landscape Archieven - Pagina 41 van 155 - 8weekly.nl

Tag Archief van: landscape

The Gift

Film / Films

Eng of eenzaam

recensie: The Gift (dvd)

woensdag 22 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Adwin de Kluyver4 Sterren

Waarschuwing: voor wie van The Gift wil genieten, kijkt vooraf vooral niet de trailer. Je zou zomaar kunnen denken dat we hier met B-horror vol goedkope schrikeffecten te maken hebben. Niets is minder waar. Het regiedebuut van acteur Joel Edgerton, die zelf ook het verhaal schreef, is een venijnige psychologische thriller.

Edgerton heeft daarbij goed gekeken naar het werk van Hitchcock en films als Fatal Attraction en The Hand That Rocks the Cradle. Zelfs de filmhuisshocker Caché van Michael Haneke schiet in gedachten, maar dan wel een goedgemaakte versie voor de grotere massa.

The Gift draait om drie personen. Het jonge stel Simon (Jason Bateman) en Robyn (Rebecca Hall) verhuist naar de suburbs van LA om daar na een miskraam en psychose een nieuw begin te maken in hun modernistische bungalow. In de supermarkt lopen ze Gordo (Joel Edgerton), een oude bekende van Simon tegen het lijf.

Ongevraagde cadeautjes

Deze wat zonderlinge figuur is snel niet meer uit hun leven weg te denken. Hij komt het echtpaar ongevraagd cadeautjes brengen en nodigt zichzelf uit voor etentjes. Daardoor is The Gift meteen al spannend, want wat wil de opdringerige Gordo nou eigenlijk van de twee?

De sfeer wordt nog eens extra broeierig omdat het stel het maar niet eens kan worden over de bedoelingen van de ongewenste nieuwe ‘vriend’. Robyn ziet vooral een eenzame man die contact zoekt. Simon vindt zijn oude schoolgenoot maar een manipulatieve engerd. Omdat Edgerton zijn rol van indringer vrijwel emotieloos en met uitgestreken gezicht speelt blijft het voor de kijker ook lange tijd een raadsel hoe we Gordo nou moeten duiden.

Het meningsverschil leidt tot relationele spanningen tussen het stel. Zeker wanneer blijkt dat het gedeelde verleden van Simon en Gordo iets complexer in elkaar steekt dan Robyn al die tijd dacht.

Vaardige manipulatie

Edgerton voert bekwaam de druk op. Telkens wanneer je denkt te weten welke kant de film opgaat, volgt er een plotwending die weer nieuwe perspectieven biedt. Enkele goedgekozen schrikeffecten houden de kijker scherp. En dan is er de vierde hoofdrolspeler: de bungalow met de grote glaswanden biedt Edgerton de mogelijkheid om een constante sfeer van dreiging en onbehagen neer te zetten.

Over het verrassende einde valt te twisten. Zeker wanneer je na de eerste schrik bedenkt dat er tegenwoordig toch technieken bestaan die de waarheid achter het onthulde grote geheim kunnen onderzoeken. Maar ook dan nog blijft het sterke ensemblespel van de drie hoofdrolspelers en de vaardige, manipulatieve regie van Edgerton overeind. Een veelbelovend debuut.

The Gift

Regie: Joel Edgerton
Jaar: 2025
Distributeur: Remain in Light
imdb: http://www.imdb.com/title/tt4178092/

Beoordeling: 4 sterren

The Gift

Voor u geselecteerd door de auteur:

The Gift

Film / Films

Eng of eenzaam

recensie: The Gift (dvd)

woensdag 22 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Adwin de Kluyver4 Sterren

Waarschuwing: voor wie van The Gift wil genieten, kijkt vooraf vooral niet de trailer. Je zou zomaar kunnen denken dat we hier met B-horror vol goedkope schrikeffecten te maken hebben. Niets is minder waar. Het regiedebuut van acteur Joel Edgerton, die zelf ook het verhaal schreef, is een venijnige psychologische thriller.

Edgerton heeft daarbij goed gekeken naar het werk van Hitchcock en films als Fatal Attraction en The Hand That Rocks the Cradle. Zelfs de filmhuisshocker Caché van Michael Haneke schiet in gedachten, maar dan wel een goedgemaakte versie voor de grotere massa.

The Gift draait om drie personen. Het jonge stel Simon (Jason Bateman) en Robyn (Rebecca Hall) verhuist naar de suburbs van LA om daar na een miskraam en psychose een nieuw begin te maken in hun modernistische bungalow. In de supermarkt lopen ze Gordo (Joel Edgerton), een oude bekende van Simon tegen het lijf.

Ongevraagde cadeautjes

Deze wat zonderlinge figuur is snel niet meer uit hun leven weg te denken. Hij komt het echtpaar ongevraagd cadeautjes brengen en nodigt zichzelf uit voor etentjes. Daardoor is The Gift meteen al spannend, want wat wil de opdringerige Gordo nou eigenlijk van de twee?

De sfeer wordt nog eens extra broeierig omdat het stel het maar niet eens kan worden over de bedoelingen van de ongewenste nieuwe ‘vriend’. Robyn ziet vooral een eenzame man die contact zoekt. Simon vindt zijn oude schoolgenoot maar een manipulatieve engerd. Omdat Edgerton zijn rol van indringer vrijwel emotieloos en met uitgestreken gezicht speelt blijft het voor de kijker ook lange tijd een raadsel hoe we Gordo nou moeten duiden.

Het meningsverschil leidt tot relationele spanningen tussen het stel. Zeker wanneer blijkt dat het gedeelde verleden van Simon en Gordo iets complexer in elkaar steekt dan Robyn al die tijd dacht.

Vaardige manipulatie

Edgerton voert bekwaam de druk op. Telkens wanneer je denkt te weten welke kant de film opgaat, volgt er een plotwending die weer nieuwe perspectieven biedt. Enkele goedgekozen schrikeffecten houden de kijker scherp. En dan is er de vierde hoofdrolspeler: de bungalow met de grote glaswanden biedt Edgerton de mogelijkheid om een constante sfeer van dreiging en onbehagen neer te zetten.

