Tag Archief van: boekrecensies

Boeken / Fictie

Wat als Hillary nooit met Bill was getrouwd?

recensie: Curtis Sittenfeld - Rodham

In het echt weet natuurlijk iedereen dat Hillary Rodham met Bill Clinton trouwde en het zelf in 2016 bijna tot president van de Verenigde Staten schopte, ware het niet dat Donald Trump de verkiezingen won. In de roman Rodham (2020) schetst Curtis Sittenfeld een ander, verfrissend scenario.

Geloofwaardige fictie

De roman begint bij de afscheidsspeech van Hillary op haar middelbare school. Al op jonge leeftijd weet ze haar luisteraars te raken en een breed publiek aan te spreken. Als ze vervolgens rechten gaat studeren aan Yale University, leert ze Bill kennen. Tot zover volgt Sittenfeld de realiteit. Ze doet uitgebreid verslag van de prille relatie die tussen de twee ontstaat. Bill komt al snel in een slecht daglicht te staan wanneer Hillary hem tijdens hun relatie betrapt met een andere vrouw.

Dit blijkt slechts het begin te zijn van vele misstappen van Bill, tijdens en ook na hun relatie. In deze roman kiest Hillary namelijk voor zichzelf door niet met Bill te trouwen, al is hij de liefde van haar leven. Anders dan andere vrouwen met wie hij een relatie krijgt, neemt Hillary zijn ontrouw niet voor lief en zet in plaats daarvan alles op alles om haar persoonlijke carrière op poten te zetten. Wat haar goed lukt: van plaatselijk gemeenteraadslid weet ze op te klimmen tot Senaatsvoorzitter en uiteindelijk zelfs tot de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Sittenfeld beschrijft op plausibele wijze wat er had kunnen gebeuren als niet Donald Trump, maar zij de verkiezingen had gewonnen.

Tomeloze energie

Op meeslepende wijze toont Sittenfeld hoe Hillary met haar bijzondere mix van intelligentie, oprechte betrokkenheid en doortastendheid de kiezer voor zich weet te winnen. Daarbij schuwt ze niet haar hoofdpersoon zo nu en dan op een genante, maar voor de lezer grappige wijze op de hak te nemen. Maar wat vooral beklijft, is haar tomeloze energie om haar idealen dag in dag uit, tot in de verste uithoeken van Amerika te verwezenlijken. ‘De gewone man’, dat is waar Hillary haar pijlen op richt, en dat die zich door haar gehoord en gesteund voelt, blijkt niet alleen uit de stemmen bij de verkiezingen, maar ook uit gesprekken die ze voert met vrouwen, mannen en kinderen die naar haar toespraken komen luisteren.

Hillary en het feminisme

Zeer gedetailleerd beschijft Sittenfeld haar personage. Niet alleen op verschillende leeftijden, maar ook vanuit de verschillende rollen die ze in haar leven speelt: die van partner, vriendin, politicus, docent en feminist. Het feminisme ligt er niet duimendik bovenop, maar speelt zeker wel een rol in de roman. Hoe kan het ook anders: Hillary ging studeren in een tijd waarin het feminisme zijn opmars deed, vrouwen steeds meer rechten bevochten en opkwamen voor zaken die voor mannen in die tijd – en voor sommigen nog steeds in deze – onterecht als vanzelfsprekend werden gezien. Te beginnen in de academische wereld: vrouwelijke studenten en professoren hadden het zwaar te verduren en moesten opboksen tegen de heersende mannelijke normen en waarden. Vrouwen zijn in de politiek ook vandaag de dag nog ondervertegenwoordigd, en ook daar krijgen vrouwen vaak te maken met vooroordelen en haatreacties. Sittenfeld beschrijft dit gegeven gewoon zoals het is, zonder veroordelend te zijn en zonder vrouwen in het zielige hoekje te drukken.

Absoluut het lezen waard

Rodham is daarmee een geslaagde ‘wat-als-roman’, want wat als Hillary niet met Bill was getrouwd? Sittenfeld zet haar personage neer als een klankbord voor zowel mannen als vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Niet zozeer het feit dat Hillary het niet tot president geschopt heeft, maar haar bijdrage aan een betere wereld voor iedereen, is wat deze roman absoluut het lezen waard maakt.

