St. Tropez @ Mezz, Breda
Muziek / Concert

Clubtour St. Tropez, halte Mezz

recensie: Kort maar krachtige show
St. Tropez @ Mezz, Breda

Met het gelijknamige debuutalbum zijn de bandleden van St. Tropez begonnen aan een herstart in hun muzikale carrière. Het verleden is losgelaten om een compleet nieuwe weg in te slaan. Dat betekent echter niet dat zij zich daarom inhouden; de bandleden gedragen zich als een stel losgeslagen beesten op het podium.

Met een groot gapend gat voor het podium begint St. Tropez aan het optreden in de kleine zaal van Mezz in Breda. Alsof de band een enorme energiebubbel heeft gecreëerd waar het publiek bang voor lijkt te zijn. Het grootste deel van het publiek staat op een kluitje bij elkaar. Het hindert het spel van de band niet, maar het geheel is toch wat te passief wat de bandleden betreft.

Energiek interactief spel met publiek

Leadzanger en bassist Lars Kroon beklimt de bassdrum en springt daarna het publiek in om een moshpit op te stoken. Het is maar goed dat hij met een kabel nog verbonden is aan het podium, want door zijn energieke bewegingen lijkt hij bijna gedesoriënteerd te raken. Aan de gezichtsuitdrukkingen en gejoel te zien geniet het publiek van deze actie, maar zet de moshpit niet door nadat Kroon het podium weer opgeklommen is. Later onderbreekt hij ‘I Wanna Live In St. Tropez’ handig tijdens een break om het publiek aan te spreken. Er is nog steeds meer dan genoeg ruimte voor het podium om de mensen in het gedrang achterin ook meer ruimte te kunnen geven om te genieten van de show.

Op een enkeling na blijft het publiek redelijk rustig, zelfs tijdens de uptempo-nummers als ‘Las Vegas’, ‘Cut Me Loose’ en ‘I Don’t Wanna Be In Love’. Keer op keer zoeken de bandleden de interactie op terwijl de toeschouwers de zweet- en speekseldruppels over zich heen krijgen onder de rauwe uitspattingen in de zang en heftige gitaarlijnen in onder andere ‘Which Side Are You On’ en ‘Easy Jet’.

Nog niet uit gespeeld

Dat de bandleden van St. Tropez zich volledig hebben gemaakt van het verleden blijkt wel uit de relatief korte setlist, die bij elkaar nog geen uur duurt en alleen maar nieuw materiaal bevat. Dat was wel te verwachten, aangezien het enige materiaal van de band op het moment het debuutalbum is waar ook alle nummers van de eerder uitgebrachte EP op staan. Tegen het eind van de set verontschuldigt de band zich hier dan ook voor, maar besluit om het publiek toch nog een mooie toegift van twee covers te geven. Daarbij vragen ze of het voorprogramma, The Mighty Breaks, hen bijstaat. Een imposante vertoning om het hele podium in de kleine zaal van Mezz vol bandleden te zien staan terwijl de twee leadzangers duidelijk vermaakt door het publiek heen lopen.

De band speelt alleen muziek waar ze zelf helemaal achter staan. Succes is niet belangrijk, plezier des te meer, zelf als het publiek tam blijft zoals vanavond. Voor de band een geslaagd optreden, voor het publiek een mooie kennismaking met de hernieuwde stijl.

 

Live in Nederland:

30/12 Utrecht – ACU (ism EKKO)

14/01 Tilburg – Extase

20/01 Heerlen – Nieuwe Nor

27/01 Apeldoorn – Gigant

28/01 Rotterdam – V11

03/02 Gouda – So What!

04/02 Lierop – Nirwana

11/02 Nieuwendijk – Xinix

Audio Adam in Paradiso, 13 november 2016 - fotograaf: Annika den Hoed
Muziek / Concert

Slechte dag of slechte acts?

recensie: Audio Adam & Eleonor Coco @ Paradiso
Audio Adam in Paradiso, 13 november 2016 - fotograaf: Annika den Hoed

Audio Adam en Eleonor Coco, twee Nederlandse acts. Beide timmeren al een tijdje aan de weg met hun muziek, beide zijn nog steeds niet doorgebroken bij het grote publiek. Dit najaar bundelen ze hun krachten met een gezamenlijke clubtour, en strijken hiermee vanavond neer in de kleine zaal van Paradiso.

Audio Adam zou je kunnen kennen van hun bescheiden radiohitjes als ‘If It Takes You Home’ en ‘You’ll be Alone’. De band vierde laatst zijn vijfjarig jubileum, maar heeft in die tijd wel een wisseling in de bezetting meegemaakt in de vorm van een nieuwe bassist. Ook Eleonor Coco is al sinds 2012 bezig en kwam vorige maand met haar nieuwe album I.

Audio Adam - fotograaf Annika den HoedTechnische problemen…

Als eerste is het de beurt aan Audio Adam. De vierkoppige band staat vooral bekend om zijn dromerige indiepopliedjes. Deze komen vanavond dan ook goed uit de verf. Maar op de setlist staan ook wat nieuwe nummers die nog nergens zijn verschenen. Deze hebben een wat steviger rockgeluid met harde gitaren, en voldoen niet aan hun wat brave imago. Zou dit de nieuwe richting zijn die de band inslaat onder invloed van de nieuwe drummer? Het is afwachten of deze nog niet-af klinkende nummers daadwerkelijk op het nieuwe album komen.

