We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Disclaimer en privacybeleid
Gipharts filmlexicon
‘Ik wil geen woorden, ik wil ogen en ik wil het voelen’ laat Ronald Giphart in zijn nieuwe roman Lieve een van zijn personages zeggen. Die uitspraak had hij tijdens het schrijven beter ingelijst boven zijn bureau gehangen. In de wereld van Giphart worden te veel woorden geschreven.
Het oorspronkelijke plan voor deze roman is overduidelijk. Een verhaal over de filmwereld moest het worden, en een verhaal over de liefde. Allebei gelukt. In Lieve draait de succesvolle regisseur Noah Boudrin een film over zijn te jong overleden muze Lieve Vanlieve. Zij had de hoofdrol in zijn eerste, hemelbestormende filmproject en was tegelijkertijd zijn grote liefde. Totdat een boom in de nacht een einde maakte aan haar jonge leven en veelbelovende carrière.
In het hier en nu wordt het leven van Lieve, en dus dat van Noah, verfilmd met de populaire hoofdrolspelers Liv en Bison. Beiden jong, bruisend van ambitie en talent en klaar om het witte doek te bestormen. Regisseur Noah probeert het onderste uit de kan te halen wat betreft de acteerprestatie van zijn twee sterren, maar verliest gaandeweg de regie als de twee hun eigen gevoel op de eerste plaats stellen. Giphart bouwt zijn roman in twee lagen op: het heden met de acteurs Liv en Bison verrijkt met terugblikken op het verleden met de wonderbaarlijke Lieve.
Ik ook van jou
In zijn voorlaatste roman Harem (2015) leek Giphart – inmiddels wat ouder geworden – een rijpere, meer volwassen weg ingeslagen te zijn. De verhaallijn was enigszins uitgediept, zijn personages waren interessanter, kortom: het leverde een roman op die de kwaliteiten van de schrijver eindelijk naar boven haalde. Met Lieve doet Giphart weer een stap terug en brengt ons de luchtige en vluchtige tijden van Ik ook van jou (1992) in herinnering. Het gedoe op de filmset wordt beschreven als de hitsige arena uit een gemiddelde tv-soap: er wordt hard gewerkt, lang gewacht, veel geflirt en natuurlijk is er altijd ergens een party.
De vele terugblikken openbaren het verborgen leven van Lieve Vanlieve, een leven dat blijkt te hebben bestaan uit een mannenverslindend avontuur met spannende afspraakjes en vuige seks. Lieve heeft zich ooit als escort-girl (ook nog betaalde seks) in de armen van regisseur Noah geworpen en weet vervolgens iedere man in haar omgeving het hoofd op hol te brengen. De verbinding tussen beide lagen is een heen-en-weer-schakeling tussen de hoofdpersonen, met een nogal voor de hand liggend drama aan het einde.
Angle of the dangle
Wie niet thuis is in de wereld van de filmproductie heeft aan Lieve een prima handleiding voor deze wonderlijke gemeenschap: Giphart komt met de juiste termen om de vele functies en begrippen te verklaren. Er zijn runners, gaffers, clapper loaders, focus pullers, best boys, allemaal met overdreven nadruk benoemd om bij te dragen aan de sfeer maar zonder enige betekenis voor de loop van het verhaal. En wat te denken van guerilla shoot, cameo appearance en wrap party? Door de toegevoegde verklaringen weten we nu dat het in beeld brengen van een geërecteerde penis aangeduid wordt met the angle of the dangle.
Het is een terugkerende handicap van Giphart dat hij de lezer aan de hand wil meenemen. Op iedere pagina van Lieve is wel een glasharde schending van het show don’t tell-principe te vinden, met als dieptepunt het vreemdgaan van hoofdrolspeelster Liv. Als zij weer met haar ex-vriend in bed belandt, bedenkt Giphart het woord ‘oudgaan’ dat hij vervolgens meent te moeten verklaren met ‘een variant op vreemdgaan’, om dan nog eens tussen haakjes toe te voegen ‘maar dan met een voormalige geliefde’.
De vele overbodige woorden, de uitleggerige neiging en het strooien met termen maken dat deze roman even in de versnelling gaat en dan weer flink afremt. Alsof de schrijver zijn lezers niet vertrouwt en het zekere voor het onzekere wil nemen. Het dunne verhaal dat vervolgens overblijft is geen hoogtepunt in het oeuvre van Ronald Giphart.
Lieve
Schrijver: Ronald GiphartUitgever: Podium
Prijs: € 19,99
Bladzijden: 248
ISBN: 978 90 5759 783 1
Misschien ook iets voor u
Scott Fagan plays South Atlantic Blues
Het verhaal van een verloren gegane carrière hindert Scott Fagan bepaald niet om te schitteren nu hij de Maagdeneilanden heeft verlaten voor zijn eerste tournee in Europa. Fagan laat zich van zijn beste kant horen en is vastberaden om alsnog een ster te worden!
