Film / Films

Ondanks slecht kapsel en uitpuilende buik geen prijzen

recensie: Gold

In Gold willen twee schavuiten de wereld bij de neus nemen. Met geld van sponsors gaan ze naar Indonesië om een goudader te vinden. Er werken veel arbeiders in de goudindustrie die dromen over een miljoenenvondst, maar in het vinden van een ader die een fortuin oplevert slaagt vrijwel niemand. Kennie Wells (Matthew McConaughey) is een harde werker en droomt van rijkdom. Maar, zal Wells slagen waar anderen falen?

McConaughey en regisseur Stephen Gaghan wilden Gold op locatie filmen. Ze trokken naar Thailand om tijdens de moesson beelden te schieten. Het kamp van de gouddelvers werd in de bergen ingericht, waarna de regen dagelijks met bakken uit de lucht kwam. Thailand bleek gemakkelijk voor Indonesië te kunnen doorgaan. Na het draaien van een scène was er slechts een droge handdoek en geen luxueuze camper. De ontberingen die Wells moet doorstaan bij zijn zoektocht naar goud zijn echt.

Afzichtelijk kapsel

McConaughey liet zich een afzichtelijk kapsel aanmeten en groeide zo’n vijfentwintig kilo om een uitpuilende buik mee te kunnen torsen. Na Dallas Buyers Club wilde de succesvolle acteur opnieuw een grootse rol neerzetten. Als kenner van de lokale gebruiken werd Edgar Ramirez gevonden. Hij speelt de rol van Michael Acosta, de geoloog die de gebruiken in de wereld van gouddelvers in Indonesië kent, overtuigend. Wells en zijn kompaan trekken samen de jungle in en gebruiken het geld van de sponsors voor een risicovolle tocht.

Iggy Pop

Gold is een goed gespeelde, wat voorspelbare avonturenfilm. In de trailer van bijna twee minuten zijn alle hoogtepunten uit de honderdeenentwintig minuten durende film te vinden. De vijfentwintig extra kilo’s en het afzichtelijke kapsel van McConaughey maken in Gold weinig indruk. De haardracht en de puilende buik doen vooral denken aan Christian Bale in American Hustler. De film heeft verder wat opmerkelijke bijzonderheden. Iggy Pop kreeg voor titelsong Gold zijn eerste Oscarnominatie. Hij nam het nummer op met Danger Mouse. De soundtrack, die zeer de moeite waar is, bevat verder tracks van Television, Pixies, Orange Juice en New. Verder zijn er wat veteranen in bijrollen te zien. Zo zeg Craig T. Nelson de vader van Wells geloofwaardig neer en speelt Stacey Keach een industrieel waarbij de gouden tanden van het filmdoek blikkeren. Het zijn leuke details in een film die verder vooral amusement opleveren. Gold passeerde overigens grotendeels de filmprijzen. Het is een vaardig gemaakte film maar ook niet meer dan dat.

Film / Films

Onmogelijke liefde in naoorlogs Duitsland

recensie: Frantz

Na de Eerste Wereldoorlog bloeit er een onmogelijk liefde op tussen de Duitse Anna en de Franse Adrien. Franc̜ois Ozons Frantz is een klassieke vertelling in zwart-wit, maar helaas niet meer dan dat.

1919. De Eerste Wereldoorlog heeft diepe wonden geslagen in het Duitse dorp waar Anna (Paula Beer) woont. Elke dag bezoekt ze het graf van haar verloofde Frantz, gesneuveld aan het Franse front. Maar op een dag is zij niet meer de enige. Een jonge Fransman genaamd Adrien (Pierre Niney) is vanuit zijn thuisland overgekomen om zijn respect te betuigen aan de familie van de gestorven soldaat. Het duurt niet lang voordat Anna en Adrien zich tot elkaar aangetrokken beginnen te voelen. Maar, zijn komst zorgt voor spanningen in het dorp. En in hoeverre zijn de verhalen die hij over Frantz vertelt wel waar?

Onmogelijke liefde

Franc̜ois Ozons Frantz is een klassiek verhaal over onmogelijke liefde. De Duitse Anna kan zich maar moeilijk aan haar gevoelens voor Fransman Adrien overgeven in haar haatdragende woonplaats. Adriens oorlogsdaden vormen ondertussen een groot obstakel voor zijn groter wordende liefde. Interessant is dat Ozon er, tegen het cliché in, voor kiest om Anna tot actieve speler van de twee te maken. Na hun eerste afscheid is zij degene die hem probeert te veroveren, niet andersom. Dat maakt Frantz een verrassender liefdesverhaal dan je op het eerste gezicht zou vermoeden.

Verrassend is ook Ozons keuze om de film in zwart-wit op te nemen. Dat schept aanvankelijk een interessant sfeerbeeld, maar verhult niet dat de cinematografie verder aan de gewone kant is. Zijn keuze om op gelukzaligere momenten over te schakelen naar kleur doet wat kitscherig aan. Het dient zijn doel, maar erg geïnspireerd kan dat stijlmiddel helaas niet genoemd worden.

