Film / Films

De chaos regeert

recensie: Lost in La Mancha

In een volmaakte, rechtvaardige wereld zou Lost in La Mancha nooit zijn opgevallen. De ‘making of’ van Terry Gilliams film The Man Who Killed Don Quixote zou een paar lovende woorden hebben opgeleverd in de dvd-recensies van die film, maar niet meer dan dat. Helaas leven we niet in een perfecte wereld. Don Quixote werd nooit voltooid, en Lost in La Mancha heeft wereldwijd faam verworven als document van een falende onderneming.

~

Op een goede dag in 1991 werd regisseur Terry Gilliam (Brazil, 12 Monkeys) wakker met het idee de klassieke roman Don Quichot te verfilmen. In de bija tien jaar die erop volgden werkte Gilliam aan het script, maakte ontwerpen, strikte acteurs Johnny Depp en Jean Rochefort voor de hoofdrollen en ging naar Europa om het benodigde budget bij elkaar te scharrelen. Na een lange periode van planning en voorbereiding konden de opnamen beginnen, maar overvliegende F16’s, donderbuien en de ziekte van de onvervangbare hoofdrolspeler Rochefort gooiden roet in het eten: na zes draaidagen werd de productie gestaakt.

Blijven lachen

Aan het begin van Lost in La Mancha, wanneer de filmmakers nog helemaal in beslag worden genomen door het naderende begin van productie, is voor de kijker al duidelijk dat er iets niet in de haak is. De gehuurde studio blijkt een ordinaire en zeer gehorige loods, contracten met belangrijke bijrolacteurs zijn nog niet getekend, en sterspeler Jean Rochefort krijgt daags voor hij zal afreizen naar de set pijn in zijn buik: een prostaatinfectie. Ondanks alle tegenslagen blijft Gilliam optimistisch; zijn kenmerkende lachje werkt aanstekelijk en zelfs in de meest penibele situaties blijft hij grappen maken. Toch is Lost in La Mancha een van de droevigste films die ik ken. Het is tragisch om een artiest van het kaliber Gilliam geveld te zien worden door steeds groter wordende problemen.

Aanklacht

~

Daarnaast is de film een subtiele aanklacht tegen het huidige Hollywoodsysteem, dat ervoor zorgt dat regisseurs als Gilliam naar onafhankelijke financiers in Europa moeten uitwijken om de films te kunnen maken die ze willen, met alle destastreuze gevolgen van dien. In de jaren 70 werden deze auteurs gekoesterd door de studio’s, wat meesterwerken opleverde als The French Connection, Paper Moon en de Godfather-films.

Sympathie

Lost in La Mancha biedt geen oplossing voor dit probleem, maar Terry Gilliam zegt in een bonus-interview op de dvd wel dat Hollywood meer sympathie voor hem heeft gekregen na het zien van de documentaire. Of dit zal resulteren in betere kansen voor de geplaagde regisseur is nog maar de vraag: in hetzelfde interview geeft hij toe dat hij het beste werkt als alles niet helemaal soepel loopt. Gilliams assistent-regisseur zegt het in de film zo: ‘Waar hij is, regeert de chaos.’ Gilliam leeft dus blijkbaar al in zijn perfecte wereld vol tegenslagen en catastrofes, hoe frustrerend dat voor zijn fans ook moge zijn.

Film / Films

Blanke visie op indianenverhalen

recensie: The Missing

Ron Howard maakt al enkele jaren een soort films die de bioscoopstoeltjes redelijk weet te vullen. Zijn films vertonen enkele overeenstemmige kenmerken: groots opgezet qua budget en acteurs, dramatische klassieke scores en vaak happy endings. Oftewel: uw typische Amerikaanse blockbuster. Enkele voorbeelden hiervan zijn A Beautiful Mind, Ransom, Apollo 13 en Far and Away. Ook The Missing past helemaal in dit plaatje, hoewel het niveau bij lange na niet zo hoog is als dat van Howards andere titels.

~

Het verhaal van The Missing concentreert zich rond Maggie Gilkeson (Cate Blanchett), een alleenstaande moeder van twee dochters, Lily en Dot, op de frontier in Amerika aan het einde van de 19e eeuw. Na een jarenlange afwezigheid komt haar inmiddels half tot indiaan getransformeerde vader (Tommy Lee Jones, die ook in de film Jones heet) op bezoek, maar Maggie moet niets van hem hebben. ‘Hij wilde vroeger geen vader zijn, dus ik wil nu geen dochter zijn,’ lijkt ze te denken. Dit keiharde principe gooit ze echter razendsnel (de volgende dag al!) overboord wanneer Lily door indianen wordt ontvoerd en ze pa mee op speurtocht neemt. Maggie, Jones en Dot gaan gedrieën op pad en er ontvouwt zich een race tegen de klok vol ecologische gevaren, wilde paardrijdritten en kwade en behulpzame indianen.

Beschamende rituelen

~

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Dances With Wolves is de manier waarop in The Missing aan de indianen gestalte wordt gegeven erg ongeloofwaardig. Voor de manier waarop ze Engels praten zou zelfs Hiawatha zich nog doodschamen en Tommy Lee Jones’ halve indianenimitatie, met bijbehorende magische rituelen, is beschamend. Het is duidelijk dat de film een blanke visie op de indianen is, geen authentieke. Hierdoor, en door het feit dat ongeloofwaardige toevalligheden en irritante voorspelbaarheden zich voortdurend afwisselen, gaat de film niet leven. Geen moment word je echt geraakt en geen seconde zit je echt in spanning over wat er met de oudste dochter zal gebeuren.