Audio Adam wordt vanavond geplaagd door technische problemen. Al bij het derde nummer weigert de drumpad dienst. Verder hebben ze last van piepende microfoons, ontstemde gitaren en een telefoon die tijdens de set afgaat, waar gelukkig wel de humor van wordt ingezien. De mannen houden de moed erin en dit slaat over op de zaal. Het weinige publiek dat er is staat knus voor het podium verzameld en doet bij vlagen zelfs wat voorzichtige dansmoves. Hoogtepuntje van het optreden is wanneer de band midden in de zaal komt staan om hun single ‘Train’ akoestisch te spelen, inclusief contrabas. Punten voor enthousiasme en doorzettingsvermogen!

Eleonor Coco - fotograaf Annika den Hoed…en meer ellende

Als het publiek nog gezellig staat te kletsen, valt zonder enige aankondiging Eleonor Coco in. Deze nog jonge zangeres wordt ondersteund door een drummer, gitarist, bassist en toetsenist. Zelf pakt Coco ook bij enkele nummers de elektrische gitaar erbij, maar veel meer dan wat ondersteunende akkoorden komt daar vervolgens niet uit. Ook het tweede optreden verloopt allesbehalve vlekkeloos, met problemen als missende backing vocals, snoeren die in de knoop zitten en op een gegeven moment zelfs een keyboard dat minutenlang niets doet. Aan de band zal het in elk geval niet liggen; de dansbaarheid van de popliedjes dankt zich vooral aan de strakke grooves van de drummer.

Maar de act draait om de zangeres. Er valt veel te zeggen over zowel haar stem als haar houding. Het is een kwestie van smaak of haar zang als zoet en dromerig of als irritant en kinderlijk wordt ervaren, en haar performance kan zowel als arrogant en onverschillig als zelfverzekerd en nonchalant worden geïnterpreteerd. Feit is dat de zaal langzaam leegloopt tijdens het concert. Ook Coco zelf lijkt niet tevreden met haar optreden, maar gelukkig kan er aan het einde nog net een bedankje vanaf.

Een samenloop van omstandigheden, een slechte dag, of is dit het constante niveau van de acts? Juist met zo’n soort clubtour zouden artiesten veel mensen kunnen bereiken, maar als ze op deze manier blijven spelen zal het geen positief effect hebben op hun carrière. De avond begon redelijk, en ging daarna helaas met een dalende lijn verder. Hopelijk volgende keer beter!

Theater / Voorstelling

Vanuit een beklemmende jeugd naar toekomst zonder angst

recensie: Patrick Nederkoorn - Het komt nu wel heel dichtbij

Esthetisch oogt het niet heel fraai, de tweede voorstelling van Patrick Nederkoorn (1983). Het decor bestaat uit een luxaflex, waar zo nu en dan projecties op verschijnen van belabberde kwaliteit. Dat het wat amateuristisch aandoet, kan Nederkoorn waarschijnlijk niet zoveel schelen. Hij is een man van de inhoud. Toch ontbreekt net de finesse om er een mooi geheel van te maken.

Waar hij in zijn eerste programma Code Rood nog in ging op de staat van de zorg, kiest Nederkoorn nu duidelijk voor een geheel andere invalshoek. Dit keer vormen religie en angst de rode draad van zijn verhaal. Dat begint al in zijn vroegste jeugd, wanneer zijn moeder hem dreigend toespreekt wanneer een situatie lijkt te escaleren. Als Nederkoorn alle varianten van het christelijk geloof opsomt en zichzelf indeelt bij de ‘gereformeerd synodalen’, en aangeeft dat de ‘vrijgemaakte gereformeerden’ een gevaar vormen, is het discours duidelijk. Religie werkte als een rem en Nederkoorn ervoer daardoor zijn jeugd als beklemmend, zelfs in een saaie wijk in Amersfoort.

Fundamentalistisch opgevoed

Die angst voor het noodlot ziet hij, wanneer hij student is, ook terug bij de politie. Nederkoorn vertelt over een onschuldige grap die hij met zijn vrienden wil uithalen, waarop hij wordt gearresteerd en in de cel moet plaatsnemen. Na een huiszoeking zijn er aanwijzingen dat hij mogelijk een terrorist is; een telefoonnummer van een inmiddels roemruchte klasgenoot, een vluchtdocument van IranAir en een schoolschriftje met hakenkruizen zouden wijzen op een nogal ‘fundamentalistische opvoeding’. Voor de politie een reden om hem langer vast te houden.

Contrast

Nederkoorn vertelt het allemaal met een oprechte verontwaardiging, die zijn afkeer tegen religie voedt. Daarbij doet hij enkele verrassende uitspraken die aanzetten tot nadenken. Dat is gelijk het sterkste gedeelte van het programma: zijn stellingen werken eerder prikkelend dan dat ze om te lachen zijn. Het is een bijzonder contrast in Nederkoorns werk: zo kaal als de voorstelling wordt opgevoerd, zo rijk is de inhoud als het aankomt op actuele thema’s als veiligheid en angst.

Inhoudelijk sterk

Toch is het eindresultaat net niet bevredigend. De humor doet soms wat braaf en erg flauw aan, bijvoorbeeld wanneer hij een Marokkaans accent imiteert of over zijn seksuele onzekerheid rept. Het doet wat puberaal aan, en dat heeft Nederkoorn niet nodig. Beter concentreert hij zich op inhoudelijk sterke grappen, want hij toont aan dat dat hij originele gedachten heeft en ook iets zinnigs kan zeggen. Wellicht dat hij met zijn derde voorstelling vorm en inhoud naar een hoger niveau kan tillen.