Zelfverwijt

Het meer dan degelijke plot, dat naarmate de film vordert nog enkele verrassende wendingen krijgt, zorgt er voor dat de film toch de hele speelduur lang weet te boeien. De geëmotioneerde, zelfverwijtende toespraak van Frantz vader (Ernst Stötzner) over zijn eigen rol in de gruwelijke gevolgen van de oorlog, vormt daarin een absoluut hoogtepunt. Het is dan ook bijna jammer dat Frantz zo leunt op de relatie tussen Anna en Adrien, en zo weinig oog heeft voor hun omgeving. De interessantste personages en vraagstukken liggen namelijk precies daar. Als liefdesverhaal is de film echter geslaagd. Het is alleen jammer dat Ozon er niet meer van heeft gemaakt.

capote_alle_verhalen
Boeken / Fictie

Ambitieuze storyteller

recensie: Truman Capote - Alle verhalen
capote_alle_verhalen

Het was zijn meest geliefde genre. Meer nog dan van de roman (Breakfast at Tiffany’s) of van de journalistieke fictie (In Cold Blood) hield Truman Capote van het schrijven van korte verhalen. Deze verzamelde hoogstandjes zijn nu gebundeld in Alle verhalen.

Een jonge man ligt op bed in een warme hotelkamer en kijkt naar de draaiende ventilator aan het plafond. ‘Luister, de ventilator, draaiende raderen van gefluister, hij zei dat jij hebt gezegd dat zij hebben gezegd dat wij hebben gezegd, almaar in het rond, traag en snel (…)’. De man is op de vlucht geslagen, weg uit het door roddel en achterklap beheerste New York, naar het oververhitte New Orleans. In NYC heeft hij veel mensen tegen zich in het harnas gejaagd en door zijn ongegeneerde egocentrisme is hij in korte tijd alles kwijtgeraakt.

Het lijkt alsof Truman Capote (1924-1984) een blik in de toekomst wierp bij het schrijven van het verhaal ‘Sluit een laatste deur’ (1947). Zijn latere leven in de New Yorkse jetset bestond voornamelijk uit cocktailparty’s en vileine onderonsjes met beroemdheden, terwijl zijn jeugd in het diepe Zuiden van de Verenigde Staten altijd is blijven sluimeren in zijn gedreven pen en zijn weggestopte verlangens. Twee aspecten die in deze verhalen tevoorschijn komen: de schurende relaties tussen uiteenlopende types mensen én de zinderende, haast surreële atmosfeer van downsouth Alabama.

Miss Bobbit wordt overreden

Het grootste genoegen van deze eenentwintig verhalen is telkens aan het begin te beleven. De manier waarop Capote een verhaal aanvangt, hoe hij de lezer op directe of indirecte wijze een nieuwe situatie binnenloodst, is ongeëvenaard. Hij valt midden in een dialoog, opent met een gedachtenstroom of beschrijft een fraaie scène als: ‘Een wolk op weg naar het zuiden schoof voor de zon en een donkere vlek, een eiland van schaduw, kroop over het land, en gleed over de heuvelrug’. Dan volgt een ontmoeting met personages die meestal voortkomt uit een vreemde wending in het verloop van de beschrijving. Het is prikkelend, het verhaal dringt zich op en de lezer is volledig ingepakt.

In ‘Kinderen op hun verjaardag’ wordt de tienjarige Miss Bobbit opgevoerd met de openingsregel: ‘Gistermiddag heeft de bus van zes uur Miss Bobbit overreden’. Een glasheldere introductie voor een verhaal dat niet ingaat op het ongeluk, maar verder slingert als een jeugdherinnering vol grotemensendingen als verliefdheid, verantwoordelijkheid, betovering en bedrog. De broeierige sferen, waardoor de lezer de opening allang vergeten is, worden op ruwe wijze ongedaan gemaakt door de afsluitende regel: ‘Toen werd ze door de bus van zes uur overreden’. Een verhaal als een meeslepend avontuur, terwijl het drama vanaf het begin aanwezig is.

Nicht Sook is de spil

Een aantal verhalen verwijst letterlijk naar Capotes jeugd in Alabama. Door zijn gescheiden ouders ondergebracht bij familie, groeit hij op in de bekrompen wereld van het nog altijd gesegregeerde Zuiden. In het al eerder gepubliceerde ‘Een kerstherinnering’ schrijft hij over de kerstviering die hij (als hoofdpersonage ‘Buddy’) met zijn oude achternicht Sook beleeft. Sook is zijn opvoeder, steun en toeverlaat en de spil in zijn jonge leven. Ook in het hartverscheurende ‘Kerst in New Orleans’ treedt ze op als veilige thuishaven voor de ontredderde Buddy. Als hij de feestdagen verplicht doorbrengt bij zijn vader is hij diep ongelukkig en wordt tot overmaat van ramp beroofd van zijn kerstman-illusie. Terug naar Sook, dat is het enige wat rust brengt in zijn verwarde hoofd.