Boeken / Fictie

Wat als Hillary nooit met Bill was getrouwd?

recensie: Curtis Sittenfeld - Rodham

In het echt weet natuurlijk iedereen dat Hillary Rodham met Bill Clinton trouwde en het zelf in 2016 bijna tot president van de Verenigde Staten schopte, ware het niet dat Donald Trump de verkiezingen won. In de roman Rodham (2020) schetst Curtis Sittenfeld een ander, verfrissend scenario.

Geloofwaardige fictie

De roman begint bij de afscheidsspeech van Hillary op haar middelbare school. Al op jonge leeftijd weet ze haar luisteraars te raken en een breed publiek aan te spreken. Als ze vervolgens rechten gaat studeren aan Yale University, leert ze Bill kennen. Tot zover volgt Sittenfeld de realiteit. Ze doet uitgebreid verslag van de prille relatie die tussen de twee ontstaat. Bill komt al snel in een slecht daglicht te staan wanneer Hillary hem tijdens hun relatie betrapt met een andere vrouw.

Dit blijkt slechts het begin te zijn van vele misstappen van Bill, tijdens en ook na hun relatie. In deze roman kiest Hillary namelijk voor zichzelf door niet met Bill te trouwen, al is hij de liefde van haar leven. Anders dan andere vrouwen met wie hij een relatie krijgt, neemt Hillary zijn ontrouw niet voor lief en zet in plaats daarvan alles op alles om haar persoonlijke carrière op poten te zetten. Wat haar goed lukt: van plaatselijk gemeenteraadslid weet ze op te klimmen tot Senaatsvoorzitter en uiteindelijk zelfs tot de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Sittenfeld beschrijft op plausibele wijze wat er had kunnen gebeuren als niet Donald Trump, maar zij de verkiezingen had gewonnen.

Tomeloze energie

Op meeslepende wijze toont Sittenfeld hoe Hillary met haar bijzondere mix van intelligentie, oprechte betrokkenheid en doortastendheid de kiezer voor zich weet te winnen. Daarbij schuwt ze niet haar hoofdpersoon zo nu en dan op een genante, maar voor de lezer grappige wijze op de hak te nemen. Maar wat vooral beklijft, is haar tomeloze energie om haar idealen dag in dag uit, tot in de verste uithoeken van Amerika te verwezenlijken. ‘De gewone man’, dat is waar Hillary haar pijlen op richt, en dat die zich door haar gehoord en gesteund voelt, blijkt niet alleen uit de stemmen bij de verkiezingen, maar ook uit gesprekken die ze voert met vrouwen, mannen en kinderen die naar haar toespraken komen luisteren.

Hillary en het feminisme

Zeer gedetailleerd beschijft Sittenfeld haar personage. Niet alleen op verschillende leeftijden, maar ook vanuit de verschillende rollen die ze in haar leven speelt: die van partner, vriendin, politicus, docent en feminist. Het feminisme ligt er niet duimendik bovenop, maar speelt zeker wel een rol in de roman. Hoe kan het ook anders: Hillary ging studeren in een tijd waarin het feminisme zijn opmars deed, vrouwen steeds meer rechten bevochten en opkwamen voor zaken die voor mannen in die tijd – en voor sommigen nog steeds in deze – onterecht als vanzelfsprekend werden gezien. Te beginnen in de academische wereld: vrouwelijke studenten en professoren hadden het zwaar te verduren en moesten opboksen tegen de heersende mannelijke normen en waarden. Vrouwen zijn in de politiek ook vandaag de dag nog ondervertegenwoordigd, en ook daar krijgen vrouwen vaak te maken met vooroordelen en haatreacties. Sittenfeld beschrijft dit gegeven gewoon zoals het is, zonder veroordelend te zijn en zonder vrouwen in het zielige hoekje te drukken.

Absoluut het lezen waard

Rodham is daarmee een geslaagde ‘wat-als-roman’, want wat als Hillary niet met Bill was getrouwd? Sittenfeld zet haar personage neer als een klankbord voor zowel mannen als vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Niet zozeer het feit dat Hillary het niet tot president geschopt heeft, maar haar bijdrage aan een betere wereld voor iedereen, is wat deze roman absoluut het lezen waard maakt.

Van der Graaff_Atlas Contact
Boeken / Fictie

Zoeken naar houvast

recensie: Maarten van der Graaff - Wormen en engelen
Van der Graaff_Atlas Contact

Schrijver/dichter Maarten van der Graaff weet als geen ander hoe het is om op te groeien in een strenge, religieuze gemeenschap. Zijn vertrek daaruit betekent geen afscheid, maar juist een nieuwe en grondige zoektocht naar de betekenis van die achtergrond.

