Theater / Voorstelling

Het leven is als een doe-het-zelfzaak

recensie: Katinka Polderman - Polderman kachelt door

‘Het leven is als een doe-het-zelfzaak’ is de conclusie die Katinka Polderman aan het eind van haar voorstelling trekt. Het vervelende daaraan is dat er in zo’n zaak enkel zaterdaghulpen lijken te werken. Je wordt volop tegengewerkt en moet er zelf voor zorgen dat je leven een succes wordt. Lekker nuchter en vol prachtige, absurde liedjes steelt Polderman in haar nieuwe voorstelling de show.

~

Een eerste indruk is vaak niet de beste. Als je iemands woning voor de eerste maal binnentreedt en je breekt zowat je benen over laarzen, lege bierblikjes, een bestuurbare auto of de talloze kranten en tijdschriften, dan heb je een zekere indruk van zo’n iemand. Als je dan zelf het type bent dat thuis alles spik en span heeft, voor het van huis gaan de kussentjes op de bank nog even opschudt, de onderzetters nog snel even opruimt en het liefst nog even snel de afwas doet, zou je van een dergelijke woning kunnen schrikken. Katinka Polderman is zo’n sloddervos en de zojuist gegeven beschrijving is haar woonkamer. Haar nieuwe voorstelling Polderman kachelt door begint ze met een statement: Ze is gelukkig. Je zou kunnen twijfelen als je haar voorstelling bekijkt en daarom kondigt ze het vooraf maar vast aan. Ze viel dertig kilo af door een voedselallergie, haar relatie sneuvelde en haar tante stierf, maar ze heeft haar leven opgepakt.

Fases
Aan een relatie van zeven jaar kwam een eind, waarna ze met bijna heel mannelijk Den Bosch onder de lakens belandde. Nu lijkt ze dan toch een nieuwe vlam gevonden te hebben. Hij is knap, lief en zorgzaam. Maar z’n naam, bedenkt ze zich tijdens de daad, begon die nou met een W of een V? Waar Polderman lichtelijk nerveus leek te beginnen en haar tekst aanvankelijk wat opgezegd overkwam, is dat na haar eerste lied volkomen verdwenen. Ze straalt en lijkt volledig in haar element, thuis in haar huiskamer.

Polderman behandelt in Polderman kachelt door voortdurend fases. Van de ene fase duikelt ze in de andere. Deze fases behandelt ze met een korte anekdote en vaak een liedje. Haar programma is een aaneenschakeling van prachtige, ontroerende, absurde, doldwaze liedjes. Wat begint als een mooi in het gehoor liggend luisterliedje kan door een onverwachte passage plots een heel andere draai aan het nummer geven. De liedteksten zitten vreselijk goed in elkaar en leveren lachwekkende situaties op. Ondertussen becommentarieert ze haar leven en daarmee ook de wereld om haar heen.

Op z’n Poldermans

~

Dat ze niet zo opruimerig is was al duidelijk. De hondenkots onder de tafel kun je na vijf weken erg gemakkelijk met de stofzuigerslang uitbikken en de pan soep van twee weken oud is misschien ook wel te lang blijven staan als de nieuwe vlam het ’s ochtends aanziet voor yoghurt met muesli en er lekker van smult. Je hebt nu eenmaal van die eigenschappen waar je moeilijk afscheid van neemt. Naast de liedjes maakt taalpurist Polderman indruk met vier sprookjes, getiteld ‘Er was eens een Henk’. Ook hier laat ze zien over een gouden pen te beschikken. Met mooie zinnen zet ze op ontroerende wijze het leven van de sullige Henk neer, die zich verbaast over uiteenlopende zaken in de wereld.

Hulpeloos kijkt Polderman soms om zich heen. Als haar hond, die de hele avond heerlijk in z’n mand op het podium lag, opeens wegloopt, staat ze hem verbaasd na te kijken: ‘Dat doet ‘ie anders nooit!’ Om hem vervolgens toch terug te roepen, waarop de hond met lichte tegenzin terugtrippelt naar zijn mand, nog een keer geërgerd op lijkt te kijken en zich dan, net als het publiek, weer overgeeft aan zijn baas. In gedachten verheug je je inmiddels alweer op een lied, dat vaak ook komt. Polderman moet het hebben van haar prachtige teksten, liedjes en bovenal haar persoonlijkheid. Ze is lomp, cynisch, poëtisch, elegant grof en laat je op z’n Poldermans naar de wereld kijken. Hoe dat is? Eigengereid, stoïcijns, ironisch en vooral nuchter.


Polderman kachelt door
is tot en met eind mei in Nederland en België te zien.

Theater / Voorstelling

Pijnlijke gesprekken

recensie: De Anderen

Het is alweer even geleden dat Olivier Provily na een fikse ruzie vertrok bij Het Zuidelijk Toneel. Daarna bleef het verdacht stil rond de regisseur die jarenlang de loodzware kwalificatie ‘veelbelovend talent’ achter zich aan moest slepen. Na wat werk in opdracht (zoals het mooie Zekket met Sabri Saad el Hamus) is Provily eindelijk terug met eigen werk.

~

Twee broers en een zus ontmoeten elkaar. Ze praten veel. Over relaties gaat het, over anti-depressiva, over ‘dat jij de laatste tijd zo boos doet’, over lekker lang douchen en ‘ik hou van jou’. Toch spettert de liefde nou niet echt van de personages af. Integendeel. Ze proberen echt wel met elkaar in gesprek te gaan – er zijn aanzetten als ‘Heb jij wel ooit echt van iemand gehouden?’– maar een echt diep doorvoeld gesprek over hoe het met ze gaat, komt niet van de grond. Soms klinken de gesprekjes als een biecht, soms als een verzucht verlangen om nu eens echt de hart op de tong te leggen.