Fagan speelt het album South Atlantic Blues dat in 2015 opnieuw werd uitgebracht van de eerste tot de laatste noot en vult zijn optreden daarna aan met twee nummers van de nog op te nemen opvolger, de rockopera Soon. Ondersteund door een band met jonge muzikanten met daarin toetsen, elektrische gitaar, bas en drums laat Scott Fagan een uitstekende vertolking horen van zijn verloren klassieker uit 1968.
Als de eer van het eerste niet-Beatles album van platenlabel Apple destijds niet naar James Taylor was gegaan, dan was South Atlantic Blues een hit geweest en was Scott Fagan naar alle waarschijnlijk uitgegroeid tot een ster. Het lot besliste anders, maar vorig jaar keerde dat lot ineens en werd het album – en de artiest – herontdekt. De huidige zegetocht bewijst dat het album de aandacht heeft gevonden en gewaardeerd wordt. Het verhaal van Fagan wordt nu door velen gehoord.
De nu eenenzeventigjarige folkzanger is gelukkig nog prima bij stem en geniet met volle teugen van de aandacht die hem nu ten deel valt. Fagan steekt niet onder stoelen of banken dat hij blij is om nu op het podium te staan. Hij krijgt daarbij een zaal die bij aanvang gevuld is met zo’n driehonderd belangstellenden, een aantal dat al snel aangroeit tot zo’n vijfhonderd luisteraars. Er zijn er maar weinig die weer vertrekken op zoek naar een andere ontdekking. Hij zet samen met zijn band in met de uitroep “I’m Gonna Get Ya”. Dat maakt hij gedurende het uur dat hij speelt ook helemaal waar. De opening van het concert is uiteraard gelijk aan de opening van het album. ‘In My Head’ dendert heerlijk door de grote zaal van TivoliVredenburg. Fagan laat direct met zijn band horen hoe overtuigend ze samen klinken.
Aanstekelijk enthousiasme
Ondergetekende dacht bij de eerste beluistering, zonder het achtergrondverhaal te kennen, te maken te hebben met een nieuw jong talent. Zo onbevangen draaide ik de eerste keer het album; een ervaring die ik nog steeds koester als het plaatje weer eens op de speler staat. De tien liedjes bevatten een welhaast unieke kwaliteit. Ze zijn tijdloos als je ze nu hoort en hebben daarbij niets ingeboet aan zeggingskracht.
Live klinkt het allemaal iets steviger en wordt de folk een heerlijke folkrock. Fagan breekt tijdens de enthousiaste vertolking van het titelnummer een snaar van zijn gitaar. Even wordt het optreden onderbroken, terwijl de bassist de gitaar achter de coulissen laat repareren. Een moment dat Fagan aangrijpt om wat van de historie te vertellen en verhaalt hij over het moment dat het album in de archieven werd gevonden en zo de aandacht trok.
Met enige vertraging wordt uiteindelijk de muziek voortgezet. Zelfs het licht psychedelische ‘Tenement Hall’ waarbij de gekte lijkt toe te slaan, wordt fraai gespeeld. Heel mooi is het moment waarop Fagan akoestisch ‘In My Hands’ speelt terwijl de drummer even pauzeert. Het publiek luistert stilletjes en na afloop lijkt het applaus des te heviger.
Gelukkig is enige ‘over time’ mogelijk en speelt Fagan het titelnummer van Soon en het eveneens prachtige ‘Please Be Well’, die beide net zijn opgenomen in een studio in Glasgow. Het is overduidelijk dat de uitvoering van South Atlantic Blues een waardige live-versie is van dit werkelijk schitterende album. In het kielzog van het album kan de artiest er gelukkig zelf de vruchten nog van plukken. Fagan’s stem klinkt vast, overtuigend en vastberaden. We kijken nu al uit naar de opvolger.
Scott Fagan
Gezien op zondag 13 november 2016 in Tivoli Vredenburg, UtrechtLink: Platenlabel
Misschien ook iets voor u
Nieuw geluid, vertrouwde kwaliteit
Negen weken heeft Emil Landman rondgereisd met alleen een rugtas, een gitaar en wat primitieve opnameapparatuur, met als doel verhalen te verzamelen en deze te verwerken in zijn muziek. Het resultaat hiervan is de nieuwe plaat An Unexpected View, die dit najaar uit kwam. Vanavond worden deze verhalen ten gehore gebracht in de kleine zaal van Paradiso.
Samen met het repertoire breidt ook de muzikale ondersteuning van Landman uit. Waar hij aan het begin van zijn carrière nog een typische singer-songwriter was, meestal slechts zichzelf op gitaar begeleidend, en later ook weleens met twee andere muzikanten optrad, staat de laatste tijd zijn podium een stuk voller. Zo ook vanavond: het optreden wordt verzorgd door vijf jongemannen en heeft zo veel meer een bandgevoel.
Stevige bandnummers en fragiele gitaarliedjes
Dat de band wat is uitgebreid, is vooral te merken in de ritmesectie. De drummer wordt niet alleen ondersteund door een bassist, maar ook door een extra percussionist. Samen met een gitarist en Landman op akoestische gitaar is het podium daarmee vol. De set begint rustig, maar tijdens het tweede nummer, het nieuwe ‘Our Bodies’, gaan bij veel mensen toch de oordoppen in. Het is duidelijk dat hier een echte band op het podium staat.