Flair

Eén van de schaarse hoogtepunten van The Missing is de kleine Jenna Boyd, die de rol van jongste dochter Dot op zich neemt. Deze 11-jarige jongedame, eerder ook al met Tommy Lee Jones te zien in William Friedkins The Hunted, speelt fris en overtuigend en geeft de film wat flair mee.

Geen must

Er staat een heel menu met extra’s op de DVD. De deleted scenes zijn niet echt de moeite van het bekijken waard, slechts één duurt langer dan een halve minuut. Er staan wel enkele grappige outtakes op, maar ook deze zijn niet enorm onderhoudend, net zoals de alternatieve eindes. Het interview met regisseur Howard, waarin hij niet alleen ingaat op de film maar ook op onderwerpen als ‘de western’ en ‘het filmproces’, is wel interessant maar al met al geeft het me toch het gevoel dat al die extra’s bedoeld zijn als compensatie voor het gebrek aan kwaliteit van de hoofdfilm. Kortom, deze DVD is zeker geen must. U kunt goed zonder.

Film / Achtergrond
special: Nederlands Filmfestival 2004

Tien dagen onder de sterren

Tien dagen lang ligt Utrecht onder de rode loper. Onder de slogan ’tien dagen onder de sterren’ ontkomt niemand aan de glitter van de filmwereld. Filmpremières, party’s, talkshows, de Gast van het Jaar en nog veel meer laten Utrecht bruisen. Het filmfestival is meer dan alleen maar een feestje met prijzen, waarvan het Gouden Kalf de allergrootste. De Nederlandse film is een van de meest populaire onderdelen van onze cultuur. Hieronder volgt een kleine selectie.

~

Simon

De lange speelfilm Simon van Eddy Terstall opent het Nederlands Filmfestival. Houd je zakdoek bij de hand want de film is nogal ontroerend. Centraal staat de onwaarschijnlijke vriendschap tussen de homofiele studentikoze Camiel (Marcel Hensema) en vrije jongen, hasjdealer en vrouwenversierder Simon (Cees Geel). Op vakantie in Thailand barst de bom onder de vriendschap. Wanneer ze elkaar na twaalf jaar weer ontmoeten, lijdt Simon aan aids. Simon geeft een overtuigend gespeeld en scherp tijdsbeeld via actuele zaken als drugsbeleid, homo-huwelijk en euthanasie. Met deze film dingt Nederland mee naar een Oscar voor de beste niet Engelstalige film.

One Night-stand: Bijlmer Odyssee

~

Het zal je maar gebeuren. Je raakt zo stapelverliefd dat je meteen het bed in duikt zonder elkaars naam te weten. Als je tijdens een adempauze wat te eten haalt, raak je hopeloos verdwaald in het labyrint van de Bijlmer. Otis (Egbert-Jan Weeber) weet niet eens haar naam en de flats zijn allemaal even grauw. Het televisiedrama geeft een rake schets van het nachtelijk leven in de zo verguisde buurt van Amsterdam. Net als vroeger bij een poppenkast krijg je soms de neiging om luidkeels te gaan roepen waar ze is.

Mans Genoeg

Voor deze documentaire zocht Frédérique Spigt diverse partners voor een duet. Van de rauwe stem van Gerard Jolink, de omfloerste stem van Liesbeth List en het gedrevene van Katja Schuurman. Rondom het thema vrede ontstaan de mooiste songs, maar de meeste liedjes gaan over de dood.

Verborgen gebreken

Ontroerende lange speelfilm over de 70-jarige Agnes en twee kinderen die door het noodlot bij elkaar komen. Geschreven naar het gelijknamige boek van Renate Dorrestein over familie, vertrouwen en geheimen. Prachtige natuuropnames worden afgewisseld met emotievolle momenten.

Cool

Uit angst voor rondvliegende bierblikjes, zoals tijdens Shouf-Shouf Habibi, weren sommige bioscopen deze film al bij voorbaat. Dat is jammer, want de veelbesproken film van Theo van Gogh toont in een steile en losse stijl het criminele milieu waarin Marokkaanse jongeren opgroeien. De dreigende sfeer van geweld en groepsdruk wordt versterkt door Nederlandse rapmuziek. ‘Houd je hoofd cool bij alles wat je doet.’ Met Katja Schuurman, Johnny de Mol en Lee Towers.

Ellis in Glamourland

~

Zin om rijk te worden? Volg dan de cursus ‘Hoe versier je een miljonair.’ Ellis (Linda de Mol) schrijft zich meteen in. Als alleenstaande moeder moet ze van een minimum rondkomen, terwijl haar man met zijn nieuwe vriendin het geld verbrast. Pieter Kramer maakte van dit gegeven een romantische komedie. Tijdens het Nederlands Filmfestival beleeft Ellis haar glamourpremière.

