~
Na de dood van haar man leidt Charlotte Singer een teruggetrokken bestaan en houdt ze zich eigenlijk alleen nog maar bezig met het vertalen van boeken en gedichten. Als ze van een zekere Jacob Marcus het verzoek krijgt om het boek
De geschiedenis van de liefde van Zvi Litvinoff te vertalen, grijpt haar dochter Alma dit aan als een mogelijkheid om haar moeder uit haar isolement te halen.
Op zoek
De geschiedenis van de liefde heeft een bijzondere betekenis voor de familie Singer, aangezien Charlotte dit boek van haar man, David Singer heeft gekregen en ze hun dochter Alma vernoemd hebben naar de hoofdpersoon uit dat boek. Dochter Alma hoopt dat haar moeder via de vertalingen iets moois met haar opdrachtgever Marcus zal krijgen en besluit haar daar een handje bij te helpen. Ondertussen begint ze zelf ook te lezen in het boek dat haar moeder aan het vertalen is. Ze raakt daarbij gefascineerd door de vrouw naar wie ze is vernoemd en neemt zich voor haar te gaan zoeken.
Behalve de zoektocht van Alma bevat deze roman nog twee andere verhaallijnen, namelijk die van Leopold Gursky en die van Zvi Litvinoff. Deze twee Poolse mannen zijn in de oorlog respectievelijk naar Amerika en naar Chili vertrokken. Litvinoff is een bekend schrijver, terwijl Gursky een gepensioneerde slotenmaker is die als een kluizenaar leeft in zijn flat vol papieren met onafgemaakte verhalen. Alma en Gursky vertellen zelf hun verhaal terwijl de ‘geschiedenis’ van Litvinoff door een alwetende verteller beschreven wordt. Tijdens het boek worden deze drie verschillende vertelperspectieven telkens in dezelfde volgorde met elkaar afgewisseld.
Verhaallijnen
De drie verhaallijnen in De geschiedenis van de liefde hebben een aantal overeenkomsten: behalve dat ze zich allemaal in dezelfde roman bevinden, hebben ze ook allemaal iets te maken met het fictieve boek De geschiedenis van de liefde. Daarnaast houden de drie hoofdpersonen, die elk een deel van het totale verhaal vertellen, zich op verschillende manieren bezig met schrijven.
In feite omvat De geschiedenis van de liefde twee geschriften: de roman die voor je ligt en het boek dat het onderwerp is van die roman. Beide geschriften lopen nogal eens door elkaar heen en ze lijken meer op elkaar dan je in eerst instantie zou denken. Zo blijken beide boeken qua structuur nogal wat overeenkomsten te kennen. In beide ‘wordt los omgesprongen met het besef van tijd en geschiedenis’, zoals de moeder van Alma zegt over het door haar vertaalde De geschiedenis van de liefde. Door de ene roman ontstaat de andere en andersom.
Fictionele niveaus
Het bijzondere aan de roman is dat hij verschillende fictionele niveaus kent. De hoofdpersonen vertellen niet alleen over hun eigen leven, maar houden zich daarnaast ook nog eens bezig met het vervaardigen van fictie. Voor Gursky is schrijven zelfs een dagtaak geworden, waarbij de waarheid van wat hij schrijft er niet toe doet. Zoals hij zelf zegt: ‘de waarheid is wat ik heb bedacht opdat ik kon leven’. Iets soortgelijks geldt voor Alma. Omdat haar broertje meer over hun vader, David Singer, wil weten, verzint ze allerlei verhalen over hem. Door dingen te verzinnen en ze vervolgens op te schrijven of te vertellen kunnen het verborgene en het afwezige aangevuld worden tot iets volledigs. Kortom: fictie kan dingen laten gebeuren of maakt dingen mooier. De personages creëren hun eigen waarheid binnen het fictionele kader van de roman. Als je de opdracht van dit boek bekijkt – “voor mijn grootouders, die me het tegenovergestelde van verdwijnen hebben bijgebracht” – blijkt fictie bovendien bedoeld te zijn om niet ‘onzichtbaar’ te worden.
Wat deze elementen betreft – de verschillende lagen fictie, de uiteenlopende verhalen en de manier waarop het geheel verteld wordt – doet De geschiedenis van de liefde sterk denken aan Alles is verlicht (2002) van Jonathan Safran Foer. Ook in die roman tuimelen de verschillende verhaallijnen over elkaar heen en zijn er elementen die de lezer op het verkeerde been zetten en die hij zelf moet oplossen. Grappig is het dan ook om er achter te komen dat de Jonathan aan wie het boek is opgedragen, Jonathan Safran Foer, de man van Krauss, is.
Oude sage
Behalve dat Krauss erg nauwkeurig schrijft, zonder kil te worden, zijn de passages uit De geschiedenis van de liefde dromerig, wat ervoor zorgt dat de tekst leest als een oude sage waarin bepaalde abstracte begrippen worden uitgelegd, zoals in het hoofdstuk over het ontstaan van het gevoel.
Zelfs vandaag de dag bestaan nog niet alle denkbare gevoelens. Er zijn nog steeds gevoelens die onze vermogens en onze verbeelding te boven gaan. Af en toe, wanneer er een muziekstuk ontstaat dat nog door niemand is geschreven of een schilderij dat nog door niemand is geschilderd of wanneer zich iets anders voordoet dat onmogelijk te voorspellen, te peilen of nog te beschrijven is, doet een nieuw gevoel zijn intrede in de wereld. En dan, voor de miljoenste keer in de geschiedenis van het gevoel, zwelt het hart en laat het het nieuwe gevoel op zich inwerken.