New York vanaf de Brooklyn Bridge
Boeken / Fictie

Sciencefiction of waarschuwing?

recensie: Lionel Shriver - De Mandibles
New York vanaf de Brooklyn Bridge

De Verenigde Staten, 2029. De dollar is gecrasht en de eens onaantastbare kapitalistische grootmacht reset haar volledige economie. Lionel Shriver schetst in haar nieuwste roman De Mandibles een huiveringwekkend toekomstbeeld van het moderne Amerika.

De Amerikaanse auteur en journaliste Lionel Shriver werd wereldberoemd met haar aangrijpende roman We moeten het even over Kevin hebben (2003), die een succesvolle verfilming opleverde en verhaalt over een jongen die op school een bloedbad aanricht. Shrivers nieuwste roman De Mandibles is zeker niet minder indrukwekkend dan haar debuut. Een familiekroniek tegen de achtergrond van een ineenstortende westerse samenleving.

Een welgestelde familie

Het boek verhaalt over de in New York gevestigde familie Mandible, die dankzij de stokoude pater familias Douglas over een groot fortuin beschikt. Wanneer de volledige Amerikaanse economie instort verdwijnt dit fortuin – en daarmee de zekerheid voor een toekomst in welvaren – als sneeuw voor de zon. De dollar is van de één op de andere dag niets meer waard. De Amerikanse president reset de volledige economie. Alle openstaande schulden worden per direct kwijtgescholden en al het goud in publiek bezit wordt geconfisqueerd door de staat. De familie Mandible moet zien te overleven. Om dat te bereiken blijken Douglas, zijn kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen op elkaar aangewezen. In De Mandibles wordt deze familiegeschiedenis verteld vanuit het gezichtspunt van elk familielid, om beurten. Zo is het daadwerkelijk een familiekroniek, die alle kanten van deze heftige geschiedenis belicht.

Een mogelijke toekomst

De Franse econoom Thomas Piketty waarschuwt in zijn Kapitaal in de 21e eeuw (2013) voor een interne tegenstrijdigheid in het moderne kapitalisme, die ervoor zorgt dat het systeem vroeg of laat uit balans raakt en in crisis zal verkeren. Dat dit gebeurt – wanneer het systeem zich niet op tijd aanpast – staat volgens Piketty vast. De vragen wanneer dit zal gebeuren en hoe deze depressie eruit zal zien zijn nog onbeantwoord.

De Mandibles kan gelezen worden als een invulling van één van de mogelijke toekomsten van het moderne kapitalisme en dus als één van de mogelijke antwoorden op beide vragen. Deze crisis begint in 2029, over dertien jaar. En hoe ze eruit ziet? Het New York dat Shriver schetst is niet mals. Op een paar bijzonder vermogende mensen na heeft niemand meer geld om eten te kopen en zijn de supermarkten trouwens ook nagenoeg leeg. Door de grote inflatie zijn de eerste levensbehoeften peperduur geworden. De gelukkige die een eigen huis bezit, zoals Florance, de kleindochter van Douglas, zal dit moeten delen met behoeftige naasten. Elk recht op eigendom wordt betwijfelbaar wanneer armoede allesoverheersend wordt.

Kapitalismekritiek

Zo is De Mandibles een roman over het falende kapitalisme en over de impact die dat heeft op het leven van het individu. Maar tegelijkertijd is het óók een filosofische zoektocht naar begrippen die voor de moderne mens zo gewoon lijken, zoals waarde, eigendom en vrijheid. Shriver laat de lezer zien dat deze begrippen verbonden lijken te zijn met het hedendaagse kapitalistische discours en bovendien hoe deze begrippen een andere betekenis krijgen in het nieuwe paradigma dat door de crisis tot stand is gekomen.

Duurzaamheid van het succes

Volgens de evolutietheorie zullen die soorten overleven die zich het best weten aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Ook succesvolle rijken en samenlevingen die niet flexibel zijn en op tijd bijsturen raken in verval, zoals eens het Romeinse Rijk. Het kapitalistische Westen is al eeuwen ongelofelijk succesvol. In zijn vooruitstrevende drang naar groei is het vandaag de dag tot een geglobaliseerd systeem verworden dat de wereld vormgeeft. Maar hoe handelt dit systeem wanneer de omstandigheden onomkeerbaar veranderen?

Willing – de achterkleinzoon van Douglas met een groot talent voor economie en een scherp analytisch vermogen – is in deze kroniek de belichaming van die vraag naar het aanpassingsvermogen van het moderne kapitalisme. Willing is de eerste in de familie die ziet dat het tijd is anders te gaan denken en handelen wanneer de veranderde omstandigheden om een andere aanpak vragen. Zo oppert hij op een zeker moment dat het verstandig zou zijn om een pistool te kopen, omdat de straten van New York inmiddels levensgevaarlijk zijn geworden.

Realistisch relaas

Shriver laat in haar buitengewoon spannende roman zien hoe het hedendaagse Westen kan worstelen met aan de ene kant zijn drang naar vooruitgang, en aan de andere kant zijn onvermogen het roer werkelijk om te gooien.

Het hele idee dat alles verloren is, dat het verval onomkeerbaar is, is de psyche van dit land volkomen wezensvreemd.