Paul Verhoeven

‘Waardering in omstredenheid.’ Onder deze door de jury gekozen titel presenteert Paul Verhoeven een collage van zijn films. Destijds vluchtte hij naar de Verenigde Staten door de negatieve recensies op zijn films als Spetters (1980). Toch scoorde hij de ene kaskraker na de andere. Turks fruit (1973) is met 3,3 miljoen kaartjes nog steeds de best bezochte Nederlandse speelfilm aller tijden. Maar ook: Wat zien ik? (2,35 miljoen kijkers); Keetje Tippel (1,82 miljoen) en Soldaat van Oranje (1,54 miljoen) scoorden hoog. In Hollywood brak hij door met films als Robocop (1987) en Basic Instinct (1992). Voor het Nederlands Filmfestival koos hij naast zijn Amerikaanse successen ook voor Spetters (1,1 miljoen kijkers) en De vierde man (1983).

Nederland 3

Tot en met zondag 26 september vertoont Nederland 3 elke avond een Nederlandse film. Dagelijks kun je ook om 20.00 uur naar het filmjournaal kijken. Op zondag 26 september begint om 19.25 de Avond van de korte film. Vrijdag 1 oktober opent om 20.55 het Gala van de Nederlandse film: de uitreiking van de Gouden Kalveren.

Nederlands Filmfestival

Van 22 september tot 1 oktober 2004 op diverse locaties in Utrecht.
Info: 030 232 26 84 voor reserveringen of www.filmfestival.nl
Entree: € 6,50 per film; drierittenkaart € 18, tienrittenkaart € 55; diverse kortingen.

Boeken / Achtergrond
special:

(On)gein met dinosauriërs en ongewassen Balkanezen

Soms kom je iets tegen waarvan je je afvraagt waarom nog niemand eerder er op is gekomen, terwijl het toch zo voor de hand ligt. Een goede parodie van het Rough Guide– of Lonely Planet-achtige type reisgids bijvoorbeeld. Maar parodiëren is een vaardigheid die niet iedereen gegeven is, zoals Molvanîa aantoont. Gelukkig maken de dinosauriërs weer alles goed.

Ik weet niet hoeveel ik verklap als ik onthul dat Molvanîa helemaal niet bestaat. Cilauro, Gleisner en Sitch situeren het ergens in Oost-Europa, grenzend aan landen als Duitsland, Polen, Roemenië en Moldavië (toeval?). Een waar geografisch mirakel dus, maar daar moet je maar overheen stappen. Molvanîa is eveneens een land dat de slechtste kanten van ex-Sovjetstaten, Balkanlanden en een gebrek aan publieke en persoonlijke hygiëne in zich verenigt. De gids is dan ook gericht op de meer geharde reiziger en schrikt er niet voor terug om dingen bij de naam te noemen, hoe naar die soms ook zijn.

Molvanîa

~

De technische verzorging van deze gidsparodie komt alle lof toe. Tot in detail heeft de uitgever een pastiche op een Lonely Planet-editie neergezet, inclusief rubrieken, historische achtergronden en de onvermijdelijke aanprijzingen van andere reisgidsen uit dezelfde serie (Let’s Go Bongoswana, Aloha Takki Tikki). Als we op zoek gaan naar een plaats om te overnachten in Vajana (‘what it lacks in charm it more than makes up for in concrete’) vinden we een aanbod van in gelijke mate ongeschikte hotels in verschillende prijscategorieën. Het boek is doorspekt met ervaringen van reizigers en praktische tips op min of meer exact dezelfde manier als die in grote reisgidsenseries.

Het probleem met Molvanîa is de tekst en meer in het bijzonder de indruk dat de auteurs zelden verder hebben gedacht dan hun gimmick. Het idee was goed, maar de invulling ervan laat het nodige te wensen over. Goed, we weten nu wel dat Molvanîa een smerig, dictatoriaal, gevaarlijk en middeleeuws land is. Door het bij elke mogelijke gelegenheid te herhalen wordt het boek er niet grappiger op, integendeel.

Cilauro en de zijnen proberen dat te compenseren met opeenvolgende opstapelingen van meligheid die ook al geen verbetering van het eindresultaat garanderen: ‘The Molvanian Trikolor is unique in the fact that it only has two colours’, ‘when passing the Molvanian Strubl, be on the lookout for poor quality paper, smudged ink and spelling errors; notes displaying these features are likely to be authentic’, ‘with the Mediterranean a mere two days’ drive away you can count on well-frozen seafood’, enzovoort. Één keer is leuk, twee maal ook nog wel, een paar honderd keer hetzelfde trucje begint vermoeiend te worden.

En dat terwijl je zo’n boek ook gewoon interessant zou kunnen maken door bijvoorbeeld boeiende plaatsen te verzinnen. Dat is een mogelijkheid die aan de auteurs geheel voorbij is gegaan – inhoudelijk verschillen de beschrijvingen weinig van elkaar en wordt de gids heel snel repetitief.

Het is sowieso de vraag of je in een dergelijk boek consistent grappig kunt blijven – maar de kans dat je dat bent is een stuk groter als het proza wat afwisselender wordt gehouden. Het gebrek aan variatie waarmee de schrijvers de verschillende plaatsen in hun verzonnen land benaderen en –naar ik vrees- hun stylistische beperktheid maken het nogal een opgave om het boek van voor naar achter door te nemen. Die consistentie houdt de parodie misschien authentiek, maar veel meer dan een keer doorbladeren zal de meeste exemplaren van Molvania niet ten deel vallen.

