De samenkomst verhaalt over drie generaties Hegarty. Centraal staat Veronica Hegarty, dochter en kleinkind. Bekende elementen uit andere Ierse romans, denk aan de roman Angela’s Ashes van Frank McCourt, typeren ook deze keer het leven van het hoofdpersonage. Daarbij staat het (te) grote gezin – Veronica heeft elf broers en zussen, miskramen niet meegeteld – voorop. De onmacht van de ouders om goed voor al deze kinderen te zorgen staat aan de basis van de problematiek in de roman.

Misbruik

Op de eerste bladzijde vertelt Veronica dat haar oudere broer Liam zelfmoord heeft gepleegd. Het gehele werk door probeert zij de geschiedenis die haar broer over de rand van het leven heeft geduwd te reconstrueren. Bij gebrek aan feiten wordt dit onderzoek een combinatie van realiteit en fantasie; wanneer haar geheugen haar in de steek laat vult ze de hiaten zonder problemen in met een eigen interpretatie. De waarheid blijft hierbij in het midden.

Om het verhaal van de zelfmoord van Liam te vertellen, moet ze ook ‘dat andere verhaal’ uit de doeken doen. Dat speelt zich af wanneer zij als 8-jarige bij haar grootmoeder Ada wordt ondergebracht. Samen met Liam, slechts 11 maanden ouder dan zijzelf (volgens Veronica overlapten zij elkaar in hun moeders buik), en hun zusje Kitty verblijven zij een zomer lang bij hun grootmoeder. Tijdens die periode is Veronica getuige van het seksuele misbruik van haar broer door de huisbaas van haar grootouders, Lambert Nugent. Tijdens de reconstructie van het verleden duikt ze in haar eigen jeugd en het liefdesleven van haar grootmoeder. Als jonge vrouw moest Ada kiezen tussen twee aanbidders; haar latere man Charlie en diens vriend en latere huisbaas, Lambert.

Onmacht

Veronica’s verhaal is een genadeloos onderzoek naar zichzelf en de relatie tot haar familie. Hoewel zij opmerkt dat broers en zussen zich normaliter steeds minder van elkaar aantrekken naarmate hun leeftijd vordert, is de draad tussen haar en haar familie beklemmend strak. Niet verwonderlijk dus dat ze de familierelatie met de volgende prachtige zinnen schetst: “Ik geloof niet dat we onze familie in strikte zin herinneren. In plaats daarvan leven we in ze”. De gezinssamenstelling is mede een oorzaak van de problematische relatie van de familieleden onderling. “In een grote familie is iedere klacht een verwijt”, zo vertelt het hoofdpersonage. In deze context moet het schuldgevoel van Veronica ten opzichte van haar broer overweldigend zijn: welke klacht is groter dan zijn zelfmoord? De onmacht heeft zich geworteld in Veronica’s eigen gezinsleven. Bij het zien van haar gelukkige dochters slaat de paniek toe: hoe kan zij als moeder garanderen dat zij gelukkig blijven? ’s Nachts lijdt Veronica aan insomnia: alles om maar niet naast haar echtgenoot Tom in bed te slapen of erger: met hem te moeten vrijen.

Wie van een stevig plot houdt, zal dit werk niet veel interesseren. Alle kaarten liggen al in het begin van de roman op tafel; de zelfmoord van de broer, het disfunctionele gezinsleven, het wordt al op de eerste pagina’s getekend. Zelfs de bekentenis van Veronica dat zij getuige is van het misbruik van Liam zal de lezer niet verbazen. Het verhaal biedt dan ook geen uitkomsten. Het construeren van haar geschiedenis, gefantaseerd of reëel, is er niet op gericht de waarheid te vinden, maar is een poging van het hoofdpersonage in het reine te komen met haar verleden. Door de afstandelijke wijze waarop Anne Enright het leven van het hoofdpersonage schetst, wordt een leven zonder inhoud zichtbaar: je proeft de bittere smaak van een buitenstander die geen invloed op haar omgeving heeft. Het laat de lezer met een ongemakkelijk gevoel achter.