De hel zijn de anderen
Doordat de gesprekken nooit echt van de grond komen, omdat de gevoelens van de een nooit echt bij de ander aankomen, krijgen die gesprekjes iets uitermate pijnlijks. En onder die pijn schuilt het wezen en de ware kracht van De Anderen. De voorstelling toont helder, maar subtiel, de noodzaak en tegelijkertijd het onvermogen van mensen om met elkaar te communiceren, om gevoelens met elkaar te delen. Mensen kunnen nu eenmaal niet met, maar ook niet zonder elkaar. Dat inzicht is niet nieuw. De titel van de voorstelling verwijst dan ook naar de beroemde zin: ‘De hel, dat zijn de anderen’ (‘L’enfer, c’est les autres‘), uit het toneelstuk Huis Clos van Jean Paul Sartre. Ook in dat stuk zitten drie mensen elkaar in een ruimte emotioneel behoorlijk in de weg, ook zij kunnen niet met en niet zonder elkaar. Met het fundamentele verschil dat de personages bij Sartre geen keuze hebben, ze zitten met elkaar opgesloten. Bij Provily hebben de personages wel degelijk de keuze om aan deze pijnlijke exercitie te ontsnappen. De hele voorstelling lang staat de deur uitnodigend op een kier. 

Biecht

~

Net als Huis Clos heeft ook De Anderen een religieuze ondertoon. De prachtige houten ruimte met de boogvormige, gietijzeren dakconstructie van het Veemtheater, heeft, ingericht met rijen houten stoelen, waarvan sommigen zijn opgestapeld, iets weg van een onttakelde kerk. Zeker met een Mariabeeld prominent voorop de speelvloer. Het lijkt soms dan ook of de personages elkaar de biecht afnemen, elkaar hun zonden opbiechten. De verlossing die er bij de biecht in het verschiet ligt of de troost, volgt echter nooit, net als bij Sartre.

Dat besef maakt van De Anderen geen vrolijke voorstelling. Maar het is de verdienste van Provily dat hij er geen loodzware avond van maakt. De speelstijl van zijn acteurs is licht, onderkoeld bijna, waardoor de zwaarte dragelijk wordt. Daarbij zijn de teksten vaak behoorlijk geestig in hun treurigheid. Zoals we van Provily gewend zijn, gebeurt er eigenlijk bijna niets op de vloer. Maar zoals in zijn vorig werk, weet hij wat er wel gebeurt veelzeggend, ontroerend en belangrijk te maken.

Muziek / Achtergrond
special: 3. Zaterdag

EuroSonic/Noorderslag 2009

~

Noorderslag vindt traditiegetrouw plaats in de Oosterpoort in Groningen en wordt al jaren gezien als het muzikale Nieuwjaar. Voorafgaand aan dit evenement wordt het festival EuroSonic gehouden waar artiesten uit heel Europa laten horen waartoe ze in staat zijn. Op zaterdag tijdens Noorderslag treden alleen artiesten van Nederlandse bodem op. Relatief onbekende artiesten die uitkijken naar meer bekendheid in 2009.

1. DONDERDAG | 2. VRIJDAG | 3. ZATERDAG

‘De keuze is er reuze’, is een kreet die op Noorderslag zeker van toepassing is. Verspreid over een groot aantal zalen, zaaltjes en podia in de gangen worden er veel optredens gegeven. Kiezen is lastig: terwijl je geniet van het ene optreden, weet je dat je ook heel andere optredens moet laten lopen. Toch zal er deze zaterdag een wervelende avond door het hedendaagse muzikale landschap van Nederland ontstaan.

Voor 8WEEKLY start Noorderslag met een optreden van Lucky Fonz III. Na twee liedjes solo op gitaar te hebben gespeeld, verwelkomt hij Carol van Dijk (Bettie Serveert) om samen met hem het duet ‘We Are Still Young’ te zingen. Het breekbare duet klinkt vertederend, maar hoe kan het ook anders met Lucky Fonz III. Na dit duet roept hij een heus viermans-strijkorkest op het podium, en zingt de nieuwe song ‘My Daughter’. Hij licht toe dat hij niet eens een dochter heeft maar zich het beeld wel kan voorstellen. Het zijn trouwens allemaal nieuwe liedjes die Lucky Fonz III zingt. Hij brengt breekbare songs op de rand van zuiver zingen en het speelse van de begeleiding komt sympathiek over. Niet iedereen in Nederland zal zijn muziek waarderen maar het aanwezige publiek in de grote Buma Zaal vermaakt zich uitstekend.

Voordat het optreden van Lucky Fonz III is afgelopen snel even naar de 3FM Zaal om nog een stukje mee te pakken van het optreden van Kytemans hiphop orkest. Er is een lekker dampend feestje aan de gang. Het instrumentale slot, waarin Kyteman zelf schittert op trompet, is werkelijk schitterend.

Soul, jazz en pop

Sabrina Starke

Sabrina Starke

De 3FM Zaal is afgeladen als Sabrina Starke met haar optreden start. Deze veelbelovende nieuwe ster uit Rotterdam doet het hart bij veel bezoekers sneller kloppen, getuige de grote aanloop. Sabrina is gezegend met een sterke soulvolle en soms jazzy stem. Vergelijkingen met Nina Simone en Aretha Franklin worden gemaakt, terwijl ook Billie Holiday genoemd wordt. Niet de minsten toch? Het is jammer dat ze na het spannende begin niet de aandacht van het gehele publiek weet vast te houden. Na het spelen van haar eerste single ‘Two for Love’ verlaten steeds meer mensen de zaal. Een kleine schare liefhebbers hoort hoe ze weergaloos afsluit met ‘Yellow Brick Road’. We gaan nog veel horen van deze Rotterdamse.