Dit alles grijpt de lezer aan, omdat de gevolgen van deze systeemcrisis getoond worden aan de hand van het leven van één familie, waardoor men zich eenvoudig in de situatie kan verplaatsen. Bovendien is deze familiegeschiedenis gemakkelijk invoelbaar, omdat de manier van leven die in gevaar is de onze is. Het is namelijk de hedendaagse Westerse samenleving zoals wij die vandaag de dag kennen die in dit verhaal ten onder is gegaan.

De Mandibles kan worden gelezen als een dystopisch verhaal of als een sciencefictionroman, maar óók als waarschuwing voor de moderne mens. Het door Shriver geschetste toekomstbeeld is niet onvoorstelbaar en zorgt juist daardoor voor een extra onbehaaglijk gevoel.

giphart-8weekly
Boeken / Fictie

Gipharts filmlexicon

recensie: Ronald Giphart - Lieve
giphart-8weekly

‘Ik wil geen woorden, ik wil ogen en ik wil het voelen’ laat Ronald Giphart in zijn nieuwe roman Lieve een van zijn personages zeggen. Die uitspraak had hij tijdens het schrijven beter ingelijst boven zijn bureau gehangen. In de wereld van Giphart worden te veel woorden geschreven.

Het oorspronkelijke plan voor deze roman is overduidelijk. Een verhaal over de filmwereld moest het worden, en een verhaal over de liefde. Allebei gelukt. In Lieve draait de succesvolle regisseur Noah Boudrin een film over zijn te jong overleden muze Lieve Vanlieve. Zij had de hoofdrol in zijn eerste, hemelbestormende filmproject en was tegelijkertijd zijn grote liefde. Totdat een boom in de nacht een einde maakte aan haar jonge leven en veelbelovende carrière.

In het hier en nu wordt het leven van Lieve, en dus dat van Noah, verfilmd met de populaire hoofdrolspelers Liv en Bison. Beiden jong, bruisend van ambitie en talent en klaar om het witte doek te bestormen. Regisseur Noah probeert het onderste uit de kan te halen wat betreft de acteerprestatie van zijn twee sterren, maar verliest gaandeweg de regie als de twee hun eigen gevoel op de eerste plaats stellen. Giphart bouwt zijn roman in twee lagen op: het heden met de acteurs Liv en Bison verrijkt met terugblikken op het verleden met de wonderbaarlijke Lieve.

Ik ook van jou

In zijn voorlaatste roman Harem (2015) leek Giphart – inmiddels wat ouder geworden – een rijpere, meer volwassen weg ingeslagen te zijn. De verhaallijn was enigszins uitgediept, zijn personages waren interessanter, kortom: het leverde een roman op die de kwaliteiten van de schrijver eindelijk naar boven haalde. Met Lieve doet Giphart weer een stap terug en brengt ons de luchtige en vluchtige tijden van Ik ook van jou (1992) in herinnering. Het gedoe op de filmset wordt beschreven als de hitsige arena uit een gemiddelde tv-soap: er wordt hard gewerkt, lang gewacht, veel geflirt en natuurlijk is er altijd ergens een party.

De vele terugblikken openbaren het verborgen leven van Lieve Vanlieve, een leven dat blijkt te hebben bestaan uit een mannenverslindend avontuur met spannende afspraakjes en vuige seks. Lieve heeft zich ooit als escort-girl (ook nog betaalde seks) in de armen van regisseur Noah geworpen en weet vervolgens iedere man in haar omgeving het hoofd op hol te brengen. De verbinding tussen beide lagen is een heen-en-weer-schakeling tussen de hoofdpersonen, met een nogal voor de hand liggend drama aan het einde.

Angle of the dangle

Wie niet thuis is in de wereld van de filmproductie heeft aan Lieve een prima handleiding voor deze wonderlijke gemeenschap: Giphart komt met de juiste termen om de vele functies en begrippen te verklaren. Er zijn runners, gaffers, clapper loaders, focus pullers, best boys, allemaal met overdreven nadruk benoemd om bij te dragen aan de sfeer maar zonder enige betekenis voor de loop van het verhaal. En wat te denken van guerilla shoot, cameo appearance en wrap party? Door de toegevoegde verklaringen weten we nu dat het in beeld brengen van een geërecteerde penis aangeduid wordt met the angle of the dangle.

Het is een terugkerende handicap van Giphart dat hij de lezer aan de hand wil meenemen. Op iedere pagina van Lieve is wel een glasharde schending van het show don’t tell-principe te vinden, met als dieptepunt het vreemdgaan van hoofdrolspeelster Liv. Als zij weer met haar ex-vriend in bed belandt, bedenkt Giphart het woord ‘oudgaan’ dat hij vervolgens meent te moeten verklaren met ‘een variant op vreemdgaan’, om dan nog eens tussen haakjes toe te voegen ‘maar dan met een voormalige geliefde’.

De vele overbodige woorden, de uitleggerige neiging en het strooien met termen maken dat deze roman even in de versnelling gaat en dan weer flink afremt. Alsof de schrijver zijn lezers niet vertrouwt en het zekere voor het onzekere wil nemen. Het dunne verhaal dat vervolgens overblijft is geen hoogtepunt in het oeuvre van Ronald Giphart.

Scott Fagan 1
Muziek / Concert

Scott Fagan plays South Atlantic Blues

recensie: Herstart na verloren carrière
Scott Fagan 1

Het verhaal van een verloren gegane carrière hindert Scott Fagan bepaald niet om te schitteren nu hij de Maagdeneilanden heeft verlaten voor zijn eerste tournee in Europa. Fagan laat zich van zijn beste kant horen en is vastberaden om alsnog een ster te worden!

