Viri en Nedra wonen met hun dochters aan de Hudson-rivier, net buiten Manhattan. Welvarend, werelds, intelligent: het gezin oogt gelukkig. Al snel wordt echter duidelijk dat wat van veraf een eenheid lijkt in wezen geen vorm heeft; ‘dit alles, afhankelijk, nauw verweven, het is allemaal bedrieglijk.’ Onrust breekt door het oppervlak en drijft het echtpaar langzaam maar gestaag uiteen.

Gedonder

De angst om de kans op een voller of beter leven te missen tergt zowel Viri als Nedra. Ze zien hun leven in één richting bewegen en beseffen dat reeds gemaakte keuzes een ander leven beletten. Dit andere leven, daar waar het gedonder vandaan komt, raakt steeds verder van de oever verwijderd: de tijd gaat zijn gang. Dochters veranderen in jonge vrouwen, vrienden worden ziek, ouders sterven. De afstand van en in de tijd wordt almaar groter:

De dag was als een rivier die heel ver weg begon. Gevoed door beekjes en zijrivieren werd hij langzaam breder, sneller, tot hij ten slotte belandde bij een waterscheiding waar het lawaai en de verwarring van de massa oprezen als een mist.

Het gedonder stopt niet na de scheiding. Nog altijd bestaat de ruimte tussen dat wat er van het leven verwacht wordt (ditmaal door de persoon zelf) en de realiteit. ‘Een van de laatste grote inzichten is dat het leven niet zal zijn wat je gedroomd had,’ aldus Salter in Lichtjaren. Viri faalt zoals hij bang was te falen, Nedra geeft zich over aan een egoïsme en isolement dat het leven volgens haar van haar vraagt. Haar angst voor eenzaamheid verdwijnt, ze viert het als een triomf. Tegelijkertijd treurt ze om dat wat ze heeft opgegeven, om dingen die niet te vervangen zijn. Toch: ‘Het was alsof haar leven eindelijk, na door lagere stadia te zijn gegaan, een vorm had gevonden die het waardig was.’ Misschien is het leven wel een kwestie van optellen en aftrekken.

Wendbaar als water

Lichtjaren is een vlug boek; vlug als zonlicht dat door het bladerdek zeeft, als een heldere nazomerdag, als het bestaan. Salters zinnen zijn lang maar soepel, helder, en wendbaar als het water in de Hudson-rivier. Het verhaal beweegt zich op dezelfde wijze, je stapt er moeiteloos uit maar duikt er net zo gemakkelijk weer in: het blijft nergens haken, grijpt momenten vluchtig bij de strot om vervolgens weer rustig verder te glijden langs zijn oevers.

James Salter heeft het vluchtige licht van de zon en de constante beweging van de natuurlijke wereld volledig geïntegreerd in zijn roman; er gaat geen hoofdstuk voorbij zonder een opmerking over het licht van die dag. Datzelfde geldt voor de jaargetijden. Naast het feit dat het boek hiermee op gang blijft, wekt het ook de indruk dat de neiging om de vluchtigheid van het leven te onderzoeken even natuurlijk is als de wisseling van seizoenen. Misschien is dat wel wat Salter gelooft, de schrijver vertikt het in ieder geval om zijn misschien wat egoïstische of naïeve personages te veroordelen. James Salter lijkt zo’n schrijver te zijn die zich simpelweg het liefst bezig houdt met het gedonder van het leven.

Noodgedwongen, zo lijkt Anne over haar vriendschap met Nathalie te denken: ‘er woonden geen andere meisjes van onze leeftijd in de buurt’. Door omstandigheden wordt de vriendschap hechter. Zo hecht dat Anne haar beste vriendin per ongeluk ontdoet van haar maagdelijkheid; de toon van David en andere bewijzen van liefde is gezet.

Seks is seks is seks
Tijdens een zomer aan de Franse kust leert Anne David kennen, een dertigjarige liefhebber van vrije liefde. Seks is seks is seks, is het motto van deze ‘hedonistische filosoof’; liefde interesseert hem niet. Anne, achttien jaar oud, gaat mee in Davids ideeën en beschouwt hem al snel als de liefde van haar leven. Aan het einde van de zomer trekt ze zelfs bij hem in. Dan blijkt David ernstig ziek te zijn. Zo ziek dat hij zal sterven, maar niet ziek genoeg om van vrouwen af te blijven. Blijkbaar verzamelde Anne wel degelijk druppels in een emmer, want plotseling accepteert ze Davids vrijgevigheid niet langer en verlaat ze hem.

Na Davids dood praktiseert Anne diens ‘seks is seks is seks’. Pas rond haar dertigste ontmoet ze iemand die past in Davids mal. Nu is Anne de wat oudere seksverslaafde en haar partner de naïeve jongeling die bereid is zijn leven weg te gooien. Het plan samen te verdwijnen uit het burgerlijke en bekrompen Nederland wordt echter in de war geschopt door Nathalie’s ongeluk.