Inmiddels heeft Alain Clark, waar al die mensen blijkbaar naartoe zijn gegaan, al stevig ingezet. Bij binnenkomst wordt net het Jamie Lidell-nummer ‘Multiply’ gespeeld. Het heerlijke soulfeestje, dat veel wegheeft van een optreden door wijlen Marvin Gaye, is als een warm bad. Alain Clark is allang de ‘bijna-sterrenstatus’ ontgroeid! Derhalve dus eigenlijk geen kandidaat meer voor Noorderslag? Bij ‘Father and Friend’ is het natuurlijk Alains vader die hem komt versterken op het podium. Prachtig en hartverwarmend. Met ‘Just to Say Goodbye’ van Otis Redding sluit Alain Clark zijn optreden af.

Wat gebeurt er als je single al op nummer tien staat en je een podium krijgt toebedeeld in de gang? Dan verdringt het publiek zich om een glimp en een noot op te vangen van je optreden. Het overkomt Bertolf die, nu hij solo is gegaan, met ‘Another Day’ een pakkend popliedje in de hitlijsten heeft gekregen. Maar niet alleen dit liedje boeit. Hij bindt het hele optreden lang een grote groep luisteraars aan zich. De band die hem begeleidt staat overigens ook als het spreekwoordelijke huis. Lekkere melodieuze poppy muziek die een groot publiek aanspreekt.

Rockhoogtepunt

De Staat

De Staat

De Staat uit Nijmegen staat op het 3FM Serious Talent Stage op de gang bij de ingang van de Oosterpoort. Deze locatie blijkt geen straf voor De Staat. Ze vallen op door heel strak en hard te spelen. De Staat brengt een soort stonerrock. Invloeden van Pink Floyd, The Stooges en de harde nummers van The Black Keys maken het beeld compleet. De Staat bewijst dat er nog steeds goede rockmuziek gemaakt wordt. Voor de rockminnende Noorderslagganger is het optreden van De Staat een waar hoogtepunt. Het aanwezige publiek blijft geboeid luisteren en kijken. Er komen steeds meer mensen bij. De Staat houdt het tempo hoog. Nergens gaat even het gas eraf. Iedereen in de band speelt of zijn leven ervan afhangt. De drummer slaat in zijn gedrevenheid zijn drumstel bijna in tweeën. De Staat heeft net zijn eerste album uitgebracht onder de titel Wait for Evolution. Ze komen uit de kweekvijver van jong talent: 3FM Serious Talent, en hun populariteit groeit met de dag.

Leine

Leine

Na het geweld van De Staat is het tijd voor Leine. In de tent voor De Oosterpoort laat ze het publiek horen wat ze kan. Met een kersvers album in de winkels is haar naam haar al vooruit gesneld. Ze zet, ondanks de storende harde klanken van andere concerten, een gevoelige set neer. Eerst wordt ze alleen op gitaar of met een zingende zaag begeleid. Een harde kern aan luisteraars is haar trouw van het begin tot het einde en doorstaat de hinderlijke achtergrondklanken. Leine presenteert zich als een eigenwijze, jazzy jongedame die haar talenten beheerst. Ze heeft een repertoire dat bestaat uit breekbare eigen liedjes en wat meer aangeklede songs. De band is lekker ingespeeld en staat volledig in dienst van de liedjes.

In de kleine pauze tussen Leine en het optreden van zZz nog snel even naar de afsluiting luisteren van de Giants of Húsavík, een gelegenheidsband met leden van Bong-Ra en GEM. Ze brengen hun kersverse album, gemaakt in het kader van het project In A Cabin With. Hoewel dit nooit bedoeld was om live uit te voeren hebben de bandleden zich door de VPRO laten overhalen. De muziek van Giants of Húsavík is gratis te downloaden en is steeds van hoogwaardige kwaliteit. De heren brengen de sfeervolle nummers, geschreven en opgenomen op IJsland, met overtuiging.

Gordijnen dicht

zZz heeft het geschopt tot de 3FM Zaal. Voorwaar een prestatie van dit duo op drums en toetsen. Na een geslaagde opening verzandt het optreden steeds meer in geëxperimenteer. Het eindigt voortijdig in een kakofonie van herrie en vervormde, veel te harde geluiden. De podiummeesters sluiten een kwartier voor het geplande einde van het optreden de gordijnen en draaien het geluid dicht, terwijl het duo nog doorspeelt. Geen verkeerde keuze van de podiummeesters!

Als afsluiting van de avond laten we ons nog even muzikaal verwennen door de multiculturele band Hotel, op het 3FM Serious Talent Stage. In een mengeling van diverse Oost-Europese en Zuid-Amerikaanse klanken bouwt Hotel een feestje. Het publiek laat zich gaan en swingt lekker mee. Een band met potentie die een geslaagde editie van Noorderslag afsluit.

Een geslaagd festival door een geweldige selectie aan Nederlands talent, overwegend uitstekende optredens, een vlekkeloze organisatie en een locatie die zich prima leent voor een dergelijk evenement. Van een aantal artiesten gaan we veel horen. De Staat, een van de hoogtepunten, staat aan de vooravond van een doorbraak. Gaat De Staat zelfs buiten Nederland doorbreken?

 

Theater / Achtergrond
special: Hilariteit en improvisatie als rode draad

14e Internationale Impro Theater Festival

.

~

Theater zonder script met het publiek als inspiratiebron. Dat is de rode draad tijdens het veertiende  Internationale Impro Theater Festival in het Rozentheater. Van maandag 19 tot en met zaterdag 24 januari is het iedere avond voor zowel het publiek als de spelers weer een verrassing hoe de avond verloopt. Het festival verwelkomt dit jaar, naast acteurs van gastheer Theatersport Vereniging Amsterdam (TVA), impro-gezelschappen en acteurs uit de Verenigde Staten, Oostenrijk, België, Finland, Libanon en Frankrijk.

De voorstellingen duren tot en met zaterdag 24 januari in het Rozentheater.

