Syro bevat geen stijlwisseling, vernieuwingen of andere verrassingen, en mist daardoor wellicht wat van de urgentie die eerdere Aphex Twin-muziek wel had. Wel is het eenvoudigweg steengoed.

Als het eerste officiële Aphex Twin-album in dertien jaar uitkomt, dan is er wat aan de hand. Richard D. James, de man achter het alias, is immers een absolute legende op het gebied van elektronische muziek. Hij is voor velen een grote inspiratiebron en ontwikkelde bijvoorbeeld software die de mogelijkheden van het electronic-genre flink uitbreidde. Toch waren de eerste reacties op Syro zeker niet louter positief. Er heerst wat teleurstelling omdat Richard deze keer niet verrast met een onverwachte stijlwending. Bovendien is een veelgehoorde klacht dat het, voor zijn doen, allemaal wel erg toegankelijk en braaf klinkt.

Minst avontuurlijke plaat?
Daar zit ook wel wat in. Want inderdaad, de altijd grillige en veelzijdige Richard komt met een eigenlijk heel typische Aphex Twin-plaat. Voor zover je daar bij deze artiest over mag spreken, kun je het zelfs over ‘doorsnee’ hebben — en dan vergelijken we dit met muziek van meer dan tien jaar geleden. Ja, dit is wellicht zijn gemakkelijkst behapbare, minst experimentele, misschien zelfs minst avontuurlijke plaat.

Als we onszelf daar overheen hebben gezet, is het een idee te gaan luisteren naar de muziek zelf. Want wat heeft deze excentriekeling weer een fijn album in elkaar geknutseld! Zoals gebruikelijk vliegen de tegendraadse ritmes, sterke melodieën, gekke stemmetjes, vreemde vervormingen en fijnzinnige accenten je zonder pauze om de oren. Nee, je hoeft je niet te vervelen. De uitstekend uitgekiende afwisseling tussen druk en rustig, hard en zacht, en bloedmooi en bevreemdend draagt hieraan bij; de plaat vormt een goed uitgebalanceerd geheel.

Gewoon steengoed

Het glijdt alleen allemaal net wat makkelijker de oren in dan sommige andere muziek van Aphex Twin. In ‘Minipops 67’ staan de melodieën bijvoorbeeld zodanig op de voorgrond, dat het een regelrecht pakkend nummer is. Het onvervalst dansbare ‘180db_’ bevat zowaar een heuse ‘boem boem’-technobeat die het in een club niet slecht zou doen. De gekte komt dan weer goed naar voren in ‘CIRCLONT14’, waarbij razende ritmes en een verdwaasd klinkende vocale sample samen een apart sfeertje neerzetten.

Maar er is ook ruimte voor oprechte schoonheid. Het tien minuten durende hoogtepunt ‘XMAS_EVET10’ vormt met zijn subtiele ritmes en kalme melodieën een warm klankenbad, waarin je zonder klagen nog veel langer zou kunnen wegzinken. Afsluiter ‘Aisatsana’ is een prettig, minimalistisch pianostuk dat je na alle indrukken weer wat tot rust kan brengen, maar voelt ook een beetje als mosterd na de maaltijd. Als dat echter het enige echte minpunt is…

Al met al is Syro dus een consistent, uitgebalanceerd en kwalitatief hoogstaand album, dat zich gemakkelijk staande houdt tussen platen als Richard D. James Album (1996) en Drukqs (2001). Het zal het muzikale landschap op geen enkele manier veranderen, noch zal het een nieuwe dimensie toevoegen aan Richard D. James’ carrière. Wel is het simpelweg steengoed — ook niet onbelangrijk.

R&B is een hele tijd een bijna vies genre geweest voor zelfverklaarde serieuze muziekliefhebbers. Die verweten het genre gladheid, een fixatie op erotiek, en een gebrek aan diepgang. De laatste jaren is het tij echter gekeerd: de albums van Drake en The Weeknd werden juichend ontvangen, terwijl hun teksten vaak behoorlijk hedonistisch van aard zijn. Een deel van de charme van hun albums zit ‘m in het contrast tussen een kille elektronische instrumentatie enerzijds, en verhalen over uitspattingen met drank, drugs en vrouwen anderzijds. De beide elementen versterken elkaar alleen maar, en dat levert intrigerende muziek op.

De muziek van FKA Twigs bevindt zich in het vaarwater van The Weeknd, maar heeft tegelijkertijd een vrouwelijke touch. Dat biedt een prettig tegenwicht aan de machoverhalen van veel hedendaagse R&B. Achter het pseudoniem FKA Twigs gaat Tahliah Debrett Barnett schuil, een Britse zangeres en naar verluidt de vriendin van Robert Pattinson. De mazzelpik. LP1 barst namelijk bijna uit elkaar van de erotiek. Barnett klinkt zo sensueel dat je haar muziek niet eens anders zou willen beluisteren dan met oordoppen in. Het onderwerp van de nummers is doorgaans inderdaad het liefdesspel, maar vaak zit daar een donker randje aan.

