Laatstgenoemde is de man die zijn saxofoon kan gebruiken om er drones, percussie, en melodie uit te halen — tegelijkertijd. Dat doet hij onder meer door bijzondere technieken als circulaire ademhaling, multiphonics (waardoor hij meerdere noten tegelijk kan spelen), en het gebruiken van zijn kleppen als percussie. Ook Sarah Neufeld weet haar instrument op bijzondere wijze te benutten met haar expressieve spel en viooldrones.

Beheersing tot in de puntjes

De twee kennen elkaar van Arcade Fire — beiden zitten in de tourband — maar het moge duidelijk zijn dat dit album daar niets mee van doen heeft. Een pulserende en kreunende saxofoon, drones en zweverige melodieën maken de dienst uit. Sommige mensen zouden deze unieke muziek onder de weinigzeggende noemer ‘experimenteel’ scharen. Bij beluistering van dit album blijkt echter hoe onterecht zo’n benaming kan zijn: het is overduidelijk dat Stetson en Neufeld deze stijl tot in de puntjes beheersen en dat ze het stadium van experimenteren allang voorbij zijn. Elk nummer is bijzonder vakkundig gecomponeerd en uitgevoerd. Bovendien zijn beide artiesten uitstekend op elkaar ingespeeld.

Het levert parels op als openingsnummer ‘The Sun Roars Into View’, wat een toepasselijke titel is voor het nummer dat op indrukwekkende wijze opbouwt in intensiteit. Vooral het huilende geluid dat tegen het einde van het nummer inzet is om kippenvel van te krijgen. Het lome ‘Won’t Be a Thing to Become’ is een trager stuk, dat een schitterende triestheid uitstraalt: de saxofoon klinkt zwaar en moeizaam, terwijl de viool de melancholie extra vormgeeft met klaaglijke melodieën. Heel anders dan het drukke en gelaagde ‘The Rest of Us’, waarin Stetson er halverwege een basgeluid uit weet te persen dat werkelijk door merg en been gaat. Het krijgt in combinatie met het continu pulseren van de sax en het venijnige spel van Neufeld zelfs iets agressiefs.

Beste werk

Kwaliteitslabel Constellation heeft er weer een mooie release bij. Never Were the Way She Was behoort namelijk niet alleen tot het beste werk van Colin Setson en Sarah Neufeld, wat al veel zegt, maar tot het beste werk dat dit jaar uit is gekomen. Het sleept mee, ontroert en intrigeert van begin tot eind. En ondertussen blijf je het je afvragen: hoe krijgen ze het toch voor elkaar met alleen een saxofoon en viool…?

Op Carrie & Lowell gaat hij namelijk, zoals dat dan heet, terug naar zijn roots. Weg zijn de koren, de blazersensembles, de bliepjes en de vervormde stemmen. Slechts spaarzame pianoaanslagen, verstild gitaarspel en een enkel keyboardloopje zijn overgebleven. En natuurlijk de zachte fluisterstem van Sufjan Stevens, die prachtige liedjes op emotionele wijze ten gehore brengt.

Pijnlijke inkijk

Niet alleen muzikaal gezien gaat hij terug naar zijn roots. Het hele album draait tenslotte maar om één ding: de band met zijn moeder (Carrie), met een bijrol voor zijn stiefvader (Lowell). Carrie overleed in 2012 aan maagkanker, na een leven vol depressie en alcoholisme, waarin ze haar kinderen nauwelijks zag; ze verliet het gezin al toen Sufjan slechts één jaar oud was.

Carrie & Lowell biedt een pijnlijke inkijk in het verwerkingsproces dat Sufjan Stevens doormaakte na haar dood, zijn overpeinzingen over hun slechte relatie, en zijn herinneringen aan enkele zomervakanties die hij op jonge leeftijd met haar doorbracht. Het ene moment is de muziek daardoor zoals de albumhoes: een nostalgische en melancholische blik op het verleden. “Remember I pulled at your shirt / I dropped the ashtray on the floor / I just wanted to be near you,” zingt Sufjan bijvoorbeeld in ‘Eugene’, slechts bijgestaan door eenvoudig akoestisch gitaarspel.

Innerlijke chaos

Het volgende moment belanden we echter in de innerlijke chaos die Sufjan na zijn moeders dood doormaakte. Juist door het gebrek aan een band met zijn moeder laat haar dood plotseling een grote leegte achter, en dat levert de nodige worstelingen op. “Do I care if I survive this? / Bury the dead where they’re found / In a veil of great surprises / I wonder did you love me at all,” vraagt hij zich af in het heftige ‘The Only Thing’.

Het absolute hoogtepunt van de plaat is echter ‘Fourth of July’, een hartverscheurende dialoog tussen Sufjan en zijn stervende moeder, begeleid door treurig pianospel en bedwelmende achtergrondgeluiden. Vooral de passages van Carrie, bezongen met wellicht de mooiste en meest fragiele zanglijnen van het hele album, gaan door merg en been:

“Well you do enough talk
My little hawk, why do you cry?
Tell me what did you learn from the Tillamook burn
Or the Fourth of July?
We’re all gonna die”

Onversneden emotie

Dankzij de kale aankleding belandt elke pianoaanslag en elk gefluisterd woord zonder omwegen in je onderbuik. Sufjan verstopt zich nergens achter, en juist daardoor is dit album zo krachtig en intens. Aanzwellende strijkers, complexe drumpatronen, of een gladgestreken productie zouden hier alleen maar afbreuk aan gedaan hebben. Dit is onversneden emotie op een schijfje en het bewijs dat Sufjan Stevens nog altijd een van de beste liedjesschrijvers van deze planeet is.