Meer nog dan bij voorgaande edities waren de Britten goed vertegenwoordigd in het publiek. Vanaf de eerste tonen van het festival is het duidelijk: men is hier niet gekomen om een beetje passief van de muziek te gaan genieten. De Londense Holloways pikken dit sentiment moeiteloos op. Met het credo ‘life sucks, let’s party’ bedienen ze het popelende publiek in de kleine zaal, dat gewillig met de voetjes van de vloer gaat. Met hun luchtige mix van ska en indiepop die bij vlagen Californisch aandoet zijn ze niet meesters in originaliteit maar absoluut goed genoeg om de opening te vieren van het festival, wat deze editie zijn 15e verjaardag viert.

Little man Tate

Het blijft altijd lastig om als nog maar net (niet) doorgebroken band de grote zaal van Paradiso goed te beroeren. Optredens die in de kleine zaal ‘legendarisch!’ waren zijn niet zelden in de grote zaal alleen maar ‘goed’ of zelfs slechts ‘ok’. Aan Little Man Tate de lastige taak om de aftrap te doen in de grote zaal. Meteen beginnen ze met hun bekendste nummer Man I hate your band dat door de voorste twee rijen uit volle borst wordt meegezongen. Bij de rest van de zaal slaat de vonk niet over en gebeurt dat ook de rest van het optreden niet. Gelukkig blijkt ook uit een interview met 3voor12 dat ze dit zelf schijnen te onderkennen: “we beseffen dat we geen revolutionaire band zijn. We zijn live wel goed, niet geniaal”. Tja…

Ondertussen…

Een van de dingen die opvallen is dat er in de grote zaal één, soms zelfs twee lopende tappen zijn. Mannen met grote rugzakken, die je normaliter alleen in de Heineken Music Hall ziet, maar dan dit keer zonder vlaggetje of zwaailicht. De taak van deze elitetroepen is verdwaalde of gestrande festivalbezoekers die om één of andere reden de twintig meter naar de bar niet kunnen overbruggen, van bier te voorzien. Als klap op de vuurpijl is het bier bij hen ook nog eens goedkoper dan aan de bar! De logica hierachter is ongetwijfeld geniaal, maar ontgaat mij totaal.

The Rifles. foto: Olivier Wieringa

The Rifles & Milburn

Het eerste echte wapenfeit van deze London Calling zien we bij het optreden van The Rifles. In een notendop: The Jam meets The Clash. Meezingers waarvan nog weinigen de tekst kennen, maar wat slechts nog een kwestie van tijd lijkt. Gooi hun bekendste nummer Peace and quiet onder een Vodafonereclame en binnen de kortste keren spelen ze op de grotere openluchtfestivals. Meteen hierna krijgen we de volgende dreun al te verduren: Milburn. In recensies van hun onlangs uitgekomen debuut-cd Well well well kregen ze al meteen het stempel Arctic Monkeys-kloon toebedicht, temeer omdat ze ook uit Sheffield komen en alsof Ironie helemaal geen genade heeft hebben ze ook nog bij elkaar op school gezeten. Zanger Joe Carnall, 19-jarige krullenbol bij wie het babyvet nog wat rond de wangen zit, stapt het podium op met een zelfverzekerdheid die zelfs de mensen achterin de zaal van de sokken blaast. Het duurt niet lang voordat de hele zaal, eh goes apeshit. Iets over de helft van de set wordt het podium overgenomen door enthousiaste stagedivers die op het podium aangekomen eigenlijk veel liever meezing waardoor Joe noodgedwongen moet gaan zingen over de microfoon van de gitarist. Het boeit hem allemaal niet, voor Milburn is de avond geslaagd. De hitte en voldaanheid die na afloop van het concert in de lucht hangen doen nog het meest denken aan de uittocht van festivalgangers na afloop van het laatste concert in de Alpha Tent op Lowlands.

