Wadjda

Toegegeven: het onderwerp hangt dan ook wel samen met een hoop naargeestigheid. En de regisseur, zelf afkomstig uit Saoedi-Arabië, laat ook niet na om deze nare kanten van de scheve man/vrouw verhoudingen te tonen. Maar ze worden net onder de oppervlakte aan de filmkijker gepresenteerd, voelbaar aanwezig maar niet prominent en zonder de discussie ermee aan te gaan. En dat geeft ruimte aan de aandoenlijke strijd die de elfjarige hoofdpersoon en titeldraagster van de film aanbindt met haar omgeving, in een land waar eerder geen films gemaakt mochten worden vanwege de zondige invloed ervan. Sinds 2004 zijn er een handvol films uitgebracht.

Strenge vrouwenhoofden

Want de elfjarige Wadjda (het sterke acteerdebuut van Waad Mohammed) is niet op haar achterhoofdje gevallen. We zien haar in haar kinderlijke omgeving, aan haar bureautje thuis en op school, de boel (binnen haar mogelijkheden) al snel handig naar haar hand zetten. Ze verkoopt zelfgemaakte armbandjes om aan extra geld te komen en vervalst een rapport met minder goede cijfers. De hoofdpersoon wordt omringd door strenge vrouwenhoofden die haar terug op het rechte pad willen hebben. De strengheid van deze vrouwen valt op: zij waren eens misschien ook rebels als Wadjda, maar schikten zich in hun opgelegde rol.

Zo ook de moeder van Wadjda, een mooie rol van Reem Abdullah. Haar strengheid wordt bezien in een ander licht zodra de filmkijker ontdekt dat haar huwelijk met de vader van Wadjda nog niet is bezegeld. Door de zware bevalling, die haar bijna het leven kostte, lukt het niet om nogmaals zwanger te worden. Een broertje voor Wadjda zit er niet in, en trouwen met een onvruchtbare vrouw is moeilijk, zo niet onmogelijk. De nuances en fijngevoeligheden van de gevolgen van deze willekeurige en onrechtvaardige gebeurtenis op het leven van een vrouw worden voelbaar.

Lang en zacht haar

Wadjda sprokkelt ondertussen dankzij slimmigheden steeds meer geld bij elkaar voor haar fiets, waar vrouwen in Saoedi-Arabië volgens de wet niet op mogen rijden. Richting het einde van de film zien we Wadjda op bed zitten in de slaapkamer van haar moeder, die met een stijltang haar lange donkere haren in vorm brengt. ‘Eigenlijk wil ik liever kort haar, en krullen’, verzucht ze. Waarom ga je dan niet naar de kapper, wil haar dochter weten. ‘Je vader houdt van lang en zacht haar’, is moeders antwoord, terwijl ze langzaam de metalen platen door haar weerbarstige haren haalt, keurig rechte en glanzende haren tevoorschijn toverend. Een scène die symbool staat voor de ondergeschikte rol van het vrouwelijke deel van de bevolking in Saoedi-Arabië.

De film geeft een boeiend kijkje in de leefwereld en rituelen van de vrouwen in Saoedi-Arabië. Een leven dat gelegitimeerd dient te worden door een ander, voordat het een volwaardig leven is. De film raakt hier en daar aan het sentimentele, maar de aandoenlijke strijd van een jong meisje dat ingaat tegen de door iedereen om haar heen gedeelde normen en waarden, is mooi uitgevoerd. Niet in de laatste plaats omdat het de fijngevoeligheden die met de scheve man/vrouw verhoudingen gepaard gaan, treffend in beeld brengt. Niet de scheefheid per se, maar de manieren waarop die verhoudingen – binnen de relaties tussen man en vrouw, Wadjda en buurjongen, tussen vrouw en vrouw en moeder en dochter – gestalte krijgen en hoe ermee om wordt gegaan, maken de film de moeite waard.