Alle verhalen is chronologisch samengesteld – een gouden greep van de uitgever – zodat de lezer ruim zicht krijgt op de ontwikkeling van de schrijver. Voor Capote waren deze verhalen beslist geen vingeroefening voor het grotere werk; hij hield van het genre en probeerde telkens weer nieuwe ideeën uit. Die ambitie is voelbaar op iedere bladzijde in deze bundel: de zoekende blik vol experimenteerdrift en gewaagde uitstapjes, de bijzondere detailbeschrijvingen en ijzersterke dialogen. Eenentwintig verhalen als mijlpaal in de wereldliteratuur.

Theater / Voorstelling

Nooit uit de maat

recensie: Noord Nederlands Toneel - Carrousel

Op het vriendelijk klinkende deuntje van Dancing Queen draaien de acteurs zich warm. Of zijn ze al begonnen? De teller staat op 30 dagen, het haar is vet en de uitputting is van de gezichten af te lezen.

Alsof premières al niet spannend genoeg zijn, is Carrousel de eerste voorstelling van het “nieuwe” NNT. Guy Weizman was de gedroomde opvolger van oud artistiek leider Ola Mafaalani, maar heeft nu grote schoenen te vullen. Twee jaar eerder maakte Weizman zijn regiedebuut bij het NNT met De Twaalf Gezworenen. Nu neemt hij wederom een film als uitgangspunt; Sydney Pollack’s verfilming van het boek They Shoot Horses Don’t They. Van huis uit choreograaf, onderwerpt Weizman zijn acteurs onmiddellijk aan de uitputtende fysieke discipline; in een dansmarathon.

Tot het einde

Het is de survival of the fittest, van de 200 paren zijn er nog vijf over. “Watch those knees,” want als de knieën de grond raken, ligt het koppel uit het spel. Als gladiatoren gaan de koppels door tot het laatste danspaar. De ceremoniemeester (Igor Podsiadly) ziet eruit als een meedogenloze carnivoor gekleed in zijn bontjas met cowboyhoed. Met een sadistische glimlach en een toch aanstekelijke enthousiasme brengt hij heel het publiek tot een warm daverend applaus. Een ding is duidelijk; wij komen hier om vermaakt te worden. Het geknisper van de uitgedeelde popcorn in de zaal wordt overstemd door het droge gelach van de lachband.

Onder de haastige cadans van de muziek van Asko Schönberg’s K[h]AOS knallen we de voorstelling in. Dagen en animaties vliegen voorbij en in de halfronde arena beginnen de koppels aan hun dertigste dag. Strak bewegend op de eeuwig tikkende teller blijft Carrousel strak in de maat van de muziek. Zonder stil te staan, wisselt elk danspaar netjes de scène af. We draaien van dialoog naar dialoog en dromen en problemen worden uitgesproken.

Gelukkig zitten er in die strakke choreografie momenten van speelsheid. Een fout ingezette dansbeweging van Veerle van Overloop wordt komisch terecht gewezen. Bram van der Heijden heeft onmiddellijk de lachers op zijn hand wanneer hij onnozel grinnikend het publiek in kijkt. Echter, dat lachen vergaat het publiek wanneer Van der Heijden dolblij een onthoofdingsfilmpje beschrijft; een nogal geforceerde poging tot actualiteit. Terwijl de personages eeuwig ronddraaien in duizelingwekkende pseudofilosofische gesprekken, doorbreekt Podsiadly het voorspelbare. “Fuck the poetry! We willen geen poëzie, we willen nederlaag. 1234 Changez”! Zo dirigeert hij iedere scène strak naar de volgende.

Worden we gezien?

De één danst om niet vergeten te worden, de ander juist om te vergeten, maar iedereen wil vooral gezien worden. Weizman wil vooral dat álles gezien wordt en laat de kijker geen moment in het ongewisse. Zoals wanneer de danseres met haar overduidelijk dikke buik er voor de zekerheid nog even naar wijst, wanneer ze praat over het leven erin. Binnen no time liggen in Carrousel alle problemen op tafel. Bij aanvang legt Podsiadly de thematiek voor ons al even haarfijn uit: “Waarom willen jullie hiernaar kijken?” Het lijkt een poging tot confrontatie, maar de behoefte alles uit te leggen laat het publiek nog net iets meer ontspannen wegzakken in het veilige donker van het auditorium.

