De Franse filosoof Jean-Paul Sartre (1905 – 1980) staat bekend als de grondlegger van het existentialisme. Deze filosofische stroming stelt het menselijke bestaan – de existentie – voorop. Ieder mens is vrij en draagt daarmee een individuele verantwoordelijkheid voor zijn eigen bestaan en handelen. In De teerling is geworpen laat Sartre op een ietwat tergende manier zien wat dit betekent.

Klein werk van een grote schrijver

Liefhebbers van de Franse filosoof kunnen blij zijn met de mooie nieuwe uitgave. De harde kaft, dikke bladzijden en redelijk grote letters zorgen voor een prettige leeservaring. En dat laat opnieuw zien dat Sartre naast filosoof een bekwaam schrijver was. De teerling is geworpen is vanaf de eerste scène spannend en dat blijft zo tijdens de rest van het bondige verhaal. In 1964 won Sartre de Nobelprijs voor Literatuur voor ‘de verreikende invloed die zijn werk heeft uitgeoefend op onze tijd’. Deze weigerde hij, uit angst – hoe kan het ook anders – zijn vrijheid te verliezen.

Vertroebeld zicht

Het verhaal gaat over Eva en Pierre, twee mensen die elkaar ontmoeten na hun dood. Ze zijn nog steeds dezelfde personen en wonen nog steeds in dezelfde stad, maar de levenden kunnen hen niet meer zien of horen, ze zijn toeschouwers geworden. ‘Het is verschrikkelijk om niets te kunnen doen’, verzucht Eva. Pas nu ze dood is, beseft Eva welke vrijheid ze voorheen had om wél iets te doen: de essentie van het leven, volgens Sartre. Maar precies dat heldere besef na de dood vervaagt wanneer Eva en Pierre nog één keer de kans krijgen om terug te gaan naar de wereld van de levenden. Andere zaken die tijdens hun dood zo banaal leken, krijgen hun zwaarte terug. Dat maakt het verhaal voor de lezer zo tergend. Je wil roepen: ‘Nee, blijf nadenken, gebruik je vrijheid!’ Maar tevergeefs.

Vrijheid in geworpenheid

Omdat Sartres filosofie bekend zal zijn bij nagenoeg elke lezer van deze klassieker is de loop van het verhaal vanaf het begin duidelijk. Maar dat maakt het niet minder aantrekkelijk om te lezen. Het is buitengewoon interessant te zien hoe een denker zijn diepgaande theorieën in een voor iedereen invoelbaar en meeslepend verhaal weet te gieten. De vraag blijft of we binnen de situatie waarin we geworpen zijn vrij kunnen zijn. De menselijke wilskracht staat immers niet op zichzelf, maar is altijd gesitueerd. Precies dat maakt het zo lastig. Sartre zegt niet voor niets dat we ‘gedoemd zijn tot vrijheid’.

Jennifer Egan won in 2010 de prestigieuze Pulitzer Price voor haar experimentele roman Een bezoek van de knokploeg. Manhattan Beach is opvallend traditioneler geschreven. Het verhaal draait om Anna, een jonge vrouw die met haar moeder en gehandicapte zusje in New York woont. Haar vader is jaren geleden spoorloos verdwenen. Ze gaan ervan uit dat hij is overleden.

Kansen voor vrouwen

Omdat de Tweede Wereldoorlog gaande is, zijn er werkplekken voor vrouwen beschikbaar gekomen op de marinewerf. Anna meet samen met andere – meestal gehuwde – vrouwen het gewicht van machineonderdelen. Een vrij monotone handeling die Anna dan ook al snel gaat vervelen. Tijdens een van haar lunchpauzes ziet ze voor het eerst een duiker. Ze krijgt direct het gevoel dat zij ook wil ervaren hoe het is om te duiken en besluit zich aan te melden als vrijwilliger.

Haar eerste baantje was nog wel acceptabel voor vrouwen, maar bij haar aanmelding voor de duikopleiding stuit ze op grote weerstand. Duiken in een pak van 90 kilo, dat is toch niks voor een vrouw? Ze laat zich hier niet door weerhouden en weet zich met hulp van haar huidige werkgever aan te melden. Anna ontwikkelt een grote passie voor het duikvak en ze bewijst zich door een van de beste duikers van haar team te worden.

De vader en de maffiabaas

Het verhaal van Anna is verweven met dat van twee mannen: haar vader Eddie Kerrigan en maffiabaas Dexter Styles. Als kind ging Anna vaak mee met haar vader als hij berichten moet overbrengen aan de belangrijke mannen in de stad. Tijdens een van die afspraken ontmoeten ze Dexter Styles. Hij verdient geld met illegale drankverkoop tijdens de Amerikaanse drooglegging.

In de periode dat Anna op de marinewerf werkt, komt ze Dexter weer tegen. Hij herkent haar niet en Anna maakt van dit gegeven gebruik om hem te leren kennen. Het blijft niet bij een ontmoeting – telkens weer wordt Anna naar Dexter toegetrokken. Ze heeft het vermoeden dat Dexter een rol heeft gespeeld in de verdwijning van haar vader. Anna probeert hem hierover uit te horen, met alle gevolgen van dien.

Een goed vrouwenboek

Anna Kerrigan is een ontzettend interessant personage. Tegen de tijdsgeest in probeert ze een zelfstandig leven te leiden, zonder afhankelijk te zijn van mannen. Ze heeft te maken met grenzen die de maatschappij haar opleggen, maar ze doorbreekt die en weet daardoor haar vrijheid te vinden.

Het bijzondere aan Manhattan Beach is dat allerlei facetten van haar vrouwelijkheid aan bod komen zonder dat het een stereotiep ‘vrouwenboek’ wordt. Anna krijgt te maken met vooroordelen zoals dat vrouwen zwak zouden zijn en niet mogen werken als ze eenmaal getrouwd zijn. Ook zaken als menstruatie en zwangerschap komen aan bod. Het boek wordt nergens te emotioneel of melodramatisch. Zulke boeken zouden vaker geschreven moeten worden.

De twee belangrijkste mannen in de roman, Dexter Styles en Eddie Kerrigan, laten een minder grote indruk achter. Er worden lange hoofdstukken geweid aan hun belevenissen, maar deze zijn minder interessant dan Anna’s verhaal. Anna is een sterk karakter die het beste probeert te maken van haar leven, terwijl Dexter en Eddie een leven leiden in de schaduw van de maatschappij en profiteren van de oorlog en crisis in het land. De belevenissen van de twee mannen voegen weinig toe aan het verhaal van Anna en halen daardoor de vaart uit de roman.

Geen spannend verhaal, wel een goed boek

Het verhaal van de verdwenen vader die mogelijk te maken heeft met de maffia lijkt op voorhand heel spannend, maar dat valt eigenlijk wat tegen. Er zit weinig suspense in het boek en de spanningsboog wordt halverwege al ingelost. Wanneer je verwacht met Manhattan Beach een thriller of misdaadroman te lezen kom je bedrogen uit. Jennifer Egan overtuigt echter door heel goed de tijdsgeest van Amerika in de jaren dertig en veertig neer te zetten met een geloofwaardige hoofdpersoon. Dat maakt het boek toch nog zeer de moeite waard.