Boy Kill Boy

Een blik op het programma: Boy Kill Boy. Dat voorspelt niet veel goeds, de ‘object-werkwoord-subject’-bandnaam getuigt niet echt van overlopende creativiteit. Helaas blijkt dit ook te kloppen. Met Milburn nog vers in het geheugen overtuigt het gejengel en synthesizergepiel van Boy Kill Boy geen moment. Wanneer de aandacht dan even van de muziek afglijdt, kan men zich altijd nog vermaken met een beetje culturele antropologie van de koude grond. Het was namelijk redelijk eenvoudig om het Britse deel van het publiek van het Nederlandse te onderscheiden. Aan de extreem korte rokjes en knielaarzen te zien lijken Britten een hogere drempelwaarde te hebben voor de outfitclassificatie ‘hoerig’ dan de Nederlanders. Of misschien heeft ‘hoerig’ in het engels wel een minder negatieve connotatie, wie zal het zeggen

The Young Knives

The Young Knives & Klaxons

Het optreden van The Young Knives uit Oxford betekent de tweede podiumbestorming van de avond. Deze is duidelijk een gevolg van de goede verrichtingen van de band. Ze zijn naar eigen zeggen de Robin Hoods van de rock: “taking influence from the rich, arty types and making it good for the poor”. Nerdy indierockartpunk (andere volgorde mag) die zowel opzweept als vervreemdt, een knappe combi die goed aankomt bij het publiek. Gut, het wordt tijd voor nieuwe genres met minder dan drie voorzetsels.

Poof! Presto! Hier zijn de Klaxons, genre? Raverock: op papier een risico in de programmering, in praktijk een succes. Binnen de kortste keren is de zoveelste pit een feit en vliegen de bekers en lichtgevende polsbandjes door de lucht.

Ondertussen…

Het moet gezegd worden dat onze goed getrainde, binge-drinkende vrienden van de andere kant van het Kanaal een positief effect hebben op het doorgaans wat moeilijk overtuigbare, Nederlandse publiek. Veel Britten hebben de overtocht gewaagd om een verscheidenheid aan redenen. Ten eerste zijn de bands die op London Calling staan opkomende, grote acts, how convenient dus om al die acts over twee dagen verspreid onder één dak te zien. Ten tweede is het prijsverschil tussen enerzijds concertkaartje Engeland en anderzijds concertkaartje Nederland plus overtocht klein genoeg om een twee-dagen-vakantie te overwegen. Zeker wanneer, ten derde dus, Nederland dat vakantieland is en er vrijelijk geblowd, gestagedived en gecrowdsurfd kan worden.

Fortune Drive & Metronomy

Fortune Drive brengt ons een mix van stoner- en indierock met een eigenzinnigheid die doet denken aan de Mars Volta, met de intense vocalen van Bobby Anderson als kippenvelhoogtepunt. Bij een aantal nummers laat de climax echter te lang op zich wachten, waardoor je halverwege het nummer ineens weer op de grond staat, in plaats van twintig centimeter erboven zweeft. En de lichtman moet leren z’n vinger ook eens van de stroboscoopknop af te halen. Bij het optreden van Metronomy, onder andere bekend van het remixen van de Infadels, is de puf eruit bij het publiek. Langzaam maar zeker strompelt men naar buiten, tegemoetgekomen door de mensen die voor de afterparty komen.

Dag twee: 747’s & Pigeon Detectives

Wanneer de volgende dag de 747’s de aftrap doet zit bij velen nog de kater in de benen. De muziek van dit internationale gezelschap is alleraardigst. Toch lijkt de psychedelische indierock wat misplaatst op London Calling, wellicht meer iets voor Motel Mozaique. Jamie-T kruist een Conor Oberst-achtige gedrevenheid met vocalen à la The Streets. Wederom gaan de eerste paar rijen mee en de rest niet. misschien ook te vroeg. Na een paar bier blijkt Paradiso weer helemaal wakker wanneer The Pigeon Detectives aantreden. Ogenblikkelijk wordt het podium gethrashed, de zaal gaat helemaal los terwijl een opblaasschaap op het podium meerdere malen wordt aangerand.