Lees nu de recensies: 
Guest Shake | Catch me if you can | Introductie

Guest Shake
22 januari

Street Performance Group (Libanon)

Street Performance Group (Libanon)

Het is de avond van de Libanezen van de Lebanese Street Theatre Group en de Finnen van ‘Stella Polaris’. Dit keer niet gemengd. De twee groepen elk een uur om alles uit de kast te halen. Zij zijn niet de enige die moeten improviseren. Ook de twee muzikanten die hen begeleiden moeten snel reageren op alles wat op de vloer gebeurt. Met het uitnodigen van bezoekers op de vloer willen de Libanezen het publiek laten ervaren dat improviseren niet eng is. En dat ook zij zonder probleem een korte scène kunnen spelen. Met het risico dat een bezoeker grappiger is dan de vier leden van de groep. Wanneer ze voor een scène in de hammam een jongen uit het publiek halen, steelt hij vanaf het begin de show. Als masseur heeft hij duidelijk andere plannen met zijn cliënt dan masseren. Hij krijgt de lachers gelijk op de hand door met een gretige blik naar de vrouw op de stoel voor hem te kijken. Als hij even later ook met zijn handen zogenaamd richting haar borsten gaat, zijn het applaus en de rozen voor hem. De Libanezen hebben het nakijken en kunnen de indruk van deze improviserende bezoeker niet meer uitwissen.

Bij de vijf Finnen draaien alle scènes om de woorden ‘de waarheid’. Tijdens het spelen ontstaat een korte musical rond een schrijfster. Al is musical een groot woord, want de liedjes bestaan voornamelijk uit het herhalen van één zin, hier en daar aangevuld met een korte tweede zin. Het lukt de Finnen een einde te maken aan het hilarische verhaal dat alle kanten opgaat en waarin zij soms even zonder tekst staan. Voor de bezoekers die overtuigd zijn dat ook zij beschikken over improvisatietalent is er na de shows een open stage. Misschien zien we één van hen volgend jaar terug op het vijftiende International Improvisation Theatre Festival.
Terug naar boven

Catch me if you can
20 januari

Een boksring, twee teams, 28 enthousiaste fans die hun teams aanmoedigen, een gladde MC, een strenge scheidsrechter en een tikkende klok. Dit is Catch-impro, een spectaculaire improvisatie format, waarbij de teams opdrachten krijgen die verschillen in tijd, genre en aantal spelers. Yann van de Branden, Vlaams acteur/directeur Quicksilver Productions, moet als strenge scheidsrechter de twee teams in de gaten houden en de orde handhaven. De teams bestaan uit spelers uit de verschillende landenteams. De rol van het publiek blijft tijdens deze Catch-impro beperkt tot het stemmen geven voor het winnende team met behulp van de rode of witte kaart. Het valt voor de scheidsrechter nog niet mee de spelers in toom te houden. Ze zijn het niet eens met zijn beslissingen of weten een scène zo verwarrend te maken dat de scheidsrechter de draad kwijt is.

Wanneer de spelers de opdracht krijgen om een scène te spelen in de trant van ‘Lord of the Rings‘ weet het Rode team het publiek flink te laten lachen. In een chaotische scène zoeken ze naar een levende man voor de prinses. De geïntroduceerde tovenaar gebruikt de witte pompons van de Witte team-fans om zijn baard en haar extra kracht bij te zetten. Ook de opdracht ‘At that same moment in Beirut‘ is een aaneenschakeling van chaotische en hilarische improvisatie. Maar daar hebben de Libanese spelers een verklaring voor: het is Beirut en daar is het chaos. De fans van beide teams juichen enthousiast bij ieder optreden van hun team. Het is een positieve avond. De fans mogen alleen aanmoedigen en geen negatieve geluiden naar de tegenstanders maken. Tussen de verschillende rondes paradeert rondemiss Susie verleidelijk heen en weer met de ronde borden. De gladde MC en zijn hulp Ruben houden de stand bij. Het Witte team sleept uiteindelijk de meeste punten binnen. Door de indrukwekkende afsluitende musical over het missen van de barbecue, vergeet de scheidsrechter de winnaar bekend te maken en verdwijnen de winnaars zonder huldiging van de vloer.
Terug naar boven

Introductie

19 januari

Zelf omschrijven Raffi Fegahli (Street Performance Group uit Libanon) en Rod Ben Zeev (TVA) hun keuze voor improvisatie met ‘we zijn te lui om een tekst uit ons hoofd te leren’. Of dat ook geldt voor de andere spelers tijdens het Internationale Impro Theater Festival is niet met zekerheid te zeggen. Maar lui zijn alle spelers zeker niet. Ze rennen en springen over elkaar heen tijdens de volledig geïmproviseerde scènes. De avond bestaat uit twee gedeeltes. Voor de pauze hebben de  verschillende teams tien minuten om zich voor te stellen: Verenigde Staten (3 for all), Finland (Stella Polaris), Libanon (Street Performance Group) en Frankrijk (Inedit). Dan blijkt al hoe verschillend de teams zijn. De Libanezen halen enkele bezoekers op het toneel om zelf te improviseren, terwijl de Finnen en de Amerikanen in tien minuten een verhaal vertellen. Op basis van suggesties van het publiek spelen ze na de pauze tijdens de theatersport in gemengde landen teams komische, ontroerende en muzikale scènes.

