voorzitter Tom Sligting. Hakim, Marc OpderHeijde, Marjolijn Touw en Fedor van Edijk, kozen uiteindelijk Peter Pannekoek tot winnaar. De publieksprijs ging naar Omar Ahaddaf.

~

Zes stand-up comedians streden op 11 juni in het Amsterdamse theater Bellevue om de vermelding van stand-upper van het jaar 2006. Voor het vierde jaar werd dit concours gehouden met het doel de beste stand-up comedian te kiezen. Harry Glotzbach, een eerdere winnaar van het concours, praatte de avond aan elkaar. Leuk om te zien hoe hij de afgelopen jaren is gegroeid. Zijn timing is goed, hij is relaxter en voelt zich als een vis in het water als presentator van deze wedstrijd.

Michael en Jacob

De Belg Michael van Peel mag als eerste het podium op. Hij snijdt onderwerpen aan als file en TomTom. Onderwerpen die veel gebruikt zijn door andere stand-up comedians en cabaretiers. En dus moeten de grappen hierover wel heel goed zijn, wil je als comedian scoren. Helaas lukt dit Van Peel niet vaak. De Friese Jacob Spoelstra lijkt het er in het begin veel slechter vanaf te brengen, maar na een paar minuutjes ‘warmlopen’ heeft hij de lach van de zaal als hij vertelt dat hij op zijn kat Frummel ging zitten, en de reactie van de dierenarts daarop: “Zag u hem niet liggen of zo?”

Peter Pannekoek

Peter en Victor

Bij kandidaat Victor Masboom zakt de sfeer weer in, want echt goede grappen heeft deze jongen niet. Het schateren blijft dan ook terecht uit. Dan komt Peter Pannekoek. Hij is een klein mannetje dat meteen over zijn eigen naam begint, wat natuurlijk ook niet te omzeilen is. Hij vertelt over zijn vader die overleden is aan kanker en maakt daar keiharde grappen over. Aan de reacties in het publiek te merken was het hier en daar misschien iets te grof, maar daar weet Pannekoek met een “woehoe, gewaaaagd ja” de sfeer luchtig te houden. Leuk is ook het verhaal over zijn verslaving aan snoozen, waarmee hij is aangestoken door zijn vrienden.

Omar Ahaddaf

Donald en Omar

Daarna is het tijd voor Donald Olie, een opmerkelijke verschijning tussen de stand-uppers. Deze ras-Amsterdammer ziet er uit als een discotheekportier op de camping, compleet met ultrabrede gouden ketting. Hij vertelt over zijn huwelijk met Greet en babbelt vrolijk over zijn kinderen. Het is totaal geen stand-upper, want daar is zijn verhaal te gelikt en te bedacht voor, maar hij weet in ieder geval hoe hij mensen moet laten lachen. De Marokkaanse Omar Ahaddaf sluit de rij comedians af en vertelt heel easygoing verhalen over zichzelf en zijn familie waarbij hij er natuurlijk niet aan ontkomt om zijn eigen afkomst hierin te verwerken. Zelfspot is ook hier een goede pijler.

Iedere comedian krijgt vijftien minuten om te laten zien wat hij in huis heeft. Daarbij hebben ze vlak voordat ze opmoeten te horen gekregen dat ze het onderwerp Der Manschaft in hun optreden moeten verwerken. Wat natuurlijk wel lukte, maar niet altijd de beste grappen opleverde. Na een korte pauze treedt comedian Jim Speelmans op en aansluitend zou de uitslag van het juryrapport volgen. Speelmans begint heel goed. Hij is scherp, heeft een show die goed in elkaar steekt en staat relaxed op het podium. Maar naarmate de tijd verstrijkt, krijgt hij het benauwd en dat is niet te wijten aan Speelmans of aan de temperatuur. Hij zou eigenlijk 25 minuten optreden, maar omdat de jury er niet helemaal uit komt, moet hij tijd zien te rekken. Uiteindelijk speelt hij 45 minuten en onterecht is hiermee bij het grootste gedeelte van het publiek de suggestie gewekt dat hij een slechte comedian is. Jammer.

De uitslag

Na een lange hete avond wordt het bekendmaken van de uitslag een beetje afgeraffeld. Hoewel Glotzbach jubelt dat het niveau van de avond heel hoog is, leest juryvoorzitter Tom Sligting vervolgens vooral heel negatief commentaar voor uit de juryrapporten. Van de een is het materiaal niet verrassend, de ander mist performance, timing of energie. Het mag dan ook bijna een wonder heten dat er toch nog een winnaar uit de bus is gekomen. Peter Pannekoek mag zich Stand-upper van 2006 noemen en de publieksprijs gaat uiteindelijk naar Omar Ohaddaf. Het was een lange, te hete avond met een anticlimax-gevoel door het commentaar van de jury. Maar uiteindelijk is er flink wat afgelachen en laat dat nou net de bedoeling zijn van zo’n avond…

Woensdag 7 juni

Some mothers’ sons

Foto: Pat Bromilow-Downing

Een Zuid-Afrika dat gebukt gaat onder de apartheid. En een Zuid-Afrika van na de apartheid. In de voorstelling Some mothers’ sons van de Zuid-Afrikaanse tekstschrijver Mike van Graan worden die twee periodes op fascinerende wijze onder de loep genomen, waardoor je je aan het eind van de voorstelling de vraag kan stellen of het Zuid-Afrika van nu zoveel beter is dan tijdens de apartheid. Misschien voor de buitenwereld wel, maar geldt dat ook voor het persoonlijke vlak? Juist die persoonlijke noot wordt in Some mothers’ sons belicht door juist de positie van de moeder van de twee hoofdpersonen herhaaldelijk aan te halen. Met als diepere gedachte daarachter welke impact de gebeurtenissen uit ons leven op onze directe omgeving hebben.