Deze afwisseling zorgt voor een mooie gevarieerde set. De variatie is ook te merken in de sfeer van de liedjes: waar sommige nummers duister aanvoelen, zijn andere weer luchtig en vrolijk. Het is duidelijk dat er goed over de set is nagedacht. De muzikanten kunnen zich daardoor focussen op het spelen zelf en het plezier spat er af en toe vanaf. Vooral de drummer valt op, door het creatieve gebruik van verschillende stokken en door het leiden van de rest van de band in de perfect naadloze overgangen tussen de nummers.
Dankbaarheid
Landman houdt van verhalen, vooral om deze te delen. Meerdere malen wordt de set onderbroken voor een anekdote van enkele minuten. Verhalen van manoeuvreren met bandbussen in Amsterdam en kat-en-muisspelletjes met wilde dieren in Mongolië, tot wildplassen in de kou en ondergekotste bedden komen voorbij, compleet met zachte ‘g’. Zo krijgt het publiek ook te horen dat Landman gevraagd heeft of het licht wat lager mag, zodat hij de zaal minder goed ziet. Want ‘zo’n grote zaal is toch een beetje eng!’
Emil Landman
Album: An Unexpected ViewGezien op zaterdag 05 november 2016 in Paradiso, Amsterdam
Link: Paradiso
Misschien ook iets voor u
Een leugen van ons geheugen
Het was een fraai contrast. Terwijl op straat dweilbandjes de opening van het carnavalsseizoen vierden konden bezoekers van November Music, een tiendaags muziekfestival in ‘s-Hertogenbosch, zich laven aan een groot aanbod aan zowel nieuwe als oude muziek. Tussen de diverse programmering, die liep van barok tot jazz en van elektronica tot Louis Andriessen, bezocht ik op 12 november de performance False Memories van Evelien van den Broek.
Op het hellend vlak van muziekvoorstelling en concert valt False Memories voornamelijk in die laatste categorie. Het uitgangspunt van de performance is gebaseerd op een kunstproject van A.R. Hopwood. Deze Britse conceptuele kunstenaar verzamelde een archief van valse herinneringen, korte anekdotes van mensen die vertellen over herinneringen van gebeurtenissen die nooit echt hebben plaatsgevonden. Hopwood werkte daarvoor samen met neurologen en psychologen die dit fenomeen wetenschappelijk onderzoeken. Als kunstenaar probeert hij vaak de valse herinneringen te verbeelden alsof ze toch echt waren, bijvoorbeeld door familiefoto’s digitaal te manipuleren. De teksten die tijdens de performance False Memories worden gezongen zijn letterlijk overgenomen uit het False Memory Archive van Hopwood en op muziek gezet.
Gele regenjurk
Deze herinneringen worden feitelijk verteld en zijn op zichzelf weinig poëtisch of literair. In een van de anekdotes vertelt een vrouw bijvoorbeeld dat ze zich herinnert dat haar tweelingzus als kind werd aangereden, terwijl haar zus in werkelijkheid nooit bij een auto-ongeluk betrokken was. Het is de grote uitdaging voor Evelien van den Broek om met haar zang en performance deze droge teksten tot leven te wekken. De speelvloer hangt vol met snoeren, laptops en elektrische instrumenten. De performers zijn omringd door allerhande muziektechnologie en twee beamerschermen waarop visuals worden geprojecteerd die de songteksten verbeelden. In het midden van het podium staat zangeres en componist Evelien van den Broek met een felrode pruik en gele regenjurk. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en dat zie je terug in de kleding en performance van Van den Broek.
In een energieke performance, zowel vocaal als fysiek, lijkt Van den Broek de dromerige fantasiewereld van kinderen te idealiseren. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en hebben een soort droomlogica. Een van de songs gaat bijvoorbeeld over een herinnering aan een vergadering van paarse wezentjes. Met herhalingen, complexe ritmes en een breed scala aan klanken en toonhoogtes plaatst de muziek je in de wereld van het onbetrouwbare geheugen. Met name het slagwerk van Richard van Kruysdijk maakte grote indruk op mij, maar dat had tot gevolg dat bijvoorbeeld de trombone van Koen Kaptijn vrij slecht te horen was in het geheel. Soms lijkt de muziek zichzelf onnodig te willen overschreeuwen, Van den Broek gebruikt bijvoorbeeld meerdere malen een megafoon. Dit is jammer, want het past niet goed bij de twijfelachtigheid van ons onbetrouwbare geheugen. Juist de rustigere momenten voerden mij het meeste mee in de performance. De virtuositeit van de spelers staat echter buiten kijf. De complexe muziek mengt elektronica met modern klassiek met veel intellect en affect. Het is daarom jammer dat er geen verdere bewerking van de tekst heeft plaatsgevonden, waardoor matter-of-factbeschrijvingen worden voorgedragen alsof het gaat om spoken-wordgedichten.
