Film / Films

American Beauty

recensie: American Beauty

Ongeveer anderhalf jaar geleden zag ik hoe Nicole Kidman zich volledig uitkleedde in het Londense Donmar Warehouse theater. Dit was in The Blue Room, een stuk over verschillende facetten van de menselijke seksualiteit. Na The Blue Room is er heel wat gebeurd: Kidman verlegde haar grenzen nog een stukje verder in Stanley Kubricks laatste film, Eyes Wide Shut en regisseur Sam Mendes ging naar Amerika voor het regisseren van American Beauty, een van de beste films van het afgelopen jaar.

~

We zien in American Beauty de voortzetting van een trend die momenteel populair is in Amerika: het blootleggen van de ware aard van het hedendaagse suburbia, oftewel de keurig nette voorsteden met al die keurig nette huizen waarin allemaal keurig nette gezinnen wonen, right?

Wrong.

Als we films als Happiness, The Ice Storm en American Beauty moeten geloven, zijn juist deze voorsteden de grootste poelen des verderfs van de moderne maatschappij, bevolkt door pedofielen en andere seksueel gefrustreerden.

In American Beauty is Lester Burnham (briljant gespeeld door Kevin Spacey, maar wanneer is Kevin Spacey eigenlijk niet briljant?) de man die op een dag wakker wordt geschud uit zijn al jaren durende slaap die ‘huwelijk’ heet. De reden voor deze omschakeling is Angela Hayes, vriendin van Lesters dochter Jane. Onder invloed van (zijn dromen over) haar gaat hij joggen, blowen en weer naar goeie muziek luisteren; hij neemt ontslag en gaat hamburgers bakken bij een fastfood-restaurant: een baantje met zo weinig mogelijk verantwoordelijkheid.

~

Maar Lester is niet de enige die verandert tijdens de film: zijn vrouw ontdekt hoe lekker het is “to get nailed by the King” en dochter Jane leert de schoonheid van het leven ontdekken door haar vriendje Ricky Fitts, één van de meest intrigerende filmpersonages die ik de laatste tijd heb gezien: hij heeft altijd een digitale videocamera bij de hand om “schoonheid” vast te leggen. De boodschap van de film is dat deze overal te vinden is: van het onzekere gezicht van je buurmeisje tot een in de wind dwarrelend boterhamzakje.

Dit thema zorgt ervoor dat American Beauty uitsteekt boven de al eerder genoemde films, die vooral de negatieve kant van het leven benadrukten. Het leven is niet alleen hard, gemeen en lelijk; als je ervoor open staat zul je overal schoonheid ontdekken.

Film / Films

Air Bud: Golden Receiver

recensie: Air Bud: Golden Receiver

De camera daalt langzaam naar het rustieke, all time American dorpje Fernfield, waar iedereen een oprijlaan, een witte houten brievenbus en een bijpassend wit houten huis met achtentwintig kamers heeft. Een jongen speelt op een basketbalveldje met zijn hond. Vogels kwinkeleren en de hond rent speels achter de basketbal aan. “Toe dan, ja goed zo Bud!” roept de jongen.

De camera zwenkt verder en portretteert een knappe moeder met hoogblonde lokken in Miss Etam kleding. Liefdevol glimlachend begroet ze de jongen en de hond als die de oprijlaan op komen rennen. “Zijn jullie klaar voor de basketbalwedstrijd?” roept ze alsof ze haar kinderen gaat vergasten op een portie pannenkoeken. “Jaa!” roepen de jongen en zijn kleine zusje dat twee vlechtjes en een tuinbroek draagt. Vol blijdschap en enthousiasme springen ze in de auto. “Mag Bud ook mee?” vraagt de jongen. “Nee Josh, dat gaat niet.” zegt de moeder warm. De hond, kijkend uit het raam van Josh’s slaapkamer, ziet zijn kans schoon en springt via het dak door het bovenraampje van de 4wheeldrive in de achterbak.