Zoals Van der Heijden zegt: “Als iedereen ziet blijft niets verborgen.” Zo is Carrousel juist sterk als Weizman laat zien en stopt met uitleggen. In de eindrace dansen de spelers zich te midden van duizelingwekkende Visuals al maar sneller naar de uitputting. Onder het hysterische enthousiasme van spreekstalmeester Podsiadly blijft het publiek klappen, maar klinkt daar langzaam een vertwijfeling in door. Het applaus verstomt en we blijven staren, uitgeput kijkend naar de klok blijven de dansers bewegen. Waarom weten ze al lang niet meer, wat er te winnen valt doet er niet toe en wie er gaat winnen evenmin. De dansers blijven dansen, en wij, wij kijken toch wel. Maar waarom?

uitgelichte afbeelding van man op skateboard bij recensie over 'Weet je wel wie ik ben?' van Ari Turunen
Boeken / Non-fictie

Zie mij!

recensie: Ari Turunen – Weet je wel wie ik ben?
uitgelichte afbeelding van man op skateboard bij recensie over 'Weet je wel wie ik ben?' van Ari Turunen

In Weet je wel wie ik ben? verdiept Ari Turunen zich in de geschiedenis van de arrogantie. Door de eeuwen heen heeft arrogantie geleid tot oorlogen en rampen. Een uiteenzetting van een overbodige emotie waar iedereen weleens last van heeft.

De Finse schrijver en socioloog Ari Turunen staat bekend om zijn artikelen over de menselijke gewoonten. In zijn nieuwste boek Weet je wel wie ik ben? onderzoekt hij een veel voorkomende emotie: de arrogantie. Turunen laat zien wat arrogantie is, hoe ze kan ontstaan en welke desastreuze gevolgen ze kan hebben.

Arrogantie en leiderschap

Arrogantie is van alle tijden. Het gevoel beter en belangrijker te zijn dan anderen heeft verscheidene leiders uit de wereldgeschiedenis de kop gekost. Zo zei Napoleon in 1811: ‘Nog drie jaar en dan ben ik heer en meester van het universum.’ Niet lang daarna ging hij voorgoed in ballingschap op Sint-Helena. Heer en meester van het universum is hij nooit geworden.

De Engelse koning Jan zonder Land hielp Engeland door zijn arrogante karakter de verdoemenis in. Hij was machtsbelust en vertrouwde niemand. Hij werd er zelfs van verdacht achter de moord op de zoon van zijn broer te zitten. Uiteindelijk werd Jan door opstandige baronnen afgezet en verloor hij zijn macht en aanzien.

Turunen geeft nog veel meer voorbeelden die we allemaal kennen uit de geschiedenis, zoals de val van het Romeinse Rijk, Zonnekoning Lodewijk XIV en Stalin. Deze gebeurtenissen en personen lijken meer beïnvloed te zijn door arrogantie dan doorgaans door historici verteld wordt. Zo laat Turunen je op een ongewone en vaak humoristische manier kijken naar onze geschiedenis en naar onszelf. Doordat de schrijver zó veel voorbeelden geeft wordt het boek hier en daar wel wat langdradig. Het verhaal lijkt soms één grote opsomming te zijn van voorbeelden van arrogant gedrag. Wat wellicht wel weer treffend laat zien hoe universeel deze emotie is.

Arrogantie in het heden

De moderne westerse maatschappij moedigt arrogantie aan. Door het individualisme en de steeds grotere competitiedrang zijn we elkaars concurrenten op weg naar succes en macht. ‘Nationaal en persoonlijk concurrentievermogen is de mantra van de 21e eeuw geworden.’ Volgens Turunen leidt deze drang tot competitie tot arrogantie en jaloezie. We zijn jaloers op de mensen die meer hebben bereikt en kijken arrogant neer op de mensen die lager staan op de sociale ladder.

Oppassen dus, want we hebben gezien waartoe arrogantie kan leiden!  Ondanks dat Weet je wel wie ik ben? vooral vermakelijk en grappig is, laat Turunen zien hoe we arrogant gedrag kunnen voorkomen. Zo moeten we onszelf niet steeds vergelijken met anderen of streven naar erkenning. Iemand die niet arrogant wil worden zal regelmatig met kritische blik in de spiegel moeten kijken, om te blijven zien dat hij een mens is als alle anderen. Ruimte voor meningen en kritiek zijn noodzakelijk om arrogantie te voorkomen.

Deze oplossingen zijn ietwat voor de hand liggend. De lezer die echt wil weten hoe die vervelende emotie voorkomen kan worden zal door deze karige handleiding van Turunen niet bevredigd worden.

De kunst van de nederigheid

Het hele boek lijkt één grote opsomming van momenten waarop iemand met arrogante gevoelens zijn hoofd niet langer gebruikt en er een rotzooi van maakt. In het laatste hoofdstuk laat Turunen zien dat het – gelukkig – wel anders kán. De Italiaanse familie de’ Medici uit het Florence van de vijftiende eeuw geldt als voorbeeld van machtige mensen met veel aanzien, die zich desondanks niet lieten leiden door arrogantie en minachting. Met grote interesse voor wetenschap, kunst en literatuur bestuurden zij met open handelsgeest de stad. Daarbij altijd in gesprek met anderen en reflecterend op zichzelf. Deze kunst van de nederigheid heeft de familie de’ Medici veel opgeleverd, méér dan een arrogante houding gedaan zou hebben.

