detail van Das Kabinet der Bilder, 2004

Het werk van Thomas Huber is tegelijk conceptueel en surrealistisch. De voorwerpen die op de werken staan afgebeeld functioneren als een soort iconen voor een concept. Rede over de zondvloed (1982) en Rede in de school (1983) zijn in die zin te beschouwen als basiswerk waarvan allerlei voorwerpen in andere werken terugkomen. De betekenis van het woord is in het werk van Huber ook erg belangrijk. Bijvoorbeeld in Wohnzimmer in Mettmann mit Morgenstimmung (1989). Het is een ‘doodnormale’ afbeelding van een woonkamer in de ochtend, maar door een tekst aan de muur kom je er achter dat de bewoners de avond ervoor ruzie hebben gehad, wat het werk een heel andere lading geeft.

Appropriation

Rede über die Sintflut, 1982

Qua schildertechniek en thematiek lijkt het werk van Thomas Huber erg op dat van de Duits-Joegoslavische schilder Milan Kunc, die realistisch geschilderde, absurdistische schilderijen maakt. Beiden maken gebruik van ‘appropriation’, een begrip uit het postmodernisme, dat zoveel betekent als het gebruiken van bestaande elementen in een nieuwe context. In een aantal schilderijen uit de cyclus Plaatsen beeldt Huber gebouwen af van Bauhaus-architecten. Dit zijn de enige werken op de tentoonstelling waarin rechtstreeks het beeld van anderen wordt gebruikt. Meestal is er bij Huber namelijk sprake van hergebruik van eigen iconen, terwijl Kunc juist gebruikmaakt van iconen uit de bestaande cultuur en daardoor speelt met hun betekenis. Deze laatste werkwijze is in het postmodernisme het meest gebruikelijk, waardoor Huber als buitenbeentje kan worden gezien.

Grenzen opheffen

Huber is een erg precieze schilder is. De verf is heel glad opgebracht en de schilderijen bevatten weinig sporen van de penseelvoering. Door de schildertechniek en de thematiek is het werk vrij afstandelijk. Soms komen er wel figuren voor, maar de kijker zal zich niet snel met deze vrij abstract geschilderde mensen identificeren. Alleen in de cyclus Studio komt gevoel boven, omdat het lijkt dat de eigen familie van de kunstenaar is geschilderd, waardoor je je een beetje een voyeur voelt. Opmerkelijk is de band die het werk van Huber met strips heeft. De schilder maakt gebruik van erg cartooneske figuurtjes, vertelt soms zelfs een gag, zoals in Ende der Malerei (2001), en probeert in zijn serie Geluid & Rook om in schilderkunst onvatbare zaken als geluid weer te geven. Hier is een verband te leggen met strips die immers ook proberen om de grenzen tussen de verschillende dimensies op te heffen.

De cirkel rond

Ende der Malerei, 2001

Behalve in het werk van Huber zit er in de tentoonstelling in het Boijmans ook een cyclus. De schilderijen zijn rond een binnentuin opgehangen waardoor je uiteindelijk weer bij het begin terugkomt. Hier hangt Het Schilderijenkabinet. De werken op dit doek komen de bezoeker opeens heel bekend voor en laten de gedachten nogmaals over deze heel interessante tentoonstelling gaan.

Bij de tentoonstelling is een uitgebreide oeuvrecatalogus van Thomas Huber verschenen. Dit omvangrijke, tweetalige boekwerk kost € 39,95 en is in het museum te verkrijgen. Na het Boymans reist de tentoonstelling naar het Kaizer Wilhelm Museum in Krefeld (Dld.) (van 20 februari tot 8 mei 2005).

~

Tussen virtueel en realiteit

Terug naar de installatie die Rozendaal maakte voor de tentoonstellingsruimte achter in café De Cantine. De bewegende witte lijnen op het zwarte scherm vormen een tweebaans snelweg die loopt tot aan de horizon. Door de muis te bewegen doemt er opeens een bocht op die, afhankelijk van de positie van de muis, naar links of naar rechts afbuigt. De muurschildering, zo moge ondertussen duidelijk zijn, bestaat ook niet uit zomaar lukraak geplaatste stippen en banen. Het stelt het omringende landschap voor waar de bediener van de muis zich virtueel door voortbeweegt op het projectiescherm. De bezoeker bevindt zich op het grensgebied tussen de virtuele en de tastbare realiteit.

Meer dimensies dan het werkelijke leven

“Mijn computer is geen gereedschap, het is een ruimte, een wereld, een landschap. Het beeldscherm heeft meer dimensies dan het werkelijke leven: door een browser window kan [sic] je verder kijken dan door een echt raam,” aldus de kunstenaar in het persbericht dat verstrekt wordt bij de tentoonstelling. Dit klinkt logisch, maar is dit ook niet zo bij de schilderkunst? Rozendaal komt zelf met het antwoord, en zegt dat hij zijn werk het liefst in termen van schilderkunst beschrijft en dat het beeldscherm zijn schildersdoek is. Maar als het beeldscherm volgens Rafael Rozendaal meer dimensies heeft dan het werkelijke leven, waarom gebruikt hij dan nog schilderkunst op de muren bij zijn computerinstallatie? De installatie van Rozendaal lijkt hier geen antwoord op te geven: de muurschildering lijkt meer een zwaktebod dan een waardetoevoegend element bij deze installatie. Waarom maakt Rozendaal niet meer gebruik van de technische mogelijkheden die de computer biedt, in plaats van een tweedimensionale representatie van een snelweg te voorschijn te toveren op het scherm met daarbij een muuschildering?

Een aardige poging

Als je Rozendaal’s webpagina’s bekijkt, zie je ook een simpele vormgeving. Maar hier werkt dit wel: de ruimte van het werk bevindt zich slechts op het beeldscherm, daarbuiten begint de echte wereld. Het is schilderkunst in de reinste zin van het woord. De websites getuigen van intelligentie en een conceptuele instelling van de kunstenaar. Helaas lijkt Rozendaal in de knoop te komen bij de installatie voor Quarantine. Volgens de nieuwe Rafaël blijkt dat wat zich op het projectiescherm afspeelt, nog een muurschildering nodig te hebben. new rafael maakt, door haar installatieachtige karakter, de schilderkunstige computerkunst van Rafael Rozendaal tot een aardige, maar nog niet volledig ontwikkelde, poging computerkunst zelfstandig te laten zijn. In deze installatie is dit naar mijn mening niet gelukt. Maar kijk eens naar de websites van Rafaël Rozendaal, en je ziet dat Nederland in Rozendaal een goed en veelbelovend kunstenaar bezit.

new rafael is nog te zien tot 31 december 2004 in de tentoonstellingsruimte van Quarantine, Rietlandpark 375 te Amsterdam.