De tekst van Rob de Graaf is eerder een satire dan een ode aan dit feministische gedachtegoed en de implicaties hiervan op het persoonlijke leven. De ideologie die de vrouw zou moeten bevrijden van haar fallocratische evenknie leidt tot een nieuw totalitair regime, waarin behoeftes aan liefde en genegenheid worden weggezet als overblijfselen van een conservatief en achterhaald denken. De Graaf is weinig subtiel: voornamelijk Cocky is sterk gestereotypeerd als onuitstaanbare alfa-vrouw, net zo dominant en zwijnachtig als de mannen die ze placht te bestrijden. Ook het spel met valse pretenties en de tegenstelling van quasi-intellectueel gewauwel tegenover echte emoties ligt er soms iets te dik bovenop.

Onder deze schreeuwerige klucht schuilt echter een subtielere, zelfreflectieve laag. In hun poging de oude hiërarchie van het theater uit te bannen door voorstellingen te maken zonder regisseur, met gelijke inbreng voor alle leden, is Dood Paard niet veel anders dan de leefgemeenschap van de titelheldinnen. Hoe emanciperend is een collectief?

~

De geschiedenis van feministische performance art in vogelvlucht

Tussen de bedrijven door tonen de drie dames een bloemlezing uit de geschiedenis van de feministische performance art. Zo worden in het begin vele variaties op de klassieke leus ‘een vrouw zonder man is als een vis zonder fiets’ geprojecteerd en brengt Manja Topper de performance Semiotics of the Kitchen van Martha Rosler uit 1975, een agressief ABC-tje van keukenapparatuur. Janneke Remmers voert met een gebreid masker Marina Abramovic’ vroege werk Art Must Be Beautiful op, waarin ze onder het reciteren van de mantra ‘art must be beautiful/artist must be beautiful’ op ruwe wijze de haren van haar hoofd borstelt.

De performances die met wisselend succes als intermezzo’s tussen het drama zijn geplaatst en het uitgangspunt van de vrouwencommune voelen aan als anachronismen: politieke happenings die zowel tergend in zijn pretenties als aandoenlijk in zijn naïviteit zijn. Nu we echter enkel met meewarige nostalgie terug kunnen kijken op dergelijke politieke kunst, moeten we ons ook als publiek de nodige vragen gaan stellen. Hoe komt het dat wij te cynisch zijn geworden om deze kunstvormen nog serieus te nemen? Nog belangrijker: hoe kunnen we dan nog wél uitspraken doen over man en vrouw, over lichamelijke integriteit, over samenleven? Botox Angels rekent op speelse, luidruchtige wijze af met het verleden, maar toont tevens de leegte die overblijft. De schoonmoedervriendelijke slotperformance kan deze, hoe lief ook, niet opvullen.

In 1993 speelde tg STAN voor het eerst haar succesvolle voorstelling JDX – a public enemy. Nu, in 2014, viert tg STAN haar 25-jarig bestaan door met deze voorstelling in reprise te gaan.  JDX – a public enemy is een bewerking Hendrik Ibsens Een vijand van het volk uit 1882. Zowel het oorspronkelijke stuk als de oorspronkelijke voorstelling van tg STAN lijken dus enigszins gedateerd te zijn, het één misschien wat meer dan het ander. Toch weet tg STAN ons op een geheel nieuwe, frisse wijze te doen kijken naar dit stuk. De energie en het spelplezier spat van het podium en de link met de actualiteit is duidelijk voelbaar.Een vijand van het volk wordt in JDX – a public enemy van alle opsmuk ontdaan: er is een minimaal decor, amper kostumering en acteurs Jolente De Keersmaeker, Sara De Roo, Frank Vercruyssen en Damiaan De Schrijver vertolken met z’n vieren alle geschreven rollen uit het stuk. Dit betekent dat – afgezien van Frank Vercruyssen die de protagonist Tomas Stockman vertolkt – alle acteurs drie tot vier dubbelrollen spelen. De wissel tussen deze rollen vindt in een rap tempo plaats, soms aangekondigd door de souffleur, die de regie van het stuk hardop voorleest. Door het hoge tempo raken de acteurs zo nu en dan de weg kwijt en weten ze even niet wie ze nu moeten spelen. Zij spreken hun verwarring hardop uit, waarop de souffleur hen weer op weg helpt. Dit doet niets af aan het plezier en de intensiteit waarmee de acteurs hun rollen vertolken. De personages worden volledig opgebouwd uit lichaamstaal en intonatie, afgezien van één sigaar is er geen enkele sprake van rekwisieten die worden ingezet om een dergelijke schakeling aan te duiden.

Een confronterende volksvergadering
Deze vraagstukken, over moraliteit, de macht van de meerderheid en persoonlijk gewin, worden in de tweede helft van de voorstelling uitgebreid belicht. Wanneer na de pauze de volksvergadering plaatsvindt, richten de acteurs zich rechtstreeks tot het publiek. Hierdoor wordt het publiek ook echt het volk uit de titel; een volk dat de dupe is van beslissingen van hogerhand en dat stilzwijgend toeziet hoe Dokter Stockman de mond wordt gesnoerd. Een confronterend staaltje theater dat weliswaar doet denken aan de hedendaagse politiek, maar wordt gebracht met de luchtigheid van een komedie. Uiteindelijk delft Stockman het onderspit en wordt hij een vijand van het volk. Een droevig einde voor een man die belooft te blijven strijden voor de goede zaak.