Dino’s als huisdier

Een verloren kans? Eigenlijk wel, ben ik bang. Een originele gedachte die naar ik oprecht hoop in de niet al te verre toekomst nog eens door meer begaafde krachten wordt aangegrepen. Hoe het wèl moet, wordt bewezen door Robert Mash in zijn hilarische Een dinosauriër als huisdier. Het idee is, alweer, origineel maar nu laat de uitwerking veel minder te wensen over. Het genre dat bij Mash de klos is, is dat van de huisdierengids – en dat van het dinoboek.

Mash schrijft op een ironische manier die telkens net overtuigend blijft en weet de lezer en passant een indrukwekkende hoeveelheid kennis over dinosauriërs bij te brengen. Maar let op: tegenover elke twee stukken informatie staat een deel onzin. De verklaringen van de Latijnse en Griekse dinonamen is bijvoorbeeld accuraat. Meestal. Soms niet, dus. Archaeopteryx lithographica betekent niet ‘eerbiedwaardig voorteken’, hoe waarschijnlijk Mash het ook maakt

Dino’s voor huiselijk gebruik zoals Compsognathus komen voorbij, maar ook uitdagingen voor de gevorderde dinosaurushouder, waaronder Velociraptor (herinnert u zich Jurassic Park nog?). Het laatste hoofdstuk beslaat dinosauriërs die overheidstoestemming vereisen en die zonder veel problemen schades kunnen veroorzaken die je land buiten het Europees stabiliteitspact zetten.

Door middel van een slim ikonensysteem geeft Mash aan waar je bij het houden van de beschreven dinosaurus aan moet denken. Goed kijken is het wel, want de iconen voor ‘houdt van kinderen’ en ‘houdt van kinderen eten’ lijken verdomd veel op elkaar. Verder worden intelligentie (‘bedenkelijk dom’ versus ‘bedenkelijk slim’), benodigde veiligheidsmaatregelen en voeding doorgenomen.

Gelukkig zijn de dino’s naar doelgroep opgesplitst (amateurs, professionals, boeren, dierentuinen met omliggend moeras) en staat het boek vol met waarschuwingen om toch vooral niet teveel hooi op je vork te nemen. Opmerkelijk zijn de hoofdstukken waarin dino’s worden doorgenomen die je kunt houden voor vlees- en andere productie. Ik hoop dat Mash zich snel bezondigd aan een receptenboek; een Riojasaurusburger klinkt niet gek…

Mash weet zijn boek leuk te houden door te variëren en desondanks binnen de grenzen van het typische huisdierenboek te blijven. Verder maken de mooie foto’s, photoshopkunstenarij en de verzorging van het boek dit tot een onmetelijk betere keuze dan het uiteindelijk toch wat fletse Molvanîa.

Santo Cilauro, Tom Gleisner & Rob Sitch, Molvanîa. A land untouched by modern Dentistry. Jetlag Travel Guide. Atlantic Books, London. ISBN 1-84354-232-3. € 17,95
Robert Mash, Een Dinosauriër als huisdier. Het Spectrum / Standaard uitgeverij 2004. ISBN 90-712-0629-7. € 15,95

Theater / Achtergrond
special:

8WEEKLY doet live verslag Noorderzon 2004

Gistermiddag werd er nog hard gewerkt in het Groningse Noorderplantsoen. De laatste bloemenperkjes werden afgezet, cafés-in-tenten opgebouwd en de snackhandelaar en ijscoboer richtten hun kraam in. Alles werd klaargemaakt voor het vanavond losbarstende Noorderzonfestival, dat het park tien dagen lang tot een festivalterrein zal maken.

~

Vorig jaar vermaakten in totaal 120.000 mensen zich op het culturele festival, dat nu voor de veertiende keer plaatsheeft. Het merendeel van hen deed dat door met een biertje in het gras te ontspannen. Vooral het zomerse weer en de gratis gezelligheid trokken de mensen naar Noorderzon; nipt een kwart van hen bezocht daadwerkelijk een betaalde voorstelling.

Dagelijks verslag

Ook dit jaar zal voor een groot deel van de bezoekers de Noorderzon-ervaring zich wel weer beperken tot het kijken naar een bandje met een biertje in de hand. Op zich niets mis mee, maar wij van 8Weekly willen meer, veel meer. Naast het drankje en de zon willen wij theater, dans, muziek en grappenmakerij. Wij willen inhoudelijk op de proef gesteld worden, wij willen vermaakt worden; wij willen door de Noorderzon verblind worden. Daarom zullen wij ieder moment van de dag op het festivalterrein rondlopen en zoveel mogelijk voorstellingen bezoeken. En daarbij vinden we –veelzijdig als we zijn- ook nog de tijd om dagelijks verslag te doen.

Prijsvraag

Als je dus niet de mogelijkheid hebt om naar Groningen te komen, maar toch niets wilt missen of als je heel de dag in het gras aan de vijver hebt gehangen en wilt weten wat je gemist hebt, dan bieden wij je die informatie. En we geven ook nog eens, als volstrekt gratis service, drie tips voor de komende dag. En dat tien dagen lang! Tot slot hebben we vanaf maandag een prijsvraag met ondermeer Noorderzon goodies en kaarten voor de komende tournee van André Manuel. Het feest kan niet op.