Voor muziekstuk of schilderij zou ook De geschiedenis van de liefde ingevuld kunnen worden.
Juiste dosering
De geschiedenis van de liefde is een belevenis: elegant en afwisselend qua vertelperspectief, sprookjesachtig en naïef in sommige delen, verschrikkelijk verdrietig op andere momenten en even later weer bijzonder grappig. Een roman waarin al deze elementen in de juiste dosering voorkomen, moet wel een goed boek zijn. En dat is De geschiedenis van de liefde dan ook. Het boek blijft je bezighouden en zet je telkens weer aan om het nogmaals te gaan lezen.
Lees ook het interview dat we met Nicole Krauss hadden!
Toevallige ontmoeting smaakt naar meer
.
Het dramatische liefdesverhaal over de hartstochtelijke verlangens van een jonge vrouw om aan de zwaarte en de dreiging van de buitenwereld te ontkomen, worden sterk neergezet door Georgina Verbaan. René van Asten is haar onzichtbare tegenspeler. Ergens achter de coulissen reageert hij live aan de telefoon.
Tenger
~
Geen glamour
Door haar enige raam komt wat licht naar binnen. Alle glitter en glamour zijn bij Verbaan teruggebracht tot wat lichte make-up. In haar lege, weinig verlichte kamer loopt ze in haar slobberbroek. Alle aandacht gaat duidelijk uit naar de tekst. Door het minimalistische decor is het publiek al meteen vanaf het begin van de voorstelling verplicht zich te concentreren op de Engelstalige tekst. Dit gegeven maakt de dialoog geloofwaardiger. Het zou raar zijn als de chirurg in Argentinië vloeiend Nederlands zou spreken. Overtuigend, beheerst wanhopig en ingetogen speelt Verbaan de Engelstalige tekst. Ook in de stem van de chirurg aan de andere kant van de telefoonlijn klinkt beheerste wanhoop.
Bijna voelen
In tegenstelling tot Verbaan moet Van Asten het dit keer niet van zijn spel hebben, maar van zijn tekst en stem. Als publiek kan je de pijn en de twijfel in zijn stem bijna voelen. Zijn verhaal en de reden van zijn telefoontje wordt langzaam duidelijk. Eigenlijk had hij graag willen ophangen, maar haar vragen weerhouden hem daarvan. Toch ligt de regie van het telefoongesprek in zijn handen. Net als het noodlottige einde.
Herkenning
Voor je ogen zie de vreemdelingen naar elkaar toegroeien tijdens de telefoongesprekken. Tijdens één van de gesprekken herinneren ze beide een moment op het strand van Cuba. Door de wanhoop in hun leven beelden ze zich in dat op dat moment ze elkaar ook echt ontmoet hebben. Vanuit een gevoel van herkenning wil ze hem graag ontmoeten.
Eerder gedaan
Al eerder verraste en overtuigde Frisch vriend en vijand met het stuk Gharb, een dialoog in het donker tussen een Arabische man en een skinhead, minuten na hun fatale confrontatie. En met Oogverblindend doet Frisch het opnieuw. De van oorsprong filmmaker, die nu ook bezig is met het ontwikkelen van de speelfilm Oogverblindend, heeft zich de afgelopen jaren weten te profileren in de theaterwereld. In zijn werk zoomt hij in op de schoonheid en de menselijkheid van extreme situaties. Waar mensen de draad verliezen, houvast zoeken en rondtollen in een tijd vol leed en gewelddadigheid neemt Frisch zijn publiek mee naar de onderlaag, de poëzie en de nuances.
Details
In de theatrale vorm van een telefoongesprek schuilt het gevaar dat het stuk qua mis en scène haast saai is en het publiek tussentijds afhaakt. Ook de zwaarte van het onderwerp doet de dialoog geen goed. Door kleine grapjes tussen de regels te stoppen, maakt Frisch het stuk wat verdraaglijk. One-liners als: ‘The grandfather of your little princes Amalia didn’t know either,’ zorgen voor een break en een lach. De chirurg heeft het dan over de misverstanden in zijn land waar hij onbewust medeverantwoordelijk voor is. Net zo plotseling als het stuk begon, eindigt het stuk ook weer.
Oogverblindend gaat in het seizoen 2005/2006 op tournee.
Oogverblindend (Productiehuis Frascati)
Artiest: Productiehuis FrascatiGezien op woensdag 25 mei 2005 in Theater Frascati, Amsterdam
Link: Theater Frascati
Misschien ook iets voor u
Nederland als het brandpunt van de Verlichting
.
Voor hen die de term Verlichting zonder nadenken in de mond nemen is er nu een goede kuur voor handen: de kloeke studie Radicale verlichting van de Britse historicus Jonathan Israel, waarin de totstandkoming van de eerste verlichtingsideeën tot in detail uiteen wordt gezet met de 17e-eeuwse Republiek der Nederlanden als belangrijkste brandpunt.