Het onderwerp van False Memories spreekt tot de verbeelding. Het idee dat je een levendige herinnering kunt hebben van een gebeurtenis die nooit heeft plaatsgevonden is tegelijkertijd fascinerend en een beetje eng. Het is daarom jammer dat False Memories niet meer doet dan de letterlijke herinneringen op muziek zetten, juist omdat het onderwerp zo vruchtbaar is. De wetenschappelijke onderzoeken waar A.R. Hopwood verslag van doet zijn vaak fantasierijk en prikkelend, maar toch was het spannender geweest als de makers van False Memories zichzelf meer vrijheid hadden gegund ten opzichte van het bronmateriaal.
Evelien van den Broek - False Memories
Artiest: Elke TeurlinckxGezien op zaterdag 12 november 2016 in Theater Artemis, 's-Hertogenbosch
Misschien ook iets voor u
Een monnik met talent
Fra Bartolommeo (1473-1517) werd aan het begin van de 16e eeuw geroemd om zijn fenomenale schilderkunst. Hij ging niet over één nacht ijs, maar maakte uitgebreide voorstudies van zijn personages en composities. Museum Boijmans van Beuningen heeft een indrukwekkende tentoonstelling in huis.
In de periode tussen 1500 en 1520, ook wel de Hoogrenaissance genoemd, is de dominicaner monnik Fra Bartolommeo een van de kunstenaars die de Florentijnse schilderkunst tot grote hoogte doet stijgen. Zijn inmiddels beroemde tijdgenoten Leonardo da Vinci, Michelangelo en Rafaël werken aan hun topstukken in een wereld die voornamelijk wordt bepaald door de pauselijke macht in Rome. Na zijn opleiding bij de schilder Rosselli begint Bartolommeo een eigen schildersatelier in Florence.
Portret van Girolamo Savonarola (1498-1500) Florence, Museo di San Marco
Kathedraal
In Museum Boijmans van Beuningen is de grote Bodonzaal omgebouwd tot een lichte ruimte met een vloerplan gebaseerd op de klassieke kerkarchitectuur. Het ruime ‘middenschip’ wordt links en rechts begrensd door een serie ‘zijbeuken’ waarin telkens een groot werk van Fra Bartolommeo centraal staat. Die kunstwerken zijn niet allemaal aanwezig, wegens zeldzaamheid of fragiliteit of simpelweg omdat het een ‘muurvast’ werk betreft. De elf aanwezige hoogtepunten zijn stuk voor stuk meesterwerken en vertegenwoordigen de uitzonderlijke kwaliteit van de schilderkunst in het laatste tijdvak van de renaissance. Dat Boijmans deze werken kan laten zien – dat ze überhaupt naar Rotterdam getransporteerd zijn – is een wonder op zich en geeft blijk van de eersteklas reputatie en bruikleenpositie van het museum in de internationale kunstwereld.
Het illustere portret van de boeteprediker Girolamo Savonarola, aan het begin van de tentoonstelling, markeert het startpunt van het succes van Fra Bartolommeo. Deze Savonarola domineerde tijdelijk het leven in Florence met zijn opzwepende preken en profetieën. Bartolommeo, toen nog Baccio geheten, behoorde tot zijn grote schare volgelingen en trad na de onherroepelijke veroordeling en verbranding van Savonarola toe tot de dominicaner orde. Als kunstenaar-monnik werkt hij eerst in Prato en later in het atelier van het klooster van San Marco in Florence.
Studie voor een bijfiguur in Madonna della Misericordia (ca. 1515) Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen
Vrije hand
In de ruimtes links en rechts worden de grote schilderijen en altaarstukken vergezeld van series tekeningen die allen een detail, meestal een personage, uit het grote werk vertegenwoordigen. Fra Bartolommeo lijkt eindeloos gestudeerd te hebben op de weergave van zijn onderwerp. Hij schetst vele malen een gewenste houding – volgens de overlevering ook gebruikmakend van een ledenpop – en past de meest perfecte uitkomst toe in het grote schilderij. Ook gelaatsuitdrukkingen en de plooival van tunieken en mantels zijn een dankbaar onderwerp van studie. Het is de vrije hand van de kunstenaar die goed te volgen is in de tekeningen, de zoekende lijnen die meerdere malen dezelfde vorm proberen te vangen, net zo lang totdat de juiste positie is bepaald.
De in zwart en rood krijt gemaakte tekeningen, voor het grootste deel afkomstig uit de eigen collectie van Museum Boijmans van Beuningen, geven een goed beeld van de werkwijze die Fra Bartolommeo volgde. Het voorbereidende tekenwerk is te zien als een tentoonstelling op zichzelf, met als hoogtepunt de toepassing van de schetsmatige studie in het grote schilderij dat de ruimte overheerst. De kunstwerken die niet aanwezig zijn, worden weergegeven door een monochrome reproductie, een wat ongelukkige keuze die goed uitkomt in het grote geheel, maar als referentie moeilijk te onderzoeken is.