Tips voor donderdag 19 augustus:
1. 19.30 uur: Comic trust – White side story – Theater zonder tekst: dans, mime en muziek zijn de ingrediënten van dit feel good gezelschap – €12,50
2. 22.00 uur: Feria Musica – Le vertige du papillon – mengeling van circus en muziek; belooft een mooie voorstelling te zijn – €16.00
3. 22.30 uur: De Kift – El Kift – Het bekende theatrale muziekgezelschap – gratis

Muziek / Album

Flauwe, doch ouderwetse punkplaat

recensie: Hollywood Potato Chip

.

~

Hollywood Potato Chip is het nieuwste kindje van The Vandals die, naast het runnen van de platenmaatschappij Kung Fu records en het maken van films, tussendoor nog even tijd hadden voor een ouderwetse punkplaat. Zo op het eerste oor klinkt de cd wat rommelig en lawaaierig, maar na een aantal draaibeurten blijkt maar weer eens dat deze Amerikaanse punkers het schrijven van catchy songs nog steeds in de vingers hebben. Nummers als Don’t Make Me Get My Fat, Lazy Ass Off This Couch en Christian or Canadian hebben naast hun rare titels erg fijne supersnelle drums, rollende gitaarriffs en melodietjes die zich in je hoofd nestelen.

Over lul en liefde

The Vandals deinzen op Hollywood Potato Chip zelfs niet terug voor een liefdesliedje, althans, op hun manier dan. Zanger Dave Quackenbush zingt tegen zijn oude verloren liefde “I realize it’s been a while//you might be married or have a child// So give me your adress and I can help you pack.” The Vandals staan bekend om hun humoristische teksten, maar op Hollywood Potato Chip is het soms toch wel een beetje van de flauwe kant zoals in Manimal waarin Dave zingt over zijn lot om als man achter je lul aan te lopen; “One hundred million daily/manufactured and are ready for the journey to conception/Not unlike a loaded gun.”

Volwassen?

Leuk is de cover van Queens Don’t Stop Me Now, een zin die zeker van toepassing is op The Vandals. Het zijn onhoudbare en enthousiaste muzikanten, waar we nog lang niet vanaf zijn. Ondanks de soms wat voorspelbare en flauwe teksten is Hollywood Potato Chip over het algemeen best een aardige plaat, waarop driftig gehakketakt, geramd, geschreeuwd en gezweet wordt. Het is echter toch maar hopen dat de heren van The Vandals op hun volgende plaat wat volwassener worden.

Theater / Voorstelling

Pijnlijk mooie komedie

recensie: De Kruistochten

Om maar meteen met de deur is huis te vallen: De Kruistochten is geen geschiedenisverhaal, zoals de titel wellicht doet vermoeden. Toneelgroep Amsterdam biedt je iets anders. Zoek het bijvoorbeeld in de figuurlijke betekenis van een kruistocht; een actie van een groep/iemand om een bepaald doel te bereiken. De hoofdpersoon probeert alle vrouwen in het stuk te veroveren met zijn charmes. De verovering en de ultieme bestemming zijn z’n doelen.

~

De originele titel van het stuk, The Norman Conquests, klinkt minder vaag. Het draait immers voor een groot deel om womanizer Norman die een familieweekend bijna weet te verzieken met zijn veroveringen. Hij had een romantisch weekendje in Nieuw-Vennep gepland met Annet (z’n schoonzus). Zij had daarom de rest van de familie opgetrommeld om dat weekend voor haar zieke moeder te zorgen, zodat zij ervan door kon gaan. Maar haar geweten speelt op en ze besluit thuis te blijven. Een ‘gezellig’ weekend met haar broer, schoonzus, zus, een huisvriend (waar ze ook wel wat voor voelt) en zwager Norman. Kan het nog ingewikkelder? Je begrijpt dat de gemoederen hoog op lopen. En de liefde..?

Verrassen

Deze trilogie zit geniaal in elkaar. Drie maal worden de gebeurtenissen van dat weekend vanuit een ander perspectief verteld. Saai? Nee, integendeel. De gesprekken zijn intrigerend en elk stuk brengt heel veel moois. Alle gaten worden opgevuld en er wordt naar antwoorden gezocht op de opgeroepen vragen als: hoe lang is liefde houdbaar en hoe overleef je het huwelijk? Het toneelstuk blijft verrassen, keer op keer. Er wordt steeds wel weer voor een grappige of aparte wending gezorgd. Het zorgt ervoor dat je je geen moment verveelt, ook niet als je denkt dat een bepaalde scène je toch wel bekend voorkomt. Een klein detail: De Kruistochten duurt in totaal maar liefst vijf uur.

Jaap

~

In dat tijdsbestek wordt er geschreeuwd, gedronken, gegeten, gehuild, gelachen en gevreeën. De zes acteurs halen alles uit de kast. De personages zijn uitvergroot en voor iedereen herkenbaar. Zo is er bijvoorbeeld een contactgestoorde, een kinderlijke man, een hysterische vrouw, een koele kikker en een romanticus. Jammer genoeg komt een enkeling minder goed uit de verf. Norman (Hans Kesting) en Annet (Karina Smulders) stelen in ieder geval de show. Ze spelen overtuigend, komen grappig en verrassend uit de hoek en weten natuurlijk over te komen. Een leuke bijrol is weggelegd voor de rode kater bovenop het dak van de portocabine op het podium. In de wandelgangen wordt hij Jaap genoemd en tijdens de voorstelling ligt ‘Kat’ vrij stil en kijkt alleen verstoord om zich heen als het publiek applaudisseert.