Onderschat
Hoewel historici het er over eens zijn dat de ideeën die ten grondslag lagen aan de Verlichting reeds in de 17e eeuw opgang maakten, leggen ze het zwaartepunt van de verlichting toch telkens weer in de 18e eeuw, aangezien men zich dan pas werkelijk bewust zou worden van de aard van deze ideeën. Israel is een van de weinigen die er een radicaal andere visie op nahoudt. Volgens hem werd er in de 18e eeuw nauwelijks iets toegevoegd aan de veel radicalere verlichtingsideeën uit de 17e eeuw.
In Radicale verlichting, bekroond als het beste Amerikaanse historische werk van 2001, gaat Israel uitgebreid in op de opkomst van de Verlichting, waarbij hij aan Nederland een cruciale rol toekent. Een van de belangrijkste stellingen die hij met goed onderbouwde argumenten uitwerkt, is dat het belang van de radicale Vroege Verlichting enorm is onderschat. Daarnaast laat hij overtuigend zien dat het spinozisme van die tijd een cruciale rol heeft gespeeld in de opkomst en ontwikkeling van de belangrijkste verlichtingsideeën.
Onderstroom
Israels studie is voor een belangrijk deel gegrondvest op het onderscheid dat hij maakt tussen een gematigde hoofdstroom en een radicale onderstroom van de Verlichting. Israel is daarbij vooral geïnteresseerd in de radicale onderstroom die volgens hem veel belangrijker en complexer is dan vaak wordt aangenomen. Deze onderstroom begint zich al rond 1650 te roeren en is volstrekt niet bereid om compromissen met het verleden te sluiten, laat staan om bestaande structuren overeind te laten.
De gematigde hoofdstroom van de Verlichting die rond 1750 opgang maakte, was veel minder radicaal in zijn opvattingen en wilde binnen de bestaande structuren blijven opereren. Ze streefde ernaar:
In feite, zo laat Israel zien, is de late hoofdstroom van de Verlichting een afzwakking van de vroege, meer oorspronkelijke radicale Verlichting.
Republiek der Nederlanden
Israel geeft een uiterst minutieuze beschrijving van de ontwikkeling van de vroege, Radicale Verlichting. Hij laat zien dat de Republiek der Nederlanden niet alleen een toevluchtsoord was voor vele in het nauw gedreven filosofen en schrijvers, waarvan René Descartes vermoedelijk het beroemdste voorbeeld is, maar zelf ook een belangrijke bijdrage leverde aan het Europese debat. De invloedrijkste exponent hiervan was de joodse lenzenslijper Benedictus de Spinoza (1632-1677), die door zijn geloofsgenoten in de ban werd gedaan en in Europa algauw bekend stond als het prototype van de kwade genius.
Tolerantie
Er waren echter ook andere, tegenwoordig nauwelijks bekende Nederlandse denkers die een belangrijke bijdrage leverden. Zo werd het recalcitrante boek De hemel op aarde van een dominee uit Zwolle in heel Europa gelezen en bediscussieerd. Tevens wordt duidelijk dat sommige hedendaagse problemen reeds besproken werden door onze 17e eeuw voorouders. Zo schreef de in Rotterdam wonende geschiedenis- en filosofiedocent Pierre Bayle (1647-1706) reeds een nog altijd relevante theorie van de tolerantie. Israel blijft met zijn studie echter niet binnen de landsgrenzen van de Republiek hangen, maar verkent ook uitgebreid de ontwikkelingen die zich in de rest van Europa voltrokken en die vaak in gang werden gezet door wetenschappers die een tijdlang in Nederland gestudeerd hadden.
Nederlandse editie
Israel laat de gebaande paden vrijwel volledig links liggen en opent het perspectief op nauwelijks bekende gebeurtenissen. De Nederlandse vertaling van Radicale Verlichting is dan ook een uitgelezen kans om met dit magnifieke standaardwerk kennis te maken. Het bijna 1000 pagina’s tellende boek laat zich moeilijk in een ruk achter elkaar uit lezen, maar is als studie en naslagwerk eigenlijk onmisbaar voor iedereen die zich ook maar enigszins met de Verlichting bezighoudt. Een bijkomend voordeel van de Nederlandse editie is dat de vele citaten uit Nederlandstalige schotschriften, notulen en brieven in de oorspronkelijke taal konden blijven staan. Bovendien zijn de illustraties niet langer in een apart katern opgenomen (zoals in de Engelstalige uitgave), maar in de tekst zelf en zijn er ook nog eens een heel aantal extra illustraties toegevoegd.
Prijs: € 69,50 (na 31/12/05 € 79,50)
Bladzijden: 944
ISBN: 9051942397
Misschien ook iets voor u
Mooi maar saai
Afgaande op de hoesfoto’s zou je het misschien niet zeggen, maar alles gaat goed met Al Green. De man is al jarenlang in den Heere, en hij is er gelukkig mee als een mongooltje met een stuiterbal. Daarom stapte de legende van de gladde soul in de jaren tachtig over naar de reli-muziek. In 2003 kwam hij met de plaat I Can’t Stop terug in de soul en hoewel “The Reverend” nog altijd overtuigd gelovig is, lukt het hem op Everything’s OK zelfs twaalf nummers lang het heerlijke evangelie niet te verkondigen.