Over het verrassende einde valt te twisten. Zeker wanneer je na de eerste schrik bedenkt dat er tegenwoordig toch technieken bestaan die de waarheid achter het onthulde grote geheim kunnen onderzoeken. Maar ook dan nog blijft het sterke ensemblespel van de drie hoofdrolspelers en de vaardige, manipulatieve regie van Edgerton overeind. Een veelbelovend debuut.

The Gift

Regie: Joel Edgerton
Jaar: 2025
Distributeur: Remain in Light
imdb: http://www.imdb.com/title/tt4178092/

Beoordeling: 4 sterren

The Gift

Voor u geselecteerd door de auteur:

Kunst / Reportage

special:

De megalomanie van Art Basel

zondag 19 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Marie Stel0 Sterren

Afgelopen donderdag opende de 47e editie van de prestigieuze kunstbeurs Art Basel. Verzamelaars, kunstenaars, galeriehouders, curatoren en velen anderen uit de kunstwereld reizen voor een paar dagen af naar Zwitersland om te kopen, te ontdekken, te kijken – en gezien te worden.

Art Basel

Satoshi Hashimoto, Pie Charts Everything and Others, 2014. Foto; Aoyama Meguro

Ontdekkingstocht

Nederland is aardig vertegenwoordigd in Basel, zowel in bezoekersaantallen, geselecteerde kunstenaars als in de aanwezige galeries: alhoewel alleen Annet Gelink en Borzo op de hoofdbeurs staan, zijn er op de kleinere beurzen als Liste en Volta diverse andere galeries van Hollandse bodem te vinden. Die bescheidener beurzen zijn bovendien zeker niet minder de moeite waard om te bezoeken. Hier vind je misschien niet de explosie van giganten waaraan men op de hoofdbeurs snel gewend raakt, maar de mooie gebouwen en de intiemere sfeer van Volta en Liste zijn in zekere zin een verademing. Het is meer een ontdekkingstocht, mijns inziens toch een van de leukere aspecten van het kunst kijken. Er is meer ruimte voor experiment, verrassing en onverwachte presentaties in kelders en zolderruimtes. Zo stuit je in het bijzondere gebouw van de Liste-beurs op de humoristische ‘pie charts’ van Satoshi Hashimoto. En als je niet goed oplet kijk je zo over de verzameling miniatuur-sculpturen van Carlos Motta heen. De figuurtjes in homo-erotische poses kopieerde Motta van beeldjes die zijn gevonden tijdens de Spaanse verovering van Zuid-Amerika.

Art Basel

Rafael Lozano-Hemmer & Krzysztof Wodiczko, Zoom Pavilion, 2015.

Grootsheid

Niettemin is een bezoek aan de hoofdbeurs een interessante ervaring. De honderden galeries troeven elkaar minzaam af met Rothko’s, Lichtensteins en Kandinsky’s, en de bezoekers proberen elkaar niet in mindere mate te overtreffen met designeroutfits en gepolijste gezichten. Toch ervaar je na een paar uur een soort verdoofdheid, een symptoom van het stendhalsyndroom wellicht. De overdaad aan kunst en de duizelingwekkende bedragen waarvoor die verkocht wordt is eenvoudigweg niet te bevatten. Na een tijdje ontstaat dan ook het verlangen naar wat meer rust en ruimte.
Gelukkig wordt die behoefte ruimschoots vervuld door de magnifieke Unlimited-tentoonstelling. In de ruim opgezette show worden kolossale installaties, schilderingen en sculpturen afgewisseld met live performances en video-werken. Ook hier wordt je bijna omver geblazen door de omvang en intensiteit van de werken. Toch biedt de enorme hal zo’n ruimte dat je er met gemak uren kunt ronddwalen zonder moe te worden. Ook hier zijn grote en ruimschoots gevestigde namen vertegenwoordigd, waaronder Tracey Emin, Martha Rosler, Anish Kapoor en Ai Wei Wei.

Er wordt echter ook werk van relatief onbekende kunstenaars getoond. De thematiek van de werken loopt sterk uiteen waardoor een duidelijke rode lijn ontbreekt. Gelukkig zijn er veel afzonderlijke hoogtepunten in de tentoonstelling.

Art Basel

Jonah Freeman & Justin Lowe, Still uit The San San Trilogy, 2014-2016. Foto: Marlborough Fine Art Gallery.

Hypnotiserende films

Een van de highlights is The San San Trilogy van Freeman en Lowe: een surrealistische mix van documentaire en fictie. Vertrekpunt voor de film was de voorspelling van futurist Herman Kahn in 1967 dat de kustlijn tussen San Diego en San Franscisco zou uitgroeien tot één grote metropolis. Deze fictie gaat in de trilogie een geheel eigen leven leiden en wordt gevoed door inspiratie van de Zuid-Californische jeugdcultuur. De kunstenaars combineerden vervallen stadsbeelden met hypnotische reclames en overkoepelden het geheel met verschillende voice-overs. Het resultaat is een hypnotiserende totaal-installatie waaruit je moeilijk kunt ontsnappen.

Art Basel

Stan Douglas, Still uit Luanda-Kinshasa, 2013.

Een andere video waar je op vergelijkbare wijze in wordt gezogen, is Stan Douglas’ Luanda-Kinshasa. De zes uur durende film biedt een muzikaal intermezzo in de tentoonstelling waarbij het onmogelijk is stil te blijven zitten. Douglas maakte een magnifieke reconstructie van een fictieve opname-sessie in ‘The Church’, een legendarische muziekstudio in het Manhattan van de jaren ’70. De hedendaagse muzikanten weten middels setting, kleding en haardracht feilloos de sfeer neer te zetten van de toenmalige muziekscene en diens Afrikaanse wortels. De aanstekelijke beats van de schijnbaar eindeloze improvisatie – de film is in een loop gemonteerd – resoneren nog lang in je lichaam.

Art Basel

Ariel Schlesinger, Two Good Reasons, 2015. Foto: Galeria Minini.

Poëzie en surveillance

Een meer poëtische insteek wordt verschaft door de romantische installatie van Ariel Schlesinger. Two Good Reasons is een driedimensionaal gedicht, dat vervolgens weer vertaald is in geschreven poëzie. De twee witte vellen die als verlegen geliefdes om elkaar heen draaien, elkaar ontmoeten en weer hun eigen weg gaan voeren een betoverende cyclische dans op.
De lichtheid die dit werk bij de bezoeker teweegbrengt wordt echter rücksichtslos weggevaagd door de meest beangstigende installatie in de show. Bij het betreden van het Zoom Pavilion van Lozano-Hemmer en Wodiczko wordt je geconfronteerd met close-ups van je eigen gezicht, geregistreerd door roofzuchtige camera’s die worden gestuurd door gezichtsherkennende algoritmes. Het werk drukt ons met de neus op de rap voortschrijdende technologische ontwikkelingen, waar we liever niet te lang en te diep over nadenken.