Scene 3. De moeder, het meisje en Josh kijken naar een flitsende basketbalwedstrijd. De hond zit nog altijd in de achterbak, maar slim als honden zijn drukt hij met zijn voorpoot op een knopje en het bovenraampje gaat open. De hond springt eruit en gaat ook naar de basketbalwedstrijd kijken. Hij laat het autoraampje open staan. De hond aarzelt enkele seconden bij een achteringang, maar rent dan toch het speelveld op. Hij ontfutselt de bal van een grote zwarte speler die prompt zijn tandpastaglimlach laat zien.”He, dat is gek! Een hond op het veld!” Scheidsrechters in zwart-wit gestreepte shirts blazen driftig op hun fluitjes: “Pak die hond!”

De hond laat enkele prachtige afstandsschoten zien, die natuurlijk allemaal raak zijn. Hilariteit alom en Josh rent ook het veld op om zijn hond tot de orde te roepen.”Hier Bud!”
Alle spelers lachen als de grote zwarte speler de hond eindelijk weet te grijpen en Josh aan komt rennen. “Foto!” roept de aanwezige pers. Josh en de spelers lachen. De hond kijkt -uiteraard- met een blik van ‘waar is al die ophef goed voor? Dit is toch volstrekt natuurlijk?’ De camera zoekt nu een afgelegen plek op. In een grote loods staat een vrouw met onbestemd accent tegenover een grote papegaaienkooi. “Dames en gheren, jongins an maisjes, komt allhen kaiken naar die grote shauw met die fantaastiese dierenn. Dat moet jai zeggen, stomme phaphaghoai!” De vrouw heeft een gitzwart en goed gemodelleerd kapsel en spreekt met een vuurrood gelippenstifte mond en laat haar blinkende tanden vaak zien. Plotseling kijkt ze opzij: ze hoort gestommel. Een dikke man met scheiding en hetzefde ongure accent komt stuntelend binnenvallen en zegt zoetgevooisd: “Ghallo main makreeltje!”

Tot zover Air Bud: Golden Receiver. En dan was dit ook nog de Nederlands nagesynchroniseerde versie. Ik trok mijn begeleider naar deze film overeind en vluchtte samen met hem de zaal uit. Walging, dat was waar wij last van hadden. Wij voelden niks voor deze feelgood-all-American-tandpasta-movie waar de slechterik zijn meesteres bovendien aanduidde met ‘makreeltje’. Feelgood? Ik voelde me eerder sick voor de rest van de dag.

Film / Films

A.I. Artificial Intelligence

recensie: A.I. Artificial Intelligence

.

~

Aan de lange lijst teleurgestelde kritieken die A.I. al heeft ontvangen, kunnen we er nog een toevoegen. Jammer jammer jammer. A.I. is een heel mooi sprookje over een moderne Pinokkio, het ziet er allemaal prachtig uit, maar Spielberg heeft de tranenkraan te ver opengezet. Het verhaal van de robot David moest koste wat kost een happy end krijgen. Stanley Kubrick wilde hier een film over maken, maar gaf het uit handen omdat hij Eyes Wide Shut ook wilde doen. Spielberg mocht aan de slag en trok alle registers open.

De kindrobot David (Haley Joel Osment) vervangt het echte zoontje van Monica en Henry. David is een experiment: de eerste robot met gevoelens. Door middel van een speciale reeks woorden kan Monica haar pseudo-kind David programmeren om van haar te houden als een moeder. David luistert eerst niet-begrijpend naar de reeks woorden, maar dan gaat er plotseling een knopje om: die vrouw is zijn moeder! En wat wil hij graag dat zij ook van hem houdt!

David op de Flesh FairUiteindelijk komt David in Manhattan, waar de torens van het World Trade Center nog wel overeind staan, maar tot zeker veertig verdiepingen onder de zeeoppervlakte ligt. De poolkappen zijn gesmolten. Het levert mooie plaatjes op, maar het voegt alweer weinig toe. In Manhattan moet David afscheid nemen van zijn niet erg nuttige reisgezel Gigolo Joe (Jude Law), die opgepakt wordt wegens moord. Eerder zagen we al dat hij volledig onschuldig is, maar blijkbaar hoeft Joe zich niet te verdedigen en kan hij meteen de versnipperaar in.
In Manhattan gaat het mis. Niet met David, want die vindt zijn Blauwe Fee, maar met het verhaal. In eerste instantie lijkt het nog goed te gaan met A.I.. Als David zijn Fee heeft gevonden, daalt er een serene stilte neer over de film, waarna een voice-over ootmoedig vertelt hoe het afliep.