~
Geen spanning
Het probleem met Greens werk is dat alles tot in de puntjes klopt: geen dissonante tonen en al helemaal geen uitschietende stembanden. Knap is dat zeker: het maakt veel van zijn werk goed en degelijk, maar daarmee ook erg saai. Everything’s OK is wat betreft zeker geen uitzondering op zijn carrière. Een voorbeeld van Greens vlakke en van weinig lef getuigende stijl is het tweede nummer van zijn jongste plaat: de cover You Are So Beautiful. Hij doet werkelijk niets noemenswaardigs met het toch al doodgeslagen nummer waardoor alle spanning ver te zoeken is. Beduidend beter zijn de eigen nummers, waarin de band meer ruimte krijgt en Green de stembanden ook iets meer laat werken.
Gevoelloos
Producer Willie Mitchill, de grote man achter Greens succescarrière, laat ook op deze plaat weer zien te weten hoe een soulnummer in elkaar steekt. Perfect zijn bijvoorbeeld de liefdesliedjes Perfect to Me en Real Love. Bijna niets op aan te merken – je zou zelfs kunnen zeggen dat er passie in de nummers zit, maar toch mist het echte gevoel. De nummers blijven te plastic en oppervlakkig. Een ander voorbeeld van een uitgelezen gladde-maar-mooie-soulsong is het openings- en titelnummer Everything’s OK. Green zingt dit met zijn bekende uithalen en de pompeuze band krijgt iets zelfs orkestraals. Zondermeer een mooi nummer, zoals geldt voor de meeste nummers. Probleem is alleen dat de plaat als geheel te weinig biedt. Als Green nu eens een aantal iets minder veilige keuzes zou maken dan kan hij goed mee in de vleugels van de nu-soul.
Al Green
Album: Everything's OKMisschien ook iets voor u
Kunstzinnige pubers
.
~
Geschreeuw
De invloeden van Bis, de vroege Sonic Youth en Ikara Colt kunnen dus buiten ogenschouw worden gelaten, want het is vooral de band en diens nummers die de boel de moeite waard maakt. Over de strakke gitaarriffjes, interessante riedeltjes en keyboardpartijtjes proberen de zanger en zangeres elkaar bij bijna ieder nummer te overstemmen. Daarbij worden de longen bijna uit het lichaam geschreeuwd, en toch is het nergens storend. Zo hier en daar biedt het een fijne controverse, bijvoorbeeld in het nummer Sensitive Youth, waarin ze na een aantal keiharde uitlatingen, zichzelf gevoelig noemen.
Ik ben beter dan jij
Het zijn juist de puberale teksten met een sterke ‘ik ben beter dan jij’-thematiek die de plaat de belangrijke x-factorachtige vingerknip geeft. Bijvoorbeeld “Our record collection is better than yours” en “You dance like your dad at a disco”. Ook spelen mode en uiterlijk en de onzekerheid daarover een balangrijke rol: “I want a haircut that says who I am” en “I never liked myself but now I realise there’s so much more to me than my fat ass and thighs”. Ondanks deze middelbare school-dramatiek blijft het ook voor de post-puberale medemens een cool en uiterst sterk alternatief voor het gemiddelde aanbod. Eindlijstje-werk? Dacht het wel.
Help She Can’t Swim
Album: Fashionista Super Dance TroupeMisschien ook iets voor u
ALLES in kaart brengen
.
Op dit moment vindt in De Pont een expositie plaats van drie van Grootjans’ installaties. In 1998 nodigde de kunstenaar iedereen die zijn werk wilde leren kennen uit om samen met hem een berg in de Alpen te beklimmen (Sugar Mountain Travel). Ter plekke zou gesproken worden over de monochrome schilderkunst, kunstgeschiedenis, de filosofie en “het verlangen tot het in kaart brengen van ALLES en het uitspreken van NIETS.” Onderwerpen die Grootjans na aan het hart liggen en die het fundament vormen van zijn kunstenaarsschap. Er werd een verband gelegd tussen de fysieke belasting en inzicht. De uitputtingsslag zou helpen het oeuvre van de kunstenaar te doorgronden. De combinatie berg/uitzicht doet denken aan romantisch kunstenaar Casper David Friedrich (1774-1840). Het was namelijk Friedrich die in zijn schilderij De wandelaar boven de nevel (1817/1818) een in het zwart geklede man (van op de rug bezien) vanaf een bergtop liet uitkijken over het dal onder hem.
Blind
Voor een ander project bracht Grootjans eind jaren tachtig een maand door in volledige duisternis. Het bruin dat hij zag werd samen met het groen dat hij ervoer toen voor het eerst weer licht zijn netvlies bereikte, de basis van zijn schilderkunst. Grootjans was bij dit project voornamelijk geïnteresseerd in de vraag wat rest als het zicht ontnomen wordt. De achterliggende vraag in dit geval in hoeverre kunst de uitkomst is van een geestelijk proces. De verhouding tussen zicht en inzicht geldt ook tegenwoordig nog als één van zijn belangrijkste fascinaties.
Proces van vragenstellen
In Tilburg gaat Loek Grootjans door op “het in kaart brengen van ALLES” in zijn poging om de fundamenten van onze samenleving te doorgronden. Twee wanden van de projectruimte – type grijze vloer, witte wanden, natuurlijk licht – zijn volgehangen met getypte vragen op papier (“How to revolt”, “How to hurt”, “How to liquidate”, etcetera) afkomstig uit de installatie Foundation for the benefit of the aspiration and the understanding of context (formerly known as the institute for immediate knowledge, real perception and logic features according to the most contemporary monochrome paintings)- Department Questioning. De wandenvullende installatie maakt dat het overzicht ontbreekt. Je kunt je moeilijk orienteren. Om het overzicht terug te krijgen, dien je afstand te nemen (de afmeting van de projectruimte maakt dat schier onmogelijk), met als gevolg dat de tekst niet langer leesbaar is. Een dilemma tekent zich af. Voor de wanden liggen op de vloer negen boxen met daarin spijkers, een hamer, twee witte handschoenen en nieuwe teksten. Het lijkt alsof het proces van vragenstellen geen einde kent. En feitelijk is dat natuurlijk ook zo. Grootjans gebruikt hier de taal als voornaamste communicatiemiddel.
