Soapy Oedipus eindigt met stomp in de maag

Icke is een jonge Britse regisseur die o.a. naam maakte met een interessante versie van Hamlet, onlangs nog op de BBC te zien. Icke’s Hamlet is zeer de moeite waard vooral vanwege de fantastische hoofdrol van Andrew Scott en natuurlijk Shakespeare’s onnavolgbare woorden. Bij deze Oedipus ontbreken zulke woorden, al is de synopsis adembenemend. Een man komt er achter dat hij, zonder dat te weten, al jaren getrouwd is met zijn eigen moeder Jocaste en zijn vader Laius heeft vermoord. In Icke’s bewerking ontdekt Oedipus de waarheid omdat hij tijdens zijn verkiezingscampagne heeft beloofd zowel de mysterieuze dood van Laius, een politieke voorganger, uit te zoeken als de gerezen twijfels omtrent zijn eigen geboortecertificaat.

Soap

Het begin van het stuk doet helaas denken aan een soap. Oedipus is voortdurend in conflict met zijn campagneleider, zijn eigen zwager, en dat gaat enigszins op deze manier: “Luister naar me!” “Nee, luister jij naar mij!” “Nee, jij bedondert mij hè?” “Nietwaar!” Etc. etc. Dan komt Tiresias, de blinde ziener, orakelen. Het feit dat een hedendaags politicus de mening vraagt van een blinde ziener is al een beetje vreemd, maar ook in de dialoog tussen Tiresias en Oedipus wordt er alleen maar langs elkaar heen gepraat. Vervolgens wordt er feest gevierd: Oedipus heeft een trainingsbroek en trui aangetrokken om met vrouw en kinderen van een gezellig samenzijn te genieten voordat zijn politieke taken hem volledig op zullen slokken.

Ook Oedipus’ moeder is aanwezig, althans de vrouw waarvan hij denkt dat het zijn moeder is. Zij wil dringend een woordje met hem wisselen maar ook bij haar sluit Oedipus zich af. We horen steeds weer: ik moet met je praten / nee, nu niet / het moet echt / het kan niet nu, straks / enzovoort. Inmiddels ben ik murw. Ik zit naar een familie te kijken die heel gezellig sla en patat met elkaar zit te eten en denk: wie zijn die mensen? Waarom moet ik naar ze zitten kijken?

Stomp in de maag

Als dan later Oedipus en zijn vrouw Jocaste praten over Laius en diens dood en Oedipus langzaam in de gaten begint te krijgen wat wij als publiek allang weten, wordt de voorstelling interessanter. Maar pas echt boeiend wordt het als Oedipus eindelijk gedwongen wordt naar zijn moeder, een mooie Frieda Pittoors, te luisteren. Zelfs dan is Oedipus nog aan het zeuren: “Kan het echt niet morgen?” “NEE!” Het is een opluchting om een actrice te zien die duidelijk weet wat ze wil en er voor gaat: “jij gaat NU naar me luisteren!” Wat volgt is niet origineel maar wel ontroerend.

Als de afschuwelijke waarheid langzaam tot Oedipus en Jocaste is doorgedrongen – een spannend gedeelte, mooi gespeeld door Hans Kesting en Marieke Heebink – komt het onontkoombare moment dat Oedipus alleen is met deze nieuw verworven kennis. Wat er dan gebeurt is zo heftig dat ik besef: dus hier gaat het om bij Griekse tragedies, deze klap, deze hamerslag, deze stomp in mijn maag.

Katharsis

In Icke’s bewerking is de liefde tussen Oedipus en Jocaste waarachtig, die twee zijn gek op elkaar en juist dat maakt dat je Oedipus’ wanhoop volkomen begrijpt. Maar was die rigoureuze bewerking van dit klassieke stuk echt noodzakelijk om dat te kunnen laten zien? Of had er in ieder geval niet iets beters van gemaakt kunnen worden? Er worden tegenwoordig weinig stukken geschreven waarin zonen met hun moeders trouwen, waarin moeders uit jaloezie hun eigen kinderen doden, waarin vaders hun dochters opofferen ten behoeve van een oorlog. Die stukken bestaan echter en als regisseurs de moed hebben daar geen makkelijk snoepje van te willen maken voor hun hedendaagse publiek, is voor ons misschien dezelfde katharsis mogelijk als er voor de Grieken duizenden jaren geleden moet zijn geweest.

Het ingewikkelde aan deze Oedipus is dat ik de eerste helft van de voorstelling, vooral vanwege de door Icke zelf geschreven dialogen, nietszeggend en af en toe zelfs irritant vind, maar het einde adembenemend. Dat heeft hij dus wel erg goed gedaan.