Bromheads Jacket foto: Olivier Wieringa

De Guillemots & Maccabees & Bromheads Jacket

De Guillemots op de programmering zetten is duidelijk een dappere poging. Met maar weinig overeenkomst met de opzwepende postpunk of indierock van de andere bands zijn Fyfe Dangerfield plusband toch een aparte vertoning. Het hoopgevende, orkestrale van de band, dat doet denken aan de Arcade Fire en Sufjan Stevens, sluit echter niet naadloos aan op de wensen en verwachtingen van het publiek. Duidelijk een gevalletje van thuis luisteren.De uitgeruste benen zijn vervolgens helemaal klaar om de kleine zaal ondersteboven te krijgen bij de Maccabees. Wederom niet bijster origineel maar wel erg aanstekelijk. De Bromheads Jacket doen vervolgens een serieuze gooi naar het predikaat ‘beste act van het festival’. Met een ongekende felheid en Streets/Libertinesachtige verhalende zang knallen ze hun songs het publiek in. Nirvanacover en kapotgeslagen gitaar incluis weten ze als beste de grote zaal mee te krijgen.

The Automatic

The Automatic

De enige act die daar op de zaterdag nog een beetje bij de buurt komt is The Automatic. Met het einde van het festival al in zicht realiseert iedereen zich dat als er nog los gegaan wil worden, dat nu moet gebeuren. Met dat feit doet The Automatic zijn voordeel en de band laat de zaal ontaarden in een crowdsurf-festijn met stagedive-contest. De beveiliging wordt weggestuurd door de Johnny Rotten-imitatie achter de toetsen. De zwaar groovende cover van Kanye Wests Golddigger (met dwarsfluit!) en de hit Is it a monster vormen de werkelijke slotakkoorden van het festival. De bands Mumm-ra, Lotus Lullaby en Oxfam Glamour Models lijken er slechts te staan voor het volmaken van de tijd die er in de meter is gegooid.

De officiele eindconclusie

Zelfs zonder echte headliner is London Calling van begin tot eind in staat te boeien. Bij de ene act op inhoud (Guillemots, 747’s), bij de andere op presentatie en inzet (Milburn, Maccabees, The Automatic), bij weer een ander op allebei (Rifles, Bromheads Jacket, Klaxons) en bij nog weer een ander als gelegenheid om de benen en oren even rust te gunnen (Boy Kill Boy) . Het deel van de Britse gasten dat de acts toch net wat beter kende en eerder los ging (“Oi man, I’m fah’kin pissed” “oh ya got another beer? Cheers!”) werkte als een katalysator voor de rest van het publiek. Ik hoop dat ze volgende editie weer van de partij zijn, maar als de programmeur een beetje zijn werk blijft doen zal dat wel goed komen.

~

Geen standaardensceneringen

Een gewaagd project, zeker omdat juist dit regisseursduo aangetrokken was. Wieler en Morabito zijn overladen met prijzen – waaronder die voor de beste operaproductie van het vorig jaar – maar ze waren ook verantwoordelijk voor een door pers en publiek slecht ontvangen Lucio Silla in 2004, waarmee ze in Stuttgart een groot deel van het conservatieve publiek van zich vervreemdden. Dat het geen standaardensceneringen zouden worden, stond dan ook op voorhand vast.

Natuurlijk is het niet zo dat Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Cosi fan tutte niets anders gemeen hebben dan componist en librettist, al zijn er geen personages die in de stukken opnieuw ten tonele worden gevoerd. Willem Bruls verwoorde het in 1993 voortreffelijk: “Het hoofdthema van de drie Da Ponte-opera’s is de trouw als het fundament van de intermenselijke betrekkingen en het onvermogen van hem om aan deze trouw te voldoen.” Het is dan ook geen verwonderlijke keuze van Wieler en Morabito om de stukken in omgekeerde volgorde van hun ontstaansgeschiedenis te presenteren.

1) Leerschool voor geliefden: Cosi fan Tutte

~

Cruciaal is de opmerking terzijde, die Alfonso al in het eerste tafereel maakt:

“O, dwaas verlangen!
Het kwaad te willen ontdekken
dat ons, als het gevonden is,
zo miserabel maakt.”