Madonna della Misericordia (ca. 1515) Lucca, Museo Nazionale di Villa Guinigi
Madonna
Aan het hoofd van de tentoonstelling, het ‘altaar’ in deze kerk, hangt het enorme Madonna della Misericordia (ca. 1515), een altaarstuk bestemd voor de kloosterkerk van San Romano in Lucca. In deze dynamische compositie staat Maria centraal, met boven haar een alles omarmende Christus, terwijl ze met een door engelen opgehouden blauwe mantel de bevolking van Lucca bescherming biedt. Vier meter hoog en boordevol beweging en geconstrueerde ruimtelijkheid. De houdingen, de gezichten, de lichtval en stofuitdrukking, hier komt alle klasse bijeen en wordt het uitzonderlijke talent van Fra Bartolommeo in volle glorie geëxposeerd.
Tijdens de hoofdtentoonstelling in de Bodonzaal toont het museum in het Prentenkabinet een selectie van 15e en 16e eeuwse tekeningen en prenten. In een prachtige doorloop worden hier voornamelijk Italiaanse voorlopers en tijdgenoten van Fra Bartolommeo tentoongesteld, waaronder twee portretten van Michelangelo. Samen met de uitstekend gedocumenteerde tentoonstellingscatalogus heeft Museum Boijmans van Beuningen ‘de goddelijke renaissance’ op een imposante wijze gepresenteerd.
Fra Bartolommeo. De goddelijke renaissance
Gezien in: Museum Boijmans Van Beuningen, RotterdamNog te zien tot: zondag 15 januari 2017
Misschien ook iets voor u
Šindelka’s ongrijpbare roman
Met Anna in kaart gebracht is de Tsjechische Marek Šindelka (1984) internationaal doorgebroken. Deze roman-in-verhalen is bij vlagen origineel en briljant, maar vaak ook ongrijpbaar.
Šindelka, een ‘supertalent’ volgens Das Mag (de metaforische ‘it-girl’ onder de uitgeverijen), lijkt in Anna in kaart gebracht uit te zijn op een gevoel van desoriëntatie. In het eerste hoofdstuk, dat ‘De show gaat beginnen’ heet, volgen we een man die op het punt staat een toneel te betreden. De eerste zin is ‘Het begon heel lichamelijk’ en wat volgt is elf pagina’s monologue intérieur. Daarna, ‘De schelp’, verschuift het perspectief naar Sylvie. Is Anna in kaart gebracht wel een roman? Is ‘De schelp’ een hoofdstuk? Of een verhalenbundel, en is het een van de verhalen?
Dat soort genre-duidende vragen zijn doorgaans niet zo interessant, maar Šindelka maakt ze interessant. Je zou kunnen zeggen dat Anna in kaart gebracht voor een traditionele roman te los in elkaar zit, en voor een verhalenbundel te strak gecomponeerd is. Šindelka breidt de spanning die zo ontstaat goed uit. Wanneer volgt de ontknoping? Zijn er aanwijzingen hoe dit boek in elkaar steekt? Desoriëntatie.
Claustrofobisch
Om kort te gaan: ja, er zijn aanwijzingen. Šindelka heeft zijn roman – ja, hier kies ik voor – slim opgebouwd. Zinnen die in eerste instantie weinig lijken te betekenen, komen later terug. Die openingszin, ‘Het begon heel lichamelijk’ is er zo een. Deze keert terug in het hoofdstuk ‘Anna in kaart gebracht’, waarin Anna aan de hand van haar lichaam wordt beschreven. Het verhaal is geschreven in de stijl van een A-Z: Botten. Lippen. Linkermondhoek (‘Je komst op deze wereld was een ramp’). Het begon lichamelijk, maar langzaam wordt het lichaam geschiedenis. Het vertoont tekens van tijd en ruimte.
Het desoriënterende keert ook terug, vaak in ruimtelijke zin. Duisternis, bijvoorbeeld. Kleine, krappe ruimtes. Anna in kaart gebracht krijgt er iets claustrofobisch van. Personages lijken af en toe zelf ook moeite te hebben met de ruimte bevatten. Zo beschrijft Sylvie walvissen als ‘beesten zo groot als een huis’. Alsof het onvoorstelbaar grote slechts begrepen kan worden middels huiselijke metaforen.
Functioneel
Het is moeilijk grip te krijgen op de wereld die Šindelka in Anna in kaart gebracht oproept: enerzijds lijkt hij deze geheel dichtgetimmerd, afgesloten te hebben, anderzijds blijft veel onduidelijk. Daardoor wordt de roman zo claustrofobisch. Deels past dat bij deze roman, bij zijn thematiek – deels is deze verwarring dus functioneel. Soms wil je echter meer dan een roman die telkens uit je handen glipt.
Anna in kaart gebracht
Schrijver: Marek Šindelka (vert. Edgar de Bruin)Uitgever: Das Mag
Prijs: € 19,95
Bladzijden: 216
ISBN: 9789082410648
Misschien ook iets voor u
Schrijver tegen de huichelarij
Konstantin Paustovski is herontdekt, of misschien terug van nooit weggeweest. Hoe het ook zij, afgelopen zomer was Goudzand niet aan te slepen. En dat verdient deze literaire reus.
Paustovski is bij het grote(re) publiek bekend als de schrijver van de romans De romantici en De baai van Kara-Bogaz, maar vooral vanwege zijn memoires, die verschenen als Geschiedenis van een leven. Hij wist zes delen te voltooien, die tot in de jaren dertig voeren. De tweede helft van Paustovski’s leven, tot aan zijn dood in 1968, heeft die boeken dus niet gehaald. Goudzand biedt uitkomst.