De

comfort zone

uit

In de bovenstaande alinea staat het recept voor een prachtplaat. Toch is LP1 niet over de gehele linie ijzersterk. De eerste helft begint uitstekend, na een prima intro en het zeer fraaie ‘Lights On’. Barnett is geen groot tekstschrijfster, maar ze laat in dat nummer wel horen dat ze grote drama’s soms prima in kleine zinnetjes kan vangen: ‘When I trust you we can do it with the lights on’. Eigenlijk is het des te meer jammer dat de nummers daarna wel erg snel in een te prettige flow stranden. Vooral het refrein van ‘Two Weeks’ klinkt weliswaar meeslepend, maar ook wat gemakkelijk. FKA Twigs is beter als ze de luisteraar geregeld uit diens comfort zone sleept.

De tweede helft van LP1 is het spannendst, met vijf sterke, indringende nummers achter elkaar. Die geweldige reeks begint met het spookachtige ‘Video Girl’, waarin Barnett eerder ‘she’s the ghost from the video’ dan ‘she’s the girl from the video’ zingt. Kant 2 is dwars, prikkelend en ook ontoegankelijker dan kant 1. In ‘Numbers’ wordt Barnetts zang elektronisch gemanipuleerd, en klinken de beats heerlijk tegendraads. Wegzakken in een prettige flow is niet meer mogelijk. De cruciale zinsnede ‘Was I just a number to you?’ klinkt daarom nog onpersoonlijker (en dus nog pijnlijker), en aangezien Barnett het zo’n beetje direct je oor in zingt, klinkt het bovendien alsof ze jou als luisteraar van alles verwijt.

Contrastwerking

De tweede helft laat ook uitstekend horen uit hoeveel verschillende vaatjes Barnett tapt. De ritmiek van de nummers is vaak duidelijk ontleend aan drum ’n bass en trap, terwijl de synthesizers naar new wave klinken. ‘Closer’ is zelfs een onmiskenbare Joy Division-hommage. Met veel galm op haar zang zingt Barnett over ‘Isolation’ en ‘Closer’, terwijl ook de muziek sterke associaties met die Britse band oproept.

En tussen die woorden ‘closer’ en ‘isolation’ kun je LP1 perfect plaatsen. Kil en onpersoonlijk staan naast intiem en erotisch, en dat contrast zorgt voor spanning. Als kant 1 net zo sterk was geweest als kant 2, dan had LP1 een mooie negen kunnen scoren. Nu verdient het album ‘slechts’ een acht, maar als LP2 de dwarse lijn doorzet, gaat dat zeker een klapper worden.

In het hoofd van zanger en bassist Sam Valkenborgh is de tijd stil blijven staan, of hij gaat heel langzaam vooruit. Valkenborgh zingt over de kleine dingen in het leven: de garage van Nonkel Frans, het meezingen met de radio in ‘Speekmedolle’ (waar die titel op slaat, Joost mag het weten), en ‘bruin bonen in blik’. Juist die mix van knullige onderwerpen gezongen in het Vlaams, of nog beter ‘Aantwaarps’, is wat de liedjes op Weeral Halfacht zo goed maakt.

Herrijzenis
Ook muzikaal klinken de Fixkes als vanouds. Of toch niet? In de aanloop naar het derde album haalde Valkenborgh namelijk flink de bezem door zijn band: de bassist vertrok, hij nam rapper Mike Engels aan als nieuwe gitarist en bombardeerde zichzelf tot de nieuwe bassist. Hij sloot zich op in zijn studiekamer en kwam er pas uit met een aantal nieuwe hersenspinsels. Wie door de nummers heen luistert, kan dit goed horen. De ode aan het binnenleven in ‘Buitenmens’, – overigens een vertaalde Lemonheads–cover – de jankende gitaar in ‘Misschien is ’t de regen’ en de langzame, trage rap van Engels in ‘Nooit Niks’. Een lied over hoe de schoonheid van het leven zich verschuilt in de trieste dingen, de dingen die nooit zullen veranderen.

Pretentieloos
In een eerdere recensie werd al duidelijk dat Fixkes niet voor iedereen is weggelegd, maar wie eenmaal voor hun charmes is gevallen, kan niet meer zonder. Op Weeral Halfacht doen ze het weer uitstekend, zonder in clichés te vervallen. De bijna puberale teksten in single ‘Jodie Foster’ en in ‘Nooit Niks’ zijn daar voorbeelden van. Simpele, maar gevatte liedjes met scherpe teksten. Wie is er nou niet benieuwd ‘hoe een klein meisje kan bijten als een dobermann?’ Fixkes klinkt als vanouds, maar weet zichzelf toch opnieuw uit te vinden, zonder zich te verliezen in geëxperimenteer of pretentieuze zotternij.