Een groter misverstand om Cosi fan tutte slechts als een luchtige klucht te willen zien is er dan ook niet. Edward Said noemt deze opera niet voor niets de meest duistere Mozart-opera en spreekt van een “ondraaglijke lichtheid”. De bizarre en op het eerste gezicht totaal ongeloofwaardige plot heeft ervoor gezorgd dat Cosi door velen beschouwd is al Mozarts meest frivole opera, maar zoals Jane Clover onlangs in The Guardian schreef, is de uitkomst van deze leerschool voor geliefden het best samen te vatten met “Hallo, wrede wereld”.

Vakantiekamp

Het is daarom een mooie vondst van Wieler en Morabito om de opera te verplaatsen naar een vakantiekamp in de jaren vijftig. Het vernuftig ronddraaiende decor is een ware mallemolen die afwisselend de slaapkamer van de meisjes, de eetzaal en de woonkamer toont. De liefdesparen zijn amper volgroeide adolescenten, de jongens willen macho zijn, maar zijn onzeker; de meisjes dromen van de prins op het witte paard, maar zijn ook nieuwsgierige bakvissen. Wanneer de jongens vertrekken en de meisjes ze vrijwel meteen vergeten, is dat in deze enscenering niet ongeloofwaardig: vakantievriendjes komen en gaan immers, desnoods op een en dezelfde dag. En dat je meteen zelfmoord wil plegen als je je vriendinnetje een ander ziet kussen of een afscheid voor een week als een eeuwigheid ervaart past ook bij zo’n kalverliefde.

Alfonso speelt hierbij een dubbelrol. Enerzijds waarschuwt hij de jonge geliefden, anderzijds zijn het zijn machinaties die erin resulteren dat de jongeren hun onschuld verliezen en schept hij overduidelijk genoegen in zijn rol. Alfonso, hier voortreffelijk pijprokend neergezet door Garry Magee, is een cynische moralist die de jongeren wil laten zien dat de vrouwen allemaal hetzelfde zijn.

Briljante gecaste Despina

Alfonso wordt daarbij geholpen door het kamermeisje Despina. In veel traditionele ensceneringen is zij weinig meer dan een verbitterde oude vrijster, maar mede dankzij de briljant gecaste Danielle de Niese groeit zij in Amsterdam uit tot een zelfverzekerde vrouw die de meisjes voorhoudt dat alle mannen maar aan één ding denken en zij het er daarom ook maar van moeten nemen.

Vocaal is de Britse sopraan Sally Matthews als Fiordiligi de ster van de avond, maar in deze enscenering heeft De Niese de sterkste rol. Net als in de beroemde regie van Peter Sellars speelt de relatie tussen Despina en Alfonso voortdurend op de achtergrond mee. Bij Wieler en Morabito is Despina duidelijk de sterkere van de twee. Hij ontleent zijn plezier aan krijgen van zijn gelijk, zij geniet van haar vrijheid. Zij gebruikt de meisjes niet voor haar eigen plezier, maar toont ze hoe belachelijk hun gedrag is. Heerlijk is het moment waarop Dorabella als een echte bakvis woedend met een bordje smijt en Despina het gelijk maar even helemaal afmaakt door het complete servies van tafel te gooien.

Nepgif en een backpacker

Niet alles is even geslaagd. De recitatieven worden hier begeleid door een backpacker op gitaar. Dat past in de enscenering, maar hij loopt met regelmaat wat al te doelloos rond. En het leger vormgeven als een groep padvinders is grappig, maar hoe aardig ook, het is jammer dat hun eerste opkomst vocaal vorm krijgt door een plaatje dat Alfonso opzet.

Aan inconsequenties ontkomen Wieler en Morabito evenmin. Wanneer Ferrando en Guglielmo nepgif innemen om elkaars geliefde te kunnen veroveren, blijkt Ferrando daarvan even later zo van slag dat hij niet een van de dames, maar Guglielmo wil kussen. Hilarisch, zeker, en het maakt de verontruste meisjes geloofwaardiger, maar vreemd is het wel. Op het eerste gezicht goedkoop, maar welbeschouwd zeer geraffineerd is het lichteffect bij de ‘magische steen’ waarmee juist benadrukt wordt dat deze nep is. En het einde, waarbij de grootse macho van de twee de grootste verliezer lijkt, is schitterend.