Derde oog

Apart in dit stuk is het zogenaamde derde oog. Na elke scène zie je op een groot scherm de gebeurtenissen nog eens in rap tempo. Ze zijn meestal van bovenaf gefilmd. Soms voegt het iets toe, maar meestal is het een herhaling van wat je net hebt gezien. Het derde oog is misschien de zieke moeder, die je het hele stuk niet te zien krijgt. Het is in ieder geval een leuke vondst en onderbreking. Het podium biedt verder weinig behalve chaos. Er is geen duidelijke woonkamer, keuken of tuin. Wel staat er een portocabine midden op het podium. Op de voorkant daarvan geeft een lichtkrant steeds de tijd en de dag aan.

Opmerkelijk

~

The Norman Conquests is geschreven door Alan Ayckbourn in 1973. De man van de komedies. Dat juist Ivo van Hove dit stuk regisseert is opmerkelijk, want hij staat niet bepaald bekend om zijn vrolijke stukken. Toch brengt hij het er indrukwekkend goed vanaf. De Kruistochten is een grappig stuk gebleven met op de juiste momenten plaats voor een wrang moment. Het is de eerste keer dat dit stuk in Nederland wordt opgevoerd en met succes. De Kruistochten is de eerste van vier huwelijksdrama’s die Van Hove de komende jaren bij Toneelgroep Amsterdam regisseert. Hopelijk brengt hij het er dan net zo goed vanaf als met dit stuk.

Het moge duidelijk zijn dat dit een toneelstuk is dat je gerust iedereen kan aanbevelen. Vertel er voor de zekerheid maar niet bij dat het 5 uur duurt, want dat wil nog wel eens afschrikken. Maar in de zaal merk je daar weinig van. Goed spel en een prachtig, grappig verhaal met ontroerende momenten: De Kruistochten bevredigt tot het eind.

De Kruistochten wordt nog tot en met 18 februari 2005 gespeeld.

Muziek / Achtergrond
special: XTC

Kippenvel #4

In het Engelse plaatsje Swindon gebeurt nooit iets. Echt nooit iets. Maar dan ook helemaal, absoluut nooit iets. Swindon is het Surhuisterveen van Engeland, het woord saai klinkt er op straat nog te avontuurlijk. Des te opmerkelijker is het dus dat uit dat stadje één van de meest fantasierijke bands uit de Britse muziekgeschiedenis komt. XTC heeft de Beatle-achtige pop van een stevige punkinjectie voorzien. Al die hippe bandjes van nu met hun hoekige gitaren en ouderwetse synthesizers zijn zonder uitzondering op de een of andere manier schatplichtig aan XTC.

~

XTC profiteerde van de punkhausse eind jaren zeventig. Net als Elvis Costello en Joe Jackson was de band eigenlijk te slim om echt punk te zijn, de liedjes zaten net iets te listig in elkaar, maar de energie was echt en overrompelend. Wie denkt dat de jaren tachtig wat betreft briljante liedjes nogal achterbleven op de voorgaande twee decennia, moet zich eens verdiepen in het oeuvre van XTC. Wie de platen na elkaar beluistert, maakt een wonderlijke ontdekkingsreis door een kleurrijk muzikaal landschap. Dat de band nauwelijks hits scoorde is van secundair belang en geeft voeding aan de gedachte dat de beste popmuziek zich buiten het schootsveld van de hitparade houdt.

de despoot en de voetsoldaat

Andy Partridge is de leider van de band. Ten minste, dat vindt hij zelf. Als een verlicht despoot heerst hij over zijn manschappen. Hij schrijft de meeste liedjes, heeft het hoogste woord tijdens interviews. Hij belichaamt XTC, zijn podiumangst sloot na een aantal slopende toernees een verdere live-carrière uit. Colin Moulding is het tegendeel van Andy Partridge. Rustig, bedachtzaam, meer een denker dan een doener. En belangrijker, zijn liedjes worden wél hits (voor zover je van hits kan spreken). Hoewel hij doorgaans per plaat een kwart van de liedjes voor zijn rekening neemt, zijn het juist die liedjes die hoog in de hitlijsten terechtkomen. De doorbraakhit Making Plans For Nigel uit 1979 is van hem. XTC begon als een kwartet, met toetsenist Barry Andrews en drummer Terry Chambers. Na twee jaar verving gitarist Dave Gregory Andrews en toen XTC niet meer live kon spelen en een studioband werd, was voor Terry Chambers de lol eraf en verliet hij de band. Dave Gregory hield het als trouwe voetsoldaat vol tot 1997.

ruimte voor experiment

Langzaam groeide de band van nerveuze punkpop, via pastorale akoestische pareltjes, langs ronkend gitaarrock naar de volwassen popmuziek eind jaren negentig. In een tijdperk waarin bands worden afgerekend op het succes van hun eerste plaat en nauwelijks meer ruimte krijgen zich te ontwikkelen, is het van belang dat er nog artiesten zijn die laten zien dat je kunt groeien als popmuzikant. Dat je een oeuvre kunt opbouwen. Dat de dieptepunten nodig zijn om de hoogtepunten reliëf te geven. Kortom dat er ruimte is om te experimenteren, op je bek te gaan en fantastische liedjes te schrijven.