Fagan speelt het album South Atlantic Blues dat in 2015 opnieuw werd uitgebracht van de eerste tot de laatste noot en vult zijn optreden daarna aan met twee nummers van de nog op te nemen opvolger, de rockopera Soon. Ondersteund door een band met jonge muzikanten met daarin toetsen, elektrische gitaar, bas en drums laat Scott Fagan een uitstekende vertolking horen van zijn verloren klassieker uit 1968.

Scott Fagan 2Hervonden

Als de eer van het eerste niet-Beatles album van platenlabel Apple destijds niet naar James Taylor was gegaan, dan was South Atlantic Blues een hit geweest en was Scott Fagan naar alle waarschijnlijk uitgegroeid tot een ster. Het lot besliste anders, maar vorig jaar keerde dat lot ineens en werd het album – en de artiest – herontdekt. De huidige zegetocht bewijst dat het album de aandacht heeft gevonden en gewaardeerd wordt. Het verhaal van Fagan wordt nu door velen gehoord.

De nu eenenzeventigjarige folkzanger is gelukkig nog prima bij stem en geniet met volle teugen van de aandacht die hem nu ten deel valt. Fagan steekt niet onder stoelen of banken dat hij blij is om nu op het podium te staan. Hij krijgt daarbij een zaal die bij aanvang gevuld is met zo’n driehonderd belangstellenden, een aantal dat al snel aangroeit tot zo’n vijfhonderd luisteraars. Er zijn er maar weinig die weer vertrekken op zoek naar een andere ontdekking. Hij zet samen met zijn band in met de uitroep “I’m Gonna Get Ya”. Dat maakt hij gedurende het uur dat hij speelt ook helemaal waar. De opening van het concert is uiteraard gelijk aan de opening van het album. ‘In My Head’ dendert heerlijk door de grote zaal van TivoliVredenburg. Fagan laat direct met zijn band horen hoe overtuigend ze samen klinken.

Aanstekelijk enthousiasme

Ondergetekende dacht bij de eerste beluistering, zonder het achtergrondverhaal te kennen, te maken te hebben met een nieuw jong talent. Zo onbevangen draaide ik de eerste keer het album; een ervaring die ik nog steeds koester als het plaatje weer eens op de speler staat. De tien liedjes bevatten een welhaast unieke kwaliteit. Ze zijn tijdloos als je ze nu hoort en hebben daarbij niets ingeboet aan zeggingskracht.

Live klinkt het allemaal iets steviger en wordt de folk een heerlijke folkrock. Fagan breekt tijdens de enthousiaste vertolking van het titelnummer een snaar van zijn gitaar. Even wordt het optreden onderbroken, terwijl de bassist de gitaar achter de coulissen laat repareren. Een moment dat Fagan aangrijpt om wat van de historie te vertellen en verhaalt hij over het moment dat het album in de archieven werd gevonden en zo de aandacht trok. Scott Fagan 3Met enige vertraging wordt uiteindelijk de muziek voortgezet. Zelfs het licht psychedelische ‘Tenement Hall’ waarbij de gekte lijkt toe te slaan, wordt fraai gespeeld. Heel mooi is het moment waarop Fagan akoestisch ‘In My Hands’ speelt terwijl de drummer even pauzeert. Het publiek luistert stilletjes en na afloop lijkt het applaus des te heviger.

Gelukkig is enige ‘over time’ mogelijk en speelt Fagan het titelnummer van Soon en het eveneens prachtige ‘Please Be Well’, die beide net zijn opgenomen in een studio in Glasgow. Het is overduidelijk dat de uitvoering van South Atlantic Blues een waardige live-versie is van dit werkelijk schitterende album. In het kielzog van het album kan de artiest er gelukkig zelf de vruchten nog van plukken. Fagan’s stem klinkt vast, overtuigend en vastberaden. We kijken nu al uit naar de opvolger.

Emil Landman @ Paradiso
Muziek / Concert

Nieuw geluid, vertrouwde kwaliteit

recensie: Emil Landman @ Paradiso
Emil Landman @ Paradiso

Negen weken heeft Emil Landman rondgereisd met alleen een rugtas, een gitaar en wat primitieve opnameapparatuur, met als doel verhalen te verzamelen en deze te verwerken in zijn muziek. Het resultaat hiervan is de nieuwe plaat An Unexpected View, die dit najaar uit kwam. Vanavond worden deze verhalen ten gehore gebracht in de kleine zaal van Paradiso.

Samen met het repertoire breidt ook de muzikale ondersteuning van Landman uit. Waar hij aan het begin van zijn carrière nog een typische singer-songwriter was, meestal slechts zichzelf op gitaar begeleidend, en later ook weleens met twee andere muzikanten optrad, staat de laatste tijd zijn podium een stuk voller. Zo ook vanavond: het optreden wordt verzorgd door vijf jongemannen en heeft zo veel meer een bandgevoel.

Stevige bandnummers en fragiele gitaarliedjes

Dat de band wat is uitgebreid, is vooral te merken in de ritmesectie. De drummer wordt niet alleen ondersteund door een bassist, maar ook door een extra percussionist. Samen met een gitarist en Landman op akoestische gitaar is het podium daarmee vol. De set begint rustig, maar tijdens het tweede nummer, het nieuwe ‘Our Bodies’, gaan bij veel mensen toch de oordoppen in. Het is duidelijk dat hier een echte band op het podium staat.

