Elsa is een zevenjarig meisje met maar een vriend: haar oma. Elsa is een beetje anders. Ze wordt ‘wijs voor haar leeftijd’ genoemd. Ze corrigeert de grammatica van de volwassenen om haar heen. Ze zoekt alles op in Wikipedia en weet daardoor meer dan goed is voor een zevenjarige. Haar grootste held is Harry Potter en ze loopt dan ook altijd in een Griffoendorsjaal rond. En ze houdt zich niet stil als ze gepest wordt, maar gaat de confrontatie aan. Haar oma was vroeger chirurg en vloog naar alle plekken op de wereld waar haar hulp maar nodig was. Ze redde vele mensen, maar ze heeft haar dochter, de moeder van Elsa, daarvoor in de steek moeten laten.

Logische rariteiten
Tot ze een nieuwe baan kreeg: het omaschap. Toen besloot ze de superheld van Elsa te worden en er altijd voor haar te zijn. En alles voor haar te doen. Zoals inbreken in de dierentuin om Elsa een nare dag te laten vergeten. Oma is een beetje eigenzinnig en behoorlijk gek. Wanneer ze sterft laat ze een avontuur achter: een speurtocht in hun flatgebouw, met brieven die Elsa moet bezorgen. Brieven waarin oma sorry zegt. En dan blijkt dat ze best heel veel vrienden heeft, veel goeds heeft gedaan, en dat deze mensen er ook zijn om Elsa te beschermen. 

Deze vrienden hebben allemaal wel ‘iets’, waardoor ze op het eerste gezicht niet de meest stabiele omgeving vormen voor een kind. De een is een controlfreak, de ander heeft smetvrees. De een is een hele grote hond, de ander een alcoholist. De een gebruikt scheldwoorden in elke zin, de ander bakt alleen maar koekjes. Maar nergens vrees je voor de veiligheid en geestelijke gezondheid van kleine Elsa. Backman zet zijn personages luchtig, eerlijk, boeiend en met humor neer. De personages, dialogen en gebeurtenissen zijn absurdistisch, maar je neemt het meteen aan voor waarheid. Je gelóóft in deze mensen. Die zogenaamde logica, samen met de luchtigheid en de vele grappige scenes, is al voldoende om Oma te bestempelen als een heel erg fijn boek. 

Raak geschoten
Maar wat écht indruk maakt is de menselijkheid waarmee Backman het verhaal vertelt. De tweeledigheid. De tinten grijs in plaats van zwart-wit. Alle personages hebben een rugzakje, maar hun verhalen hebben allemaal een plaats in dit boek, krijgen ruimte om ontwikkeld te worden. Sommige personages zul je in het begin niet mogen, maar aan het einde van het boek heb je begrip – en waarschijnlijk ook sympathie of medeleven – voor en met ze. Het maakt je weer even duidelijk dat er altijd meerdere kanten zijn. Het geeft je vertrouwen in de fundamentele goedheid van de mens. En om er nog even een cliché in te gooien: dat daden belangrijker zijn dan woorden. Backman heeft het met zijn tweede boek weer gepresteerd. Hij schreef een verhaal dat je écht laat voelen.

Die vergelijking valt al snel nadelig uit. De ik-persoon uit De vrouw op de trap heeft, net als Bernhard Schlink zelf, rechten gestudeerd. Hij heeft zijn leven geleefd volgens het boekje – succesvol studeren, goede baan, vrouw en kinderen – op een ding na: zijn liefde voor Irene, de vrouw van zijn cliënt Grundlach. Irene echter, gaat ervandoor met de beroemde schilder Schwind, die haar naakt op een trap portretteert wanneer zij nog samen is met Grundlach. Dat leidt tot een zeer vreemde liefdesgeschiedenis. Irene wordt tijdens het schilderen verliefd op Schwind en ze gaat er met hem vandoor, waarop Grundlach, met het EQ van een verliefde puber, het achtergebleven schilderij telkens weer expres beschadigt. Hij geeft Schwind daar de schuld van, zodat die het telkens weer moet repareren. Daarop benadert Irene de advocaat, die al snel verzeild raakt in de strijd om het schilderij en net als iedereen smoorverliefd wordt op Irene, maar zij gebruikt hem om er zelf met het schilderij vandoor te gaan.

Als honden naar een bot 
Deze eerste helft van het boek doet overhaast aan, is ongestructureerd verteld, en dient slechts als een opzet voor de hoofdmoot van de vertelling in de tweede helft. 

Irene, inmiddels al jaren geleden naar Australië verhuisd, wil nog eenmaal al haar mannen bij elkaar zien. Daarom biedt zij het inmiddels beroemde schilderij aan bij een nationaal museum. Alle drie haar mannen merken onmiddellijk dat het verdwenen schilderij weer opduikt en ze komen als brave honden naar het afgelegen eilandje voor de Australische kust, waar zij al die tijd als kluizenaar heeft geleefd.

Schwind en Grundlach hebben vooral aandacht voor het schilderij en de vraag waarom zij Irene niet wisten te behouden. De advocaat daarentegen, wiens vrouw een aantal jaren terug is verongelukt, is de enige met aandacht voor Irene zelf. Hij probeert haar gedurende de korte periode die ze samen kunnen doorbrengen opnieuw te doorgronden. In deze tweede helft van het boek is Schlink op zijn best, met een mooie, ingetogen vertelstijl en het portretteren van twee van elkaar vervreemde mensen.