Toegegeven, Andy Partridge zingt af en toe als een gewonde zeeleeuw, klinkers worden vervormd tot onverstaanbare onomatopeeën, zijn teksten zijn soms onbegrijpelijke psychedelische waanbeelden, maar wie onweerstaanbare liedjes als We’re All Light (van Wasp Star, 1999) of The Disappointed (van Nonsuch, 1992) kan schrijven heeft flink wat krediet bij mij.

staking

~

XTC is de enige band die ik ken die ooit in staking is gegaan. En dan niet een paar weken, nee bijna zeven (!) jaar. Platenmaatschappij Virgin had in 1992 het album Nonsuch een zachte dood laten sterven, de plaat was met vrijwel geen ruchtbaarheid uitgebracht en voor de band was dit de druppel. XTC wilden onder hun contract uit en Virgin wilde ze niet laten gaan. Gevolg: de band weigerde nog iets op te nemen. En omdat ze niet live speelden, kwam er weinig geld binnen. Andy en Colin hielden zich voornamelijk bezig met tuinieren (Colin) en tinnen soldaatjes ontwerpen (Andy). De laatste scheidde in die periode van zijn vrouw en door alle stress en gedoe kreeg hij last van zijn gehoor. Pas in 1999 horen we weer van XTC. Maar dan is het ook meteen raak. Twee platen vlak na elkaar. Het orkestrale Apple Venus vol.1 en Wasp Star, een gitaarrockplaat. En een kleine twee jaar later komen Homespun en Homegrown uit, albums met de demo’s van die twee platen. Fascinerend om te horen de liedjes in hun oerversie in elkaar steken. Het ambachtelijke songschrijverschap van de heren Partridge en Moulding krijgt hier de volle aandacht. Na een carrière van meer dan twintig jaar is XTC een dialoog tussen de twee elderly statesmen van de intelligente popmuziek.

Willekeurige Top 5 Van XTC-Kippenvelmomenten:
1. De overgang van Summer’s Cauldron naar Grass op het album Skylarking (1986).
2. De rubberen baslijn van Mayor Of Simpleton van het album Oranges And Lemons (1989).
3. Het refrein van Easter Theatre van het album Apple Venus vol.1 (1999).
4. De brug van Senses Working Overtime van het album English Settlement (1982).
5. De live versie van Meccanik Dancing (Oh We Go) in Sidney (1979).

Andy en Colin wonen nog steeds in Swindon. Ze knutselen wat aan liedjes. Kijken uit over het weiland. Eten een boterham met kaas. Doen af en toe een kort optreden voor een radio-station. Er gebeurt nog steeds niet zoveel in Swindon.

Kippenvel #1: Miles Davis – Kind Of Blue

Kippenvel #2: A. F.Th (van der Heijden)

Kippenvel #3: Johnny Cash – Hurt

Muziek / Album

’s Lands beste songwriters

recensie: Solo - Songs 'n Sounds

Het is alweer een jaar of vier/vijf geleden dat Michiel Flamman onder de naam J Perkin een dubbelalbum uitbracht met de titel Exhibit A/ExhibitB. Die plaat, half akoestisch half met band, maakte een behoorlijke indruk door de directheid en de passionele stem van Flamman. Nadat ik een aantal jaar niets van hem had gehoord, zag ik vorig jaar een mooi optreden van zijn band Perkin, dus zonder de letter J op het Utrechtse Zinin festival. Perkin is inmiddels passé, maar daar rouwen wij niet om, want J komt nu al terug met een Soloplaat. Solo is de naam van de band, Songs ’n Sounds is de naam van het album en Simon Gitsels (piano/keys) is de naam van zijn partner in crime.

Schuim

Binnen het ambacht van songwriten is het perfect liedje het hoogste goed. J Perkin is zo iemand die zeer bedreven is in het schrijven van liedjes die de perfectie naderen. Songs ’n Sounds kent zo een tiental prachtige luisterliedjes met hier en daar een uitbarsting, die in eerste instantie niet om aandacht schreeuwen, maar erg goed voor je zijn wanneer je ze een kans geeft. De productie van vaste producer Martijn Groeneveld voelt als een heerlijk warm bad en J’s prachtige stem is als de geurende olie. Het badwater blijft een kleine 35 minuten lekker heet en het schuim wil maar niet inzakken, je kunt het zelfs nog van je handen blazen voordat je gerimpeld de teil verlaat om zo snel mogelijk weer terug te keren.

Luwte

Voor de volledigheid doet ook Minco Eggersman, brein achter At The Close Of Every Day, doet mee aan dit heerlijke waterballet. Solo is geenszins een project van J Perkin alleen. Hoewel hij zelf alles schreef wordt muziek al decennia lang niet meer alleen voortgebracht door de artiest zelf, maar met behulp van anderen. De productie maakt deze plaat nog mooier dan dat hij zou zijn geweest wanneer J zijn liedjes gewoon akoestisch had ingespeeld zoals hij vroeger wel eens deed. Songs ’n Sounds is een volwassen album, misschien iets te bescheiden voor een grootschalige doorbraak, maar wel veruit zijn beste werk. Het is een gloedvolle plaat van iemand die zich doorgaans in de luwte van de storm bevindt (de hits geeft hij wel door naar Birgit Schuurman) maar in de tussentijd is uitgegroeid tot één ’s lands beste songwriters.

Theater / Achtergrond
special: Tempeest op het Domplein in Utrecht

The Lunatics zijn altijd op zoek naar die ene seconde magie

.