Art Basel

Samson Young, Canon, 2015.

Op de terugweg valt op het laatste moment nog een half verborgen werk op: bovenop een van de centrale wanden staat een Aziatisch-uitziende man in uniform. Bij het zien van de figuur met microfoon komt de realisatie dat dit de bron is van de vogelgeluiden die je al veel eerder gehoord had. Het blijkt een ‘Long Range Acoustic Device’, een geluidskanon dat over een afstand van een kilometer individuele personen kan ‘neutraliseren’. Met deze wetenschap in het achterhoofd verlaat je als bezoeker enigszins geïntimideerd de tentoonstelling.

Een bliksembezoek van twee dagen aan Art Basel leidt tot inspiratie, maar maakt ook duidelijk hoe groot het verschil is tussen beurs en tentoonstelling. Hoe mooi de beurs-stands ook ontworpen zijn en hoe uitzonderlijk de werken die er hangen: een goede ervaring van kunst kan pas echt ontstaan in de juiste context, zoals Unlimited laat zien.

Nog te zien tot: zondag 19 juni 2016

Link: Art Basel

Boeken / Fictie

Zoete liefdesreclame

recensie: Grégoire Delacourt - De vier seizoenen van de zomer

zaterdag 18 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: André van Dijk1 Sterren

De Franse auteur Grégoire Delacourt schrijft met De vier seizoenen van de zomer een mierzoete roman over de liefde. Er zit een lichtheid in zijn stijl die goed bij het onderwerp past, maar verder is het vooral tenenkrommend proza.

Delacourt probeert in vier losse verhalen een ode aan de liefde te brengen. Zo is daar de prille liefde, beschreven in een verhaal over de vijftienjarige Louis die zijn buurmeisje Victoire in het geheim adoreert. De verloren liefde vindt haar plek in het tweede deel; hier probeert een 35-jarige vrouw aan te pappen met haar opnieuw tegen het lijf gelopen jeugdliefde. Vervolgens zijn we getuige van een oudere, wanhopige dame die – al smachtend – de liefde herontdekt. Ten slotte belanden we bij een hoogbejaard echtpaar dat hun onvoorwaardelijke liefde niet wil laten verzanden in gebrekkige ouderdom.

Gesmeed concept

Grégoire Delacourt is – naast een gevierd auteur – reclamemaker en eigenaar van een reclamebureau in de Franse hoofdstad. En misschien is dat juist wat deze roman de das om doet: reclamemensen zijn volledig gericht op een concept dat vervolgens wordt omgezet in een pakkende advertentie of een meeslepende tv-commercial. De schrijver heeft met dit boek ook duidelijk een concept gesmeed dat een nogal geforceerde uiting oplevert.

Dat is zichtbaar in een aantal overeenkomsten. Ten eerste spelen de vier verhalen zich grotendeels af in Le Touquet, een badplaats aan de Normandische kust die in de volksmond ook wel Paris-Plage wordt genoemd, omdat hier de meeste Parijzenaars hun strandvertier zoeken. Daarnaast is 14 juli 1999 de dag waarop de meeste bewegingen zich afspelen en als feestelijke quatorze juillet een verbindende factor dient te zijn. Ook de aankomende eeuwwisseling wordt aangestipt in de verschillende verhalen: het einde van de wereld wellicht? Wat staat ons, en dus de liefde, te wachten? Dan is er nog een overdreven insteek met het Franse chanson, veel titels en teksten worden ingevoegd om wat ‘couleur locale’ op te roepen. Als laatste is er het bloementhema, op de een of andere manier vindt de schrijver het noodzakelijk een aantal bloemsoorten als naamgever en metafoor van de hoofdstukken te laten fungeren.

Kunstmatige vorm

Met deze onderdelen boetseert de schrijver/reclamemaker zijn boek. Hij is pas klaar als alles klopt, als alle onderdelen met elkaar matchen en de verhalen als een uitwaaierend geheel in elkaar overlopen. Wat hij over het hoofd ziet is dat zijn roman inmiddels een volslagen geconstrueerde en kunstmatige vorm heeft aangenomen. Het eerste verhaal, van de vijftienjarige pubers, is nog het meest charmant in het onvoorspelbare verloop en het Lolita-achtige einde. De andere delen worden gevormd door vervelende en quasi-romantische kitsch, waarbij Delacourt zich uitput in vermoeiende lyriek om zijn concept sluitend te maken. Met als dieptepunt het stuk over de smachtende dame die uiteindelijk tussen de lakens belandt met haar zojuist opgedoken liefde en zich naderhand in zwelgende gedachten uitspreekt:

Dankjeweldankjeweldankjeweldankjeweldankjewel

Deze roman, die de hartstochtelijke liefde zou moeten beschrijven – wat al een moeilijke opgave an sich is – verzandt in een voorgebakken vorm die niets overlaat aan originaliteit, spontaniteit en werkelijke passie. De schrijver doet een poging om, volgens het schrijfcursushandboek, de diepste menselijke gevoelens te beschrijven, maar verdrinkt in het verraderlijke moeras van clichématige uitkomsten.

De vier seizoenen van de zomer

Schrijver: Grégoire Delacourt
Uitgever: Ambo/Anthos
Prijs: € 16,99
Bladzijden: 218
ISBN: 978 90 263 3354 5

Beoordeling: 1.5 sterren

Link: Ambo / Anthos

Aly Freije

Boeken / Poezie

‘Waar de aarde de hemel spiegelt’

recensie: Aly Freije - Door het vanggat

woensdag 15 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: André van Dijk3 Sterren

Lezend in de debuutbundel Door het vanggat van Aly Freije trekken we over het Groningse platteland naar een verre einder. Alles is geworteld in het ongenaakbare landschap, in het harde boerenleven en in de herinnering aan dat wat eens was.