3 for all (Verenigde Staten)

3 for all (Verenigde Staten)

De jury bestaat uit drie ‘serieuze’ rechters. Door het gooien van rozen kan het publiek hun bewondering laten blijken voor mooie momenten en het mag met natte sponzen naar de rechters gooien als blijk van afkeuring van hun beslissing. Daar maakt het publiek gretig gebruik van. Vooral rechter Tim Orr (3 for all) heeft het zwaar te verduren. Zijn opmerking ‘the chickensounds of the public are impropiate‘ leveren hem steeds een regen van sponzen op. Behalve de voorstellingen krijgen de spelers overdag gezamenlijke workshops. Rod: ‘Ik heb van de andere spelers fysieke spelletjes geleerd. Ik ben meer verbaal dan fysiek, maar van de andere spelers heb ik uitwisseling in bewegingen overgenomen.’ Raffi heeft veel nieuwe dingen geleerd en neemt ze mee voor de crewleden die in Libanon zijn achtergebleven. De beide mannen zijn het erover eens dat de beste grap niet in een zin zit, maar dat het in de natuurlijke opbouw van de sfeer tijdens een scène zit:  ‘Wanneer je het verrassende effect in ogen van je medespeler ziet, weet je dat het goed is.’
Terug naar boven

Theater / Voorstelling

Volwassen geworden kinderspel

recensie: BRASART - Disco Pigs

Voorbestemd om hun levens te delen, dat zijn Zwijn en Zeug, die half jaren zeventig een minuut na elkaar geboren worden in het ziekenhuis van Zwijn City. Zolang de jeugdige fantasie overheerst, althans, want wat gebeurt er als de volwassen werkelijkheid langzaam maar zeker doordringt in hun avontuurlijke, jonge leventjes? De jonge Vlaamse regisseuse Leen Braspenning laat dat teder doch pijnlijk zien in haar versie van Enda Walsh’ Disco Pigs, nu te zien in de Blind Date-serie van het TIN.

~

Stoer paraderen het meisje en de jongen over de vloer. De twee tieners vertellen de toeschouwer hun levensverhaal, soms direct en letterlijk, soms met kleine toneelstukjes over de avonturen die ze samen beleven. De jeugdige overmoed straalt van de hip geklede hoofdpersonen af; de energieke acteurs Marie-Ange Gillis en Dries Beugels brengen die, hoewel in werkelijkheid een stuk ouder dan hun rol, geloofwaardig over. Hier en daar sijpelt tussen al die drukke bombarie de realiteit, de bedachtzaamheid ook, van het volwassen zijn al binnen in de jonge leventjes, vooral bij het meisje. Kost het je als kijker aanvankelijk misschien een beetje moeite je bij dit van zichzelf overtuigde jonge grut betrokken te voelen, de momentjes van twijfel, van kleine schoonheid maken het menselijk en meeslepend.
 

Contrasterend

~

De vloer is gordijnloos, de kale blauwe wanden vormen de achtergrond voor het eenvoudige, effectieve decor dat baadt in koud, blauw licht – de grauwe, toekomstloze stad waarin de twee hartsvrienden groot worden. Twee barkrukken en een verplaatsbare wit betegelde muur spelen, zoals twee stoelen en een laken dat doen in het kinderspel, voor alles wat maar van pas komt: bar, bus of buitenmuurtje. Een balk die aan lange kettingen aan het plafond bungelt, bevat de contrasterende rode accessoires: blikjes spa rood die soms voor een biertje, soms voor gin tonic doorgaan, een tomaat die het leven laat als hij voor Zwijns gemepte tegenstander speelt en tomatenpuree die dienst doet om Zeug er verminkt te laten uitzien.

Lichtpuntje

Het stuk speelt voortdurend met de grenzen tussen fictie en werkelijkheid en die tussen kind zijn en volwassenheid, niet noodzakelijkerwijs in een synchrone richting. Zo transparant en helder is immers de wereld van opgroeiende tieners niet, in de tijd dat ze de kinderspelletjes aardig achter zich laten zijn en die vervangen worden door het politieke spel van grote mensen. In de tijd dat begint door te schemeren hoe relatief voor eeuwig is in een zich ontwikkelend mensenleven. Maar zolang het nog duurt, zijn zij het lichtpuntje in elkaars uitzichtloze bestaan en samen kunnen ze de wereld wel aan. Dansen, feesten en zuipen, daar is het om te doen. Of toch om de kleine, fijne en bijzondere momenten? Bijvoorbeeld aan de zee in Blankenberge, of op het moment dat Zwijn ogenschijnlijk plastisch maar onder de oppervlakte oprecht en teder beschrijft hoe hij zijn vriendinnetje neemt?
 

Een geslaagde interpretatie

~

De gepeperde Antwerpse vertaling van Jeroen Olieslaeghers legt de tegenstellingen, de chaos en de woede in hun jonge leventjes rauw en pijnlijk bloot; direct en toch poëtisch. De Engelse bron van Disco Pigs is door het dialect en het voor het hele westen geldende onderwerp gauw vergeten. Het werk toont door zijn grootstedelijke, universeel menselijke thematiek, door de gebruikte taal en door de heldere verwarring van Braspennings regie een prettige verwantschap met het oprechte Gentse ‘volkstheater’ van toptheatermaker Arne Sierens. Geen klein compliment maar zeer verdiend voor dit aangrijpende werk.

Kunst / Expo binnenland

Helden en antihelden

recensie: Gert Germeraad - De Tegenstander
actuele tentoonstelling rond Marinus van der Lubbe

.

Gert Germeraad woont en werkt in Zweden, maar komt oorspronkelijk ook uit Leiden. Hij maakt meestal portretten, vooral bustes. Zijn werk is gebaseerd op de actualiteit, op beelden die hij vindt in boeken en kranten. In zijn archief met beeldmateriaal dat hem inspireert nam Marinus van der Lubbe al een tijd lang een speciale plaats in. Wat Germeraad intrigeert is de dubbele natuur van een (mislukte) held als Van der Lubbe.


