Het Nederlands Film Festival

Hipsters, wie kent ze niet. Het soort mensen dat niet kan ophouden over hoe geweldig hun leven is, omdat ze ieder weekend in hun vintage outfits van god los gaan op illegale feestjes. Ze staan centraal in De jacht op Adele, en worden door Beauman gesitueerd in het Berlijn van de jaren dertig van de twintigste eeuw. Het levert hilarische scènes op, omdat de meesten de ernst niet inzien van de politieke ontwikkelingen die zich op dat moment voltrekken.

Zo ontvangt hoofdpersonage Egon Loeser, in het dagelijks leven decorbouwer, een brief van zijn vriend Achleitner, die door een ‘nazi-aristocraat’ uitgenodigd is deel te nemen aan een ‘nimmer eindigend homofeest’. Op de vraag van Loeser of het niet gaat vervelen om de hele tijd tussen mensen te zitten die het over politiek hebben, antwoordt Achleitner:

Ik hoor veel over diëten, gymnastiek en zonnebaden, over de verloren heilige stad Agartha en hele ritsen stokoude Jodengrappen, maar godzijdank niets over Versailles of de werkloosheid of de hervorming van het verkiezingsstelsel.

Adele Hitler
Terwijl Achleitner zijn ding doet op de ‘sperma-Olympus’, staat het leven van Loeser in het teken van het ontrafelen van het raadsel omtrent de ramp die collega-decorbouwer Lavicini in de zeventiende eeuw met zijn teleportatiemachine veroorzaakte. En het staat niet minder in het teken van zijn jacht op de mooie, promiscue Adele Hitler (geen familie van). Loeser is ervan overtuigd dat zijn leven geslaagd zal zijn als hij één keer seks kan hebben met Adele en volgt haar via Parijs naar Los Angeles.

Totdat Loeser in Los Angeles aankomt, lijkt de roman vooral op humoristische wijze af te rekenen met een generatie die te veel belang hecht aan nutteloze zaken. Eenmaal in Los Angeles raakt deze rechttoe rechtaan maatschappijkritiek op de achtergrond en krijgen mysterie, spanning en vreemde taferelen de overhand. Op de universiteit waar Adele werkt voor een onderzoeker die een teleportatiemachine bouwt, worden in korte tijd meerdere moorden gepleegd, een geest laat vrouwelijke attributen achter in Loesers appartement en Loeser wordt zonder het door te hebben de spil in een politiek spel.

Dames! And how to lay them
Terwijl Loeser zich met deze probleempjes bezighoudt, probeert hij nog steeds Adele te verleiden, intussen met behulp van de lessen uit het zelfhulpboek Dames! And how to lay them. Bovendien is hij een zoektocht naar een exemplaar van Minuit à l’école des infirmières begonnen, een pornografisch boekje dat hij op reis verloren is. De politieke situatie in Loesers thuisland gaat door al zijn drukke bezigheden nog steeds volledig aan hem voorbij. Dat wordt duidelijk wanneer hij in gesprek raakt met de echtgenote van de beroemde schrijver Stent Mutton:

‘Mijn man en ik weten nauwelijks iets van de situatie in Duitsland, Mr. Loeser, maar we weten wel dat die heel moeilijk is.’ Waar doelde ze op? Dat het moeilijk was om iemand in bed te krijgen tenzij je [Bertold] Brecht heette? Stond ze op het punt hem uit te nodigen om haar stilletjes in de struiken te nemen?

Een groot plezier
Het moge duidelijk zijn: Loeser heeft in de tweede helft van de roman meer dan genoeg aan zijn hoofd. Hetzelfde geldt overigens voor de lezer. Beauman verweeft vernuftig zowel Loesers avonturen als verleden, heden en toekomst tot een ingewikkeld geheel. Niet zelden rijst de vraag wat je als lezer aan moet met dit van de pot gerukte verhaal. Een eenduidige interpretatie van de bizarre gebeurtenissen en hun onderlinge samenhang lijkt vrijwel onmogelijk.

Veel schrijvers komen niet weg met het experiment waar Beauman de lezer aan blootstelt. Het lezen van De jacht op Adele is echter een fantastisch avontuur. De opeenstapeling van bizarre en hilarische situaties is zo’n groot plezier om te lezen dat het maar goed is dat niet alles even begrijpelijk is. Een grotere uitnodiging tot herlezen is nagenoeg onmogelijk.    

