Motregenvariaties is een tragikomedie over twee dichteressen op leeftijd. Beide zijn veertig jaar geleden literair gedebuteerd bij dezelfde uitgeverij. De één is na haar debuutbundel gestopt met publiceren, de ander heeft een gelauwerd oeuvre op de markt gebracht en is een soort dichteres des vaderlands geworden. Ze zijn elkaar uit het oog verloren maar komen elkaar na vele jaren bij toeval weer tegen. Hoewel de humor in deze tragikomedie overheerst, is het toch de tragische ondertoon die het helderst binnenkomt en die blijft nazingen.

Helaas gaan we waarschijnlijk allemaal dood
De twee dichteressen hebben allebei recentelijk hun geliefde verloren en zitten in een levensfase waarin de dood steeds duidelijker in beeld komt. Die combinatie van rouw, berusting, illusieloosheid, eerlijkheid en spijt wordt prachtig gespeeld door Olga Zuiderhoek en Ria Eimers. Doordat hun personages allebei sterke vrouwen zijn (excuses voor de term), blijft het verdriet onderhuids en wordt het nergens sentimenteel. Mooi is ook dat in het stuk vooral de verwantschap tussen de vrouwen naar voren komt, en het niet een gesimplificeerd verhaal over succes en mislukking is. In het zicht van het einde doet literaire roem er natuurlijk helemaal niet meer toe.

Inkijkje in het literaire bedrijf
Behalve een tragikomedie over de grote levenskwesties, is Motregenvariaties ook een parodie op de literaire wereld. De dichteressen blijken maar wat aan te rommelen (′Ik weet zelf ook niet wat ik doe′) en hebben anderen nodig om hun losse strofen tot enigszins samenhangende gedichten te ordenen. Om er achter te komen wat hun poëzie eigenlijk betekent zijn ze afhankelijk van recensenten, maar voor die treurige beroepsgroep voelen ze (terecht?) veel dedain. De uitgevers die de dichtbundels aan de man moeten brengen, blijken gelikte types met een wansmaak en wanstaltig taalgebruik te zijn. Het lezend publiek heeft natuurlijk sowieso een platte smaak en verkiest de melodieuze platitude boven de atonale wanhoopswijsheid. Erg hoopvol is het met de literaire kunst in dit stuk dan ook niet gesteld. Toch zou het een verkeerde conclusie zijn om de literatuur maar helemaal af te schrijven. Familie, liefde en vriendschap zijn sterfelijk. De poëzie blijft.

Geloof in mij, want ik geloof in jou
Weigerend wat was en wetend wat ons weerhield.
Ik zal je vernoemen, je mee voorbij dit leven dragen
Jij, Enige, en schaduw die mij bedekt.
Door jou ben ik geworden en met de littekens
Van jouw weefsels, de waas van jou.

Zo ons zwijgen, zo ons zeggen.
Niets werd ons beloofd, alleen het leven
Dat wij kozen kan ons nemen of verlaten,
Geen medelijden, want niets heeft ons gemaakt.

Zo zullen wij beschreven staan, ouder wordend
Dan de valk die zijn vlucht begint en rimpels trekt
Over de dorre braaklanden van vroeger en voorheen.
Geen misverstand. Tussen jou en mij geen overleven
Want deze dag betekende voor mij het begin der dagen.
Jij bent mijn eerste dag. Hier ben ik, want ik blijf.

Met het wegvallen van de meeste productiehuizen, vindt jong talent moeilijker haar weg naar de professionele theaterpraktijk. Orkater biedt onder de noemer De Nieuwkomers jong talent de kans om een grote zaal voorstelling te maken. Regisseur Michiel de Regt en schrijver Oscar van Woensel pakken groots uit: een absurdistische, rauwe voorstelling waarin de gekte van de personages zich tot in het extreme manifesteert. Het is even schrikken voor de abonnementhouders, die vertrouwden op het muzikale en doorgaans toegankelijke Orkater-theater. Dit is hard, bizar en vooral weinig subtiel.

Leeg en zielloos
De Regt en Van Woensel lieten zich inspireren door Maxim Gorki’s Nachtasiel. Daarin dromen de personages, ondanks dat ze financieel aan de grond zijn geraakt, van een mooie toekomst. In Op de bodem zitten de personages niet financieel, maar ideologisch aan de grond. Vier stellen bezoeken een all inclusive resort, allen op zoek naar afleiding en vertier. Al vanaf het begin zien we de vier stellen (en een vrijgezelle dame) worstelen met de troosteloosheid van hun bestaan. Waar de één ongeneeslijk ziek is, klaagt de ander over het gebrek aan communicatie, werk of liefde. We krijgen lege en zielloze personages voorgeschoteld, met wie we nauwelijks enige empathie of meelijden voelen.

Absurdisme op afstand
De makers kozen voor absurdisme in haar meest pure vorm. Dikmaakpakken, flauwe dansjes en nooit volle cocktailglazen. Nadat iemand een oog is uitgestoken, reageert hij met ‘ik zou de krant wel even willen lezen’. Het moet gezegd, de vorm is consequent en tot in de finesses doorgevoerd, maar de voorstelling blijft daardoor op afstand; het brengt ons niet verder dan een gekkemensenparade. Dat de stellen uiteindelijk half naakt, bebloed en letterlijk kapotgeschoten eindigen, werkt eerder lachwekkend dan schrijnend.

Geen redding mogelijk
Je vraagt je af wat de makers hebben willen schetsen: een dolende generatie twintigers, een lege maatschappij, een parodie op het sociale drama? En wat vertelt het? Willen de makers ons de spiegel voorhouden dat de mens dolend en vermoeid rondwandelt in dit aardse bestaan? Dat is niets nieuws onder de zon. De uitspraken zijn clichématig (‘liefde, geef me liefde’ en die letterlijke titel: waarom?!): het is onduidelijk of dat een keuze is om de leegheid te bevestigen, of niet. Wat wel helder is dat we vanaf het eerste moment weten dat deze figuren niet meer te redden zijn. Geen ingehouden angsten, nee, alles ligt open en bloot op tafel. Nergens wordt de voorstelling spannend of krijgt het een verrassende wending. De neon smileylamp houdt ermee op, stellen zijn uit elkaar, het decor is een ravage.

Ode aan Kofferband
Enig lichtpuntje in deze duisternis is de muziek van Kofferband. De band wisselt moeiteloos af tussen strakke jazz, geestige kinderliedjes, intermezzi met kazoo en wasbord en echte rock. Mooi ook zijn de momenten waarop de muziek wordt ingezet; iemand krijgt een vork in zijn oog en de band barst uit in een meerstemmig lied: daar werkt het absurdisme wel. Maar dat is de enige verlichting die men ons brengt, verder gaat de zon in deze voorstelling helaas niet schijnen.