Gert Germeraad: Marinus, staand met ontbloot bovenlijf
Gert Germeraad: Marinus, staand met ontbloot bovenlijf

Van der Lubbe zou in 1933 de Rijksdag in Berlijn in brand hebben gestoken, ongeveer een maand nadat Adolf Hitler rijkskanselier van Duitsland was geworden. Dat de verlegen Marinus van der Lubbe echt achter deze actie zat, is echter nooit bewezen. Wel gaf de brand in de Rijksdag de nazi’s de mogelijkheid fel te ageren tegen het ’terrorisme’ van de communisten. Was Van der Lubbe nu een held of een terrorist, of alleen een zondebok die zich op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats bevond? Deze vragen spelen ook een rol bij de rest van de onderwerpen die Germeraad opvoert. Hij laat ons beelden zien van de gevangenen in de Abu-Ghraib gevangenis, uit Afghanistan en uit Srebrenica.

Dramatische setting

Het is het veranderende karakter en de complexe persoonlijkheid van de mens die Germeraad het meeste raakt en altijd centraal staat in zijn werk. Dat een historisch figuur als Van der Lubbe voor de Duitsers een terrorist was, terwijl hij in Nederland als een held wordt beschouwd, boeit hem. De Tegenstander gaat letterlijk over tegenstanders, over daders en slachtoffers. We zien een beul met een rode latexachtige bivakmuts die de beide rollen in zich verenigt; de bivakmuts wordt gedragen door terroristen om hun identiteit te verhullen, maar ook door de beul die hen terechtstelt. De tentoonstellingsruimte van Scheltema sluit naadloos aan op de rauwe beelden van Germeraad. De oude lakenfabriek waarvan het interieur zoveel mogelijk in de originele staat is gelaten schept een dreigende atmosfeer. Op de achtergrond zien we een historische opname van de brandende Rijksdag en uit de speakers klinkt dramatische muziek geïnspireerd op Mozart.

Gert Germeraad: Zittende gevangene met zak over hoofd

Gert Germeraad: Zittende gevangene met zak over hoofd

Propaganda en dubbele betekenissen

De portretten van Germeraad zijn gebaseerd op krantenfoto’s en andere beelden uit de media. Ook hierin speelt de dubbele betekenis weer een rol. Zo zien we een uitgemergelde islamitische gevangene uit een Servisch kamp, geïnspireerd op een foto die een hoop kritiek op de Serven uitlokte. De foto was echter voor propagandistische doeleinden genomen, want de overige gevangenen uit het kamp zagen er helemaal gezond uit. We zien gevangenen uit de Abu-Ghraib gevangenis met zakken over hun hoofd. Het zijn op zichzelf al sterke beelden van slachtofferschap, maar ook beelden die we heel goed kennen uit de media en die daarom een extra impact hebben.

Gert Germeraad: The lost heroic life of Marinus van der Lubbe

Gert Germeraad: The lost heroic life of Marinus van der Lubbe

Een serie van vijf ongeveer identieke portretten van Van der Lubbe is door middel van verschillende technieken verminkt. Met de afdrukken van stokslagen en schoten in het gezicht wordt verbeeld hoe hij als het ware wordt toegetakeld en murw gemaakt door zijn gevangenschap en uiteindelijke terechtstelling. Als persoon wordt hij uitgegumd, totdat hij niet meer bestaat.

De figuren van Germeraad zijn gemaakt van poreus keramiek, afgewerkt met waterverf. De gezichtsplooien zijn scherp en laten door de felle spots een getergde uitdrukking op de gezichten van de daders en slachtoffers, de helden en terroristen zien. De stijl is geïnspireerd op het sociaal realisme, maar heeft bij Germeraad een dubbele bodem. Door de ellende die hij laat zien krijgt de propagandistische stijl een wrange bijsmaak. Tegenstanders zijn, zo laat Germeraad eens en te meer zien, van alle tijden.

 

Film / Films

De beschermengel op de schouder van Adolf Hitler

recensie: Valkyrie

Alleen al zijn landgenoten pleegden in totaal vijftien aanslagen op Adolf Hitler. De bekendste vond plaats op 20 juli 1944. Zelf beschouwde Hitler het als een teken van de voorzienigheid dat er nooit een aanslag slaagde. Wie Valkyrie ziet, vraagt zich inderdaad af waar hij zoveel geluk aan te danken had.

~

Kolonel Claus Von Stauffenberg, in Valkyrie gespeeld door Tom Cruise, was grotendeels verantwoordelijk voor het ingenieuze complot dat het Derde Rijk ten val moest brengen. Von Stauffenberg zou Hitler met een bom om het leven brengen tijdens een militaire stafbespreking in de Wolfsschanze, een bunkercomplex in Rastenburg. Daarna was het zaak om Duitsland ervan te overtuigen dat de SS achter de aanslag zat. Hitlers eigen noodplan, operatie Walkuren, moest na de aanslag in werking treden. Een leger van reservisten zou de stad beschermen terwijl Von Stauffenberg en zijn medestanders de macht in Berlijn overnamen.

Goede nazi’s

Je hoeft Valkyrie niet gezien te hebben om te weten dat het allemaal anders zou lopen. Ondanks dat de afloop bekend mag worden verondersteld, is het regisseur Bryan Singer (The Usual Suspects, Superman Returns) gelukt om er een spannende film van te maken. Met name de nadrukkelijk aanwezige soundtrack draagt daaraan bij. Valkyrie is vaardig gemaakt, maar blijft aan de oppervlakte. Zo kom je over de motieven van de samenzweerders weinig te weten.

De scenarioschrijvers lijken er vooral op uit te zijn om het patriottisme van het Amerikaanse publiek aan te spreken: Von Stauffenberg houdt volgens hen zoveel van zijn land dat hij het als zijn plicht ziet om het te bevrijden van Hitler. Het blijft ook raar om nazi’s Engels te horen spreken. De film begint met een voice-over waarin Cruise in het Duits voorleest uit Von Stauffenbergs geheime aantekeningen. Al snel schakelt hij over op het Engels, alsof Singer het publiek wil herinneren dat we naar Duitse nazi’s kijken, maar wel naar goede nazi’s. 