Het Nederland van de Gouden Eeuw krijgt van Turunen ook een eervolle vermelding, als handelsland dat bekend stond om zijn tolerantie en openheid naar andere ideeën en culturen. De Nederlanders van destijds waren niet arrogant omdat ze in zo’n tolerant land leefden waar ze trots op waren. Vandaag de dag zijn veel nationalistisch gezinde Nederlanders misschien wel zó trots op hun tolerante land, dat het niet meer zo tolerant ís. Trotse Nederlanders zouden nog wel eens neer kunnen gaan kijken op mensen met andere ideeën en gebruiken. Trots kan makkelijk omslaan in arrogantie,  dus wees gewaarschuwd!

Theater / Voorstelling

Een zinderende sensatie?

recensie: A Chorus Line

Zeventien auditanten, acht rollen. A Chorus Line volgt een groep dansers bij hun auditie voor een plek als achtergronddanser en geeft een inkijkje in het hectische leven van de dansers.

Maar liefst vijftien jaar lang speelde A Chorus Line vanaf midden jaren ’70 op Broadway, in 2006 werd de musical daar weer voor langere tijd opgevoerd en in 2001 werd de musical door Joop van den Ende naar Nederland gehaald. Vijftien jaar later brengt Dommelgraaf & Cornelissen Entertainment deze musicalklassieker terug in de Nederlandse theaters.

Een volwaardige musical

De dansers moeten zich tijdens de auditie uitgebreid voorstellen, iets wat ze niet gewend zijn. Ze moeten vertellen over hun drijfveren en krijgen vragen als: “wat als je nooit meer kan dansen?” Al snel worden er persoonlijke verhalen verteld, zo vertelt Paul over het seksueel misbruik uit zijn jeugd en zingt Val over hoe lelijk ze vroeger was. Deze verhalen zorgen ervoor dat de audities intiemer worden en ze laten zien dat de dansers ook maar gewoon mensen zijn.

In A Chorus Line staat dans centraal, maar ook de andere musicaldisciplines (zang en acteren) zijn van goede kwaliteit, met name de samenzang is erg mooi. De vertolking van het iconische nummer ‘What I did for love’, met veel samenzang, maakt de musical helemaal af. In het Nederlands wordt dat ‘Het had heel m’n hart’, een mooie vertaling van Coot van Doesburgh, waarin de dansers zingen wat zij ervoor over hebben om te kunnen dansen.

De musical heeft een sterke cast, die een persoonlijke invulling geeft aan de personages waardoor de dansers meer zijn dan één bepaald stereotype. Bettina Holwerda Bakkum laat bijvoorbeeld ook de kwetsbare kant van de arrogante Sheila zien.

Twee rollen die opvallen zijn danseres Cassie en regisseur Zach, die een relatie hebben gehad. Cassie (deze voorstelling gespeeld door Esther van Boxtel, de alternate voor zowel de rol van Sheila als Cassie) is een gevallen ster die geen solo’s meer kan krijgen en daarom auditie doet als achtergronddanseres, hiermee is Zach (Edwin Jonker) niet blij. Zach vindt dat Cassie niet thuis hoort tussen de achtergronddanseressen, want ze valt te veel op. Esther vertolkt deze rol goed, want ze weet inderdaad op te vallen te midden van de zeventien andere dansers. De spanning tussen Zach en Cassie mondt uit in een confrontatie, waarin Cassie een prachtige solo danst.

Tweede akte maakt de musical

De vaart komt er pas in de tweede akte van de musical goed in. In de eerste helft is te veel aandacht besteed aan het voorstellen van de dansers, die statisch op één rij bleven staan. Het voorstellen is essentieel voor de musical, maar duurde zo lang dat het bijna begon te vervelen. De tweede akte is veel dynamischer: de acteurs blijven niet op één rij staan, dansen vaker en er zijn meer persoonlijke ontwikkelingen tussen spelers. Ook de confrontatie tussen Zach en Cassie zorgt voor meer spanning in de voorstelling. De vraag wie de rollen gaan krijgen komt in deze helft meer centraal te staan wat de spanning ook opvoert.

‘Een zinderende sensatie’ zoals de dansers zingen, is de show niet echt. Het begin mist vaart en de spanning rondom de vraag wie welke rol krijgt, wordt niet opgebouwd. Wel geeft de avond een mooi inkijkje in het leven van dansers, ondersteund door mooie samenzang en dans van hoge kwaliteit. De musicalliefhebber moet deze klassieker gezien hebben en het is ook zeker een aanrader voor de dansliefhebber.