~

De laatste puntjes worden op de i gezet voor Tempeest, de jongste voorstelling van theatergroep The Lunatics. Artistiek leider Koos Hogeweg luistert regelmatig ingespannen naar de stemmen die uit de walkie talkie komen, een glimlachje speelt om zijn lippen. Een echte storm heeft invloed gehad op de voorbereidingen van Tempeest (storm), maar de eerste voorstelling werd aangepast en kon toch gewoon doorgaan, ondanks hevige wind en regen.

“We zijn 10 jaar geleden met niets begonnen,” vertelt Koos Hogeweg. “Samen met drie vrienden heb ik toen afgesproken dat we de eerste 10 jaar niets zouden verdienen. We hebben alle kansen die we kregen gepakt, alles wat we verdienden ging naar onze stichting en al na 5 jaar sloeg de bom in: we wonnen een eerste prijs op een festival en daarmee ook onze eerste subsidie voor een project. Dat geld hebben we weer geïnvesteerd en zo kwamen we iedere keer een stapje verder.”

“Sinds 2001 hebben we een vaste kern in dienst en kunnen we ook een salaris betalen. Daarnaast kijken we per project hoeveel mensen we nodig hebben, zoals nu bij Tempeest lopen hier zo”n 30 mensen rond. En onze droom is uitgekomen: vanaf volgend jaar zijn we opgenomen in het kunstenplan en krijgen we dus subsidie. Dat geeft een goed gevoel, hoewel het moeilijk te verkroppen is dat men zo weinig aandacht heeft voor het buitentheater. Als je de subsidie van bijvoorbeeld het Holland Festival vergelijkt met de subsidie van Oerol, daar begrijp ik echt helemaal niets van! Er wordt wel gezegd dat het geld op is, maar geef dan maar wat minder aan zo’n elitair gebeuren als het Holland Festival. Buitentheater is in essentie voor alle mensen en zou eigenlijk gratis moeten zijn! In Duitsland en Frankrijk is dat wel zo, bijvoorbeeld, waarom hier in Nederland dan niet? Hier moet altijd overal voor betaald worden!”

Geraakt

De artistiek leider van The Lunatics oogt gefrustreerd als hij het over de subsidiegevers heeft. Heel anders vertelt hij over zijn drijfveren en de successen van The Lunatics. Want de theatergroep reist met hun beeldende locatievoorstellingen de hele wereld over, Zuid-Afrika, Mexico, Frankrijk, Carácas, noem maar op. “Bij gewone theatervoorstellingen draait het om het vertellen, maar wij willen met onze voorstellingen dingen laten zien, mensen raken met behulp van de elementen, zoals vuur, lucht en water. Laten zien dat ze niet achter de computer hoeven te zitten om spektakel mee te maken. Ergens in de voorstelling moet een klein stukje magie zitten, al is het maar één seconde! Als mensen geraakt worden is dat geweldig.”

“We hebben in Mexico gespeeld en daar kwam iedere avond een gezin met zijn allen van de berg af lopen, stoeltjes onder de arm. We stonden daar 5 avonden en iedere avond kwamen ze weer kijken. Na de 5e avond stonden de kinderen na de voorstelling alles zelf na te spelen. Dan realiseer ik me weer waarom ik 10 jaar geleden deze keuze heb gemaakt. Mijn kwaliteit van leven is enorm gestegen, mijn idealisme wordt op zulke momenten beloond, ik leef van het ene avontuur naar het andere. Dat klinkt fantastisch, natuurlijk maak ik ook heel veel vervelende dingen mee, maar de mooie dingen hebben nog altijd de overhand”.

~

Herrezen

Koos Hogeweg moet zich weer met de voorbereidingen gaan bemoeien. Op het Domplein is het een drukte van belang, op de achtergrond is de Domkerk te zien in haar oorspronkelijke proporties. De metalen constructie is vijftig meter lang, dertig meter breed, vijfenveertig meter hoog en 260.000 kilo zwaar. Het middenschip werd in 1674 bij een storm weggevaagd en is nooit herbouwd. Maar nu, ter gelegenheid van de 750ste verjaardag van de Domkerk, is het tijdelijk herrezen in een constructie van metalen buizen.

Rond kwart over elf “s avonds is het zover. Het publiek staat vol verwachting te wachten, wat hebben The Lunatics voor hen in petto? Plots klinkt er gerommel vanuit het middenschip, gevolgd door een enorme knal. Wat volgt is een fantastische show, waarbij je als toeschouwer soms niet weet waar je moet kijken, er gebeurd van alles. Brandweermannen vliegen af en aan, de beschermengel van het middenschip (een rol van Claudia de Breij) vertelt en zingt liedjes, de toren (Herman van Veen) richt zich tot het publiek en zingt samen met hen het Utrechts volkslied. En ondertussen wordt geprobeerd om de Domkerk voor een nieuwe ondergang te behoeden…

Koos Hogeweg loopt tijdens de voorstelling tussen de spelers, druk met het regisseren van de voorstelling. Want de hovercraft moet natuurlijk wel op het juiste moment verschijnen! Gelukkig gaat alles goed. Tempeest heeft in ieder geval die ene seconde magie zeker in zich, dus The Lunatics kunnen tevreden zijn!

Weer te zien: 18 tm 21 augustus en 3 en 4 september, Domplein te Utrecht. Gratis toegankelijk, aanvang rond 22 uur (als de totale duisternis is gevallen)