Een bijzonder fenomeen in religieuze sferen is het feit dat als een gelovige zich afkeert van het geloof, de toewijding om ermee bezig te zijn vele malen groter lijkt te worden. Het vertrek uit de vertrouwde wereld zorgt voor een dynamische gedachtenstroom over dat wat achtergelaten wordt. Er wordt diepgravender nagedacht over de geloofsbeleving dan toen er nog onderdeel van uitgemaakt werd. Los komt men nooit, er zijn telkens weer nieuwe vragen met zo nu en dan een nieuw antwoord. En niet te vergeten: het gemis aan geborgenheid dat het geloof in een hogere macht te bieden heeft.

Hoofdpersoon Bram Korteweg heeft in Wormen en engelen het Zeeuwse eiland Goeree-Overflakkee verlaten en studeert Kunstgeschiedenis in Utrecht. De blik op zijn religieuze herkomst is op zijn minst verwarrend: hij koestert het contact met zijn moeder die haar traditionele geloof belijdt alsof het een vanzelfsprekendheid is. Het samenzijn met zijn vader, gescheiden van zijn moeder, is moeilijker. Die heeft zijn heil gezocht bij een evangelische ‘happy-clappy’ beweging die het einde der tijden vol vertrouwen tegemoet ziet.

Archaïsche gereformeerdheid

Van der Graaff schrijft geen klassieke bekentenisroman: Brams verwijdering van het gelovige leven is niet ingegeven door verzet of protest en lijkt ook niet te zijn ontstaan door twijfel aan het concept. Het is juist het brede vogelperspectief, dat is gekomen met zijn vertrek naar Utrecht, dat hem een onbegrensd panorama biedt. Een scala aan nieuwe ontdekkingen, waarbij hij zijn religieuze bagage aanvult met een persoonlijke expeditie naar liefdesrelaties, drugsgebruik en uiteindelijke volwassenheid. In Utrecht sluit hij zich aan bij een theologisch werkgezelschap:

Dit was anders, anders dan het eiland. Ik wilde dicht bij dat andere komen, zodat ik nieuwer, beter werd.

Gek genoeg lijkt Bram tegelijkertijd zo dicht mogelijk bij zijn roots te willen blijven, in een sfeer van religiositeit met bijbehorende vriendschappen en intellectuele gesprekken, maar juist zónder de archaïsche gereformeerdheid. Het gemeenschappelijke is voor hem van groot belang, zowel in zijn overtuiging als in zijn omgang met familie en vrienden. In zijn prille relatie met Lena levert dat al snel problemen op: zij vindt de zoektocht van Bram in het begin aandoenlijk, maar knapt later toch af op de ‘navelstaarderigheid’ ervan.

Intellectuele uitwisseling

Bram probeert vergeefs het gesprek aan te gaan met studievriend Paul, die na zijn theologische opleiding predikant is geworden op Goeree-Overflakkee. Die ontwikkeling brengt het verleden wel erg dichtbij en hun afspraak verzandt in een aftastend e-mailverkeer. Met de franciscaan Wilfried lukt het beter; de katholieke wereld is voor Bram een bron van nieuwe indrukken. De symboliek, de verhalen, alles is anders dan de calvinistische omgeving van vroeger. Ook hier telt de gemeenschapszin en er volgt een warme, intellectuele uitwisseling van ervaringen en opvattingen.

In een essay-achtige opzet weet Maarten van der Graaff een boeiende roman neer te zetten. De bespiegelingen van Bram over de religieuze ommezwaai van Simone Weil en de wederwaardigheden van de heiligen Franciscus en Augustinus zijn goed gevonden aanvullingen op zijn eigen ontdekkingsreis. Zijn persoonlijke houding ten opzichte van leven en liefde wordt mooi geïllustreerd door een artikel over de Amerikaanse kunstenaar Lee Lozano en het lezen van de roman I love Dick van Chris Kraus, waarin de liefde tot scheppend kunstwerk wordt verheven.