Zoenen met Cruise

~

Cruise speelt ingehouden, om niet te zeggen uitdrukkingsloos. Dat komt de film, die toch vooral op het plot drijft, overigens ten goede. Het pakt minder gelukkig uit wanneer Valkyrie het van het sentiment moet hebben, zoals wanneer Von Stauffenberg zijn vrouw Nina opzoekt, die gespeeld wordt door Carice van Houten. Van Houten heeft de twijfelachtige eer om Cruise een aantal keer gespannen te mogen aanstaren en weinig te zeggen. Dat doet ze prima, maar voor een beetje actrice moet de rol geen uitdaging betekenen. Collega Halina Reijn heeft ongeveer dezelfde taak: ook zij mag, in de gedaante van Von Stauffenbergs typiste, voortdurend nerveus naar hem opkijken. Van Houten heeft op haar voor dat ze Cruise in ieder geval vier keer mag kussen. Dat doet het ongetwijfeld goed op haar cv.

Geschiedenispuristen hebben vast het een en ander op de film aan te merken, maar als op waarheid gebaseerde actiethriller bereikt Valkyrie zijn doel. Onvermijdelijk doet hij bedenken hoe de wereld eruit had gezien als Von Stauffenberg in zijn opzet geslaagd was. Had Hitler maar wat minder beschermengeltjes gehad.

Film / Films

Vluchten naar Parijs of blijven in de buitenwijk?

recensie: Revolutionary Road

.

~

Sam Mendes begeeft zich op bekend terrein met de verfilming van Richard Yates’ boek Revolutionary Road uit 1961. De film speelt zich af in de jaren vijftig, in Connecticut, maar qua thematiek zijn er overeenkomsten met Mendes’ grootste succes, American Beauty. Opnieuw wordt de kijker de vraag gesteld of het onvermijdelijk is dat we onze dromen opgeven wanneer de verantwoordelijkheden zich opstapelen. Opmerkelijk genoeg speelt Mendes’ eigen echtgenote, Kate Winslet, de opstandige April Wheeler. Haar tegenspeler is ook geen onbekende voor haar. Sinds Titanic heeft Leonardo DiCaprio gelukkig zijn babywangetjes verloren. Hij houdt zich prima staande als Aprils twijfelende echtgenoot. Het stel is geloofwaardig in zowel de liefdevolle scènes als de ruzies. Alleen in hun ouderrol hoeven ze zich nauwelijks te bewijzen, want de kinderen zijn toevallig altijd uit de buurt als er uitgebreid gepraat moet worden. En zo schort er wel meer aan het scenario.

Om de vertrutting van hun levensloop tegen te gaan bedenkt April een radicale oplossing. Ze wil met het hele gezin naar Parijs verhuizen, een stad die voor Amerikanen geldt als het ultieme idee van ‘Europese vrijheid’. Er worden eindeloos veel sigaretten gerookt terwijl Frank en April knopen doorhakken en weer terugkrabbelen. Vaak doet de film denken aan oudere verfilmde toneelstukken die zich in de jaren vijftig afspelen, zoals Cat on a Hot Tin Roof (1958) en Who’s afraid of Virginia Woolf? (1966). Revolutionary Road mist echter de subtiliteit en de suspense van deze roemruchte voorgangers. In eerste instantie lijkt ook de insteek gedateerd: de vrouw is bereid alles op te geven om de man tot grootsheid te laten stijgen. Wanneer Frank als moderne man alles uit wil praten maar April liever depressief zwijgt, wordt echter duidelijk dat het nooit zo zwart-wit is.

Krankzinnige

~

Op het psychologische vlak is Revolutionary Road bijzonder boeiend. Het is alleen jammer, om niet te zeggen onbegrijpelijk, dat er een ‘krankzinnige’ in de film rondloopt, een wiskundige die een reeks elektroshocks heeft ondergaan, die precies uitlegt wat er in Frank en April omgaat. Het abominabele cliché van de gek die zo gek nog niet is, wordt nog verhevigd doordat de moeder van de gek, gespeeld door Kathy Bates, dwars door zijn tirades nerveus over het weer begint te praten. De hele situatie levert een oneliner op die ongetwijfeld ter inspiratie op talloze prikborden komt te hangen: ‘If being crazy means living life as if it matters, I don’t mind if we’re completely insane.‘ De film bezwijkt bijna onder dergelijke teksten. Als er eens een stilte valt, wordt pas duidelijk hoe sterk de terugkerende muziek is die de scènes begeleidt en hoe soepel Mendes het geheel in beeld brengt. Revolutionary Road is eigenlijk op zijn best als er eindelijk even niets gezegd wordt.

Film / Films

Romantische porno

recensie: Zack and Miri Make a Porno

Het is een gedroomde combinatie. Het universum van cultregisseur Kevin Smith sluit uitstekend aan bij de kwaliteiten van de knuffelbare Seth Rogen, gespecialiseerd in lange reeksen schunnige grappen over seks en relaties. Het resultaat van hun samenwerking is Zack and Miri Make a Porno, onder alle scheldpartijen en schunnigheden een hartverwarmende romantische komedie.

~

Afgelopen jaar zorgde alleen de titel van deze film al voor grote consternatie in conservatief Amerika. De originele poster werd verboden en een aantal steden weigerden de film zelfs uit te brengen. Veel ophef over niets, blijkt na het kijken van Zack and Miri Make a Porno. De film draait om schoolvrienden Zack en Miri (Elizabeth Banks), die sinds het afronden van hun schooltijd samenwonen, maar geen relatie hebben. Als hun aanhoudende geldproblemen uiteindelijk resulteren in het afsluiten van de stroom in hun huis, komt Zack met een idee: het maken van een pornofilm. Miri stribbelt eerst nog tegen, maar gaat toch overstag. Uiteindelijk maken de twee met een aantal onervaren vrienden, waaronder vaste Smith-acteur Jason Mewes, de film. Als het grote moment voor de twee vrienden uiteindelijk aanbreekt, blijken ze echter meer voor elkaar te voelen dan slechts vriendschap.