Freije gebruikt haar persoonlijke verleden in de Oost-Groninger Veenkoloniën als decor voor deze reeks uit de klei getrokken gedichten. Met ieder curieus woord maakt ze kenbaar hoezeer die betrokkenheid haar werk heeft gevormd: zichtmachine, hokkelingen, wendakker, moorland. Alles uit de eerste hand opgetekend en tot een robuust geheel gemaakt.

Het mes blijft trillend steken, ze kerft
een lijn, omheint een erf, trekt groene verticalen
plaatst een horizon

voorjaarslicht glipt door een deur, richt
wanden op, verkent versleten vloerplavuizen

Opsommende dichter

Een perfecte voedingsbodem voor weemoed en nostalgie, zo blijkt, maar Freije maakt ook een aantal uitstapjes. Naar Andalusië, in een ander klimaat en met een andere horizon: ‘de zon sluipt de hellingen af, overvalt/ rijen druivenstruiken/ nachtadem lost dampend op/ in een spectrum van kleuren’. Of naar Berlijn, waar de geschiedenis zich opdringt: het wit/ vretende vuur, geblakerde balken, schreeuwend/ bruin op platgestampte paden’. Het zijn fraaie intermezzo’s, maar nooit krijg je de indruk dat de dichter zich er meer thuisvoelt dan op het Groningse land.

Freije gebruikt een vaste vorm in onvaste stramienen. Alle verzen beginnen steevast met een hoofdletter en eindigen met een punt. Daartussenin is geen interpunctie toegepast, behalve hier en daar een komma om zinsdelen te scheiden. Dat kenmerkt haar stijl als die van een ‘opsommende’ dichter: er worden onafgebroken indrukken weergegeven die nauwelijks plaatsmaken voor een wending als conclusie. Dat observerende maakt deze bundel wat dromerig, maar zorgt gaandeweg ook voor een lichte eentonigheid.

Moeder en vader

Weer terug in eigen biotoop verkondigt Freije de weerbarstige Groningse landschappelijkheid. Veel over het boerenbedrijf, de terugkerende oogst, de zwartbonte koeien en de omgang met paarden. Daar voert ze ook zichzelf op als personage, alsof de paarden een speciale plek in haar eigen wereld innemen.

Beheersing wil ik tussen voor- en achterhand, de ingehouden
erotiek van een vorstin die met knoet en herenhoed
hoog aangespannen borsten, vaardig van hand haar paard
bestuurt

Het persoonlijke brengt een verfijnde klank in de verzen. De vergezichten over het uitgestrekte land worden minder afstandelijk en de dichter krijgt een duidelijke positie als vertolker. Ook schuwt ze niet haar familie op te voeren, mensen die verankerd zijn in het landschap en, evenals de weidse natuur, zwijgend het blikveld bepalen. Moeder en vader in het gedicht ‘Schafttijd’:

iets in dat overhellen, de buiging van haar arm
zoals haar hand zijn theekop reikt, weerspiegelt
wat in hem huist, wat door zijn leden raast

de akkers liggen schokkend stil in de zomerhitte.

In deze Groningse introspectie is weinig ruimte voor een bredere horizon en er is vrijwel nergens een link met het heden te bekennen. De verzen zijn ingebed in het leven op de persoonlijke vierkante kilometer, met hier en daar een doorkijkje naar elders. In het gedicht ‘Gouden Bocht’ is de dichter op bezoek in Amsterdam: ’trams gillen vol afwerende gezichten, geroep uit ramen/ in een souterrain’. Snel weer terug naar het poëtische noorden, waar de aarde de hemel spiegelt.

Door het vanggat

Schrijver: Aly Freije
Uitgever: In de knipscheer
Prijs: € 17,50
Bladzijden: 82
ISBN: 978 90 6265 907 4

Beoordeling: 3.5 sterren

Link: Uitgeverij In de Knipscheer

Aly Freije

Trapped, Ijslandse crimi drama

Film / Serie

Er drijft een romp in het fjord

recensie: Trapped

dinsdag 14 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Adwin de Kluyver3 Sterren

In Denemarken, Zweden en Noorwegen is ‘Nordic noir’, spannende misdaadseries als The killing en The bridge, al een heuse industrie. Met de serie Trapped sluit ook Ijsland zich aan bij deze Noordelijke hype.

Trapped is zeker niet de eerste misdaadserie die afkomstig is van het vulkaaneiland. Maar deze eerdere dramareeksen oogden, in verhouding, als tamelijk knullige afleveringen van de Flikken-franchise. Met Trapped neemt de bekendste filmmaker van IJsland – Baltasar Kormakur (Everest, 2015) – nu de teugels strak in handen, en levert een sterk misdaaddrama af dat heel het thuisland (toegegeven, er wonen maar half zoveel mensen als in Friesland) al aan de buis kluisterde.

Aardige dikzak

Het verhaal speelt zich af in Siglufjörður, een havenplaatsje aan de ruige oostkust. Veel hebben de drie politie-agenten er niet te doen. Het zwaarste misdrijf stamt uit 2008. Toen kwam een meisje om het leven door brandstichting in een loods. Nooit opgelost. Nu, zeven jaar later, drijft er ineens een romp in het fjord.

Hoofdinspecteur Andri Olafsson, een aardige dikzak die het maar moeilijk heeft met zijn scheiding, denkt dat de lichamelijke restanten overboord zijn gegooid vanaf de net gearriveerde internationale veerboot. De ferry gaat aan de ketting. Wegens een sneeuwstorm kan vervolgens niemand het dorp bereiken of verlaten. De dader loopt intussen nog op vrije voeten en zou wel eens meer slachtoffers kunnen maken in het afgelegen dorp.

Claustrofobie

Regisseur Kormakur weet wel hoe je de spanning op moet voeren: naarmate de serie vordert, bouwt hij het plot uit met politieke intriges en toegedekte zaakjes uit het verleden. Ook is hij niet bang voor enkele spectaculaire actiescènes.

De fotogenieke besneeuwde bergen benadrukken de claustrofobische sfeer nog eens. En speurneus Andri is een aangename variant op de stereotype Scandinavische rechercheur. Olafsson is dan wel eenzaam, hij troost zichzelf met een glaasje melk. Die couleur locale tilt Trapped uit boven het niveau van de vele inwisselbare Scandinavische series.