De vrouw
Die vertelstijl  is wat de roman uiteindelijk tot aardig leesvoer maakt, want van de plot moet De vrouw op de trap het niet hebben. Schlink diept Irenes karakter slechts weinig uit; met name haar zelfzuchtigheid blijft overeind in haar eendimensionale karakter. Dat maakt het moeilijk te verkroppen dat iedereen aan haar voeten ligt. Bovendien ligt het volledig buiten het karakter van advocaat dat hij Irene helpt met het stelen van het schilderij en getuigt het van een ongelooflijke naïviteit als hij denkt dat Irene er daarna met hem vandoor zal gaan. Zelfs blinde liefde maakt die keuze onwaarschijnlijk. Dat Schlink daarbij Irene na haar verhuizing naar Australië als achternaam ‘Adler’ meegeeft, zoals de vrouw uit de verhalen over Sherlock Holmes, getuigt van een hoogmoed die niet gerechtvaardigd is.

Alles is moeilijk en vergezocht in deze roman: de vreemde vierhoeks-verhouding van de betrokken personen, de stugheid van Irene, het geforceerde weerzien na al die jaren. Schlink bezit niet voldoende vertelkunst om alle clichés aaneen te smeden tot een geloofwaardig geheel.

Poppenhuizen waren populair onder de rijken in de 17^e eeuw, niet alleen omdat vrouwen met de huizen konden leren hoe zij een goed huishouden moesten leiden, maar vooral als statussymbool. Op een van deze huizen baseerde Jessie Burton haar debuutroman: dat van Petronella Oortman, een van de pronkstukken van het Rijksmuseum en een exacte replica van het huis van de echte ‘Nella’. Die spendeerde negentien jaar om het huis in te richten met dure pronkstukjes van overal ter wereld. De 32-jarige Burton koos er echter voor het verhaal wat te versnellen. Zij omschreef haar boek zelf als ‘feministische Gouden Eeuw-fictie’.

Assepoesters en boze stiefmoeders
Zoals menig 18-jarige droomt Nella van de ware liefde wanneer ze wordt uitgehuwelijkt aan een koopman van twee keer haar leeftijd, maar daarin wordt ze al snel teleurgesteld. Hoewel Johannes het prima vindt om handenvol geld aan haar te spenderen en haar onder andere het monstrueuze poppenhuis cadeau doet, laat hij haar in emotioneel opzicht in de steek. Hij deelt het huwelijksbed niet – vanwege voorkeuren die al snel duidelijk worden – en lijkt verder ook zijn best te doen zo min mogelijk woorden met zijn jonge bruid te wisselen.

De andere leden van het huis zijn ook al weinig toeschietelijk; de twee bedienden, Cordelia en de negroïde Otto, zijn vriendelijk genoeg, maar ze houden zich vooral bezig met poetsen en opruimen en heel weinig met hun nieuwe vrouw des huizes. Nella is dat dan ook alleen maar in naam. In werkelijkheid is het Maren, Johannes’ ongehuwde, stugge zuster, die de scepter zwaait. Aangezien Johannes veel op pad is, leidt Marens onvriendelijke houding er al snel toe dat Nella vereenzaamt. Zij zoekt verdrietig haar toevlucht tot het poppenhuis, waarvoor ze bij een miniatuurmaakster diverse ontwerpen bestelt. Tot haar verbazing stuurt zij inwoners voor het huis die laten zien dat ze veel meer over het huishouden weet dan Nella haar heeft verteld.

Amsterdam ademt
De Britse Burton slaagt er uitstekend in het zeventiende-eeuwse Amsterdam neer te zetten, ondanks dat ze maar tien dagen in de stad verbleef. De kennis die ze opdeed, vulde ze aan met een bibliografie ‘zo lang als haar arm’. Zo goed als ze is in het neerzetten van die achtergrond, zozeer laten haar personages nog te wensen over. De hoofdfiguren blijven eendimensionaal en weinig sympathiek; van Johannes – die steeds weer het huis uitvlucht – tot Maren die het gehele huishouden alle pleziertjes ontzegt, tot Nella die onmachtig toenadering probeert te zoeken tot haar huisgenoten. De feministische noot is dat Nella na verloop van tijd in haar eentje op pad gaat Amsterdam in, op zoek naar de mysterieuze miniaturist, een verhaallijn die buitengewoon onbevredigend wordt afgerond. Daarbij probeert Burton wat al teveel controversiële onderwerpen te tackelen in haar 368 pagina’s.  Deze zijn met homoseksualiteit, feminisme en racisme snel gevuld, en dat alleen bij de gratie van de buitengewoon accepterende houding van haar hoofdrolspelers.

Na een hele serie interviews en optredens, is ondertussen de grootste hype overgetrokken en is Burton alweer met haar volgende roman bezig, over de Spaanse burgeroorlog in de jaren dertig van de vorige eeuw. Wanneer ze haar talent voor sfeerbeschrijvingen vasthoudt en als haar karakterontwikkeling verder rijpt, heeft ze een mooie en lange carrière voor zich.