Met een frisse blik en een brede oriëntatie, maar helaas nog niet met een directe opbrengst, lijkt Maarten/Bram de toekomst wel aan te kunnen. Zonder de weerstand die Treur, Siebelink, Wolkers en ’t Hart in hun werk hebben gestopt, komt hij zijn kritische houding onder ogen en weet die om te vormen tot een oorspronkelijk zelfonderzoek:

Nu ik me heb afgekeerd van God, wil ik weten waarnaar ik me toekeer.

8WEEKLY

boeken

Artikel:

Boekrecensies

Boekspecials

donderdag 28 november 20245 Sterren

Een leven, magisch in zijn eenvoud

Hoe het groeide – Knut Hamsun
/door Bjorn Lichtenberg/door Bjorn Lichtenberg
dinsdag 26 november 20244 Sterren

De persoonlijke schatten van Miranda Hart

I Haven’t Been Entirely Honest With You – Miranda Hart
/door Malin Hollaar/door Malin Hollaar
maandag 04 november 20244 Sterren

In spookachtig Japan

Kwaidan - Lafcadio Hearn
/door Jeroen Hoenselaar/door Jeroen Hoenselaar
maandag 14 oktober 20243 Sterren

De kunst van het herinneren

Maria Stepanova - In memory of memory
/door RazvanOita/door RazvanOita
dinsdag 08 oktober 20245 Sterren

In je lichaam zijn

Marjoleine de Vos – Zo hevig in leven
/door Els van Swol/door Els van Swol
maandag 30 september 20244 Sterren

Gezond economisch verstand

De vrije markt bestaat niet – Irene van Staveren
/door Frank Kremer/door Frank Kremer
maandag 19 augustus 20244 Sterren

Door innerlijke noodzaak gedreven

Kafka: Schrijven voor zijn leven - Rüdiger Safranski
/door Els van Swol/door Els van Swol
woensdag 14 augustus 20245 Sterren

Deel zes in een zalige onderhoudende serie

Edwin Hofman - Vrijdenkers in muziek
/door Joost Festen/door Joost Festen
donderdag 01 augustus 20244 Sterren

Een collage van metafysische anekdotes

Trilogie van de oorlog – Agustín Fernández Mallo
/door Bjorn Lichtenberg/door Bjorn Lichtenberg
donderdag 25 juli 20244 Sterren

Een donker en triestig portret

De trein naar het Imperium – Maja Wolny
/door Vincent Terlouw/door Vincent Terlouw
maandag 01 juli 20245 Sterren

Eeuwig of tijdelijk; lichaam of schaduw

De stad en zijn onvaste muren – Haruki Murakami
/door Bjorn Lichtenberg/door Bjorn Lichtenberg
maandag 17 juni 20244 Sterren

Vanuit het hart gesproken

Geloof, hoop en ravage - Nick Cave en Seán O'Hagan
/door Emma Johnson/door Emma Johnson
maandag 17 juni 20243 Sterren

Gesplinterd verleden

Zomersplinters – Mick van Biezen
/door Kim Saris/door Kim Saris
dinsdag 04 juni 20244 Sterren

Terug van weggeweest

In augustus zien we elkaar – Gabriel García Márquez
/door Bjorn Lichtenberg/door Bjorn Lichtenberg
vrijdag 17 mei 20244 Sterren

Burn-out? Nee, een blow-up!

De burn-out van Sophie Kinsella
/door Kim Saris/door Kim Saris
vrijdag 10 mei 20245 Sterren

Kleren maken de vrouw

De kleermaakster van Parijs - Georgia Kaufmann
/door Kim Saris/door Kim Saris
dinsdag 30 april 20245 Sterren

Verlosser met een beperking

Freud, Wenen en de ontdekking van de moderne geest - Frank Tallis
/door Frank Kremer/door Frank Kremer
zondag 28 april 20245 Sterren

Bittere klucht, komische tragedie: een profetie

Georgi Gospodinov - Schuilplaats voor andere tijden
/door Karin Oort/door Karin Oort
donderdag 25 april 20243 Sterren

Klimatologie voor hoogopgeleiden

Het Klimaatboek – Een initiatief van Greta Thunberg
/door Kim Saris/door Kim Saris
Toon meer


Tag Archief van: boekrecensies

Boeken / Fictie

Wat als Hillary nooit met Bill was getrouwd?

recensie: Curtis Sittenfeld - Rodham

In het echt weet natuurlijk iedereen dat Hillary Rodham met Bill Clinton trouwde en het zelf in 2016 bijna tot president van de Verenigde Staten schopte, ware het niet dat Donald Trump de verkiezingen won. In de roman Rodham (2020) schetst Curtis Sittenfeld een ander, verfrissend scenario.