Landman in actieMaar ook schemert hier en daar nog steeds de singer-songwriter Emil Landman door. Een van de hoogtepunten van de avond is dan ook wanneer de rest van de band aftreedt en Landman in zijn eentje ‘Underneath The Same Stars’ speelt. Het publiek is muisstil en lijkt hier toch stiekem vooral voor gekomen te zijn. Na het slotakkoord komt meteen de band weer op om voluit te gaan.

Deze afwisseling zorgt voor een mooie gevarieerde set. De variatie is ook te merken in de sfeer van de liedjes: waar sommige nummers duister aanvoelen, zijn andere weer luchtig en vrolijk. Het is duidelijk dat er goed over de set is nagedacht. De muzikanten kunnen zich daardoor focussen op het spelen zelf en het plezier spat er af en toe vanaf. Vooral de drummer valt op, door het creatieve gebruik van verschillende stokken en door het leiden van de rest van de band in de perfect naadloze overgangen tussen de nummers.

Dankbaarheid

Landman houdt van verhalen, vooral om deze te delen. Meerdere malen wordt de set onderbroken voor een anekdote van enkele minuten. Verhalen van manoeuvreren met bandbussen in Amsterdam en kat-en-muisspelletjes met wilde dieren in Mongolië, tot wildplassen in de kou en ondergekotste bedden komen voorbij, compleet met zachte ‘g’. Zo krijgt het publiek ook te horen dat Landman gevraagd heeft of het licht wat lager mag, zodat hij de zaal minder goed ziet. Want ‘zo’n grote zaal is toch een beetje eng!’

Landman & bandMaar hier is weinig van te merken. Zo te zien voelen Landman en co zich als een vis in het water op het podium. De jongens staan met een soort charmante nonchalance op het podium, die gelukkig niks afdoet aan de kwaliteit van het optreden. Ook Landman is achteraf enthousiast over de avond: ‘Nee, het was niet echt eng. Je staat er niet alleen, maar doet het samen, met vrienden, en dat is vooral heel erg leuk.’ Op de vraag hoe hij het zelf vond toont hij met name dankbaarheid. ‘Ik heb hier eerst een paar keer als voorprogramma voor andere artiesten gestaan, toen stond iedereen in het publiek te praten met een biertje in zijn hand. Ik had nooit gedacht dat mensen speciaal voor mij zouden komen en zouden dansen bij een Emil-Landman-show!’ En gelukkig was Landman zelf ook tevreden over zijn optreden: ‘Ja, het ging lekker. Heel fijn dat zowel de rustige liedjes als de nummers met band goed ontvangen werden. En heel fijn dat iedereen er zo’n zin in had.’ De dankbaarheid en tevredenheid was geheel wederzijds.

Theater / Voorstelling

Een leugen van ons geheugen

recensie: Evelien van den Broek - False Memories

Het was een fraai contrast. Terwijl op straat dweilbandjes de opening van het carnavalsseizoen vierden konden bezoekers van November Music, een tiendaags muziekfestival in ‘s-Hertogenbosch, zich laven aan een groot aanbod aan zowel nieuwe als oude muziek. Tussen de diverse programmering, die liep van barok tot jazz en van elektronica tot Louis Andriessen, bezocht ik op 12 november de performance False Memories van Evelien van den Broek.

Op het hellend vlak van muziekvoorstelling en concert valt False Memories voornamelijk in die laatste categorie. Het uitgangspunt van de performance is gebaseerd op een kunstproject van A.R. Hopwood. Deze Britse conceptuele kunstenaar verzamelde een archief van valse herinneringen, korte anekdotes van mensen die vertellen over herinneringen van gebeurtenissen die nooit echt hebben plaatsgevonden. Hopwood werkte daarvoor samen met neurologen en psychologen die dit fenomeen wetenschappelijk onderzoeken. Als kunstenaar probeert hij vaak de valse herinneringen te verbeelden alsof ze toch echt waren, bijvoorbeeld door familiefoto’s digitaal te manipuleren. De teksten die tijdens de performance False Memories worden gezongen zijn letterlijk overgenomen uit het False Memory Archive van Hopwood en op muziek gezet.

Gele regenjurk

Deze herinneringen worden feitelijk verteld en zijn op zichzelf weinig poëtisch of literair. In een van de anekdotes vertelt een vrouw bijvoorbeeld dat ze zich herinnert dat haar tweelingzus als kind werd aangereden, terwijl haar zus in werkelijkheid nooit bij een auto-ongeluk betrokken was. Het is de grote uitdaging voor Evelien van den Broek om met haar zang en performance deze droge teksten tot leven te wekken. De speelvloer hangt vol met snoeren, laptops en elektrische instrumenten. De performers zijn omringd door allerhande muziektechnologie en twee beamerschermen waarop visuals worden geprojecteerd die de songteksten verbeelden. In het midden van het podium staat zangeres en componist Evelien van den Broek met een felrode pruik en gele regenjurk. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en dat zie je terug in de kleding en performance van Van den Broek.