Voorbeelden
Toch is het feitelijk juist de dialoog die ontbreekt. De toeschouwer zal niet snel geneigd zijn bij zichzelf te rade te gaan. Komt dat door de presentatiewijze? Me dunkt van niet. Waar het aan schort is dat Grootjans in tegenstelling tot zijn drie grote voorbeelden, de 17e-eeuwse filosoof Spinoza, de Franse schrijver Georges Perec en filmregisseur Pier Paolo Pasolini, hier niet weet door te dringen tot de heersende waarden en conventies van deze tijd. Daarvoor zijn de vragen te weinig kritisch, te weinig specifiek. Vooral dat laatste blijkt een struikelblok. De vragen zijn zo algemeen dat niemand zich er door aangesproken voelt. De betrokkenheid lijkt weinig oprecht. De analyse blijft steken op het niveau van de inventarisatie. Schouderophalend verlaat je de ruimte. Eerder werk kon meer bekoren, bedenk ik me.
Op 29 mei vertoont De Pont in het auditorium zeven films die Loek Grootjans maakte in samenwerking met filosoof Harry van Boxtel.
Loek Grootjans
Gezien in: De Pont, TilburgNog te zien tot: zondag 26 juni 2005
Misschien ook iets voor u
Videotapes op een schijfje
.
Histoire de Julien et Marie)
(Kar Wing Lau, 1979 • Hong Kong Legends)
~
China Cry // Histoire de Julien et Marie // Liebe in Gedanken // Shower // Warriors Two // The Odd Couple
Regie: DiverseJaar: 2024
Misschien ook iets voor u
Een nieuw gevoel
Soms heb je een boek in handen waar je in door blijft lezen, een boek dat je op een stille zondag uit te kast pakt en er gewoon in begint te lezen omdat elke passage die je tegen komt je weer vermaakt en je opnieuw ontroert, een boek kortom waar je telkens weer aan wilt denken. Nicole Krauss heeft met haar tweede roman De geschiedenis van de liefde zo’n item voor de boekenkast gemaakt. Na jaren poëzie te hebben geschreven, verscheen in 2003 haar romandebuut Man komt kamer binnen. Het werd in Amerika bijzonder goed ontvangen en je kon geen blad opslaan of Krauss stond er in. Als boeken ‘gehyped’ worden, is dat vaak geen goed teken, maar voor De geschiedenis van de liefde zou het niets uit moeten maken. De roman is gewoonweg prachtig.
~
Op zoek
De geschiedenis van de liefde heeft een bijzondere betekenis voor de familie Singer, aangezien Charlotte dit boek van haar man, David Singer heeft gekregen en ze hun dochter Alma vernoemd hebben naar de hoofdpersoon uit dat boek. Dochter Alma hoopt dat haar moeder via de vertalingen iets moois met haar opdrachtgever Marcus zal krijgen en besluit haar daar een handje bij te helpen. Ondertussen begint ze zelf ook te lezen in het boek dat haar moeder aan het vertalen is. Ze raakt daarbij gefascineerd door de vrouw naar wie ze is vernoemd en neemt zich voor haar te gaan zoeken.
Behalve de zoektocht van Alma bevat deze roman nog twee andere verhaallijnen, namelijk die van Leopold Gursky en die van Zvi Litvinoff. Deze twee Poolse mannen zijn in de oorlog respectievelijk naar Amerika en naar Chili vertrokken. Litvinoff is een bekend schrijver, terwijl Gursky een gepensioneerde slotenmaker is die als een kluizenaar leeft in zijn flat vol papieren met onafgemaakte verhalen. Alma en Gursky vertellen zelf hun verhaal terwijl de ‘geschiedenis’ van Litvinoff door een alwetende verteller beschreven wordt. Tijdens het boek worden deze drie verschillende vertelperspectieven telkens in dezelfde volgorde met elkaar afgewisseld.
Verhaallijnen
De drie verhaallijnen in De geschiedenis van de liefde hebben een aantal overeenkomsten: behalve dat ze zich allemaal in dezelfde roman bevinden, hebben ze ook allemaal iets te maken met het fictieve boek De geschiedenis van de liefde. Daarnaast houden de drie hoofdpersonen, die elk een deel van het totale verhaal vertellen, zich op verschillende manieren bezig met schrijven.
In feite omvat De geschiedenis van de liefde twee geschriften: de roman die voor je ligt en het boek dat het onderwerp is van die roman. Beide geschriften lopen nogal eens door elkaar heen en ze lijken meer op elkaar dan je in eerst instantie zou denken. Zo blijken beide boeken qua structuur nogal wat overeenkomsten te kennen. In beide ‘wordt los omgesprongen met het besef van tijd en geschiedenis’, zoals de moeder van Alma zegt over het door haar vertaalde De geschiedenis van de liefde. Door de ene roman ontstaat de andere en andersom.