Op het eerste gezicht is Goudzand een rare verzameling: het bevat ‘verhalen, dagboeken en brieven’, zoals de ondertitel vertelt. Dat lijken verschillende genres, maar door ze tussen twee kaften samen te brengen blijkt juist hoe literatuur en leven samenhangen. Anekdotes uit een brief of korte dagboekaantekeningen komen later terug in verhalen.
Oorlog en liefde
Goudzand is verdeeld in drie delen, die corresponderen met wat wel zijn ‘drie grote liefdes’ zijn genoemd. Het eerste deel bestrijkt de jaren 1914 tot 1935, oftewel de Eerste Wereldoorlog, het revolutiejaar 1917 en het begin van de Sovjetunie. De kern van het tweede deel, dat loopt van 1936 tot 1948, is de Tweede Wereldoorlog, die hij meemaakte als correspondent. Het laatste deel van Goudzand loopt van 1950 tot 1968, toen Paustovski’s roem tot grote hoogten steeg.
Daarmee is de kern van dit boek duidelijk: de liefde enerzijds, en anderzijds oorlog, revolutie en geweld. Geen van de grote twintigste-eeuwse Russische auteurs kan om die spanning heen; de behoefte aan een dagelijks leven, aan een ‘normaal’ leven, in de uit vele excessen en contrasten bestaande Sovjetunie. Liefde in tijden van de goelag: kan dat? Mag dat? Kunst, leven, politiek: elk van deze lijkt de andere twee te bijten. Een mooi voorbeeld daarvan komt tegen het einde van Goudzand. Wanneer de ‘oude schrijver’ in 1958 van het tijdschrift Novy Mir te horen krijgt dat een van de delen van zijn memoires niet sociaal-realistisch genoeg is (en dat men dus niet tot publicatie over zal gaan), beticht hij de redactie van ‘huichelachtigheid’. Die anti-autoritaire houding had hem nog vijf jaar daarvoor de kop kunnen kosten, maar Paustovski, 66 jaar oud, schrijft het toch. Het is maar een van de vele prachtige voorbeelden uit Goudzand.
Hij ziet, en hij schrijft
Aan het einde van Goudzand is Paustovski veranderd, en Rusland ook. Huwelijk zijn gebroken, bloed is vergoten. Wat niet verandert, in de meer dan vijftig jaar die dit boek beslaat, is Paustovski’s observeringsvermogen en de kracht van zijn pen. Hij ziet, en hij schrijft. Zoals deze dagboekaantekening uit 1920, die ook nu weer van toepassing lijkt:
Goudzand
Schrijver: Konstantin Paustovski (vert. Wim Hartog)Uitgever: Van Oorschot
Prijs: € 34,99
Bladzijden: 661
ISBN: `9789028261228
Misschien ook iets voor u
Leven met het lichaam
Bregje Hofstede volgt haar twee jaar geleden verschenen debuutroman op met de essaybundel De herontdekking van het lichaam. ‘Over de burn-out’ is de ondertitel, maar de stukken in dit boek gaan over veel meer.
Lichaam en geest, mind over matter: sinds René Descartes is dit dualisme centraal komen te staan in de Westerse filosofische traditie, en in de bredere samenleving. Diëten is gebaseerd op het idee dat we onze lichamelijke impulsen en seinen kunnen negeren – anorexiapatiënten gaan uit van eenzelfde idee. En we lijken steeds meer te doen: moeheid is een zwaktebod. Negeren.
Nee, zegt Bregje Hofstede (1988) in De herontdekking van het lichaam, negeer die signalen van je lichaam maar niet. Je kan jezelf wel tot steeds verdere uitersten dwingen, je kan wel en studeren, een bijbaantje hebben, een aantal avonden per week feesten en elk weekend je ouders zien, of zestig uur per week werken, de kinderen naar sport brengen en voor je zieke ouders zorgen, maar op een gegeven moment is de koek op. Hofstede beschrijft het als ‘desinteresse en een milde minachting’ voor het lichaam. Die houding is funest.
Ken uzelf
De kern van De herontdekking van het lichaam bestaat uit het drieluik dat Hofstede eerder dit jaar voor De Correspondent schreef. ‘Wat er met je hoofd gebeurt als je je lichaam vergeet’ heet het, en het gaat over controle. Controle over ons lichaam, als zogenaamde oplossing voor een burn-out. Dat is volgens Hofstede niet een oplossing, maar eerder de continuering van het probleem. Het hoofd kan het lichaam niet aansturen zonder naar datzelfde lichaam te luisteren: naar de signalen van pijn en plezier, van vermoeiing en interesse. ‘Ken uzelf,’ dat mooie motto, gaat volgens haar dan ook niet over intellectuele, maar fysieke zelfkennis.