Was het daar maar afgelopen met David. Zo was het mooi, zo was zijn zoektocht weliswaar niet zo positief geeïndigd, maar toch alleszins bevredigend en sentimenteel. Melancholiek bijna. Maar nee, daar moet Spielberg ineens de ijstijd inluiden, E.T. uit de oude doos halen en ervoor zorgen dat David nog één keer zijn moeder kan zien, voor wie hij dan een echt jongetje kan zijn. Jammer jammer jammer. A.I. ziet er bij vlagen overweldigend mooi uit, maar met een einde als dit voelt iedereen zich bekocht. Het is maar goed dat Kubrick niet kan zien wat zijn collega ervan gemaakt heeft.

Film / Films

Affliction

recensie: Affliction

.

De meeste mensen kennen Paul Schrader slechts als schrijver van de klassiekers Taxi Driver en Raging Bull. Als regisseur heeft hij sinds Blue Collar (1978), Cat People (1982) en Mishima (1985) niet veel meer laten zien. Met de uit 1997 afkomstige film Affliction heeft Schrader zeer zeker een van zijn beste films gemaakt. Wonderlijk genoeg wordt Affliction nu pas in de Nederlandse bioscopen uitgebracht – wat mij betreft een goede zaak.

Affliction is de verfilming van Russell Banks’ gelijknamige roman. Affliction is de tweede verfilming van het werk van Banks. Atom Egoyan verfilmde op succesvolle wijze The Sweet Hereafter. Beide films stammen grappig genoeg uit 1997. Ook nog met dezelfde cameraman!

Gezet in een somber winters plaatsje ergens in New Hampshire volgen we het levenspad van Wade Whitehouse (Nick Nolte). Het zit Wade allemaal niet mee: hij is geen goede sheriff, zijn ex-vrouw ziet hem als een pathetisch hoopje afval en zelfs zijn dochtertje ziet hem liever gaan dan komen. Vullen we dit nog aan met een flinke dosis achterdocht, alcohol en sigaretten en het beeld van Wade Whitehouse is compleet. Wade heeft het niet allemaal mee gehad. Onder het tirannieke bewind van zijn vader (James Coburn) groeide hij uit tot een sombere en labiele man.

Wanneer er een jachtongeluk plaatsvindt gaat Wade op eigen onderzoek uit. Affliction gaat met dit subplot jammer genoeg op een thriller lijken. Op deze manier moeten we geconfronteerd worden met de “ware” Wade. Met meer psychologie en minder thriller-elementen was Affliction nog sterker geworden. Het gevolg van zijn pijnlijke jeugd wordt op een zeer mooie manier uitgebeeld. De ontsluiering van Wade’s jeugd met grauwe grofkorrelige beelden van zijn vader, samen met de aftakeling van Wade’s persoonlijkheid zijn indrukwekkend te noemen. De film vertelt op een harde en sombere manier het proces van een eenzame man, die ondanks alle pogingen ten spijt de man wordt die hij altijd heeft verafschuwd.
De combinatie Nick Nolte en James Coburn werkt fantastisch. Coburn kreeg er zelfs de Oscar voor Beste Bijrol voor.

Het “grote filmpubliek” wil tegenwoordig slechts zo primair mogelijk vermaakt worden. De wens van de gemiddelde kijker lijkt niet verder te gaan dan snelle grappen, veel actie en een hoog tempo en het liefst zo oppervlakkig mogelijk. Dit bleek weer eens te meer toen Affliction in de Sneak Preview vertoond werd. De film kwam niet verder dan een 4. Men vond de film saai, somber, traag en niet bevredigend. Wanneer we de filmkunst zo gaan benaderen, dan rest slechts één enkel gevoel: Affliction.

Film / Films

Une affaire de goût

recensie: Une affaire de goût

.

Zodra het lente wordt zie je ze weer, man en vrouw in hetzelfde trainingspak lekker aan het recreëren. De buitenwereld mag weten dat ze een team zijn. Hij weet wat zij denkt, en zij weet wat hij wil. Een volledige symbiose is dan ook het ideaalbeeld van vele mensen. In alle glorie vergeten we het deel van onszelf dat we overmoedig hebben opgeven… dat was toch maar een façade. Voordat je het weet kun je niet met of zonder iemand leven. Het hoe en waarom van dit alles ben je vergeten. Het enige wat je nog kunt is doorzetten, vaak tegen beter weten in.