falsememories_elketeurlinckx-100Paarse wezentjes

In een energieke performance, zowel vocaal als fysiek, lijkt Van den Broek de dromerige fantasiewereld van kinderen te idealiseren. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en hebben een soort droomlogica. Een van de songs gaat bijvoorbeeld over een herinnering aan een vergadering van paarse wezentjes. Met herhalingen, complexe ritmes en een breed scala aan klanken en toonhoogtes plaatst de muziek je in de wereld van het onbetrouwbare geheugen. Met name het slagwerk van Richard van Kruysdijk maakte grote indruk op mij, maar dat had tot gevolg dat bijvoorbeeld de trombone van Koen Kaptijn vrij slecht te horen was in het geheel. Soms lijkt de muziek zichzelf onnodig te willen overschreeuwen, Van den Broek gebruikt bijvoorbeeld meerdere malen een megafoon. Dit is jammer, want het past niet goed bij de twijfelachtigheid van ons onbetrouwbare geheugen. Juist de rustigere momenten voerden mij het meeste mee in de performance. De virtuositeit van de spelers staat echter buiten kijf. De complexe muziek mengt elektronica met modern klassiek met veel intellect en affect. Het is daarom jammer dat er geen verdere bewerking van de tekst heeft plaatsgevonden, waardoor matter-of-factbeschrijvingen worden voorgedragen alsof het gaat om spoken-wordgedichten.

falsememories_elketeurlinckx-47Letterlijke herinneringen

Het onderwerp van False Memories spreekt tot de verbeelding. Het idee dat je een levendige herinnering kunt hebben van een gebeurtenis die nooit heeft plaatsgevonden is tegelijkertijd fascinerend en een beetje eng. Het is daarom jammer dat False Memories niet meer doet dan de letterlijke herinneringen op muziek zetten, juist omdat het onderwerp zo vruchtbaar is. De wetenschappelijke onderzoeken waar A.R. Hopwood verslag van doet zijn vaak fantasierijk en prikkelend, maar toch was het spannender geweest als de makers van False Memories zichzelf meer vrijheid hadden gegund ten opzichte van het bronmateriaal.

Kunst / Expo binnenland

Een monnik met talent

recensie: Fra Bartolommeo. De goddelijke renaissance

Fra Bartolommeo (1473-1517) werd aan het begin van de 16e eeuw geroemd om zijn fenomenale schilderkunst. Hij ging niet over één nacht ijs, maar maakte uitgebreide voorstudies van zijn personages en composities. Museum Boijmans van Beuningen heeft een indrukwekkende tentoonstelling in huis.

In de periode tussen 1500 en 1520, ook wel de Hoogrenaissance genoemd, is de dominicaner monnik Fra Bartolommeo een van de kunstenaars die de Florentijnse schilderkunst tot grote hoogte doet stijgen. Zijn inmiddels beroemde tijdgenoten Leonardo da Vinci, Michelangelo en Rafaël werken aan hun topstukken in een wereld die voornamelijk wordt bepaald door de pauselijke macht in Rome. Na zijn opleiding bij de schilder Rosselli begint Bartolommeo een eigen schildersatelier in Florence.

Portret van Girolamo Savonarola (1498-1500) Florence, Museo di San Marco

Portret van Girolamo Savonarola (1498-1500) Florence, Museo di San Marco

Kathedraal

In Museum Boijmans van Beuningen is de grote Bodonzaal omgebouwd tot een lichte ruimte met een vloerplan gebaseerd op de klassieke kerkarchitectuur. Het ruime ‘middenschip’ wordt links en rechts begrensd door een serie ‘zijbeuken’ waarin telkens een groot werk van Fra Bartolommeo centraal staat. Die kunstwerken zijn niet allemaal aanwezig, wegens zeldzaamheid of fragiliteit of simpelweg omdat het een ‘muurvast’ werk betreft. De elf aanwezige hoogtepunten zijn stuk voor stuk meesterwerken en vertegenwoordigen de uitzonderlijke kwaliteit van de schilderkunst in het laatste tijdvak van de renaissance. Dat Boijmans deze werken kan laten zien – dat ze überhaupt naar Rotterdam getransporteerd zijn – is een wonder op zich en geeft blijk van de eersteklas reputatie en bruikleenpositie van het museum in de internationale kunstwereld.

Het illustere portret van de boeteprediker Girolamo Savonarola, aan het begin van de tentoonstelling, markeert het startpunt van het succes van Fra Bartolommeo. Deze Savonarola domineerde tijdelijk het leven in Florence met zijn opzwepende preken en profetieën. Bartolommeo, toen nog Baccio geheten, behoorde tot zijn grote schare volgelingen en trad na de onherroepelijke veroordeling en verbranding van Savonarola toe tot de dominicaner orde. Als kunstenaar-monnik werkt hij eerst in Prato en later in het atelier van het klooster van San Marco in Florence.

Studie voor een bijfiguur in Madonna della Misericordia (ca. 1515) Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen

Studie voor een bijfiguur in Madonna della Misericordia (ca. 1515) Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen

Vrije hand

In de ruimtes links en rechts worden de grote schilderijen en altaarstukken vergezeld van series tekeningen die allen een detail, meestal een personage, uit het grote werk vertegenwoordigen. Fra Bartolommeo lijkt eindeloos gestudeerd te hebben op de weergave van zijn onderwerp. Hij schetst vele malen een gewenste houding – volgens de overlevering ook gebruikmakend van een ledenpop – en past de meest perfecte uitkomst toe in het grote schilderij. Ook gelaatsuitdrukkingen en de plooival van tunieken en mantels zijn een dankbaar onderwerp van studie. Het is de vrije hand van de kunstenaar die goed te volgen is in de tekeningen, de zoekende lijnen die meerdere malen dezelfde vorm proberen te vangen, net zo lang totdat de juiste positie is bepaald.