Oprechtheid

~

Kevin Smith is een regisseur met een grote schare trouwe fans, maar ook met een grote groep die niets met hem op heeft. Deze film kan die twee uitersten wellicht verenigen door de casting van twee acteurs die als grappigste van hun generatie worden beschouwd, en de zeer herkenbare formule van de romantische komedie. Het volgen van die formule betekent echter niet dat Smith een dertien-in-een-dozijn-film heeft gemaakt. De grappen zijn scherp en vrijwel zonder uitzondering erg geestig (vooral het bedenken van filmtitels voor de pornofilm is hilarisch) en de oprechtheid die de film uitdraagt maakt Zack and Miri bijzonder.

Zoals altijd bij Smith zijn het de mannelijke acteurs die de leukste dialogen in de mond krijgen. Seth Rogen kan zich dan ook volledig uitleven in een rol die hem op zijn lijf is geschreven. Rogen bewijst na Knocked Up wederom dat hij meer is dan een lopende grappenmaker en weet bij vlagen oprechte emotie op te wekken. Elizabeth Banks heeft een wat ondankbare rol en fungeert te vaak slechts als aangever voor Rogen, maar ze weet zich toch goed staande te houden.

Tere zieltjes

~

Er valt bijzonder weinig aan te merken op Zack and Miri Make a Porno. De grappen blijven de volle twee uur lang hilarisch zonder dat Smith de romance tussen Zack en Miri uit het oog verliest. Daarnaast speelt de film zich af in een schitterend besneeuwd Pittsburgh, dat een mooie rol speelt in het verhaal. Toch zal de kenmerkende humor van Kevin Smith niet voor iedereen zijn weggelegd. De film is grof, nooit te aanstootgevend, maar wel minder geschikt voor tere zieltjes. Blijf overigens zitten tot na de credits voor een geestige toegift dat als passend einde dient voor Zack and Miri Make a Porno.

Film / Films

Optimistisch relaas

recensie: Milk

.

Van een verstandelijk gehandicapte vader, vechtend voor voogdij van zijn dochtertje, tot een veroordeelde gevangene op death row. Van een terminale hartpatiënt tot een wraakzuchtige vader die de dood van zijn dochter wil wreken. De rollen die Sean Penn gedurende zijn imposante carrière heeft gekozen, zijn van een grote veelzijdigheid. Met het portretteren van de homoseksuele politicus Harvey Milk voegt hij een nieuw hoogtepunt aan die loopbaan toe.

~

Harvey Milk was in 1977 de eerste Amerikaanse openlijke homoseksueel die in een publiek ambt werd gekozen. Elf maanden later werd hij in het gemeentehuis van San Francisco, evenals de burgemeester George Moscone, vermoord door zijn conservatieve collega Dan White. Voor zijn dood had Milk zich ontwikkeld als dé autoriteit op het gebied van homo-emancipatie. Nadat hij in het begin van de jaren zeventig van New York naar San Francisco verhuisde en daar met discriminatie en homohaat werd geconfronteerd, besloot hij daar iets aan te doen en ervoor te zorgen dat homo’s een vertegenwoordiger hadden in de politiek. Na een aantal teleurstellingen werd hij in 1977 uiteindelijk gekozen als City Supervisor.

Toegankelijker

Gus van Sant, die in Amerika nog steeds vooral bekend staat om Good Will Hunting, maar in Europa meer naam maakte als regisseur van de kunstzinnige films Elephant en Last Days, combineert met Milk zijn artistieke en iets toegankelijkere kant. Het resultaat is indrukwekkend. Milk is een belangrijke en zeer actuele film, gezien de recente verkiezingsuitslag van ‘Proposition 8′ in Californië, een wetsvoorstel dat het homo’s onmogelijk maakt in het huwelijk te treden. De gelijkenissen met de actualiteit en de jaren zeventig liggen voor het oprapen. Toen slaagden Harvey Milk en zijn aanhangers erin ‘Proposition 6′, dat het homo’s zou verbieden te werken in openbare scholen, af te wijzen. Dertig jaar later is de laatste stap in de emancipatie nog steeds niet bereikt.

~

Van Sant maakt al in de eerste minuten van zijn film duidelijk dat Harvey Milk zijn strijd uiteindelijk met het leven zal bekopen. De film is opgesteld uit de gedachtes van de politicus, die we zijn herinneringen in een dictafoon zien inspreken voor het geval hem iets overkomt. Het voortdurende fatalisme dat vanaf het begin over de film hangt, verleent de film zijn kracht. Als in een klassieke tragedie is duidelijk dat dit verhaal niet goed kan eindigen en die spanningsopbouw werkt erg goed. Dit fatalisme betekent echter niet dat Milk een cynische film is. In de week van de inauguratie van Barack Obama valt op hoe vaak de woorden hope en change terugkomen in de toespraken van Milk. Van Sant en schrijver Dustin Lance Black blijven optimistisch over de strijd voor gelijke rechten, ondanks de tegenslag die men gedurende de jaren te verduren heeft gehad.

Transformatie

Boven alles is Milk een film van Sean Penn. De man die doorgaans te zien is in agressieve, emotionele rollen, maakt een ware transformatie door en dringt werkelijk door tot de kern van Harvey Milk. De kenmerkende gebaren, de stem en het loopje van Milk zijn door Penn tot in de perfectie nagebootst, maar ook de eenzaamheid van de man, die veel vrienden verloor door zijn voortdurende strijd voor emancipatie, wordt treffend uitgebeeld. Het is grotendeels aan Penn te danken dat de film boven zichzelf uitstijgt en naast een belangrijk politiek pamflet ook een emotioneel relaas wordt over een man die vocht om mensen hoop te geven op een beter leven, maar dat met zijn eigen moest bekopen.