Niet wetend waar dit alles zal eindigen, besluit je zoveel mogelijk in elkaar op te gaan. Hoe meer we op elkaar gaan lijken, hoe kleiner de kans is dat je alleen achterblijft. Meningen, ideeën, smaak en taalgebruik worden van elkaar overgenomen. De zaken waaraan je je ergert probeer je de wereld uit te helpen met stiekeme kleine psychologische machtsspelletjes. Want hoeveel geld of macht je ook hebt, iemand naast je te hebben die denkt, voelt en proeft zoals jij, is een mooiere beloning dan al je succes en geld.

~

Frédéric Delamont (Bernard Giradeau) is zo iemand die veel macht en geld heeft. Als succesvol industrieel lijkt het hem aan niets te ontbreken. Zijn vele geld wordt, met zijn fantastisch esthetisch vermogen, naar behoren uitgegeven. Niets protserigheid, maar alles in stijl. Als culinair liefhebber bezoekt hij vaak dure restaurants. Wanneer hij daar op een dag Nicolas Rivière (Jean-Pierre Lorit) ontmoet, is hij van hem onder de indruk. Hij biedt Nicolas een bijzondere baan aan, namelijk die van voorproever. Het is Nicolas’ taak om het menu uit te kiezen en te beoordelen of het geschikt is voor de delicate smaak van Delamont. Tevens moet Nicolas 24 uur per dag beschikbaar zijn. Ter vergoeding krijgt hij een vorstelijk loon en alle luxe die een man zich maar kan wensen. Zijn vriendin Béatrice is daar minder blij mee, ze denkt dat Nicolas zal veranderen in een kapitalistische kontkruiper. Nicolas lijkt zich daar weinig van aan te trekken en blijft naar behoren zijn functie uitoefenen.

Voor Delamont is het niet gauw goed. Hij probeert van Nicolas een tweede Delamont te maken. Wanneer ze voor de spiegel staan, merkt Delamont op dat ze ook lichamelijk gezien al op elkaar beginnen te lijken. Naarmate Delamont meer van Nicolas eist, des te meer Nicolas zich met Delamont identificeert. Nicolas krijgt dezelfde smaak, gaat in hetzelfde huis wonen… ze worden bijna inwisselbaar De mannen voeren een psychologische machtsstrijd, waar helaas geen winnaar kan zijn.

Une affaire de Gôut is een uiterst geraffineerde film. De mentale druk die de twee mannen op elkaar uitoefenen, wordt van meerdere kanten belicht. Op deze manier ontstaat er een knap beeld van de machtsspelletjes, die zowel door Delamont als Nicolas worden gespeeld. De macht en hopeloosheid van de twee wordt uiteindelijk bepaald en beheerst door hun egoïsme, hard maar waar.

Film / Films

27 Missing Kisses

recensie: 27 Missing Kisses

.

In kleine dorpjes wil het er wel eens heftig aan toe gaan. De pastoor die dol is op kleine jongetjes, de dokter die zijn patiëntes wel heel erg serieus neemt of de plaatselijke slettebak die de harten van de eenvoudige mannen op hol doet slaan. In Georgië ligt zo’n plaats. Ver verwijderd van onze gehaaste wereld, leven ze daar op een vrolijk chaotische manier met elkaar. Aan dit vertrouwde leefpatroon lijkt een einde te komen wanneer de veertienjarige Sybill (Nino Kuchianidze) de zomer komt doorbrengen in het dorpje.

Sybill is een verdomd brutaal mokkel met rood haar. Ze laat zich door niemand commanderen en trekt zich nergens wat van aan. Zoals veel jonge meisjes ziet Sybill wel wat in oudere mannen. Ze wordt dan ook stapelverliefd op Alexander.

~

Maar Alexander is vijfentwintig jaar ouder dan Sybill, en ziet haar bovendien niet staan. Dit zint Sybill helemaal niet en gaat op jacht om haar vleselijke verlangens door de oudere man te laten sussen. Maar verdomd als het niet waar is, ook Mickey, de zoon van Alexander, is verliefd op Sybill. Zij vindt hem best een aardige knul, maar haar gevoelens en hormonale wensen laat ze liever door een oudere vent behandelen.