Veruit het beste essay van de bundel is het laatste, ‘Wat de fuck is water?’ Hofstede schrijft over een recente reis door Israël en Palestina, waar ze tegen wil en dank een vrouwelijk lichaam is, over in het kruis gegrepen worden in Maastricht, over Sylvia Plath en Susan Sontag. Dat is een breed scala aan onderwerpen en denkers, en Hofstede zorgt er voor dat de boel op z’n pootjes terecht komt. Telkens komt het in dit essay, en in deze hele bundel eigenlijk, neer op controle en vrijheid, op lichaam en geest: op wat je wil en wat er mogelijk is en of je het verschil tussen die twee ziet.
Leef met je lichaam
De herontdekking van het lichaam zit vol met sterke beelden: Hofstede op een bankje in een park, die in paniek haar vader opbelt omdat ze niet meer weet hoe ze moet lopen, of Hofstede die haar pasgeboren neefje vasthoudt. Er zijn er meer. Of het nu over de burn-out, over schrijvers en denkers of over gebeurtenissen in haar leven gaat, Bregje Hofstede blijft haar centrale boodschappen herhalen en telkens een beetje verder uitdiepen: leef niet tegen, maar met je lichaam.
De herontdekking van het lichaam. Over de burn-out
Schrijver: Bregje HofstedeUitgever: Cossee
Prijs: € 14,99
Bladzijden: 124
ISBN: 9789059366947
Misschien ook iets voor u
Marcela Bovio: Unprecedented – Interview & Live
De van oorsprong Mexicaanse Marcela Bovio gaat na een carrière als zangeres van verschillende metal en progrock bands haar succes solo zoeken. Met haar eerste album Unprecedented legt ze op een heel andere en bijzondere wijze de lat artistiek hoog. Veel van haar fans zullen zich mogelijk niet onmiddellijk kunnen vinden in dit solowerk.
Het lag voor de hand dat ze in het verlengde van haar eerdere werk in de metal en progrock verder zou gaan. Toch kiest Bovio voor een avontuurlijk album dat zweeft tussen de klassieke muziek en de progrock. Haar klassiek geschoolde stem ontwikkelde ze met haar zus al vanaf haar vijfde jaar. Het leidt tot een interessant gemixt album waarin ze begeleid wordt door een strijkkwartet of zelfs zonder begeleiding. Reden genoeg om Bovio zowel live tijdens een optreden te horen als persoonlijk te spreken over haar keuzes.
Persoonlijke liedjes
Op 6 oktober legt 8WEEKLY telefonisch contact met Bovio om wat meer van over haar achtergrond te horen. Bovio spreekt na acht jaar wonen en werken in Nederland prima onze taal. “Het was voor de carrière beter om Mexico voor Nederland te verruilen. Bovendien had ik een relatie gekregen met de bassist van Stream of Passion waarmee ik inmiddels samenwerkte. De liefde bracht me uiteindelijk naar Nederland; toch mis ik de mensen daar en vooral het weer. Zeker nu de herfst hier weer in aantocht is”.
Welke van de vele samenwerkingen was het belangrijkste voor je? “De samenwerking met Arjen Lucassen in Ayreon voor het album The Human Equation was artistiek belangrijk voor me, maar ook voor mijn carrière. Ik had er ook wat eigen inbreng in. Toen we dit jaar in Rotterdam het album live uitvoerden was dat opnieuw een bijzondere ervaring. Lucassen stond toen zelf niet op de planken, maar heeft wel even zijn gezicht laten zien aan de prima band die hij had samengebracht.”
Met de crowdfunding voor deze eerste solo-cd haalde je het viervoudige op. “Ja, dat was heel bijzonder. Ik heb dat geld kunnen steken in de promotie van het album en ook de tournee die ik nu ga doen. Ook geeft het de ruimte om wat sneller met meer nieuw werk te komen. Zo heb ik plannen om volgend jaar ook met wat hardere muziek te komen. Het is nog niet zeker wat dat gaat worden, dus daar wil ik nog niet te veel over zeggen.”
Waar gaan de liedjes op dit album over? “De liedjes zijn heel persoonlijk en omdat ik het zo klein in de begeleiding heb gehouden, durfde ik nog persoonlijker en dichter bij mezelf te blijven dan anders het geval zou zijn geweest. Mijn meest persoonlijke liedje is de albumafsluiter ‘The One’. Ik vind het fijn dat luisteraars ook hun eigen betekenis aan mijn liedjes geven in plaats van dat ik ze uitleg. Soms zing ik in het Spaans en soms in Engels, omdat bij het schrijven de woorden de ene keer vanzelf in de ene taal komen en dan weer in de andere. Sommige zaken kan ik ook beter in het Spaans vertellen dan in het Engels.”
Binnenkort treed je op met pianobegeleiding en geen strijkerskwartet, waarom? “Erik van Ittersum heeft mooie pianobewerkingen gemaakt van mijn liedjes. Die voer ik samen met hem in een kleine tournee uit, en ook als voorprogramma van de akoestische coverband van Iron Maiden: Maiden United. Maar daarna ga ik ook in Europa op tournee met een kwartet.”