Fictionele niveaus
Het bijzondere aan de roman is dat hij verschillende fictionele niveaus kent. De hoofdpersonen vertellen niet alleen over hun eigen leven, maar houden zich daarnaast ook nog eens bezig met het vervaardigen van fictie. Voor Gursky is schrijven zelfs een dagtaak geworden, waarbij de waarheid van wat hij schrijft er niet toe doet. Zoals hij zelf zegt: ‘de waarheid is wat ik heb bedacht opdat ik kon leven’. Iets soortgelijks geldt voor Alma. Omdat haar broertje meer over hun vader, David Singer, wil weten, verzint ze allerlei verhalen over hem. Door dingen te verzinnen en ze vervolgens op te schrijven of te vertellen kunnen het verborgene en het afwezige aangevuld worden tot iets volledigs. Kortom: fictie kan dingen laten gebeuren of maakt dingen mooier. De personages creëren hun eigen waarheid binnen het fictionele kader van de roman. Als je de opdracht van dit boek bekijkt – “voor mijn grootouders, die me het tegenovergestelde van verdwijnen hebben bijgebracht” – blijkt fictie bovendien bedoeld te zijn om niet ‘onzichtbaar’ te worden.
Wat deze elementen betreft – de verschillende lagen fictie, de uiteenlopende verhalen en de manier waarop het geheel verteld wordt – doet De geschiedenis van de liefde sterk denken aan Alles is verlicht (2002) van Jonathan Safran Foer. Ook in die roman tuimelen de verschillende verhaallijnen over elkaar heen en zijn er elementen die de lezer op het verkeerde been zetten en die hij zelf moet oplossen. Grappig is het dan ook om er achter te komen dat de Jonathan aan wie het boek is opgedragen, Jonathan Safran Foer, de man van Krauss, is.
Oude sage
Behalve dat Krauss erg nauwkeurig schrijft, zonder kil te worden, zijn de passages uit De geschiedenis van de liefde dromerig, wat ervoor zorgt dat de tekst leest als een oude sage waarin bepaalde abstracte begrippen worden uitgelegd, zoals in het hoofdstuk over het ontstaan van het gevoel.
Voor muziekstuk of schilderij zou ook De geschiedenis van de liefde ingevuld kunnen worden.
Juiste dosering
De geschiedenis van de liefde is een belevenis: elegant en afwisselend qua vertelperspectief, sprookjesachtig en naïef in sommige delen, verschrikkelijk verdrietig op andere momenten en even later weer bijzonder grappig. Een roman waarin al deze elementen in de juiste dosering voorkomen, moet wel een goed boek zijn. En dat is De geschiedenis van de liefde dan ook. Het boek blijft je bezighouden en zet je telkens weer aan om het nogmaals te gaan lezen.
Lees ook het interview dat we met Nicole Krauss hadden!
Prijs: 19,95
Bladzijden: 293
ISBN: 9041409319
Misschien ook iets voor u
Droogkomische wetenschap
Toon me een humoristisch, vlot lezend boek en ik toon u Lab. Toon me een rare openingszin voor een recensie en ik toon u een stijlkenmerk van Miquel Bulnes. Lab is Bulnes’ tweede literaire experiment en we kunnen wel stellen dat het geslaagd is.
In Lab maken we kennis met Jidde Hartman. Deze assistent-in-opleiding houdt zich bezig met onderzoek naar kanker. Hoe goed Jidde als onderzoeker ook is, de wereld om hem heen ontgaat hem een beetje. Een machtsstrijd op de faculteit gaat grotendeels langs hem heen, totdat een slordig artikel van hem aangegrepen wordt om zijn promotor onder druk te zetten. Jidde moet vervolgens zijn uiterste best doen om niet zelf slachtoffer te worden van deze strijd. Ook in de relationele sfeer gaat het allemaal niet zo heel soepel. De relatie met zijn vriendin loopt op zijn einde en een affaire met een kleptomane studente theaterwetenschappen gaat ook niet helemaal zoals gepland.
Visie
Gelukkig heeft Jidde het zelf nauwelijks door dat zijn leven wat stroef verloopt. Hierdoor levert zijn verhaal, zoals dat in Lab opgetekend staat, een heerlijk droogkomisch boek op. Door de droge wijze waarop Jidde tegen de wereld aankijkt en deze becommentarieert ben je er zelfs als lezer niet altijd bewust van in wat voor puinhoop Jidde zich eigenlijk bevindt. Met veel humor en spitsvondigheid weet Jidde elke situatie van een vrolijke noot te voorzien.
Proefschrift
‘Boek’ is misschien niet de juiste term voor deze stapel gemalen boompulp, want het onderschrift van Lab is: Een proefschrift door Miquel Ekkelenkamp Bulnes, en zo is het boek ook grofweg opgezet. Met eerst een aantal stellingen en daarna een aantal hoofdstukken die duidelijkheid omtrent deze stellingen moeten scheppen. De stellingen zijn van het kaliber: “Het is per definitie onmogelijk om aan te tonen dat iets niet kan” of “Een proefschrift is er om te schrijven en niet om te lezen.” Hieruit blijkt al meteen dat we in Bulnes’ visie de academische wetenschap vooral met een grote korrel zout moeten nemen.