Geloofwaardige fictie

De roman begint bij de afscheidsspeech van Hillary op haar middelbare school. Al op jonge leeftijd weet ze haar luisteraars te raken en een breed publiek aan te spreken. Als ze vervolgens rechten gaat studeren aan Yale University, leert ze Bill kennen. Tot zover volgt Sittenfeld de realiteit. Ze doet uitgebreid verslag van de prille relatie die tussen de twee ontstaat. Bill komt al snel in een slecht daglicht te staan wanneer Hillary hem tijdens hun relatie betrapt met een andere vrouw.

Dit blijkt slechts het begin te zijn van vele misstappen van Bill, tijdens en ook na hun relatie. In deze roman kiest Hillary namelijk voor zichzelf door niet met Bill te trouwen, al is hij de liefde van haar leven. Anders dan andere vrouwen met wie hij een relatie krijgt, neemt Hillary zijn ontrouw niet voor lief en zet in plaats daarvan alles op alles om haar persoonlijke carrière op poten te zetten. Wat haar goed lukt: van plaatselijk gemeenteraadslid weet ze op te klimmen tot Senaatsvoorzitter en uiteindelijk zelfs tot de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Sittenfeld beschrijft op plausibele wijze wat er had kunnen gebeuren als niet Donald Trump, maar zij de verkiezingen had gewonnen.

Tomeloze energie

Op meeslepende wijze toont Sittenfeld hoe Hillary met haar bijzondere mix van intelligentie, oprechte betrokkenheid en doortastendheid de kiezer voor zich weet te winnen. Daarbij schuwt ze niet haar hoofdpersoon zo nu en dan op een genante, maar voor de lezer grappige wijze op de hak te nemen. Maar wat vooral beklijft, is haar tomeloze energie om haar idealen dag in dag uit, tot in de verste uithoeken van Amerika te verwezenlijken. ‘De gewone man’, dat is waar Hillary haar pijlen op richt, en dat die zich door haar gehoord en gesteund voelt, blijkt niet alleen uit de stemmen bij de verkiezingen, maar ook uit gesprekken die ze voert met vrouwen, mannen en kinderen die naar haar toespraken komen luisteren.

Hillary en het feminisme

Zeer gedetailleerd beschijft Sittenfeld haar personage. Niet alleen op verschillende leeftijden, maar ook vanuit de verschillende rollen die ze in haar leven speelt: die van partner, vriendin, politicus, docent en feminist. Het feminisme ligt er niet duimendik bovenop, maar speelt zeker wel een rol in de roman. Hoe kan het ook anders: Hillary ging studeren in een tijd waarin het feminisme zijn opmars deed, vrouwen steeds meer rechten bevochten en opkwamen voor zaken die voor mannen in die tijd – en voor sommigen nog steeds in deze – onterecht als vanzelfsprekend werden gezien. Te beginnen in de academische wereld: vrouwelijke studenten en professoren hadden het zwaar te verduren en moesten opboksen tegen de heersende mannelijke normen en waarden. Vrouwen zijn in de politiek ook vandaag de dag nog ondervertegenwoordigd, en ook daar krijgen vrouwen vaak te maken met vooroordelen en haatreacties. Sittenfeld beschrijft dit gegeven gewoon zoals het is, zonder veroordelend te zijn en zonder vrouwen in het zielige hoekje te drukken.

Absoluut het lezen waard

Rodham is daarmee een geslaagde ‘wat-als-roman’, want wat als Hillary niet met Bill was getrouwd? Sittenfeld zet haar personage neer als een klankbord voor zowel mannen als vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Niet zozeer het feit dat Hillary het niet tot president geschopt heeft, maar haar bijdrage aan een betere wereld voor iedereen, is wat deze roman absoluut het lezen waard maakt.

Boeken / Fictie

Wat als Hillary nooit met Bill was getrouwd?

recensie: Curtis Sittenfeld - Rodham

In het echt weet natuurlijk iedereen dat Hillary Rodham met Bill Clinton trouwde en het zelf in 2016 bijna tot president van de Verenigde Staten schopte, ware het niet dat Donald Trump de verkiezingen won. In de roman Rodham (2020) schetst Curtis Sittenfeld een ander, verfrissend scenario.