Trapped

Regie: Baltasar Kormakur
Distributeur: Lumière
imdb: http://www.imdb.com/title/tt3561180

Beoordeling: 3.5 sterren

Boeken / Non-fictie

Recept tegen plantenblindheid

recensie: Norbert Peeters - Botanische revolutie

maandag 13 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Vincent Terlouw4 Sterren

Het is lente en groen is overal om ons heen. Maar wat zien we nu werkelijk? Volgens Norbert Peeters gaan we veel te onverschillig met onze plantenvrienden om. Dient het enkel als decor waartegen de grote mensenwereld zich afspeelt. Wij leiden aan platenblindheid en moeten genezen worden.

‘Planten lijken een saai en geworteld bestaan te leiden, roerloos vastgenageld aan de grond’, schrijft Peeters in zijn voorwoord. Een zekere bisschop genaamd Paley concludeerde ooit dat bloemen er enkel zijn om mooi te zijn voor de mens. Dat niets minder waar is bewijst Peeters met zijn boek Botanische revolutie. Aan de hand van de plantenleer van Charles Darwin (1809 – 1882) neemt de botanisch filosoof ons mee naar een wondere wereld die in niets onderdoet voor het dieren- en plantenrijk. Dat laatste zit hem in het onverwachte. In de vindingrijkheid die de plantenwereld aan de dag legt om zich voort te planten, te groeien en te overleven.

Tot voor kort was ook de schrijver van dit gepassioneerde boekje stekeblind. ‘Ik wist minder van planten dan de gemiddelde gorilla. (…) Al die groene pracht ging aan mij voorbij.’ Tot hem op een dag de besneeuwde takken van een libanonceder opvallen en er een klein straaltje licht doorsijpelt; hij begint te zien. Niet enkel de planten zelf, ook het hiaat in de boekenkast wanneer het gaat om Darwinlectuur betreffende zijn botanische werkzaamheden. En dat terwijl Darwin zich toch de helft van zijn loopbaan in botanie heeft verdiept.

Een vooropgezet plan

Aan de basis van plantenblindheid staat de Griekse filosoof Aristoteles. Als een van de eersten onderneemt hij een poging de natuur te rangschikken. De onderste trap reserveert hij voor de levenloze materie. Slechts een treetje daarboven vertoeft het plantenrijk. Een rangschikking die in het Westen ruim tweeduizend jaar heersend blijft. Daarbij beziet Aristoteles – en velen daarna – de natuur als een harmonieus geheel, waarin een levend wezen bepakt is met een ingeboren plan. Alle organismen volgen via hun groeiproces deze vooropgezette weg naar hun uiteindelijk voltooiing.

Dat dit beeld prachtig aansluit bij de dominante plaats die religie eeuwenlang zal innemen, behoeft geen betoog. Zulke complexe organismen, die kunnen niet ‘zomaar’ zijn ontstaan, daar moet een opperwezen achter zitten met ongekend scheppende gaven die wij niet of nauwelijks kunnen bevatten. Tot halverwege de negentiende eeuw zijn de meeste biologen dan ook met name bezig om Gods plan te doorgronden. Darwin is een van de eersten die tracht de biologie als wetenschap haar eigen plek te geven, los van geloof.

Filosofie en kunst

Samen met filosoof Wouter Oudemans publiceert Peeters al in 2014 het boek Plantaardig. Vegetatieve filosofie. Ook daarin wordt betoogd dat mens en plant dichter bij elkaar staan dan wij denken. Planten zijn even gewiekst als dieren en mensen om hun voortbestaan te waarborgen, kunnen even wreed zijn en hebben (vaak zeer subtiele) afweermechanismen ontwikkeld om gevaar te kunnen weerstaan. Een van de schitterendste voorbeelden komt van de bosooievaarsbek, waarvan de kroonbladeren aan de binnenkant en aan de randen met hele kleine, tere haartjes zijn bedekt. Onder deze haartjes bevinden zich de nectarklieren die zoetstof aanmaken. Om de zoetstof tegen verdunning van regenwater te beschermen wordt deze in speciale containers opgeslagen.

Het zijn deze feitjes die van Botanische revolutie een ontdekkingstocht maakt met Peeters als enthousiaste gids. De blinde en onwetende gorilla’s onder ons zullen van de ene verbazing in de andere vallen. Daarbij weet de schrijver botanie moeiteloos met filosofie en kunst te verbinden. Zo vertelt hij over de lange purperbloemen die Ophelia tijdens haar ongelukkige dood in Shakespeares Hamlet bij zich draagt. Lange tijd wist niemand welke bloem daarmee werd bedoeld; nu is duidelijk dat het om de mannetjesorchis gaat. Een orchideeënsoort die Darwin intensief heeft bestudeerd.

Al met al, wilt u genezen van uw plantenblindheid, dan is tweemaal daags een scheutje van Peeters’ boek zeer aan te raden.

Botanische revolutie. De plantenleer van Charles Darwin

Schrijver: Norbert Peeters
Uitgever: KNNV Uitgeverij
Prijs: 24,95
Bladzijden: 336
ISBN: 9789050115780

Beoordeling: 4 sterren

Link: KNNV Uitgeverij
Link: Norbert Peeters

Norbert Peeters - Botanische revolutie - coverafbeelding

Voor u geselecteerd door de auteur:

Boeken / Non-fictie / Poezie

Donker maar verkwikkend

recensie: Ellen Deckwitz - Olijven moet je leren lezen. Een cursus genieten van poëzie.

zaterdag 11 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Menno van der Meer4 Sterren

De Nederlandse poëzie verkeert in een spagaat. Er wordt veel geschreven, maar weinig gelezen. Misverstanden en griezelige gedachten over poëzie liggen daar volgens Ellen Deckwitz aan ten grondslag. Ze wil Nederland gedichten leren lezen.

Op de kaft van het boek tref je de eerste poëzie al aan. Wie Olijven moet je leren lezen ziet, zal misschien eerst zijn wenkbrauwen fronsen. Als je begrijpt dat Deckwitz met die titel wil aangeven dat je gedichten moet leren lezen zoals je ooit olijven moest leren eten, heb je meteen de manier van denken te pakken die je bij deze stoomcursus poëzie nodig hebt.