Figuranten
Net als de liefde is Nathalie niet meer dan een figurant in David en andere bewijzen van liefde. Nathalie is alleen aanwezig als dat Anne (of de schrijfster zelf?) van pas komt bij het vertellen van haar verhaal. Dat is teleurstellend, de glimp die we opvangen van Nathalie is interessanter dan het ‘neukvacuüm’ van Anne en David. Zo heeft Nathalie te maken met een catatonische moeder, maakt ze films van de meest ongewone situaties, is ze ‘verzamelaar van bijna-dode mensen’, en heeft ze kort een relatie met een doofstomme jongen. Bovendien is Nathalie de enige die in staat is een betekenisvolle relatie aan te gaan; zij is het bewijs van liefde. Het is vrij ironisch dat juist Nathalie slechts een instrument is in deze roman.

Self-publishing
David en andere bewijzen van liefde is het debuut van Lizette van Geene, schrijfster van onder meer commerciële en journalistieke teksten. Deze roman is uitgebracht met behulp van het self-publishing platform Brave New Books. Een erg overtuigend debuut is het niet. Stijlfouten (‘.. een uitspraak waaronder ik Nat letterlijk weg zag smelten.’), overbodige details en clichés (zonnige dagen gaan gepaard met fijne momenten, een storm kondigt een conflict aan) zorgen er bijvoorbeeld voor dat deze roman een wat onbeholpen en wankele indruk maakt. Van Geene weigert de elementen van haar verhaal met elkaar te verbinden, waardoor er niet veel meer overblijft dan, wel, ‘seks is seks is seks’.

De roman, zoals wel vaker bij Bouazza een mengeling van fictie en autobiografie, mocht al op heel wat aandacht rekenen. Zo verscheen de schrijver in het praatprogramma Pauw & Witteman voor een sensationeel verhaal over zijn omgang met drank, drugs en een delirium. Drie keer is hij in het ziekenhuis beland, wat de basis is geworden voor het middendeel van Meriswin.

De roman bestaat uit meerdere delen die allemaal een eigen karakter dragen. Het boek opent met een uitgebreid prozaïsch dranklied, om vervolgens te transformeren in een ziekenhuisverslag en daarna in een liefdesgeschiedenis. Door die gedaanten heen schitteren de verbeelding en de taal; Meriswin is een ode.

Een grote schoonheid

Bouazza’s prozaïsch dranklied is een woeste zee, waarin de talige parels voor het oprapen liggen. Alles schittert en glanst; Bouazza maakt zich Amsterdam eigen, stelt de stad in een ander, spannender, mooier licht. Dat deed hij al in Salomon(2001), maar de indruk die hij nu achterlaat is sterker. Neem de volgende beschrijving van een valwind:

Met een smak viel de vlaag op de tafeltjes, nam zaadjes en bloesems mee in zijn val en rolde op de grond, waarna hij in allerijl het plein rondstoof op zoek naar een vluchtpunt, her en der panisch wervelend, botste tegen onze enkels en de poten van de tafels en de schenen van de banken voordat hij erachter kwam dat geen enkele uitgang gebarricadeerd was.

Niet langer zien we de wind alleen vanuit ons eigen buitenstaandersperspectief: Bouazza voert ons mee de wind in zonder er volledig in op te gaan. In Bouazza’s proza zijn mensen niet de enige levende en voelende entiteiten: ook een windvlaag is bezield. Deze gewaarwording giet Bouazza in het voor hem typerende proza vol archaïsche woorden en neologismen. Alles is van een grote schoonheid, die alleen maar groter wordt wanneer je de roman hardop voorleest.

Opgenomen in het ziekenhuis verandert het taalgebruik van de naamloze hoofdpersoon: het wordt gerichter, preciezer. Hij vindt er de liefde, de verpleegster Merijne, en hallucineert – over haar, over zijn verleden, over alles. Herinneringen worden dromen en andersom. De stortvloed van woorden richt zich nu daarop, zonder zijn schoonheid te verliezen: de beschrijving van een omgewoeld bed als ‘een windschildering in de sneeuw’ is nog steeds ontzettend mooi en treffend.

Geen klare lijn

Gek genoeg ontstaat er geen groter beeld. Meriswin is een impressionistisch schilderij waarop te veel ingezoomd is: de kleuren willen maar geen eenheid vormen, ze blijven op zichzelf staan. De ene sensatie volgt op de andere, zonder dat daar een duidelijke ontwikkeling in zit. Dat is op zichzelf niet erg, maar het verzwakt de roman naar het einde toe wel. Maar voor Bouazza geldt, net als voor de valwind, dat geen enkele uitgang gebarricadeerd is.