wat hij, naar mijn smaak, meer aandacht had mogen geven. Namelijk het vermogen van literatuur om ons te betoveren, door het gevoel dat de lezer kweekt bij een hoofdpersoon of door de stem die ons een verhaal voorleest. De Aboriginals noemden dit ‘droomtijd’. Onuitroeibaar noemt hij ons verlangen naar deze betovering.
Een belangrijke kwaliteit van de roman ligt in het vermogen die droomtijd, ‘de ruimte van de ziel’, op te roepen. Kunnen de andere kunsten dit dan niet? Hierop antwoordt De Jong niets beters dan dat het lezen van romans veel tijd inneemt, daardoor meer indruk maakt en de lezer langer in die droomtijd verzonken kan houden – maar dit geldt ook voor de tv-serie. Dit idee van De Jong verdient een krachtiger onderbouwing. Want ik vermoed wel dat hij gelijk heeft: juist de literatuur kan die droomtijd bieden – in de vorm van een afgezonderde, puur geestelijke ruimte vrij van schermprikkels en doorgeschoten meritocratische principes.
Een verdere uitwerking van de droomtijdthese had het essay een meer eenduidige richting gegeven. Dit richtingsgebrek biedt De Jong bovendien de kans tot al te veel getut. Zo zegt hij opeens dat hij blij is dat er in Hongkong een verbod is ingevoerd op het afslachten van haaien voor enkel de vinnen. Natuurlijk is dat fijn. Ik vind dat, jij vindt dat. Maar waarom staat dat hier? Het is een sympathiek en sporadisch prikkelend essay, maar ik hield er een katterig gevoel aan over dat de gevierd romancier De Jong niets scherpers over dit onderwerp te zeggen had.
Prijs: 12,50
Bladzijden: 96
ISBN: 9789025442132
Link: Oek de Jong
Misschien ook iets voor u
Oudemannenogen blikken terug
Nog geen twee jaar geleden verscheen Winterlogboek, een autobiografie waarin Paul Auster vertelt over de geschiedenis van zijn lichaam. Bericht vanuit het innerlijk draait wederom om de New Yorkse auteur zelf. Ditmaal gaat het om de invloed van de wereld op hem als persoon zelf.
De inventiviteit en oprechtheid van Auster is wederom een verademing. In het eerste hoofdstuk bestudeert hij zichzelf als kind. Hij graaft diep en houdt, zoals hij het zelf omschrijft, iedere scherf tegen het licht en bekijkt ze goed. Zo komt hij tot bevindingen uit zijn jeugd die de meeste mensen al lang vergeten zouden zijn. Zoals dat hij tot ongeveer zijn zesde jaar meende dat human being als human bean werd uitgesproken. Een begrijpelijk misverstand voor een kind, dat hij zelf recht praat door te bedenken ‘dat we allemaal niet veel groter dan een boon in de buik van onze moeder begonnen, en dat de boon daarom het zuiverste, krachtigste symbool was van het leven zelf. ‘
Problematische ‘ik‘
Net als iedere autobiografie werpt Bericht vanuit het innerlijk vragen over identiteit en de constructie daarvan op. Is het ‘ik’ één persoon, of kan er een onderscheid gemaakt worden tussen de ‘ik’ van nu en de ‘ik’ van vroeger? En kan iemand überhaupt wel schrijven over hoe hij of zij vroeger was, of drukt de ‘ik’ van nu daar te zeer zijn of haar eigen stempel op? Omdat er weinig foto’s en teksten uit zijn jeugd bewaard zijn gebleven, moet Auster sterk op zijn herinneringen leunen.
De discrepantie tussen de vroegere en de latere ‘ik’ wordt onder andere zichtbaar in het tweede hoofdstuk, waarin Auster iets te enthousiast twee films navertelt die hem zijn bijgebleven uit zijn jeugd. Geen detail wordt onbesproken gelaten, het bewijs dat Auster zijn bevindingen voornamelijk uit latere kijkervaringen put. Ook de reacties van Auster als kind zijn nu, 56 jaar later, niet erg realistisch te noemen. Ongetwijfeld hebben de films indruk gemaakt, maar de omvang van de beschrijvingen duidt eerder op invulling dan een goed geheugen.
Navelstaren
Het derde hoofdstuk is gewijd aan de twijfel die toeslaat tijdens Austers studententijd. Aan de hand van brieven die hij naar zijn ex-vrouw Lydia Davis stuurde, is Auster in staat zijn tijd als uitwisselingsstudent in Parijs te reconstrueren. De uitwisseling is maar van korte duur; wanneer Auster het met zijn docent niet eens kan worden over het lesprogramma, keert hij terug naar New York. In dit hoofdstuk verliest Auster de lezer een beetje uit het oog. De eindeloze reflecties over zijn relatie met Davis lijken voornamelijk interessant te zijn voor Auster zelf en vallen uit de toon met de rest van de roman.
Bericht vanuit het innerlijk wordt afgesloten met een fotoalbum waarin niet Auster zelf, maar de dingen die indruk op hem hebben gemaakt centraal staan. Het is een originele bijkomstigheid die echter niet veel toevoegt. Bericht vanuit het innerlijk moet het hebben van originele jeugdherinneringen, terloopse inzichten en Austers heldere stem. Hiermee weet hij helaas niet zo te bekoren als met Winterlogboek.
Prijs: 21,95
Bladzijden: 228
ISBN: 9789029587792
Link: uitgeverij De Arbeiderspers
Misschien ook iets voor u