Film / Films

Kong is in 2017 voorspelbaar en slechts amusement

recensie: Kong: Skull Island

In 1976 mocht Jessica Lange in de handpalm van een van de poten van Kong zitten. De blondine ontroerde de grote aap, die halsoverkop verliefd werd op de jonge vrouw. Het dier werd van een verlaten eiland naar New York gehaald en sloeg de stad aan gruzelementen. Lange probeert de aap tevergeefs te redden. In de rol van actrice Dwan is ze lang de vertrouwelinge van King Kong, die te pletter slaat na een val van het World Trade Center. Voor Kong: Skull Island werd er gezocht naar een actrice die ‘het beest’ kon verleiden.

In Kong: Skull Island staat na ongeveer een minuut Kong levensgroot in beeld. Er is geen verrassing, geen suspense en geen opgebouwde spanning. Het dier is veel meer dan levensgroot en leeft als een koning op het wonderlijke eiland, dat nog niet is betreden door de mens. In 1973 stuurt een geheime organisatie een expeditie op pad om een mysterieuze diersoort op te sporen. De fotografe van het team is niet blond, maar wel aantrekkelijk. Op Skull Island treft ze dieren aan die onbekend zijn, angst aanjagen en ontembaar lijken. Binnen de groep soldaten en wetenschappers ontstaat een tweespalt. Een deel van de werkers wil ontsnappen, een ander deel gaat de strijd aan met de aap.

Suspense

De eerste versie van King Kong verscheen in 1933. Bij latere films over de grote aap werd het verhaal geactualiseerd, maar was er altijd een rol voor de vrouw die het dier verleidde. Echt spannend was het verhaal verder niet, maar het duurde even voor het publiek mocht zien hoe groot Kong was. De vrouw werd niet vermoord en aan het einde van de film ging de aap dood. King Kong was voorspelbaar en vooral leuk vanwege de speciale effecten. Kong: Skull Island verschilt niet heel veel van vroegere versies, maar heeft zelfs niet de suspense van een onbekend dier.

Kwaad

De avonturen van de Amerikaanse expeditie kosten nogal wat mensenlevens. De strijd met Kong en de andere roofdieren is hard en dodelijk. De legerexpeditie heeft de beschikking over veel wapens en helikopters. De kogels lijken de dieren geen kwaad te doen en de vliegmachines worden met gemak uit de lucht geplukt. Keer op keer is er een confrontatie die in veel gevallen door de roofdieren wordt gewonnen. De leden van de expeditie kunnen zich redden door met een boot over een rivier de enige uitweg te zoeken. Of de mensen de weg zullen vinden is een deel van de zeer magere plot. Wat betreft het einde van het verhaal is er ook nauwelijks sprake van spanning. Zo goed als alle verhaalwendingen zijn voorspelbaar.

Spanning

Kong: Skull Island is een avonturenfilm met veel monsters en actie. De makers van de film hebben echter geen moment de wens gehad de toeschouwer in spanning te houden. De gevechten tussen mens en dier zijn hard en fraai in beeld gebracht, maar er is geen moment onduidelijkheid over de afloop.

Origineel

Kong: Skull Island is amusement. Niet meer en niet minder. Er is weinig tijd gaan zitten in het schrijven van een origineel verhaal, er zal geen Oscar zijn voor de special effects. Van de twee sterren die 8Weekly eraan geeft is er een voor de aap en een voor Brie Larson als blondine.

Theater / Voorstelling

Ondanks mooie vorm een lange zit

recensie: De Toneelmakerij – Lear (15+)

King Lear van William Shakespeare, in de versie van De Toneelmakerij kortweg Lear, is een stuk dat gaat over machtige, maar domme vaders en miskende en toch liefhebbende loyale kinderen. Een prima idee om daar een jeugdvoorstelling van te maken. Maar al heeft Lear een interessante opzet, boeiend of ontroerend wil de voorstelling niet worden.

Lear is een oude vermoeide koning die klaar is met regeren en het land wil verdelen onder zijn drie dochters. Degene die hem het vurigst haar liefde kan verklaren – lees: het beste stroop om de mond kan smeren – krijgt het grootste deel. Jongste dochter Cordelia, zijn oogappel, is daar niet toe in staat. Zij is te eerlijk en wordt door een woedende Lear onterfd. Vervolgens blijkt natuurlijk dat zijn andere twee dochters, die wel goed kunnen vleien, totaal onbetrouwbaar zijn en zo gauw mogelijk van hun vader af willen. Daarnaast is er het verhaal van de hertog van Gloster, een hoveling van Lear, die zich zand in de ogen laat strooien door zijn gemene bastaardzoon Edmond en daardoor zijn goede zoon Edgar wegstuurt. Beide verstoten kinderen, Cordelia en Edgar, vermommen zich en blijven voor hun vaders zorgen. Kent, een edelman aan het hof van Lear, wordt weggestuurd omdat hij Cordelia verdedigt. Ook hij vermomt zich en kan op die manier Lear trouw blijven.