Geloofwaardige fictie

De roman begint bij de afscheidsspeech van Hillary op haar middelbare school. Al op jonge leeftijd weet ze haar luisteraars te raken en een breed publiek aan te spreken. Als ze vervolgens rechten gaat studeren aan Yale University, leert ze Bill kennen. Tot zover volgt Sittenfeld de realiteit. Ze doet uitgebreid verslag van de prille relatie die tussen de twee ontstaat. Bill komt al snel in een slecht daglicht te staan wanneer Hillary hem tijdens hun relatie betrapt met een andere vrouw.

Dit blijkt slechts het begin te zijn van vele misstappen van Bill, tijdens en ook na hun relatie. In deze roman kiest Hillary namelijk voor zichzelf door niet met Bill te trouwen, al is hij de liefde van haar leven. Anders dan andere vrouwen met wie hij een relatie krijgt, neemt Hillary zijn ontrouw niet voor lief en zet in plaats daarvan alles op alles om haar persoonlijke carrière op poten te zetten. Wat haar goed lukt: van plaatselijk gemeenteraadslid weet ze op te klimmen tot Senaatsvoorzitter en uiteindelijk zelfs tot de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Sittenfeld beschrijft op plausibele wijze wat er had kunnen gebeuren als niet Donald Trump, maar zij de verkiezingen had gewonnen.

Tomeloze energie

Op meeslepende wijze toont Sittenfeld hoe Hillary met haar bijzondere mix van intelligentie, oprechte betrokkenheid en doortastendheid de kiezer voor zich weet te winnen. Daarbij schuwt ze niet haar hoofdpersoon zo nu en dan op een genante, maar voor de lezer grappige wijze op de hak te nemen. Maar wat vooral beklijft, is haar tomeloze energie om haar idealen dag in dag uit, tot in de verste uithoeken van Amerika te verwezenlijken. ‘De gewone man’, dat is waar Hillary haar pijlen op richt, en dat die zich door haar gehoord en gesteund voelt, blijkt niet alleen uit de stemmen bij de verkiezingen, maar ook uit gesprekken die ze voert met vrouwen, mannen en kinderen die naar haar toespraken komen luisteren.

Hillary en het feminisme

Zeer gedetailleerd beschijft Sittenfeld haar personage. Niet alleen op verschillende leeftijden, maar ook vanuit de verschillende rollen die ze in haar leven speelt: die van partner, vriendin, politicus, docent en feminist. Het feminisme ligt er niet duimendik bovenop, maar speelt zeker wel een rol in de roman. Hoe kan het ook anders: Hillary ging studeren in een tijd waarin het feminisme zijn opmars deed, vrouwen steeds meer rechten bevochten en opkwamen voor zaken die voor mannen in die tijd – en voor sommigen nog steeds in deze – onterecht als vanzelfsprekend werden gezien. Te beginnen in de academische wereld: vrouwelijke studenten en professoren hadden het zwaar te verduren en moesten opboksen tegen de heersende mannelijke normen en waarden. Vrouwen zijn in de politiek ook vandaag de dag nog ondervertegenwoordigd, en ook daar krijgen vrouwen vaak te maken met vooroordelen en haatreacties. Sittenfeld beschrijft dit gegeven gewoon zoals het is, zonder veroordelend te zijn en zonder vrouwen in het zielige hoekje te drukken.

Absoluut het lezen waard

Rodham is daarmee een geslaagde ‘wat-als-roman’, want wat als Hillary niet met Bill was getrouwd? Sittenfeld zet haar personage neer als een klankbord voor zowel mannen als vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Niet zozeer het feit dat Hillary het niet tot president geschopt heeft, maar haar bijdrage aan een betere wereld voor iedereen, is wat deze roman absoluut het lezen waard maakt.

Van der Graaff_Atlas Contact
Boeken / Fictie

Zoeken naar houvast

recensie: Maarten van der Graaff - Wormen en engelen
Van der Graaff_Atlas Contact

Schrijver/dichter Maarten van der Graaff weet als geen ander hoe het is om op te groeien in een strenge, religieuze gemeenschap. Zijn vertrek daaruit betekent geen afscheid, maar juist een nieuwe en grondige zoektocht naar de betekenis van die achtergrond.