In deze seksuele broeikas wordt de temperatuur nog verder opgevoerd wanneer Emmanuelle vertoond wordt. De plaatselijke bewoners lopen over van geilheid, en proberen hun seksuele behoeften zo snel mogelijk te bevredigen. Sybill komt erachter dat Alexander regelmatig gebruik maakt van andere vrouwen. Waarom dan niet van haar? Sybill wordt steeds jaloerser, maar dat geldt ook voor Mickey. De waanzin wordt tot het absurde doorgedreven, totdat er geen weg meer terug lijkt te zijn.

27 Missing Kisses is een film volledig in de traditie van films als Luna Papa en het werk van Emir Kusturica. Dit is geen toeval. De scenarioschrijver (Irakli Kvirikadze) is namelijk dezelfde als van Luna Papa, bovendien is de filmmuziek afkomstig van Kusturica’s huiscomponist Gregor Bregovic.
De barokke stijl van de film komt dan ook niet echt authentiek over. Je hebt het allemaal wel eens eerder gezien. Toch maken de vele kleine details (let op de schapen die worden opgeblazen!) en de absurde personages 27 Missing Kisses een heerlijke melancholische en zwoele zomerfilm.

Film / Films

15 Minutes

recensie: 15 Minutes

.

De titel van de film is uiteraard ontleend aan de befaamde quote van Andy Warhol. Maar tegenwoordig is een kwartiertje roem niet meer genoeg; een kwartiertje roem moet tevens een miljoen of meer opleveren. Een miljoen is tegenwoordig gauw verdiend: je maakt een lullig liedje dat goed scoort, je verkoopt onzin en wordt vervolgens succesvol op de beurs. Voor de luie mens zijn dit gouden tijden. Voor velen is dat allemaal nog te veel moeite. In het prachtige Amerika kan het nog makkelijker. Neem waar je ook gaat je camcorder mee, en hoop op een onverwachte spectaculaire gebeurtenis. Deze superopname kun je dan voor flink wat geld verpatsen aan een televisiestation. Maar weken of maanden te wachten op en neerstortend vliegtuig of hysterische rassenrellen is nou ook niet echt lucratief.

Oleg en Emil, twee Oostblokkers die in hun eigen land zijn doodgegooid met de Amerikaanse TV-cultuur, lijken een goede oplossing voor dit probleem gevonden te hebben. Ze hebben het plan opgevat om al hun criminele activiteiten op video vast te leggen, om op deze manier hun eigen American Dream te verwezenlijken. Wanneer alles van kwaad tot erger gaat, komen ze op het idee iemand voor de camera te vermoorden en het videobandje voor grof geld te verkopen aan een TV-station. En wie kun je nou beter vermoorden dan een beroemd persoon?

~

Eddie Flemming (Robert de Niro) is een mediageile detective in Manhattan. Hij is zeer succesvol en geliefd bij het grote publiek. Wanneer Eddie Flemming de vernielingen en brandstichting van Oleg en Emil moet onderzoeken, komen de boeven op het idee Flemming om zeep te helpen. Onder het mom dat niemand in VS verantwoordelijk is voor zijn daden, proberen de beide mannen zich te verrijken aan de tekortkomingen van het Amerikaanse systeem.

Waar Emil, Oleg en Eddie de rol van de media proberen uit te buiten, is er gelukkig toch nog iemand die daar niets van moet hebben; en dat is Jordy Warsaw (Edward Burns). Als brandinspecteur treedt hij niet veel op de voorgrond, en lijkt wars te zijn van elke vorm van persoonsverloochening. Wanneer hij samen met Eddie Flemming op pad gaat wordt van de verschillende persoonlijkheden handig gebruik gemaakt om de film in de gewenste richting te duwen. De acteerprestaties van Robert de Niro en Edward Burns zijn ruim voldoende, en het samenspel van de beide heren is heel aardig om te aanschouwen. Het zwaartepunt van de film ligt ondanks de sterren bij Oleg en Emil, die met hun onbehouwen gedrag veelal in digitale beelden over het doek paraderen.