Dichten en laten dichten

De steen vreest mij is de poëziebundel waarmee Deckwitz in 2011 debuteerde. Het leverde haar meteen de C. Buddingh’-prijs op. Daarvoor had ze al de Meander Dichtprijs en het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam gewonnen. Met Hoi Feest uit 2012 en De blanke gave uit 2015 timmerde ze verder aan de weg als dichter.

Deckwitz heeft eerder ook al geschreven over de dichtkunst in zijn algemeenheid. In Hoe word je een geweldige dichter helpt ze beginnelingen op weg in de wereld van de poëzieproductie. Later volgde een artikelenreeks voor de nrc.next. Het werd een “Eerste Hulp Bij Poëzie”, waarbij het benaderen en begrijpen van gedichten centraal stond. Die stukken zijn gebundeld en hier en daar aangevuld, met dit boek als resultaat.

Vragen en antwoorden

Het boek kent drieëntwintig hoofdstukken, waarvan de titels bijna allemaal met een vraagteken eindigen. Aan de hand van de vragen over poëzie waarmee Deckwitz altijd wordt geconfronteerd, probeert ze beginnende lezers wegwijs te maken in de wereld van gedichten. Enkele voorbeelden: waarom zeg je niet gewoon wat je bedoelt? Is vertaalde poëzie de moeite waard? Hoe ontstaat een gedicht? En wat is het nut van poëzie?

Fijn is dat Deckwitz niet alleen maar in abstracte zin over poëzie schrijft, maar ook minimaal één gedicht aan een hoofdstuk verbindt. Deckwitz gebruikt tal van recente Nederlandse gedichten daarvoor, maar laat ook vertaalde en veel oudere gedichten aan bod komen. Eveneens tot denken aanzettende illustraties van Jenna Arts voorzien de hoofdstukken van grafische ondersteuning. De combinatie van een gedicht, een illustratie en een hoofdstukthema werkt goed.

Aan hen die Olijven moet je leren lezen uit hebben en verlangen naar meer gedichten of andere boeken waarin over gedichten wordt geschreven, is ook gedacht. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een kader waarin relevante dichtbundels en publicaties worden aanbevolen. Deckwitz presenteert een behoorlijk compleet overzicht van de Nederlandse poëzie en geeft nieuwe liefhebbers tal van mogelijkheden om zich helemaal in de wereld van gedichten onder te dompelen.

Jonger dan Komrij

Wie puur naar de informatie in het boek kijkt, komt tot de conclusie dat veel van de beschreven zaken al eens elders zijn benoemd. Dat is echter geen groot probleem: de kracht van het boek zit in de benadering van de beschreven onderwerpen. Deckwitz schrijft hier voor een overwegend jong publiek en probeert poëzie voor hen inzichtelijk te maken.

Als het op poëziebesprekingen aankomt, zijn die van Gerrit Komrij waarschijnlijk het meest geprezen. Maar Komrij heeft nooit de zin ‘Heej ik haal even een tosti met salami yolo’ qua mythische potentie vergeleken met de regels ‘IJsland / een uitgestrekt doodsbed / mijn naam geborduurd / op een bevroren sloop’. Deckwitz doet dat wel.

De passie voor gedichten, de pakkende manier van schrijven en de frisse benadering van het onderwerp maken dit boek relevant. Dichtend Nederland mag blij zijn met Deckwitz. Net als haar gedichten is Olijven moet je leren lezen toegankelijk, maar niet kinderlijk eenvoudig. Poëzie wordt begrijpelijker gemaakt, maar ook niet te begrijpelijk. Want poëzie zonder een sprankje mystiek, is geen poëzie meer. Of zoals Deckwitz zelf schrijft: “je bezighouden met poëzie is soms een duik in donker maar verkwikkend water”.

Olijven moet je leren lezen. Een cursus genieten van poëzie.

Schrijver: Ellen Deckwitz
Uitgever: Atlas Contact
Prijs: € 14,99
Bladzijden: 160
ISBN: 9789045031347

Beoordeling: 4 sterren

Link: Atlas Contact

Kunst / Expo binnenland

Een onaf boek houdt nooit op

recensie: Peter Pontiac - ¡VIVA PONTIAC!

donderdag 02 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Sonja Schulte4 Sterren

Wat heeft Peter Pontiac voor jou betekend? Dat vroeg curator Lennard Dost aan de Nederlandse stripwereld. Het leverde een veelzijdige expositie op, die niet alleen een ontroerend beeld geeft van een zeer begaafde stripmaker, maar ook een scherpe doorsnede van de Nederlandse stripwereld en een interessante kijk op het medium zelf.

“Je laat ze iets maken en dat is het dan, daar werk je dan mee”, zegt directeur Lennard Dost van Nieuwe Vide, het kunstencentrum in Haarlem. Het nieuwste project dat daar plaatsvindt heet ¡VIVA PONTIAC! en gaat over het leven van de in 2015 gestorven Peter Polmann, bekend als Peter Pontiac en wel de godfather van de strip-underground genoemd.
Een kunstencentrum zijn betekent nieuw werk laten ontstaan en de kunstenaars ondersteunen. Het grote verschil met een museum is dat het selectieproces niet plaatsvindt in een depot, maar in een netwerk. Dost kiest kunstenaars – niet kunstwerken – die hij goed vindt en accepteert wat ze hem vervolgens geven. De vraag is dus elke keer opnieuw: wat levert het op?

Tijdelijke explosie

Wat gebeurt er als je die bal laat rollen door de Nederlandse stripwereld? In dit geval is het resultaat een combinatie van zeer persoonlijke odes en intieme kijkjes in het leven en de mens Peter of ‘Peerke’, tot een spiegeling van zijn werk, te zien in bewonderende collega’s, die zich lieten inspireren door wat Pontiac voor hen betekend heeft.
De expositie bestaat uit veel verschillend materiaal. Er werken maar liefst 25 kunstenaars aan mee en dus is de kleine ruimte een tijdelijke explosie van kleur, materialen, technieken. Daarbij ontwierp tekenaar en avant-garde kunstenaar Willem de Ridder specifiek een eigen audiotour bij het project.
Het laatste woord, of beter gezegd het laatste beeld, krijgt Pontiac zelf: Dost kreeg van Pontiacs weduwe Ipie de complete schetsenreeks van zijn dodenboek Styx. Ze beslaan de drie muren van het tweede vertrek. Je kunt hier zijn levensloop – tot aan het einde – lopend lezen, tot op het moment dat de geinkte tekeningen overgaan in alleen nog potloodschetsen, en tot aan waar ook die schetsen dan tenslotte ophouden.