Cosi fan tutte is zo een vrolijke mallemolen met tragisch randje, die terecht op langdurig applaus getrakteerd werd.

2) De moraal voorbij: Don Giovanni

Zoveel bijval als Cosi kreeg, zo overweldigend klonk het boegeroep een avond later. Al bij het opengaan van het doek na de pauze klonken de eerste blijken van afkeuring, anderhalf uur later waren die aangezwollen tot een orkaan. Een klein deel van het publiek wilde zelfs zo graag de regisseurs uitfluiten, dat dirigent Ingo Metzmacher daarvan het slachtoffer werd.

~

Spaanse vrijbuiter

Er is onwaarschijnlijk veel geschreven over de Spaanse vrijbuiter Don Juan. Voordat Mozart en Da Ponte de stof in 1787 tot een opera verwerkten, waren er al meerdere opera’s rondom deze rokkenjager geschreven. Mozarts Don Giovanni is echter met afstand de bekendste geworden, hoewel ook op deze opera wel het een ander aan te merken valt.

Het verhaal is betrekkelijk eenvoudig: Don Giovanni wordt belaagd door Donna Anna, een jong meisje dat hij heeft geprobeerd te ‘veroveren’. Haar vader, de Commendatore, heeft hij al in de eerste scène koelbloedig vermoord. Ook een bedrogen liefde, Donna Elvira, zit hem achterna, maar Giovanni’s bediende Leporello onthult haar in de befaamde ‘catalogus-aria’ dat Giovanni met duizenden vrouwen over de hele wereld het bed gedeeld heeft, alleen in Spanje al 1003, en zij niets voor hem betekent. In een overmoedige bui probeert Giovanni vervolgens het boerenmeisje Zerlina op haar bruiloft te verleiden. Wanneer iedereen zich tegen hem keert, verbergt hij zich op het kerkhof. Vlakbij het standbeeld van de Commendatore (dat opmerkelijk snel opgericht is) hoort Giovanni een stem die hem zegt respect te hebben voor de doden. Giovanni daagt daarop voor de grap het standbeeld uit bij hem te komen eten. Diezelfde avond verschijnt het beeld inderdaad bij hem thuis, waar net een orkestje Giovanni’s favoriete muziek (waaronder een flard uit Le nozze di Figaro) ten gehore brengt, en vraagt hem berouw te tonen over zijn zonden. Giovanni weigert, “a torto di viltate tacciato mai serò” (van lafheid zal mij nooit kunnen betichten) en wordt verzwolgen door het hellevuur.

Briljante voorlaatste scène

Hoewel de opera vele prachtige passages bevat, is deze voorlaatste scène het belangrijkst; in deze scène wijkt Mozart extreem af van de gewoontes binnen het operagenre door de verschillende personages in een tumultueuze dialoog dwars door elkaar heen te laten praten zónder de voortgang van het verhaal uit het oog te verliezen. Had de componist het hierbij maar gelaten en het doek snel laten vallen, maar er volgt nog een volkomen overbodig slotsextet. Opmerkelijk genoeg bestaat er een door Mozart gedirigeerde variant van de opera zonder het slotsextet. Mozart was niet tevreden over deze variant, maar om daar meteen de conclusie aan te verbinden dat Mozart het vreselijk vond dat de opera besloot met de hellevaart van Don Giovanni, zoals bijvoorbeeld Mozart-expert Nikolaus Harnoncourt beweert, is ongefundeerd. Een gelukkig einde dus, terwijl de opera zo veel meer indruk achter zou laten als met vuur, rook en de hel besloten zou worden. Althans, in traditionele ensceneringen; Wieler en Morabito hebben een geheel andere visie.

Rammelende enscenering

Een originele visie, dat zeker, maar wel een vol slordigheden die de toeschouwer verbijsterd achterlaat. Zo schiet de verder zo besluiteloze Don Ottavio aan het eind van het eerste bedrijf Don Giovanni neer, maar is hij even later niet alleen springlevend, maar toont geen enkel spoor van welke verwonding dan ook. En bleef het hier maar bij.