John Herzfeld, die eerder 2 Days in the Valley regisseerde, heeft met 15 Minutes getracht een satire te maken over geweld, media en wat daar de gevolgen van zijn. Dit is jammer genoeg niet helemaal gelukt. De film zit niet geheel coherent in elkaar en op deze manier hangt de film teveel af van kleine momenten. Ondanks alle tekortkomingen van de film is 15 Minutes best een aardige vorm van tijdverdrijf.

Film / Films

102 Echte Dalmatiërs

recensie: 102 Echte Dalmatiërs

.

De o zo gemene Cruella (Glenn Close) uit 101 Dalmatiërs lijkt zowaar genezen te zijn van haar hondenhaat. Dankzij de inspanningen van dr. Pavlov lijkt Cruella de Vil een hondenliefhebster te zijn geworden. Ze probeert haar hondenhatende verleden uit te wissen: ze helpt een hondenasiel en vertroetelt haar eigen lieve hondje bijna dood. Maar op een zachtaardige en diervriendelijke Cruella zitten we natuurlijk niet te wachten.

Gelukkig vervalt ze al weer snel in haar oude staat. Ze heeft haar zinnen gezet op een mooie mantel en hoed, gemaakt van 102 dalmatiërvachten. Om precies te zijn: 99 voor de mantel en 3 voor haar hoedje. Voor dit snode plan weet Cruella de ex-stroper Jean Pierre Le Pelt (Gérard Depardieu) te strikken. Jean Pierre is nu een succesvolle modeontwerper, die zijn liefde voor allerlei soorten bont niet onder tafels en banken steekt: in een enorm pak gemaakt van allerlei soorten bont geeft hij zijn acte de présence. Samen bundelen ze hun krachten om de benodigde honden te vangen. Maar wanneer er nog slechts drie nodig zijn voor Cruella’s hoedje lijkt het voor haar niet goed af te lopen. Hoogmoed komt voor de val, ook voor een notoire hondenhaatster als Cruella De Vil. Cruella is gewaarschuwd voor de volgende Dalmatiërfilm.

Evenals in 101 Dalmatiërs wordt Cruella weer gespeeld door Glenn Close. Ze geniet zichtbaar van haar hondenhatende rol. Samen met een waanzinnig uitziende Gérard Depardieu zorgen ze dan ook voor een film die nog best aardig is voor volwassenen.

~

Het grootste probleem is de Nederlandse versie van deze film. De nasynchronisatie is werkelijk waardeloos. De stemmen hebben geen karakter en lijken in een dronken bui ingesproken te zijn.

Buitengewoon geestig is de papegaai die denkt een rottweiler te zijn. De papagaai steekt met kop en schouders boven de andere honden uit. Ik had dan ook liever een film gezien met papegaaien die in een identiteitscrisis verkeren. Wie weet wat we in de toekomst nog kunnen verwachten van de Disney Studio’s.

Muziek / Album

Droom ik of ben ik nog wakker?

recensie: Under Byen - Det Er Mig Der Holder Træerne Sammen

Het Duitse festival Haldern Pop kende afgelopen jaar vele hoogtepunten. De eerste triomf van Kaizers Orchestra in Duitsland, Evan Dando die briesend van woede een rookmachine van het podium af mikt (en bijna de security raakt), schone pianoliedjes van Aqualung, Patti Smith… en Under Byen. In de bloedhitte van de zondagmiddag speelde deze Deense band waar eigenlijk nog niemand van had gehoord. Met een vreemd uitziend drumstel, een zingende zaag en een wonderschone zangeres met dromerige stem viel de band meteen op.

~

Eurosonic 2004 bood een nieuwe kans de band live aan het werk te zien. Tijdens de Deense avond in de Muziekschool (met Kitty Wu en Baby Woodrose) speelde de band wederom een indrukwekkende set. Terwijl de expressieve zangeres Henriette Sennenvaldt zachtjes haar teksten zuchtte keek ik gebiologeerd naar de bewegingen van haar enorme schaduw op de zijwand van de zaal. Nederland ontdekte Under Byen (spreek uit: Une Bjun). De band werd geroemd als één van de revelaties van het festival. Ook de mensen van Excelsior Recordings waren waarschijnlijk present. Dit Nederlandse label brengt ons namelijk nu de tweede plaat van Under Byen, Det Er Mig Der Holder Træerne Sammen, die in 2002 al in Denemarken werd uitgebracht.