Nar

In King Lear trouwt Cordelia met de koning van Frankrijk en komt ze uiteindelijk haar vader te hulp. In de versie van regisseur Liesbeth Coltof vermomt ze zich als de nar, een fraaie vondst. Nu kan ze niet alleen bij haar vader blijven, ze geeft de nar, een belangrijk personage dat in het oorspronkelijke verhaal enigszins uit de lucht komt vallen, een reden van bestaan. Maar het betekent ook dat de drie meest liefhebbende personages in dit verhaal niet zonder vermomming door het leven kunnen gaan. Is dat niet een deprimerende boodschap voor de kids? Of juist een hart onder de riem? Als je iets wilt, is er altijd een oplossing te vinden.

De tekst van Shakespeare is door Coltof prachtig bewerkt. De kostuums zijn uitbundig en oogstrelend mooi. Aanvankelijk trekken een paar acteurs de meeste aandacht: Jesse Mensah als de puberachtige Edgar, Myrthe Huber als de pittige middelste dochter Regan en Tjebbo Gerritsma als de geestige trouwe Kent. Maar naarmate het stuk vordert en de tragiek toeneemt, is het moeilijk geboeid te blijven.

Fake news

Bij aanvang, als je de leugenachtige verklaringen hoort en Lear en Gloster een dik bord voor hun kop blijken te hebben, komen er onwillekeurig associaties met de Nederlandse verkiezingen boven of de over fake news brallende Amerikaanse president. Maar als het verhaal persoonlijker wordt en de levens van Lear en Gloster triester, blijkt dat de kwaliteit van het vertoonde spel te kort schiet om geloofwaardig te zijn en te kunnen boeien. Shakespeare schrijft prachtig, maar hij vraagt veel van zijn vertolkers. Als het acteren vlak blijft en er gepushed moet worden om heftige emoties te tonen, wordt zijn tekst snel saai of larmoyant. Helaas is dat bij deze voorstelling het geval, op een paar momenten van met name Lear na. Werken met videobeelden en een rijdende camera verandert daar niet echt iets aan.

Theater / Voorstelling

Ont-heemd is actueel en spannend theater

recensie: RCTH+ - Ont-heemd

In een tijd van de vluchtelingencrisis en een toenemende vijandigheid voor ‘de ander’ maakt het Rotterdamse RCTH+ een performance over ontheemding. In Ont-heemd ondervindt de toeschouwer aan den lijve hoe het is om uitgesloten te worden.

Het onlangs gefuseerde Rotterdams Centrum voor Theater en Theater Maatwerk hebben een gezamenlijke missie: het inzetten van theater om een stem te geven aan acteurs met een beperking. Theater als vrije ruimte waarin ‘de ander’ niet meer wordt uitgesloten, maar onderdeel uitmaakt van een gemeenschap. In Ont-heemd laat een groep van zestig acteurs, met en zonder beperking, ons ervaren hoe het is om vervreemd te raken van de maatschappij en de zeggenschap over het eigen leven te verliezen.

Ontheemden in een industrieterrein.

De ontheemding begint bij de locatie. Regisseur Paul Röttger laat het veilige pluche van de theaterstoel achterwege en zet zijn performance in de koude, zwak belichte ruimtes van een fabriek. Bepakt met dekentjes worden we door verschillende hallen gejaagd, terwijl de performers met gezang en geschreeuw het terrein verkennen. Streng ogende bewakers met zaklampen houden de mensenmassa bijeen en begeleiden ons naar volgende ruimte. Even lijken we onze plek van bestemming te hebben bereikt en worden de eerste stoeltjes neergezet, maar dan klinkt het onverbiddelijke geluid van fluitjes: een thuisplek is nog niet gevonden.

Vernedering en hoop.

Uiteindelijk worden de dekentjes neergelegd in een hal en ontstaat er een kleine gemeenschap van ‘ontheemden’. De performers verkennen angstig de ruimte, proberen tevergeefs de gesloten deuren te openen en zijn genoodzaakt om in mensonwaardige omstandigheden een bestaan op te bouwen. Vernedering en hoop wisselen elkaar af. We zien hoe de ontheemden zich krampachtig proberen te wassen met niets meer dan een emmer en een washandje. Hoe de bewakers hen dwingen zich te ontkleden en nieuwe mensenstromen, inclusief kinderen, zich bij de groep aansluiten. Even worden de zorgen vergeten als een clown een act opvoert of de groep gezamenlijk een lied inzet. Een bos dat rechtstreeks uit Macbeth lijkt te komen, voert de mensen al zingend mee naar een hopelijk beter oord, maar dan wordt de droom ruw verstoord door de bewakers, die de groep terugsturen naar hun dekenkamp.

Grillige energie.