De tijd dat fans decennia moesten wachten op Pynchons volgende pennenvrucht is voorbij. In 2006 verscheen het kolossale Against the Day en in 2009 de psychedelische detective Inherent Vice. Terwijl we wachten op de filmversie van laatstgenoemde roman, onder regie van Paul Thomas Anderson, ligt het volgende Pynchon-boek alweer in de schappen.

De schaduw van 9/11

~

In de zomer die volgt, duiken we onder in de schimmige steegjes van Silicon Alley, de New Yorkse tegenhanger van het IT-paradijs in Californië. Via de opwinding van hackers en de hebzucht van ondernemers leren we deze turbulente periode van de internetgeschiedenis van binnenuit kennen. Daarbij strooit Pynchon met het gemak van een twintiger met verwijzingen naar (virtuele) ijkpunten van de jaren negentig: games als Doom, Metal Gear Solid en Final Fantasy X, de furby, Pokémon en zelfs SpongeBob SquarePants.

Handboeien van de toekomst

In de begin van Bleeding Edge is de toon optimistisch. De jonge, idealistische programmeurs die aan het woord komen, zien het internet als een middel om het volk te verlossen van onwetendheid en meer macht te geven. Maar al gauw wordt de toon donkerder. Zo herleidt Maxine’s vader het internet tot zijn oorsprong in angstwekkende Koude Oorlog-politiek: ‘The internet was conceived in sin, the worst possible. As it kept growing, it never stopped carrying in its heart a bitter-cold death wish for the planet.’ Smartphones beschrijft hij als ‘handcuffs of the future’.

Bleeding Edge werpt nadrukkelijk de vragen op die de opkomst van het internet met zich meebrengt. Opent de beschikbaarheid van informatie en communicatiemiddelen een weg naar democratisering? Is het internet een machtig wapen voor geldbeluste bedrijven en machtsbeluste overheden? Of is het een nieuwe verslaving – opium voor het volk – die ons en masse eenzaam en onverschillig maakt? Kant-en-klare antwoorden geeft Pynchon niet, maar de urgentie waarmee hij de vragen stelt, doet vermoeden dat hij de toekomst minder rooskleurig inziet dan de bazen van Google en Microsoft.

Borderline-humor

Gelukkig is Pynchon geen zwaarmoedige doemprofeet. De serieuze onderwerpen doen niets af aan zijn karakteristieke lichtvoetige stijl en absurdisme. Zo gaat Maxine in het begin van de roman uit eten met een investeerder van Italiaanse afkomst, Rocky Slagiatt, wiens achternaam een afkorting is van seemed like a good idea at the time. De lunchdate ontspoort danig wanneer Rocky met de ober in een discussie verwikkeld raakt over de juiste uitspraak van pasta e fagioli. Wat volgt is een tamelijk bizarre woordenwisseling die al gauw een maffiose ondertoon krijgt, vol verwijzingen naar The Soprano’s, Italiaanse opera en Dean Martins lied ‘That’s Amore’.

Of wat te denken van de Russisch oorlogsveteraan Igor die later op Maxine’s pad komt? In geuren en kleuren vertelt deze Igor hoe zijn leven tijdens een gevaarlijke parachutesprong in de Kaukasus een onverwachte wending kreeg. Alleen is de uiteindelijke ‘openbaring’ niet bepaald de sentimentele, EO-waardige ontdekking die we van dit soort verhalen gewend zijn:

Falling through night sky, over mountains, freezing my ass off, I begin to meditate – what is it I really want out of life? Kill more Chechens? Find true love and raise family, someplace warm, like Goa maybe? Almost forgot to deploy my parachute. Down on ground again, everything is clear. Totally. Make lots of money.

Door de frequentie van dergelijke interrupties is Bleeding Edge ook te lezen als een komedie, een absurdistisch tijdsbeeld zonder diepere bodem. Daarmee doen we Pynchons kritische voetnoten over het internettijdperk misschien geen recht, maar zijn aspiraties als literaire komiek des te meer.

Mythische matroos

Met Bleeding Edge bewijst de publiciteitsschuwe Pynchon eens te meer dat hij met een speelse, ironische stijl een even hilarisch als zorgwekkend tijdsbeeld kan schetsen. Volgens criticus Harold Bloom is Pynchon de belangrijkste nog levende schrijver, en met het vorderen van de jaren lijkt die stelling steeds minder vergezocht. We kunnen enkel hopen dat het volgende bericht omtrent zijn privéleven – dat zal ongetwijfeld een overlijdensbericht zijn – nog vele jaren en romans op zich laat wachten. Vaststaat dat de enigmatische matroos-met-hazentanden daarna zijn verdiende plek tussen de mythische helden van de Amerikaanse literatuur zal innemen.