Denemarken voorbij

En hiervoor mogen we Excelsior dankbaar zijn. Er is ondertussen enige aandacht voor de band ontstaan, wat al resulteerde in een 3voor12-radiosessie en een korte tournee door Nederland. Bovendien bracht het platenlabel dat door de mensen van Haldern is opgericht dit jaar al een plaat van Under Byen in Duitsland uit. Negen jaar nadat het idee ontstond een band te beginnen krijgt de band nu dus ook voet aan de grond buiten Denemarken. En dat ze klaar zijn voor deze stap bewijzen ze met hun imposante liveshows en deze plaat.

Elfjesmuziek

Het eerste dat me te binnen schoot toen ik de muziek wilde beschrijven was de (misschien vage) term ‘elfjesmuziek’. Under Byen brengt op deze plaat namelijk negen liedjes, met de mystieke sfeer die we kennen van IJslandse geestverwanten als Sigur Rós en Múm. Terwijl Sennenvaldt in het Deens zachtjes haar teksten zingt (denk aan Björk), klinkt de subtiele begeleiding van onder andere piano (Byen Driver). We horen verder nog percussie, harmonica, cello en viool. Soms weet de band ook een een triphop-achtige sound neer te zetten (Legesag). Under Byen klinkt zeker anders dan genoemde referenties. Negen dromerige en vervreemdende liedjes. Ben ik wakker of droom ik al? Det Er Mig Der Holder Træerne Sammen bevat de muziek die ik in beide toestanden graag hoor.

Kunst / Expo binnenland

Zingen voor de zee

recensie: B.A.C.A Europe 2006 - Bethan Huws

Ergens aan de Engelse kust staat een groepje oude vrouwen in folkloristische kostuums, veelkleurig en gebloemd. Ooit schilderde Gauguin portretten van Bretonse vrouwen, maar dit is hedendaagse kunst, dit is film. De vrouwen barsten los in energiek gezang, ze kijken er ernstig bij. Hun schelle en doordringende stemmen vormen een repeterend klanktapijt. Soms boven de wind uit, soms voert de wind de boventoon, maar ze blijven zingen. Ze dansen ook, al even serieus en monomaan. Arm in arm draaien ze hun rondjes. De film heeft een zuigende werking, het geluid blijft haken en ergernis ligt op de loer. Maar uiteindelijk overheerst ontroering over dit vergeefse concert voor de grijze zee, toegezongen door vrouwen met gekleurde kousen. Deze film vormt – wat mij betreft – het hart van Bethan Huws’ tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum ter gelegenheid van de uitreiking van de B.A.C.A., een nieuwe Europese kunstprijs.

Singing for the Sea, collectie Galerie Friedrich, Basel and Galerie Tschudi, Glarus-Zuoz
Singing for the Sea, collectie Galerie Friedrich, Basel and Galerie Tschudi, Glarus-Zuoz

Het Bonnefantenmuseum reikt voortaan elke twee jaar de B.A.C.A. uit. De Biennial Award for Contemporary Art is de ‘opvolger’ van The Vincent, die nu is overgenomen door het Stedelijk Museum. De prijs wordt uitgereikt aan een Europese kunstenaar tussen de vijfendertig en vijfenveertig jaar, die aanwijsbaar invloed heeft op het huidige discours van de hedendaagse kunst. Als winnaar van de editie 2006 kreeg Huws vijftigduizend euro en haar eerste museale overzicht, met bijbehorende catalogus. In Maastricht is nu werk uit de periode 1988-2006 te zien. In een zogenaamde Introduction room is uiteenlopend werk verzameld (van tekst tot foto tot sculptuur), in andere zalen wordt telkens één aspect centraal gesteld, bijvoorbeeld films of tekeningen. Zo kun je uitgebreid kennismaken met Huws, haar werk en werkwijze.

De catalogus vermeldt dat Bethan Huws de film Singing for the Sea maakte naar aanleiding van het overlijden van haar moeder. Het tekent de werkwijze van Huws, die met een conceptueel uitgangspunt zulk persoonlijk werk maakt en dat zonder in valse sentimenten te vervallen. Moeiteloos verbindt ze individuele emoties met veel algemenere bespiegelingen en maakt ze theoretische uitgangspunten concreet. Of in de woorden van de jury die haar tot winnaar van de B.A.C.A. uitriep: “Centraal in haar werk staat het begrip vertalen: vertalingen van de ene taal naar de andere, tussen verschillende culturen en van ervaringen naar concepten en omgekeerd.”