Gedurende de gehele voorstelling bestaat het toneelbeeld uit een verzameling bedden van waaruit de verschillende personages hun aria’s zingen. Allen blijven ook vrijwel de gehele voorstelling in hun eigen bed. Op zich geen slecht idee, maar het maakt de voorstelling erg statisch. Wanneer de Commendatore gedood is, verdwijnt hij dan ook niet van het podium, maar gaat liggen in een van de bedden en blijft daar tot het eind liggen in een pose die doet denken aan Lenin op zijn sterfbed. Dat zijn dochter naast hem in het bed kruipt, is niet meer dan logisch. En de verkrachting van Zerlina vindt uiteraard midden op het podium plaats, met alle bloederige gevolgen van dien.

Voorspelbaar

In het tweede bedrijf blijken al die bedden natuurlijk scheefgezakt en Don Giovanni bespot ook niet het beeld, maar de ‘slapende’ Commendatore. Wanneer deze zijn uitnodiging om bij hem te komen eten aanvaardt, snijdt Don Giovanni keurig symbolisch (Freud leeft nog in het theater) zelf het stokbrood en wordt vervolgens niet door de aarde verzwolgen, maar omsingeld door de bedden die na drie uur opeens blijken te kunnen bewegen. En in het jubelende slotkoor verrijst Don Giovanni als een grijnzende feniks, en loopt kalm door het middenpad de zaal uit – de moraal is aan hem niet besteed.

Ultieme voyeur

Net als Despina in Cosi fan tutte is Don Giovanni een hedonist die wars is van welke moraal dan ook. En net als in Cosi is het hulpje (Leporello) de ware ster van de avond. Zijn rol is vergelijkbaar met die van Don Alfonso; hij is de ultieme voyeur die wel deelneemt aan de handeling, maar zijn plezier vooral ontleent aan wat anderen doen. In dit geval zelfs letterlijk, want hier blijkt Leporello de veroveringen van zijn meester op ontelbare filmopnames te hebben vastgelegd. Op een wijze waarop de vieze man van Kees van Kooten jaloers zou zijn, zet José Fardilha Leporello op suggestieve wijze neer, zijn handen constant wriemelend in zijn broekzakken.

Zijn sterke vertolking van Leporello kan echter niet verhullen dat deze enscenering van Don Giovanni mislukt is. Want hoe ongebruikelijk ook, deze voorstelling is te statisch, saai en voorspelbaar. En hoe knap het ook is dat Pietro Spagnoli druiven een paar meter in de lucht kan gooien om ze vervolgens in zijn mond op te vangen, een erotische uitstraling heeft hij niet en vocaal is hij uitgerekend in de titelrol de zwakste schakel. Het boegeroep voor het een avond eerder zo bejubelde regisseursduo kwam dan ook niet onverwacht.

3) Figaro in een showroom: Le nozze di Figaro

“Wraak, ja, wraak! – dat is een voorrecht
dat slechts wijzen is vergund:
schande vergeten, smaad vergeven
is laaghartig, slap en laf.”

~

Ook hier weer een bruiloft. Figaro en Susanna willen trouwen, maar worden gedwarsboomd door graaf Almaviva, die zo zijn eigen plannen met Susanna heeft. Maar na een ruim drie uur durende opera vol persoonsverwisselingen, verkleedpartijen, misleiding, complotten en verwarrende toevalligheden (waarbij Figaro en passant zijn ouders terugvindt), moet de graaf zijn excuses aanbieden en eindigt de opera met vuurwerk en trouwplannen: “tutti, contenti saremo cosi”, “we kunnen nu allemaal gelukkig zijn”.

Het libretto is gebaseerd op een toneelstuk van Baumarchais dat voor flink wat opschudding zorgde door de oneerbiedige tekening van de aristocratische moraal en daarom door menig vorst verboden werd. Da Ponte schrapte daarom verschillende scènes uit de toneeltekst en veranderde de politieke tirade van Figaro tegen sociale ongerechtigheid in een tirade tegen het wispelturige van vrouwen. Inderdaad, “cosi fan tutte?”