Leuke ellende
Zoals een goed proefschrift betaamt, staat ook deze fictionele variant ervan vol met voetnoten. Deze voetnoten geven reden tot vreugd. Juist daardoor krijgen we een scherp inzicht in de verbale aspecten van de universitaire wereld. Zo wist ik persoonlijk niet dat “verheugt mij zeer” gelijk staat aan “zal me eigenlijk ook jeuken” en dat “eiwitdepletie” een ander woord is voor “uithongering van labratten”. Juist door deze verduidelijkingen kun je jezelf beter inleven in de academische leefwereld. En dat is nodig, want uit Lab blijkt wel hoe vreemd die wereld is.
Laboratoriumtaal
Smaak is uiteraard persoonlijk en voor humor geldt dit misschien nog wel meer. Niet iedereen kan om dezelfde dingen lachen. Bulnes’ droge humor is dan ook niet voor iedereen weggelegd. Zeker niet als je tegen dierproeven bent. De labratten en -konijnen krijgen weinig medeleven in Bulnes’ beschrijvingen.
Onderzoek
Als je jezelf over dit dierenleed heen kunt zetten, dan heeft Lab veel voor je in de aanbieding. Het is iedere keer weer verbazingwekkend hoe leuk de ellende van een ander kan uitpakken. Jidde zou hierover gezegd hebben: “Iemand zou dat eens uit moeten zoeken.” Hangende dat onderzoek kun je jezelf al verdiepen in de achterbakse, schijnheilige wereld die wetenschappelijk onderzoek heet en die in Lab genadeloos humoristisch wordt blootgelegd. Wetenschap is toch beduidend minder droog dan je aanvankelijk misschien denkt.
Prijs: € 17,50
Bladzijden: 286
ISBN: 90 5000 826 7
Misschien ook iets voor u
Juliette Lewis verdwijnt onder het stof
De eerste keer dat ik Juliette Lewis hoorde zingen lette ik niet goed op. Haar plaat stond op in de andere kamer en het enige wat ik dacht was: “Jezus, wat een lawaai!” en vlak daarna: “Ze lijkt wel een vrouwelijke Sid Viscious”. Niet bepaald een compliment; deze dronken Sex Pistol heeft nog nooit een noot fatsoenlijk op een soloplaat gezet. Ook mijn vriendin had zo haar bedenkingen, en toen zij de vergelijking met Peaches trok, was de zo leuke actrice uit ondermeer Natural Born Killers voor mij muzikaal afgeschreven.
~
Skaterboys en -girls
Wat het is dat ze doet? Wel, Juliette heeft een viertal leuke jongens verzameld en dat kwartet kan verdomd aardige poprock spelen met een vleugje commerciële punk. Altijd leuk voor twaalfjarige skaterboys en -girls. En Juliette zingt daar redelijk overheen. Niet dat ze een gouden strotje heeft, maar dat hoeft natuurlijk ook niet: het is toch allemaal quasi-rauw. Een lekker pakkend nummer is bijvoorbeeld American Boy vol. 2. De praatzingende, standaard sociaal geëngageerde coupletten worden afgewisseld met pakkende refreinen. Inhoudelijk stelt het niets voor (The land of the plenty is the land of the privileged blablabla), maar goed. Amusement is ook wat waard, denken we dan maar. En Juliette stoort tijdens tracknummer 4 nog niet.
Stoflaag
Het volgende nummer doet sterk denken aan Neerlands’ eigen stoere vrouw: I Never got to Tell you what I Wanted to klinkt alsof het zo een hitje van Anouk zou kunnen zijn. Ook hier is er dus nog niks mis mee, maar het serieuze luisteren wordt langzaamaan wel moeilijker. Als dan nummer zes bij vlagen herinnert aan het rustige werk van Hole is het me helemaal duidelijk: Juliette de zangeres is een overbodig product. Leuk voor d’r dat ze een hobby heeft natuurlijk, en goed voor d’r dat ze er ook nog wat mee kan verdienen, maar het luisteren naar haar muziek op plaat komt in de buurt van tijdsverspilling. Live schijnt ze werkelijk wild, rauw en opzwepend te zijn, maar de plaat verdwijnt onder het stof.
Juliette & the Licks
Album: You’re speaking my languageMisschien ook iets voor u
Een in Nederland onbekende wereldband
/ 0 Reactiesdoor: Paul Caspers0 SterrenZe zijn groot in thuisland Zweden, komen in Amerika op TV bij David Letterman en Jay Leno en kennen in Engeland uitverkochte zalen. Waarom The Soundtrack of Our Lives in Nederland geen succes is? Wij weten het ook niet, maar gelukkig staan ze op 3 juni eindelijk weer op een Nederlands podium. Tijd om het een en ander over deze miskende band te vertellen.
The Soundtrack of Our Lives is ontsproten uit de legendarische jaren 80-band Union Carbide Productions. De Scandinavische Stooges werden ze wel genoemd, deze maniakale podiumbeesten, maar evengoed haalde men Captain Beefheart aan als vergelijkingsmateriaal. Met hun snoeiharde, compromisloze rock maakten ze zeven jaar lang de poppodia van Groningen tot New York onveilig. Het succes steeg de Zweden uiteindelijk naar het hoofd, en na interne strubbelingen, talloze bezettingswisselingen en het tegenvallende, door Steve Albini geproduceerde album Swing, ging de band in 1993 ter ziele. Maar twee van de oprichters van Union Carbide, gitarist Björn Olsson en zijn jeugdvriend, zanger Ebbot Lundberg, konden de verleiding niet weerstaan elkaar weer te benaderen met geschreven materiaal. Ze ronselden een aantal muzikanten uit bevriende bandjes en al gauw werd de Soundtrack of Our Lives opgericht. De nieuwe band nam in een villa een akoestische demo op die als basis zou dienen voor het debuutalbum.
