De achterflap staat vol lof van onder andere The New Yorker, Jonathan Franzen en Lena Dunham. Dat schept hoge verwachtingen. Wat direct duidelijk wordt, is dat Waldman een talentvolle schrijfster is. Ze zet een groep intellectuelen in Brooklyn neer, laat ze elkaar bekritiseren en beminnen en laat de lezer meegenieten. Nate, afgestudeerd aan Harvard en sindsdien freelance schrijver, laat een spoor van teleurgestelde vrouwen achter. Deze vrouwen hadden allemaal hun pluspunten, maar uiteraard was er ook het nodige mis met ze en daar windt Nate geen doekjes om.

De echte Nate
Hoewel het grootste gedeelte van de roman gaat over één relatie, kom je ook alles te weten van Nates vroegere relaties. Als Hannah, Nates vriendin, hem bijvoorbeeld vraagt naar een ex staat er: ‘Nate was even stil voor hij antwoord gaf.’ Vervolgens denkt Nate aan zijn vroegere relaties. Er komt een hoop aan bod: het begin, de seks, de scheurtjes, het einde. En dan, zestien pagina’s aan overpeinzingen later, zegt hij tegen Hannah: ‘We hebben een tijdje iets met elkaar gehad. Het is niks geworden. Nu zijn we vrienden. Dat was het wel zo ongeveer.’

Nate is vooral herkenbaar. Zou je hem als vriend willen? Niet per se. Zou je met hem willen daten? Ook niet. Of alleen de eerste maand. Maar je begrijpt hem wel. De manier waarop zijn behoeftes en irritaties worden neergezet, plaatsen hem niet altijd in een gunstig daglicht, maar het voelt wel eerlijk. Alsof je hem écht kent – en niet alleen het beeld dat hij neer wil zetten van zichzelf. Een doordat je hem echt denkt te kennen, gun je hem toch het beste, ook al negeert hij de mailtjes van Hannah en ook al voelt hij zich superieur aan zijn nieuwe liefje.

Razend slim
‘Razend slim’, zegt Jonathan Franzen op de achterflap. Bedoelt hij daar Waldman mee of Nate? Nate heeft vaak intelligente gesprekken over intelligente onderwerpen met zijn intelligente vrienden. Het neigt soms naar het irritante, maar dan neemt Waldman dat weg door Nate te laten daten met een vrouw van wie het allemaal niet zo diepzinnig hoeft, waardoor Nate tot een inzicht komt. ‘Zijn relatie met Hannah had hem dingen over zichzelf laten zien waar hij niet echt trots op was, over wat hij werkelijk zocht en wat hij beweerde te zoeken in een vrouw, maar waar hij in werkelijkheid buiten kon.’ Zonder het expliciet te zeggen, levert Adelle Waldman met uitspraken als deze kritiek op pretentieus gedrag. Pretentieus gedrag waar haar Brooklyn vol van zit. Ze mag dan kritiek leveren op deze intellectuelen, maar uiteindelijk komt het allemaal wel goed met ze. En met Waldmans schrijfcarrière zeker.

Zeven jaar heeft Jonathan in afzondering doorgebracht. De dood van zijn moeder en zijn broertje heeft zijn leven doen kantelen en de wereld voor lange tijd buiten de deur gehouden. Als hij zijn angstaanvallen heeft overwonnen en de werkelijkheid weer enigszins het hoofd kan bieden, vertrekt hij naar Californië om een presentatie te houden voor een bevriende opdrachtgever. Zijn verblijf in een hippie-achtige leefgemeenschap in het natuurgebied Big Sur brengt hem in contact met een mysterieuze man-zonder-naam die grote invloed op zijn herleving zal hebben: de Noor.

Pak slaag
Platteel voert de Noor vooral op als fysiek en moreel geweten van de zoekende Jonathan. Zijn invloed is direct allesomvattend, zodanig dat de twee samen Big Sur verlaten en via de Mojave woestijn naar Las Vegas vertrekken. Midden in overweldigende leegte krijgt Jonathan van de Noor een stevig pak slaag, boven op een berg en zomaar uit het niets. Dan wordt meteen duidelijk dat hij niet gemakkelijk onder de verstikkende overheersing van deze geweldenaar uitkomt.

Na de berg, toen voelde ik me krachtig. Dat was met geweld tot stand gekomen. De Noor had op me ingebeukt om ruimte te maken. Kan geweld ook liefde zijn?

Delicaat
Het is vanaf het begin onduidelijk waarom Jonathan zich zo karakterloos laat inpakken door de Noor, die er excessief geweldadige praktijken op na blijkt te houden. Door een paar wisecracks – ‘voor mij geen filosofie meer, overdenken is aan de rand staan’ – en wat nadrukkelijk gestaar over de oceaan is hij helemaal in de ban geraakt van deze wereldverbeteraar. Dat brengt de schrijver op diverse momenten in het boek naar voren maar het overtuigt nergens, behalve dat er de onzekere wederopstanding van Jonathan mee geïllustreerd wordt.