Peter Pontiac, origineel.

Peter Pontiac, origineel.

Intimiteit en bewondering

De bijdragers leveren allen verschillende interpretaties. De tekeningen van bijvoorbeeld Sam Peeters en Typex zijn zeer ontroerend en dicht op de huid. ‘Een boek dat niet af was’ verandert hier met veel liefde in ‘een leven geleefd’. Het is mooi om hun eigen werk zo ook nieuw belicht te zien en in sommige gevallen zelfs totaal in een andere stijl uitgevoerd, zoals Sam Peeters in de stijl van Pontiac zijn eigen dagboek-stripverhaal maakte. Het dodenportret dat Typex ‘voor mijn lieve vriend Peter’ maakte is erg ontroerend.
Uit deze tentoonstelling rijst een man op die liefdevol moet zijn geweest, zacht en heel close met zijn vrienden. Daarnaast was hij een grote inspirator voor zijn bewonderende collega’s. De tekening die Barbara Stok namaakte uit Styx is daar een mooi voorbeeld van. Of de duistere doodstekeningen van Bart Nijstad. En ook de prent van Aimee de Jongh, die Pontiac op de rug afbeeldt in het bootje waarop hij de rivier over vaart, is indrukwekkend.

Wat betekenen strips? Wat is de Nederlandse stripwereld? Wat is de underground en bestaat die nog wel, of is die gelijk met Pontiac gestorven? Deze vragen stelt deze expositie en beantwoordt ze ook. Strips zijn een unieke combinatie van beeldend denken, denken in het maken van een verhaal en haast ouderwetse, handmatige techniek, die in de huidige wereld van videokunst en performance niet langer zo vanzelfsprekend zichtbaar is. “Ik heb maar één scherm in deze expo!” zegt Dost verbaasd lachend. Het is duidelijk: Pontiac is hierin een absolute meester geweest.

Peter Pontiac - ¡VIVA PONTIAC!

Gezien in: Nieuwe Vide, Haarlem
Nog te zien tot: zondag 19 juni 2016

Beoordeling: 4 sterren

Link: Website Nieuwe Vide

Benjamin Burnley in de Melkweg

Muziek / Concert

Het licht wint van het duister

recensie: Opzienbarend debuutconcert Breaking Benjamin op Nederlandse bodem

donderdag 02 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Rico Stroobant / beeld: Brian Krijgsman & Stan Kamman 4 Sterren

Voor de eerste keer sinds de oprichting in 1998 tourt Breaking Benjamin door Europa. Het debuutconcert op Nederlandse bodem begint anders dan verwacht. Bij aanvang komt de band op om te vertellen dat leadgitarist Jasen Rauch met acute pijn naar het ziekenhuis is gebracht. De overige bandleden peinzen er niet over om het concert te annuleren; the show must go on.

Frontman Benjamin Burnley vraagt het publiek met opgestoken duimen toestemming om het concert semi-akoestisch te spelen en daarvoor de nodige voorbereidingen te treffen. Wanneer de hele zaal goedkeurende tekens geeft, begint de band ruim twintig minuten later dan gepland aan een aangepaste semi-akoestische set met vier man. “We are stripped down to the core, this is who we are from the inside,” vertelt Burnley, waarna de band inzet met ‘So Cold’, een nummer van het album We Are Not Alone (2004).

Toch maar elektrisch?

De line-up van de band veranderde sinds de herformatie in 2014 ingrijpend. Burnley is het enige originele overgebleven lid. De stijl van de muziek en tekst zijn consistent gebleven in het eerste album sinds de herformatie, Dark Before Dawn. Dat is mogelijk te danken aan het feit dat Burnley als primaire tekstschrijver en componist fungeert, nog altijd geteisterd door verschillende fobieën. Eén daarvan is vlieganst, waardoor de band zich lang onthouden heeft van optredens buiten de VS en Canada. Zelfs in deze ‘softere’ samenstelling, zet de band een sterk optreden neer met duidelijke invloeden van hard rock. De onberedeneerde angst die spreekt uit de teksten wordt sterk benadrukt door rauwe gitaarklanken en grunts. Burnley is ditmaal niet de enige zanger – zoals in eerdere touren gebruikelijk – gitarist Keith Wallen en bassist Aaron Bruch treden ook als zanger op.

Het vijfde nummer, ‘Simple Design’, speelt de band elektrisch om het publiek toch iets van de echte muzikale kracht van Breaking Benjamin te laten proeven, waarna het publiek unaniem bepaalt dat de rest van het optreden ook full on elektrisch gespeeld mag worden. “But I don’t want a fucking post about that it sounds different; we know he is not here,” zegt Burnley, verwijzend naar de missende melodische gitaarlijnen van Rauch.

“Ok, I got it!”

Bij het rustige coda van ‘Give Me A Sign’ vraagt Burnley het publiek telefoons als zaklamp te gebruiken. Het zaallicht dooft, waardoor het podium alleen nog verlicht wordt vanuit het publiek. Tegen het eind van het lied dooft het licht van de telefoons langzaam uit, waarna de band ‘Breaking the Silence’ inzet en de hele zaal wordt omgevormd tot een grote moshpit. Wanneer de band ‘Failure’ wil gaan spelen, meldt Burnley dat hij even een riffje moet oefenen dat hij normaal niet speelt en zegt na het aanslaan van een akkoord “Ok, I got it!” De normale set eindigt vervolgens met ‘I Will Not Bow’ waarin Burnley normaal gesproken helemaal niet speelt, wat blijkt uit het nogal satirische gesprek dat hij voert met drummer Shaun Foist die steeds zijn schouders ophaalt.

Het publiek pept zichzelf na de set op met geklap, gejuich, gejoel en met “bier en tieten, tralalala…” De toegiften worden daarom ook met groot enthousiasme ontvangen. De berichten vanuit het ziekenhuis zijn goed, waardoor Burnley in een beter humeur is. Daarom vindt hij het toepasselijk om speciaal deze avond het akoestische ‘Rain’ te spelen, waarin hij zichzelf begeleidt; een nummer dat normaal gesproken niet gespeeld wordt tijdens een optreden. Het publiek zingt luidkeels mee. Iedereen lacht als de frontman vertelt over de vreemde dingen die hij ooit tijdens een vreetkick door het gebruik van wiet gegeten heeft. Na tien jaar zitten de rare mengsel nog steeds in zijn maag – zoals brood met pindakaas en gummiberen, volgens Burnley de beste combinatie ooit.