Een bijzonder fenomeen in religieuze sferen is het feit dat als een gelovige zich afkeert van het geloof, de toewijding om ermee bezig te zijn vele malen groter lijkt te worden. Het vertrek uit de vertrouwde wereld zorgt voor een dynamische gedachtenstroom over dat wat achtergelaten wordt. Er wordt diepgravender nagedacht over de geloofsbeleving dan toen er nog onderdeel van uitgemaakt werd. Los komt men nooit, er zijn telkens weer nieuwe vragen met zo nu en dan een nieuw antwoord. En niet te vergeten: het gemis aan geborgenheid dat het geloof in een hogere macht te bieden heeft.

Hoofdpersoon Bram Korteweg heeft in Wormen en engelen het Zeeuwse eiland Goeree-Overflakkee verlaten en studeert Kunstgeschiedenis in Utrecht. De blik op zijn religieuze herkomst is op zijn minst verwarrend: hij koestert het contact met zijn moeder die haar traditionele geloof belijdt alsof het een vanzelfsprekendheid is. Het samenzijn met zijn vader, gescheiden van zijn moeder, is moeilijker. Die heeft zijn heil gezocht bij een evangelische ‘happy-clappy’ beweging die het einde der tijden vol vertrouwen tegemoet ziet.

Archaïsche gereformeerdheid

Van der Graaff schrijft geen klassieke bekentenisroman: Brams verwijdering van het gelovige leven is niet ingegeven door verzet of protest en lijkt ook niet te zijn ontstaan door twijfel aan het concept. Het is juist het brede vogelperspectief, dat is gekomen met zijn vertrek naar Utrecht, dat hem een onbegrensd panorama biedt. Een scala aan nieuwe ontdekkingen, waarbij hij zijn religieuze bagage aanvult met een persoonlijke expeditie naar liefdesrelaties, drugsgebruik en uiteindelijke volwassenheid. In Utrecht sluit hij zich aan bij een theologisch werkgezelschap:

Dit was anders, anders dan het eiland. Ik wilde dicht bij dat andere komen, zodat ik nieuwer, beter werd.

Gek genoeg lijkt Bram tegelijkertijd zo dicht mogelijk bij zijn roots te willen blijven, in een sfeer van religiositeit met bijbehorende vriendschappen en intellectuele gesprekken, maar juist zónder de archaïsche gereformeerdheid. Het gemeenschappelijke is voor hem van groot belang, zowel in zijn overtuiging als in zijn omgang met familie en vrienden. In zijn prille relatie met Lena levert dat al snel problemen op: zij vindt de zoektocht van Bram in het begin aandoenlijk, maar knapt later toch af op de ‘navelstaarderigheid’ ervan.

Intellectuele uitwisseling

Bram probeert vergeefs het gesprek aan te gaan met studievriend Paul, die na zijn theologische opleiding predikant is geworden op Goeree-Overflakkee. Die ontwikkeling brengt het verleden wel erg dichtbij en hun afspraak verzandt in een aftastend e-mailverkeer. Met de franciscaan Wilfried lukt het beter; de katholieke wereld is voor Bram een bron van nieuwe indrukken. De symboliek, de verhalen, alles is anders dan de calvinistische omgeving van vroeger. Ook hier telt de gemeenschapszin en er volgt een warme, intellectuele uitwisseling van ervaringen en opvattingen.

In een essay-achtige opzet weet Maarten van der Graaff een boeiende roman neer te zetten. De bespiegelingen van Bram over de religieuze ommezwaai van Simone Weil en de wederwaardigheden van de heiligen Franciscus en Augustinus zijn goed gevonden aanvullingen op zijn eigen ontdekkingsreis. Zijn persoonlijke houding ten opzichte van leven en liefde wordt mooi geïllustreerd door een artikel over de Amerikaanse kunstenaar Lee Lozano en het lezen van de roman I love Dick van Chris Kraus, waarin de liefde tot scheppend kunstwerk wordt verheven.

Met een frisse blik en een brede oriëntatie, maar helaas nog niet met een directe opbrengst, lijkt Maarten/Bram de toekomst wel aan te kunnen. Zonder de weerstand die Treur, Siebelink, Wolkers en ’t Hart in hun werk hebben gestopt, komt hij zijn kritische houding onder ogen en weet die om te vormen tot een oorspronkelijk zelfonderzoek:

Nu ik me heb afgekeerd van God, wil ik weten waarnaar ik me toekeer.