Veel sterker is de verbeelding van de liefde die Jonathan weer op de rails heeft gezet. De voorzichtige toenadering tot zijn vader, zijn ontmoetingen met en verlangens naar Bette, een succesvolle fotografe, worden zo omzichtig en delicaat beschreven dat het functioneel contrasteert met de brute aanwezigheid van de Noor.

Ik werd naar haar toegetrokken, rook de geur van haar huid, liet mijn blik op haar rusten, daalde via haar ogen af naar het binnenste van de aarde, waar het helder en warm was, en compleet.

Compositie
De kracht van Alles hiervoor zit in de prachtig beschreven flashbacks waarmee Platteel op verschillende momenten de herinnering aan Jonathans broertje naar boven haalt. Vooral deze band – en in mindere mate die met zijn moeder – laat zien hoezeer hij worstelt met het verlies en met het in gang zetten van de rest van zijn leven. De invloed van de Noor speelt een grote rol, er wordt geprobeerd Jonathan in te lijven bij diens organisatie die met extreme methoden de meest invloedrijke kopstukken van deze wereld elimineert. Een wat bizar onderdeel van de roman, waarbij in het midden blijft in hoeverre Jonathan zich laat meeslepen in die boze droom.

Vooral compositorisch bewandelt André Platteel een interessant pad: hij schrijft voor elk hoofdstuk van deze road novel een kort essay over een kunstwerk dat verrassend goed aansluit bij de werkzaamheden van Jonathan als bedrijvendokter. In zijn presentaties gebruikt hij de impact van beeldende kunst om het grenzeloze, het avontuurlijke en het onbestemde te benadrukken. Ongeveer zoals hij in zijn eigen gekwelde leven ook nodig zal hebben.

‘U geeft me dus de keuze tussen de stilte van de cel en het lawaai van de macht,’ zegt Fathi Sjien, dissident schrijver en intellectueel, aan het einde van Een dag van stilte en lawaai tegen zijn ondervrager. ‘In uw geval vrees ik eerder voor de stilte van het graf,’ antwoordt deze. Sjien verkiest de stilte, of hij die nu in een cel of een graf vindt, want het lawaai is vreselijk.

Stilte is er eigenlijk nergens in deze roman – ja, in het appartement van Sjiens vriendin in een buitenwijk, maar daar is het dan weer bloedheet. Het lawaai, daarentegen, is overal: twee weken lang wordt het twintigjarig bewind van ‘de Leider’ gevierd, met optochten en demonstraties. Iedereen die niet meeloopt, dient te kijken. Vanuit elke huiskamer schalt het geluid dat ook uit de straten opstijgt.

Kundera en Orwell

Een dag van stilte en lawaai wordt voor het grootste deel getoonzet door de tegenstelling tussen stilte en lawaai, die nog eens versterkt wordt doordat alles op één dag laat plaatsvindt. Siries brengt extra spanning in het verhaal door de temperatuur te benadrukken en, wat de sterkere onderstroom is, de lach en de grap met de serieuze houding van het bewind te contrasteren. De roman lijkt daarmee op Milan Kundera’s Het boek van de lach en de vergetelheid en De ondraaglijke lichtheid van het bestaan.

De geest van George Orwell, wiens naam dikwijls genoemd wordt in besprekingen van dit boek, hangt ook over de roman. Fathi Sjien moet naar de hoofdbureaus van de partij en de geheime diensten van het land om zijn identiteitsbewijs, hem eerder op de dag ontnomen, op te halen. Achter kleine deuren gaan hele zalen schuil, er blijken complete afdelingen met posters en campagneleuzen bezig te zijn. Na de realistische toonzetting van het eerdere verhaal komt dit absurd en vergezocht over – een stijlbreuk. Was Een dag van stilte en lawaai hiervoor licht maar serieus, dit is komisch. Dat is jammer.

Niet bang

Siries’ keuze om een lichte toets te hanteren voor zijn zware verhaal pakt op dit punt niet goed uit. En dat terwijl deze beslissing in de rest van de roman wel zijn vruchten afwerpt. Sjien mag niet meer schrijven van het bewind en ook niet werken. Toch wanhoopt hij niet. Hij probeert te lachen en zich ‘zo ondoorgrondelijk mogelijk’ op te stellen. Hij is niet bang – zelfs niet voor de dood. Een licht bestaan als alternatief voor de terreur, als uitweg uit de chaos.

Daarom maakt het hem ook niet zo veel uit of hij in de cel of onder het zand belandt: zijn muilkorving is immers zijn dood. Hij zoekt zijn uitweg in seks en kleine protesten – alles om maar niet mee te hoeven doen met de lawaaiige macht. Als dat het enige is wat je kan doen, dan moet je maar lachen, alleen maar lachen.