Met ‘Dance With the Devil’ en ‘Diary of Jane’ sluit Breaking Benjamin het optreden af, waarvoor Burnley eerst nog even wat riffjes moet ‘leren’. Hij grapt dat dit het eerste concert ooit is waar iemand een partij zó kort voor het optreden moet leren. Hoewel het ontbreken van de melodische gitaarlijnen soms duidelijk hoorbaar was, weet de band zich uitstekend staande te houden en aan de hoge verwachtingen van het eerste concert in Nederland te voldoen. Laten we hopen dat Burnley zijn fobieën voortaan beter de baas blijft en ons niet nog eens zo lang op een concert van zijn geweldige band laat wachten.

Breaking Benjamin

Gezien op zondag 29 mei 2016 in Melkweg, Amsterdam

Beoordeling: 4 sterren

Link: Breaking Benjamin
Link: Melkweg
Link: Fotograaf Brian Krijgsman

Muziek / Concert

Zomerkriebels

recensie: Jonathan Jeremiah unplugged in de Tolhuistuin

donderdag 02 juni 2016 / 0 Reactiesdoor: Rico Stroobant / beeld: René Huwaë 3 Sterren

Met de komst van de zomer worden er naast de bekende festivals ook openluchtconcerten gerealiseerd, waarin artiesten voornamelijk op een (semi-)akoestische manier hun liedjes in een andere versie spelen. De Tolhuistuin is een van de locaties waar deze bijzondere sfeerconcerten plaats vinden. 29 mei was Jonathan Jeremiah te gast om te laten zien dat ook hij in een kleine bezetting prima zijn kunsten kan vertonen.

In de tuin aan de Tolhuisweg is een, een beetje onpraktisch, klein podium opgebouwd (nota bene recht achter een boom). Het tuinhuisje is open, her en der tussen de bomen staan kraampjes met eten en drinken en de beschikbare open plekken zijn gevuld met houten bankjes. Het publiek beweegt zich via begroeide paden door de tuin. De locatie heeft hierdoor meer weg van een klein festival dan van een normaal optreden. Het festivalgevoel wordt nog eens versterkt door maar liefst twee voorprogramma’s en het luidruchtige gedrag van het publiek dat er maar nauwelijks aandacht aan schenkt. De sfeer is gemaakt en iedereen geniet op zijn of haar manier van deze prezomernamiddag.

Verhalende profeet

Op het moment dat de drie strijkers (twee violen en cello) een soundcheck doen, komt het publiek in beweging en stelt het zich massaal voor het podium op, waardoor er nauwelijks meer bewegingsruimte is. Als de strijkers vervolgens de eerste maten van ‘Happiness’ inzetten, wordt de charismatische Britse soulachtige folkzanger en singer-songwriter met groot gejuich en blije gezichten ontvangen. Ondertussen bijgestaan door gitarist David, die de klanken van de strijkers aanvult met een klokkenspel en tweede zangstem.

Het grootste deel van het optreden luistert het publiek ademloos naar de verhalende profeet die uit een sprookjesboek tot leven lijkt te zijn gekomen. Hier en daar fluisteren lippen van toeschouwers de woorden van de songtekst mee en het publiek lacht om de grappen die Jeremiah maakt. Zo merkt hij op dat hij vandaag zijn teksten wellicht nog gaat vergeten, zelfs na ze opgezocht te hebben op lyrics.com en grapt hij dat David hem een fortuin kost en er met zijn miljoenen vandoor gaat. Het publiek huivert en de muzikanten zijn helemaal in hun nopjes. Tijdens het intieme, persoonlijke ‘A Solitary Man’ waar Jeremiah zichzelf begeleidt, gaat opeens een telefoon af. Hij springt er gelijk op in en meldt dat hij die telefoon moet opnemen om zijn liedtekst te horen.

Getalenteerd songwriter, maar niet overtuigend genoeg

Jeremiah brengt verder zijn bekendste nummers ten gehore, waaronder ‘Gold Dust’, ‘Heart of Stone’ en ‘Oh Desire’ – waarin de tweestemmige zang tot een harmonisch hoogtepunt komt. Hij sluit zijn normale set af met het opzwepende ‘Wild Fire’. Aan dit specifieke tuinoptreden is nog een cover van ‘To Love Somebody’ – origineel de Bee Gees – toegevoegd. Ook speelt het strijkerstrio een instrumentale, tot de verbeelding sprekende interlude, waarin dissonante klanken worden afgewisseld met melodische solopassages van de verschillende strijkers, ondersteund door prachtige samenklanken.

Jeremiah heeft veel talent en heeft wel degelijk laten zien dat hij met een kleine bezetting ook een goed optreden kan neerzetten. Wellicht zelfs beter dan met een heel orkest achter hem. Halverwege de set beginnen de nummers echter wat al te veel op elkaar te lijken. De goede sfeer blijft hangen ondanks de rommelige indeling van de locatie, maar de muziek mist de emotionele diepgang die we wel vinden bij Damien Rice, het persoonlijke karakter van de liedjes komt niet zo overdonderend binnen als de teksten van Passenger en zijn stem mist het dramatische soulrandje van bijvoorbeeld Sam Smith. Voor de meeste bezoekers was het ongetwijfeld een geslaagd concert, maar uiteindelijk is het niet veel meer dan een begeleidende soundtrack bij een vroege zomerdag waarbij je kunt wegdromen, een inleiding op de ‘echte’ festivals die de komende maanden nog zullen komen.

Live te bewonderen:

1 juli, Openluchttheater Goffertpak, Nijmegen
14 juli, Openluchttheater Caprera, Bloemendaal

Jonathan Jeremiah

Gezien op zondag 29 mei 2016 in Paradiso Noord: Tolhuistuin, Amsterdam

Beoordeling: 3 sterren

Link: Jonathan Jeremiah
Link: Tolhuistuin
Link: Paradiso