De theeceremonie opent in het New York van 1856 waar Aurelia Bernard bij haar Franse moeder en oom Charles woont. Haar oom wordt naar het verre Japan gestuurd om daar voor de kerk het christendom te verspreiden. Ook voor Aurelia boekt hij een ticket naar Japan en ze is gedwongen met hem mee te gaan en haar ziekelijke moeder in New York achter te laten. In Japan blijkt Charles hele andere plannen met Aurelia te hebben dan zij gedacht had en ze besluit weg te rennen.

Kleur

Aurelia komt terecht in een Japans theehuis. Vanaf het moment dat ze daar gaat liggen slapen op de van bamboematten gemaakte tatamivloer, gaat kleur een belangrijke rol in het verhaal spelen. Avery gebruikt kleur niet alleen ter illustratie, maar maakt ook duidelijk dat kleur een heel grote rol speelt in de Japanse samenleving van die tijd. De kleding die wordt gedragen, wordt qua kleur afgestemd op de theeceremonie die op dat moment gebruikt wordt, net als de kleur van de kamer. Aurelia wordt gevonden door Yukako, de dochter van de heer des huizes, en hoewel Aurelia dacht dat ze weggestuurd zou worden, wordt ze liefdevol onthaald door Yukako en haar familie, de Shins. Aurelia wordt in de familie opgenomen als dienstmeid en krijgt een Japanse naam: Urako. Dan begint een verhaal dat gekleurd wordt door liefde, verandering, afwijzing, jaloezie en discriminatie.

Omdat Yukako een vrouw is, wordt ze niet door haar vader, de Meester-Leraar, onderwezen in temae, de theeceremonie. Toch wil ze het leren en daarom kijkt ze heimelijk toe door een zelfgemaakt kijkgaatje in de papieren schuifdeur. Zo leert Yukako hoe ze de theeceremonie moet brengen en zij leert het op haar beurt weer aan Urako. Door dit geheim en doordat Yukako Urako tot haar persoonlijke dienstmeid heeft gemaakt, ontstaat er een band tussen de twee meisjes die voor Urako onbreekbaar is. Ze houdt van haar Oudere Zuster, zoals Yukako haar gevraagd heeft haar te noemen, op een manier die verder gaat dan hechte vriendschap.

Obstakels

In de De theeceremonie is taal een van de obstakels die Urako moet overwinnen. Je leert met haar mee terwijl je het verhaal leest, waarbij Avery goed gebruik heeft gemaakt van de kans om de fundamenten van de Japanse taal op een duidelijke manier aan de lezer over te brengen. Doordat Urako Japans spreekt verdenkt geen enkele Japanner haar ervan een Westerse te zijn. Daarnaast moet ze leren omgaan met Japanse gebruiken waaraan zij niet gewend is.

Door de komst van de ‘Westerlingen’ wordt de kunst van de theeceremonie in haar bestaan bedreigd, omdat de keizer, na zich in te laten met de Westerlingen, bepaalt dat de theeceremonie niet meer onderwezen dient te worden. De Westerlingen begrijpen niets van de theeceremonie, die juist zo veel voor de Japanners betekent. Voor de Japanners staat de ceremonie voor ontspanning en zij het zien als een manier om het volk op een kunstzinnige, verfijnde manier nader tot elkaar te brengen, terwijl de ceremonie voor de Westerlingen niet meer dan een attractie is. En hoewel Yukako door deze houding geschokt is, weet ze dat ze zich aan moet passen, want door de komst van de Westerlingen veranderen er meer dingen in de samenleving. De kimono verdwijnt langzaam, er komen christelijke scholen en traditionele tempels worden verboden. Al deze gebeurtenissen vinden plaats rondom de theeceremonie, waar levens worden gemaakt en levens worden verwoest. Daarnaast heeft Avery de ceremonie tot een goed gekozen rustpunt gemaakt, waar niet alleen de personages maar ook de lezers tot rust komen.

Avery kan meer dan alleen mooie, kleurrijke beelden schetsen. Ze is in staat in de harten van haar personages te kijken en de lezer mee te laten voelen zonder overdreven sentimenteel te zijn. Ze is prachtig ingetogen en dicht bij menselijkheid gebleven als het gaat om emoties als verdriet, liefde, angst en jaloezie. Nergens overdrijft ze, waardoor het beeld dat ze de lezer geeft alleen maar sterker wordt. Avery’s beeldende en mooie schrijfstijl geeft de lezer de kans rustig in het Japan van 200 jaar geleden te kijken, waar andere wetten golden dan nu.