Autobedrijf Almaviva

In tegenstelling tot Cosi dragen de verschillende personages een verleden met zich mee. Figaro heeft in ruil voor een lening ooit beloofd met de veel oudere Marcelinna te trouwen. Dokter Bartolo wilde ooit met de gravin trouwen, maar heeft een kind verwekt bij Marcelinna – Figaro – terwijl het huwelijk van Almaviva al lang niet meer is was het eens was.

Wieler en Morabito hebben de handeling verplaatst naar een kille autoshowroom. De graaf is de grote baas, Figaro een jonge verkoper. Geheel in stijl worden de recitatieven ditmaal door Metzmacher begeleid op een synthesizer en wordt meteen naar mobieltjes gegrepen als iemand geroepen moet worden. De tuinman is een beveiligingsmedewerker die handig gebruikt maakt van de beelden van de bewakingscamera’s. De auto die midden op het toneel staat doet prima dienst als verstopplaats en het hokje op de tweede verdieping – handig te bereiken via een lift – dient eveneens als projectiescherm. Het klinkt vergezocht, maar het werkt uitstekend.

Ontnuchtering

Het vierde bedrijf is het meest intrigerende. Alles is van het toneel verdwenen en de zangers lijken in een concertante uitvoering belandt te zijn. Boven hun hoofd worden de verwikkelingen in de tuin waarover zij zingen echter getoond in slim gemonteerde beelden van de beveiligingscamera’s. Aan het eind lijkt de lieve rust en vrede hersteld, maar staan de personages als beelden naast elkaar. Niet alleen de graaf is ontmaskerd, allen blijven ontnuchterd achter.

Niet alleen door de geslaagde regievondsten, maar vooral door de vocale prestaties van de solisten is Le nozze di Figaro het onbetwiste hoogtepunt van dit drieluik. Luca Pisaroni is een van de beste Figaro’s van de laatste jaren, terwijl Danielle de Niese andermaal bewijst niet alleen over een mooie stem te beschikken, maar eveneens over groot acteertalent. Garry Magee is een robuuste graaf en Cellia Costea maakt de woede en frustratie van de gravin tastbaar. Ook de andere rollen worden stuk voor stuk uitstekend gezongen en het Nederlands Kamerorkest beleeft hier haar beste momenten.

Ongekende passie

De samenwerking tussen Mozart en Da Ponte hield na deze drie opera’s op. Mozart componeerde nog Die Zauberflöte en La clemenza di Tito, Da Ponte belandde na allerhande omzwervingen die een opera waardig zijn in Amerika, waar hij uiteindelijk de eerste hoogleraar Italiaanse literatuur en cultuur werd. Daar nam hij het initiatief tot de eerste Italiaanse opera-uitvoeringen in de nieuwe wereld, maar toen hij vertelde dat hij niet alleen Mozart gekend had maar zelfs deze opera’s geschreven had, geloofde men hem niet.

Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Cosi fan tutte zijn uitgegroeid tot de meest uitgevoerde en beroemdste opera’s. Dat maakt het voor elke regisseur moeilijk nog een eigen draai aan de stukken te geven; alles is al eens gedaan. Het is bewonderenswaardig dat Wieler en Morabito erin geslaagd zijn de Mozart/Da Ponte-trilogie van nieuwe perspectieven te voorzien. Niet alles is even succesvol, maar het duo heeft in Amsterdam een trilogie gerealiseerd die niet alleen voldoende stof tot discussie oplevert, maar ook twee van de meest verrassende en intelligentste Mozart-producties in jaren bevat. Een trilogie die bovendien de gangbare opvatting dat Don Giovanni verreweg de beste van de drie Da Ponte-opera’s is op zijn kop zet. En het gejuich en het boegeroep bewijzen dat opera een kunstvorm is die ook in 2006 nog ongekende, ja Italiaanse, passie kan losmaken bij het publiek.

Nog te zien t/m 8 januari 2007, in een tiental bioscopen en op www.cultura.nl