Poëzie in chocolade

What’s the point of giving you ..., privé collectie, Basel
What’s the point of giving you …, privé collectie, Basel

Dat Huws zich met het discours van de hedendaagse kunst bezighoudt, staat buiten kijf. Haar werk bestaat voor een groot deel uit commentaar op kunst en ze refereert vaak aan andere kunstenaars. Ze speelt met museale conventies en haalt de verwachtingen van museumbezoekers onderuit. In Maastricht staat bijvoorbeeld een primitief Afrikaans houten beeldje, aan de ronde vormen ziet elke museumbezoeker dat het aan de vruchtbaarheidscultus gewijd is. Maar dit is een recent werk, door Bethan Huws gemaakt van chocolade. Het werkt. En het is een mooi beeldje. Het is Huws ten voeten uit, het is conceptueel, zintuiglijk en poëtisch. Veel van haar kunst is letterlijk poëtisch: taal is een van haar belangrijkste materialen. Handgeschreven op de muur, als drukwerk of door witte plastic lettertjes in zwart board te prikken. De teksten kunnen bestaan uit een woordgrap, een luchtige anekdote, een slapstickachtige dialoog of een serieuze gedachte over de inhoud van het kunstenaarschap. “This work is a pattern for a work, any work” schrijft ze bijvoorbeeld, waarmee ze de kiem van een beeld zichtbaar maakt.

Huws heeft een scherp oog voor het kleine, voor de charme van het tot in het extreme doorgevoerde. De koppigheid van de vrouwen aan zee die blijven zingen, de honderden strootjes die Huws door haar handen liet gaan. Een simpele woordgrap rond ‘Mars’ die ontaardt in een zinnelijke, bijna obscene film. Daarmee doet ze denken aan Samuel Beckett, de Ierse (toneel)schrijver die met soortgelijke voorkeuren een heel eigen universum schiep; absurd, prikkelend en herkenbaar. Haar kunst lijkt gekleurd door eenzelfde blik.

Spel met boot

The definition of the boat..., foto: Achim Kukelies Düsseldorf
The definition of the boat…, foto: Achim Kukelies Düsseldorf

Naast tekstwerken, films en sculpturen maakt de veelzijdige Huws ook aquarellen. Ook daarvan zijn er op de tentoonstelling enkele te zien. Kleine intieme tekeningen zijn het, bijna als aantekeningen, geconcentreerd op een enkel detail. Sommige doen denken aan kindertekeningen, gemaakt zonder pretentie, puur om te zien wat mogelijk is, speels en aandachtig. Een zelfde kwaliteit hebben de ‘bootjes van strootjes’. In lange rijen achterelkaar vormen ze een soort aangroeiend leger dat gestalte geeft aan de ontwikkeling van spelend kind tot conceptuele kunstenaar, of zoals de titel luidt: The definition of the boat from a childs plaything to a work of art.

Essentie of elitair

In dit gebied is Huws op haar best, waar ze speelt én reflecteert. Waar ze zich rekenschap geeft van haar kunstenaarschap en er tegelijk de draak mee steekt. Licht, met liefde en vol humor. Zo pareert ze de kritiek dat ze te intellectualistisch zou zijn. Dat haar werk ongrijpbaar is en lastig te bevatten voor een groot publiek, is duidelijk. Veel beelden veronderstellen een basiskennis van moderne kunst. Het is ook geen kunst die zich onmiddellijk bloot geeft – het werk vraagt concentratie, aandacht en geduld – en loopt daardoor het gevaar als ‘elitair’ te worden bestempeld. Het is mooi dat de jury tegen de waan van de dag in heeft gekozen voor Huws. En daarmee voor een kunstenaar van het kleine gebaar, die zich bezig houdt met de essentie van kunst. Het is goed te benadrukken dat ook deze kunst bestaansrecht heeft. Of Bethan Huws werkelijk zoveel invloed heeft op het discours van de hedendaagse kunst zal moeten blijken.