Nieuwsgierigheid
Het album Unprecedented werd in september in eigen beheer uitgebracht. Toch vindt het zijn weg nu gestaag naar diverse critici. Het album is een bijzondere samensmelting tussen twee stijlen van een zangeres die duidelijk haar sporen verdiende in de metal en progrock. In deze hoofdzakelijk klassieke setting gaat ze dat ook niet helemaal uit de weg, al moet je de begeleiding van de gitaren er dan wel zelf bij denken. Haar geschoolde stem laat ook haar klassieke kant horen, zoals bijvoorbeeld in ‘Stars’, dat menig operahart sneller zal doen laten kloppen. Het album opent daarnaast met ‘Hay Amores’: een Spaans lied dat handelt over de passie in ons leven. Soms is dat een passie die ons ten goede drijft, maar soms ook een vergiftigende passie; een passie die ons samenbrengt of een passie die ons juist uiteendrijft. Je kan alleen maar raden waar het in het leven van Bovio zou passen.
Ook live zingt Bovio de nummers prachtig voor een ademloos publiek op 6 november jongstleden (zie foto’s) in Tilburg. Daar speelt ze ook ‘Saboteurs’ dat gaat over de stemmetjes in je hoofd die zeggen dat je iets niet kan. Bovio bewijst echter dat ze het allemaal wel degelijk kan en een nieuwe stap zet in haar carrière. Dit doet ze met liedjes die zowel tot hun recht komen met een strijkerskwartet waar veel afwisseling in is te horen, als in een pianobewerking waarbij de spanning iets minder lijkt te zijn en het onderhoudende moet komen uit de zang van Bovio zelf.
De aanwezigheid van een diepere betekenis samen met de bijzondere uitvoering met een krachtig geschoolde stem, begeleidt door een creatief kwartet, maakt dat Bovio met Unprecedented haar solocarrière krachtig start en ons nieuwsgierig maakt naar wat deze dame ons nog meer gaat voorschotelen.
Live in Nederland:
24 november, Peeriscoop Theater, Gorinchem
28 december, Tivoli de Helling, Utrecht (met Stream of Passion)
Marcela Bovio
Album: UnprecedentedGezien op zondag 06 november 2016 in PaRaDox, Tilburg
Misschien ook iets voor u
De smaak van potloodpunt
In de debuutroman van Haro Kraak gaat de lezer met hoofdpersoon Noah op een ontdekkingstocht in de wereld van de synesthesie. De vermenging van de zintuigen wordt in Lekhoofd op interessante wijze verkend, maar het verhaal als geheel beklijft nauwelijks.
De tienjarige Noah heeft moeite met opletten in de klas en heeft geen vriendjes. Hij merkt dat zijn brein anders werkt dan dat van anderen, maar waarom en hoe dat kan, begrijpt hij niet. Voor hem is de letter P appelgroen, hoort de kleur blauw bij de warme klanken van blaasinstrumenten en smaakt de naam van zijn mentor naar potloodpunt. Als hij dat aan anderen vertelt, wordt hij voor gek versleten; daarom houdt hij het maar voor zichzelf.
Alleen klasgenoot Teun is geïnteresseerd in de ongewone associaties die Noah maakt. Op zijn grote zolderkamer onderwerpt Teun Noah elke dag na school aan een serie tests. ‘Er moet een systeem inzitten’, zegt Teun, als hij moedeloos wordt van de willekeurigheid. Hun gezamenlijke zoektocht naar de grenzen van de perceptie vormt de hoofdmoot van het boek.
Synesthesie
Kleuren proeven en geluiden zien zijn kenmerken van synesthesie. Het verschijnsel is vaak in verband gebracht met grote creativiteit. Vincent van Gogh, Franz Liszt, Vladimir Nabokov en Miles Davis zouden allen synestheet zijn geweest. Kanye West is een hedendaags voorbeeld; niet voor niets zei hij eens over zijn liedjes: ‘I paint sonic landscapes’. In Lekhoofd legt Kraak echter vooral nadruk op de nadelige gevolgen van synesthesie.
In het hoofd van Noah lekt alles. Alle indrukken die hij opdoet komen ongefilterd binnen, waardoor zijn hersenen op hol slaan. Daarnaast is Noah natuurlijk ook een gewone puber met bijbehorende problemen. Die puberproblemen worden helaas weinig diepgaand uitgewerkt. Het element van synesthesie maakt deze roman speciaal, maar is niet genoeg om het verhaal te dragen.
Een grijze stijl
Qua stijl heeft Kraak op safe gespeeld. Zijn zinnen zijn helder, maar soms op het grijze en conventionele af. Een uitgesproken stijl moet nog ontwikkeld worden. Daarnaast zijn de dialogen soms ronduit matig. Kraak laat de tienjarige hoofdpersoon uitspraken doen die niet bij zijn leeftijd passen en heeft duidelijk moeite gehad om de gesprekken tussen Noah en zijn ouders vorm te geven.
Het eigenaardige verschijnsel van synesthesie geeft de roman kleur, maar heeft niet geleid tot een bijzonder verhaal. Het debuut van Kraak zal vooral in de smaak vallen bij tieners die getriggerd worden door de verkenning van de zintuigen.
Lekhoofd
Schrijver: Haro KraakUitgever: Atlas Contact
Prijs: € 19,99
Bladzijden: 236
ISBN: 9789025447410
Misschien ook iets voor u