Een prettige ervaring is Ont-heemd niet, en dat is precies de kracht van deze performance. De toeschouwer bevindt zich letterlijk en figuurlijk op onbekend terrein en wordt geconfronteerd met de realiteit van mensen die geen houvast of thuisbasis hebben en als tweederangs burgers worden behandeld. Het verband met vluchtelingen is daarmee snel gelegd, maar Ont-heemd gaat even goed over het leven met een beperking en de onwil of het onvermogen van een samenleving om deze mensen voor vol aan te zien. De acteurs van RCTH+ beschikken over een continue alertheid die de performance een grillige energie geeft. Je weet nooit helemaal zeker waar de grens ligt tussen acteren en oprechtheid. Speelt de huilende vrouw naast me haar rol, of is ze oprecht ontroerd door de scène? Loopt haar buurvrouw weg omdat het haar verteld is, of omdat de spanning haar te veel wordt? Het levert ongemakkelijk, actueel, maar bovenal spannend theater op.

Ed_van_der_Elsken - Stedelijk Museum
Kunst / Expo binnenland

Ode aan Ed

recensie: Ed van der Elsken – De Verliefde Camera
Ed_van_der_Elsken - Stedelijk Museum

Het Stedelijk Museum maakt indruk met de uitgebreide overzichtstentoonstelling van het fotografisch en filmisch werk van Ed van der Elsken (1925 – 1990). De tentoonstelling toont de geestdrift van de fotograaf en zijn werk uit verschillende decennia komt dan ook uitbundig aan bod.

Ed van der Elsken, Vali Myers voor haar spiegel, Parijs (1953) Nederlands Fotomuseum / © Ed van der Elsken / Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

Van der Elsken stond bekend om zijn bijna agressieve manier van werken. Hij kon door de straten van Amsterdam slenteren, de jeugd in hun doen en laten volgend. Zijn blik was dan echter geheel niet willekeurig, want zodra zijn oog viel op een potentieel interessante scene voor zijn werk, kon hij volgens zijn bevriende collegafotograaf Gerrit Jan Wolffensperger zo tevoorschijn springen en roepen ‘Mag ik een foto van u maken?’. Van der Elsken was in zijn werk een zeer betrokken observant en hij hield ervan zijn objecten uit te dagen. Toch oordeelde hij in zijn werk niet over datgene wat hij vastlegde en dat maakt het nog steeds zo bijzonder – artistiek en historisch interessant. Het was Eds levensmissie om zijn tijd in beelden vast te leggen: ‘Ik maak blijvertjes. Mijn foto’s… die maak ik niet voor de aap z’n reet, dat moet een paar eeuwen meegaan.’

Fotoboeken

Van zijn fotografisch werk maakte Van der Elsken experimentele fotoboeken, die in zijn tijd niet altijd even goed ontvangen werden, of soms zelfs moeilijk te publiceren waren. Met zijn tweede vrouw Gerda van der Veen maakte hij begin jaren 60 van de vorige eeuw een wereldreis van 14 maanden door Afrika, Maleisië, Singapore, Hong Kong, Japan, Mexico en Noord-Amerika. Bij terugkomst in Amsterdam wilde echter niemand zijn werk uitgeven. Uiteindelijk werd het boek Sweet Life (1966) in Japan gedrukt in een Nederlandse, Engelse, Franse, Spaanse en Japanse editie. De liefde en fascinatie voor de streng traditionele maar toch moderne en rebelse manier van leven in de tweede helft van de twintigste eeuw, heeft ervoor gezorgd dat hij maar liefst 15 reizen maakte naar Japan. De beelden van deze reizen zijn gebundeld in zijn beeldschone boek De ontdekking van Japan (1988).

Amsterdam, Tokio en Parijs

van der elsken

Ed van der Elsken, Meisje in de metro, Tokio (1984) Nederlands Fotomuseum / © Ed van der Elsken / Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

De tentoonstelling in het oude Stedelijk is ingedeeld in drie grote ruimtes, ieder gewijd aan een stad: Amsterdam, Tokio en Parijs. Het oogt als een klassieke fototentoonstelling met prachtige, ingelijste zwart-witafdrukken. De donkere periode in Parijs, de demonstraties in Amsterdam en de fascinatie van de Magnum-fotograaf voor het leven in Japan komen mooi naar voren. Om deze ruimtes heen zijn kamers ingedeeld met zijn werkproces, geschreven brieven en zijn filmisch werk.De aanwezigheid van Van der Elsken is hier duidelijk voelbaar wat de tentoonstelling tot een levendig, krachtig geheel maakt. Ed van der Elsken maakte werk vanuit intrinsieke interesse voor menselijk gedrag en met de juiste combinatie van afstandelijke betrokkenheid, waardoor sprekende beelden zijn ontstaan, die gelukkig geen moralistische boodschap in zich dragen. Tot op de dag van vandaag, waait zijn werk als een frisse wind door het museum. De tentoonstelling laat overtuigend zien hoe ontzettend toegewijd de kunstenaar was aan zijn levenswerk. Het is een ware ode aan Ed.

De tentoonstelling reist na het Stedelijk Museum Amsterdam door naar Jeu de Paume Parijs en naar Fundación MAPFRE Madrid.