De lijfbard van Knut de verschrikkelijke is een gebundelde, maar ongeordende selectie fictieve en non-fictieve columns en korte verhalen. Ondanks dat het boek gewoonweg goed geschreven is, is de bedoeling van deze bundel ontboezemingen niet duidelijk. ‘Het schrijven’ is ontegenzeggelijk de rode draad van het boek, maar in de subtop vechten incest, recensies van eerder werk en Teppers aan kanker lijdende vrouw om een eervolle vermelding. Volgens de achterflap is het erom te doen de lezer duidelijk te maken dat Tepper, die al enige tijd niets meer publiceerde, ‘niet stil heeft gezeten’. Deze niet al te hoge doelstelling wordt door de auteur slechts met de hakken over de sloot gehaald.

Verwarring

Terwijl Tepper druk bezig is met zijn nieuwe roman verschijnt dus het product van zijn letterknechterij. Dat leidt vooral tot verwarring. Niet een verwarring als eigenschap van de verhalen, dan was er niets aan de hand geweest. Het betreft hier iets dat je redactionele verwarring zou kunnen noemen. Schrijver en uitgever hebben zeer verschillende artikelen zonder enige duidelijke lijn of consistentie gebundeld. De stukken in het boek zijn allemaal al eerder gepubliceerd in zeer uiteenlopende media: een treinkrantje, verscheidene literaire tijdschriften, Het Parool en een programmaboekje. Doordat de stukken allemaal door elkaar staan is de scheidslijn tussen fictie en non-fictie onduidelijk. Als Tepper over zijn aan kanker lijdende vrouw begint, is de vraag of het verzonnen is of niet. Moet je dan als lezer met een personage of met de schrijver zelf meeleven?

Plat simplisme kom je amper tegen in het boek, maar dat geldt helaas niet voor pretentieus geneuzel. Voor leken in de mythologie is de vergelijking tussen Eros en Thanatos aan het begin van ‘De lafste streek van de schepping’ bijvoorbeeld niet te bevatten. Maar bij tijd en wijle is De lijfbard ook het persoonlijke en ontroerende verhaal van een eenvoudige Groningse schrijver. De openhartigheid waarmee Tepper de belevenissen rondom zijn nominatie voor de Libris-literatuurprijs omschrijft in ‘De arm van Lubbers’, is een belevenis op zich. De satirische zelfspot waarmee hij de gebeurtenissen vertelt, brengen geheid een glimlach op je gezicht:

Ook ontwaarde ik – schoolpleinervaring komt altijd van pas – direct ontelbare hiërarchieën. Te veel om in één avond te doorgronden. Dat bleek wel toen ik werd voorgesteld aan medegenomineerde H.M. Van den Brink. Het werd me te laat duidelijk dat de man geen hand maar een knikske verwachtte. Dat kunstje had ik helaas niet onder de knie.

Al met al is dit een boek vol pieken en dalen. Het laatste stuk – een voorpublicatie uit Teppers nog te verschijnen Over uitbarstingen van woede – is een alleraardigste toegift, maar het is exemplarisch dat Tepper zich in de laatste alinea van dit hoofdstuk schuldig maakt aan het belachelijk maken van ‘de’ Amerikaan door middel van een ridiculisering van het niveau ‘Amerikaan eet bij McDonald’s en kijkt te veel tv’. Dat deze flauwe sneer door de selectie heen is gekomen, doet het ergste vrezen over de instelling waarmee Tepper dit boek geschreven heeft.

De lijfbard boeit met name in de columns uit Het Parool, waarin Tepper het schrijverschap beschouwt. Hij ontstijgt hier de middelmatigheid met een mengelmoes van sfeer, anekdotes en poëzie. Daar staat wel een hoop slordigheid tegenover die een schrijver van zijn status niet bepaald siert. Voor diepgang en noviteiten moet je niet in De lijfbard beginnen, voor de bevestiging van het feit dat zijn schrijver ‘niet heeft stilgezeten’ hoef je het niet te kopen. De ondertitel ‘atonale schertsen’ belooft vuurwerk tussen twee romans in, maar de bundel blijkt niets dan een zouteloos tussendoortje. Hopelijk doet de roman die nog moet verschijnen Teppers status meer eer aan.

Het boek is opgebouwd uit twee delen. Het eerste deel vertelt het verhaal van de jonge, bevlogen en fanatieke prediker Bernd Rothmann. Bij zijn terugkeer in Münster neemt hij de stad over van zijn leermeester bisschop Frederick. Meeslepend voert Orejudo de lezer langs tal van gebeurtenissen die deze verandering in Münster teweegbrengt. Met zijn heerlijk ironische pen laat Orejudo bovendien zien dat de leiders van het nieuwe regime net als hun voorgangers meer door macht, wellust en grootheidswaanzin dan door religieus puritanisme voortgedreven worden. In dit eerste deel komt de kracht van Orejudo’s stijl het best naar voren. Zowel zijn vermogen een spannend verhaal te vertellen als de ironische toon waarmee hij zijn hoofdpersonen te kijk zet, zijn ronduit geslaagd.

In het tweede deel verandert het boek van toon, plaats en inzet. Rothmann blijkt de val van Münster op wonderlijke wijze te hebben overleefd en als Joachim Pfister is hij een nieuw bestaan begonnen in de Franse stad Lyon waar hij zijn leven slijt met het maken van nieuwe lettertypes voor de boekdrukkunst. Maar in het jaar 1553 wordt zijn identiteit verraden aan de hoofdinquisiteur van Lyon. Deze man biedt Rothmann zijn vrijheid aan in ruil voor een wederdienst: hij krijgt de opdracht de identiteit van de auteur van een nieuw ketters geschrift te achterhalen. Het is in Lyon ontdekt en draagt als titel Christianismi Restitutio. De historisch geïnformeerde lezer weet dan genoeg: de auteur is Michel Servet.

Brandstapel

Vanaf dat moment wordt het boek een hommage aan Servet, die misschien nog wel het bekendst is geworden door wat hem, op één van de zwarte bladzijden uit de geschiedenis van het protestantisme,  op gezag van Johannes Calvijn is aangedaan. Nadat hij Lyon was ontvlucht en zijn toevlucht had gezocht in Genève om aan de inquisitie te ontsnappen, bleek hij ook onder protestanten zijn leven niet zeker. Deze vrijdenker wist, naar verluid door zijn arrogante houding, zowel de protestanten als de katholieken tegen zich in het harnas te jagen. De briljante arts en theoloog werd op 25 oktober 1553, vlak buiten Genève, op de brandstapel ter dood gebracht.

Door de opzet van het tweede deel is het duidelijk dat Dopersvuur tot het genre van de ‘fact-fiction’ moet worden gerekend waartoe ook boeken als De Da Vinci code behoren. Tegelijkertijd is Dopersvuur binnen dit genre één van de betere. Ook in het tweede deel behoudt het boek z’n sterke ironische stijl en is het knap geschreven. Binnen een genre dat soms meesmuilend voor lectuur wordt versleten verdient Dopersvuur de kwalificatie literatuur en het is daarmee voor iedereen die zich stiekem toch eens aan dit genre wil bezondigen een goede keuze.