De in zwart en rood krijt gemaakte tekeningen, voor het grootste deel afkomstig uit de eigen collectie van Museum Boijmans van Beuningen, geven een goed beeld van de werkwijze die Fra Bartolommeo volgde. Het voorbereidende tekenwerk is te zien als een tentoonstelling op zichzelf, met als hoogtepunt de toepassing van de schetsmatige studie in het grote schilderij dat de ruimte overheerst. De kunstwerken die niet aanwezig zijn, worden weergegeven door een monochrome reproductie, een wat ongelukkige keuze die goed uitkomt in het grote geheel, maar als referentie moeilijk te onderzoeken is.

Madonna della Misericordia (ca. 1515) Lucca, Museo Nazionale di Villa Guinigi

Madonna della Misericordia (ca. 1515) Lucca, Museo Nazionale di Villa Guinigi

Madonna

Aan het hoofd van de tentoonstelling, het ‘altaar’ in deze kerk, hangt het enorme Madonna della Misericordia (ca. 1515), een altaarstuk bestemd voor de kloosterkerk van San Romano in Lucca. In deze dynamische compositie staat Maria centraal, met boven haar een alles omarmende Christus, terwijl ze met een door engelen opgehouden blauwe mantel de bevolking van Lucca bescherming biedt. Vier meter hoog en boordevol beweging en geconstrueerde ruimtelijkheid. De houdingen, de gezichten, de lichtval en stofuitdrukking, hier komt alle klasse bijeen en wordt het uitzonderlijke talent van Fra Bartolommeo in volle glorie geëxposeerd.

Tijdens de hoofdtentoonstelling in de Bodonzaal toont het museum in het Prentenkabinet een selectie van 15e en 16e eeuwse tekeningen en prenten. In een prachtige doorloop worden hier voornamelijk Italiaanse voorlopers en tijdgenoten van Fra Bartolommeo tentoongesteld, waaronder twee portretten van Michelangelo. Samen met de uitstekend gedocumenteerde tentoonstellingscatalogus heeft Museum Boijmans van Beuningen ‘de goddelijke renaissance’ op een imposante wijze gepresenteerd.

Boeken / Fictie

Šindelka’s ongrijpbare roman

recensie: Marek Šindelka - Anna in kaart gebracht

Met Anna in kaart gebracht is de Tsjechische Marek Šindelka (1984) internationaal doorgebroken. Deze roman-in-verhalen is bij vlagen origineel en briljant, maar vaak ook ongrijpbaar.

Šindelka, een ‘supertalent’ volgens Das Mag (de metaforische ‘it-girl’ onder de uitgeverijen), lijkt in Anna in kaart gebracht uit te zijn op een gevoel van desoriëntatie. In het eerste hoofdstuk, dat ‘De show gaat beginnen’ heet, volgen we een man die op het punt staat een toneel te betreden. De eerste zin is ‘Het begon heel lichamelijk’ en wat volgt is elf pagina’s monologue intérieur. Daarna, ‘De schelp’, verschuift het perspectief naar Sylvie. Is Anna in kaart gebracht wel een roman? Is ‘De schelp’ een hoofdstuk? Of een verhalenbundel, en is het een van de verhalen?

Dat soort genre-duidende vragen zijn doorgaans niet zo interessant, maar Šindelka maakt ze interessant. Je zou kunnen zeggen dat Anna in kaart gebracht voor een traditionele roman te los in elkaar zit, en voor een verhalenbundel te strak gecomponeerd is. Šindelka breidt de spanning die zo ontstaat goed uit. Wanneer volgt de ontknoping? Zijn er aanwijzingen hoe dit boek in elkaar steekt? Desoriëntatie.

Claustrofobisch

Om kort te gaan: ja, er zijn aanwijzingen. Šindelka heeft zijn roman – ja, hier kies ik voor – slim opgebouwd. Zinnen die in eerste instantie weinig lijken te betekenen, komen later terug. Die openingszin, ‘Het begon heel lichamelijk’ is er zo een. Deze keert terug in het hoofdstuk ‘Anna in kaart gebracht’, waarin Anna aan de hand van haar lichaam wordt beschreven. Het verhaal is geschreven in de stijl van een A-Z: Botten. Lippen. Linkermondhoek (‘Je komst op deze wereld was een ramp’). Het begon lichamelijk, maar langzaam wordt het lichaam geschiedenis. Het vertoont tekens van tijd en ruimte.

Het desoriënterende keert ook terug, vaak in ruimtelijke zin. Duisternis, bijvoorbeeld. Kleine, krappe ruimtes. Anna in kaart gebracht krijgt er iets claustrofobisch van. Personages lijken af en toe zelf ook moeite te hebben met de ruimte bevatten. Zo beschrijft Sylvie walvissen als ‘beesten zo groot als een huis’. Alsof het onvoorstelbaar grote slechts begrepen kan worden middels huiselijke metaforen.

Functioneel

Het is moeilijk grip te krijgen op de wereld die Šindelka in Anna in kaart gebracht oproept: enerzijds lijkt hij deze geheel dichtgetimmerd, afgesloten te hebben, anderzijds blijft veel onduidelijk. Daardoor wordt de roman zo claustrofobisch. Deels past dat bij deze roman, bij zijn thematiek – deels is deze verwarring dus functioneel. Soms wil je echter meer dan een roman die telkens uit je handen glipt.