~
Dubbelalbum
De muziek die uit die sessies voortvloeide geldt als het prototype voor wat er later komen zou: licht psychedelische, intense songs, met een solide basis gehuld in een mystieke sluier van majestueuze elegantie. De muziek van de Soundtrack klinkt tegelijk intiem en monumentaal, en straalt een wereldwijsheid en een eerlijk soort zelfvertrouwen uit. Songs die steevast zo degelijk en sfeervol zijn dat een sentimentele ballad met strijkkwartet niet misstaat naast een oriëntaals klinkende hippiepop en Kinks-verwijzingen.
De heren hadden al gauw een dermate grote hoeveelheid materiaal geschreven en opgenomen dat ze, gespeend van valse bescheidenheid, meteen maar een dubbelalbum wilden lanceren. Na een hoop onenigheid met platenmaatschappij Warner werden de songs uiteindelijk verdeeld over een EP (Homo Habilis Blues uit 1995), wat b-kantjes en twee afzonderlijke albums: Welcome to the Infant Freebase (1996) en Extended Revelation for the Psychich Weaklings of the Western Civilization (1998, alleen om de titel al een klassieker). Je vraagt je af wat een overdonderend pakket het had kunnen zijn, maar achteraf gezien is het een fascinerend tweeluik geworden, twee lange en grootse albums waar geen nummer te veel op staat. Op de eersteling vind je avontuurlijke, gedreven en intelligente muziek; Extended Revelation werd aangevuld met nieuw werk van ietwat psychedelischer en duisterder aard, en bevat tevens veel melancholieke akoestische nummers. Beide albums zijn minutieus geproduceerd en alle songs zijn tot in de puntjes verzorgd.
~
Rolling Stones
Tussen het verschijnen van de twee platen was er een hoop gebeurd. Welcome… was een groot succes, de band was in thuisland plotsklaps beroemd geworden, wat de grillige Björn Olsson, de voornaamste songschrijver, ertoe noopte een passievere rol binnen de band in te nemen en ook een solo-carrière te beginnen. De Soundtrack mocht op tournee met Kula Shaker en gooide hoge ogen in Engeland, waar de band nog steeds voor uitverkochte zalen speelt. Zelfs de Rolling Stones waren zo onder de indruk dat hen als voorprogramma vroegen. En toen werd het even stil rond de Soundtrack. Geruchten over strubbelingen en het uiteenvallen van de band deden hetzelfde lot dat destijds Union Carbide beschoren was vermoeden.
Rock ‘n’ roll
Onterecht, bleek een jaar later toen plotseling de EP Gimme five! verscheen, die een introductie van de moderne Soundtrack bleek: directer, doorzichtiger en heftiger. Die lijn wordt voortgezet op het volgende album Behind the Music (2001), waar de mystiek van de oudere nummers nagenoeg is verdwenen. De duistere en ongrijpbare sfeer mag dan verloren zijn gegaan, de nieuwere Soundtrack mag er ook wezen. Hoewel er ook een aantal ballads op staat, is het elementaire rock ‘n’ roll wat de klok slaat. De inspiratie van het materiaal is direct afkomstig van de vroege Rolling Stones, Beatles en Who, maar de band weet daar in zulke mate hun eigen draai aan te geven dat ze iets presteren wat maar heel weinig bands gelukt is: een moderne herontdekking van die muziek. Geen kopie, niet eens zozeer muziek die erop voortborduurt, maar een nieuw geluid biedt, dat zo goed is dat het een eigen bestaansrecht heeft. De Soundtrack blijkt het vermogen te hebben om simpele, logische maar o, zo doeltreffende melodieën om te toveren in songs die klinken alsof ze er altijd al geweest zijn. Zodat een nummer als Sister Surround zo solide is dat het een vergelijkbare klassieker als Satisfaction naar de kroon steekt. Het album oogstte succes: de broertjes Gallagher van Oasis namen de band op sleeptouw, en na een uitgebreide Amerikaanse tournee werd Behind the Music genomineerd voor een Grammy Award. Na weer een aantal tournees en maandenlang uitstellen kwam er eind 2004 eindelijk weer een nieuw album: Origin (Vol. 1) de eerste in een beoogde reeks die een schat van zo’n zestigtal aan opgenomen nummers beslaat. Origin borduurt vooral voort op de sound van Behind the Music.
Ook in concert maakt de band indruk: op het podium is het soms technisch niet helemaal in orde, maar altijd een feest. Frontman Ebbot is een charismatische grappenmaker die zijn Jezus-achtige podiumverschijning met een gezond vermogen voor zelfspot combineert. Wie goed zoekt kan alle vier de vorige albums wel in de Nederlandse platenwinkels vinden- maar dan waarschijnlijk in de uitverkoopbak. In Duitsland, waar de band concertzalen vult, is de situatie iets hoopvoller, in Engeland wordt de band al meer dan vijf jaar bewierookt, en het grillige Amerika is inmiddels ook overstag. Nu Nederland nog.
3 juni 2005, Vera Groningen
Misschien ook iets voor u