In twee lange dialogen tussen de donkere Vusi en de blanke Braam maakt het publiek kennis met twee verschillende werelden. Beide keren vinden de gesprekken plaats in de gevangenis. De eerste keer gebeurt dat als Vusi is opgepakt wegens het beramen van aanslagen tegen het apartheidsregime. De jonge advocaat Braam neemt de verdediging op zich, maar moet daarvoor eerst door de –door martelingen opgebouwde- muur van Vusi heen. Langzamerhand komen de twee nader tot elkaar en ontstaat er een vertrouwensband. In de tweede dialoog –twintig jaar later- zijn de rollen omgedraaid, als Braam in de cel is beland voor het vermoorden van enkele criminelen. Deze keer neemt Vusi de rol van advocaat op zich.

In beide verhalen wordt de mening van Vusi en Braam tegenover geweld belicht. Met veel emotie en overtuiging laten de twee acteurs op indringende wijze zien hoe de ontwikkeling van wraakgevoelens naar naastenliefde en van naastenliefde naar wraakgevoelens zich bij hen hebben ontwikkeld. Het imponerende daarbij is dat je dit als toeschouwer ook ondergaat. Beetje bij beetje kom je tijdens de voorstelling te weten, welke misdaad zowel Vusi als Braam op hun geweten hebben en wat de beweegredenen daarvoor waren. Gevoelens van instemming en verontwaardiging wisselen elkaar af en brengen je tot de vraag: wat zou ik doen? Bovendien geeft Mike van Graan je met deze voorstelling inzicht in de huidige situatie van Zuid-Afrika, waar geweld en criminaliteit nog steeds het dagelijkse leven beheersen. Met alle gevolgen van dien voor een enkel individu.

Subway stories

Een van de doelen van het 06-festival van Toneelgroep de Appel is verschillende culturen bij elkaar brengen. Duidelijker dan dit in de voorstelling Subway stories gebeurd, is haast niet mogelijk door de inbreng van zowel Nederlandse als Zuid-Afrikaanse acteurs. Regisseur Wannie de Wijn van Toneelgroep de Appel laat ons de wachtkamer van een metrostation zien. Een mengelmoes aan personen neemt daar plaats aan één van de identieke houten tafeltjes. Een wirwar aan gesprekken is het gevolg, met veel miscommunicatie, taalbarrières en vooral desinteresse voor elkaar. Kortom, de wachtkamer van het metrostation is een metafoor voor onze huidige maatschappij.

Foto: Henry van Niel

De ontmoetingen van de reizigers op het station zijn vluchtig. Desondanks vertelt iedere acteur op zijn beurt in een monoloog of dialoog wat belangrijk is in haar of zijn leven. Een vakantie, het werk, de liefde. Iedereen lijkt wel een bepaald doel voor ogen te hebben. Op actrice Sacha Bulthuis na. Ze speelt een onzeker typetje, die in een knalroze rokje en met witte kniekousen gedurende de hele voorstelling al rokend in de wachtkamer blijft zitten. Tussen de voortrazende metro’s en alle vluchtige monologen van de reizigers komt ze zelden uit haar woorden. En als ze die mogelijkheid heeft gevonden komt ze telkens uit bij dezelfde vraag: waar was ik eigenlijk gebleven?

Bulthuis speelt haar rol met veel overtuiging en regelmatig moet je ook lachen om hoe ze met haar droge humor haar eigen leven relativeert en op geheel eigen wijze culture verschillen probeert te overbruggen. Zo probeert ze aan een van de Zuid-Afrikaanse actrices uit te leggen wat het woord ‘eigenlijk’ betekent: “Je hebt iets dat zo is – maar eigenlijk anders is. Dat je eigen lijk d’r anders over denkt…of zoiets.”

De culturele verschillen zijn nog erg groot zien we in de voorstelling, zeker wanneer het ego teveel overheerst en er te weinig belangstelling is voor elkaar. Door de deelname van zowel Zuid-Afrikaanse als Nederlandse acteurs krijgt dit verschil in Subway stories nog een extra sterke lading en besef je dat nog veel barrières overwonnen moeten worden.

Donderdag 1 juni

Dantons dood

“The real truth is that there never is any such thing as one truth. There are many. These truths challenge each other, recoil from each other, reflect each other, ignore each other, tease each other.” Een constatering van één van de acteurs in Dantons dood, halverwege de voorstelling, waarmee hij de opvatting verwoordt dat de werkelijke waarheid afhangt van de persoon die deze waarheid verkondigt en van het doel dat hij daarbij nastreeft. Kortom, wat gebeurt er met de moraal van de mens als hij macht kan verwerven?

Foto: Henry van Niel.

Dantons dood van toneelschrijver Georg Büchner gaat over de strijd tussen George Danton en Maximillien Robespierre ten tijde van de Franse Revolutie. Ooit waren ze strijdmakkers, maar als Robespierre aan de touwtjes mag trekken aarzelt hij niet om ook Danton tot de guillotine te laten veroordelen. Het interessante aan de versie van regisseur Jules Terlingen is dat hij de lijn nadrukkelijk doortrekt naar de hedendaagse werkelijkheid. Verschillende speeches – van Hitler tot Osama Bin Laden, van Napoleon tot Mandela – worden door de acteurs in verschillende talen aangehaald of geprojecteerd op de toneelvloer. Helaas zorgt dit ervoor dat er te veel informatie in één keer te berde wordt gebracht en dat de boodschap achter de voorstelling aan kracht inboet.

Inspirerend is wel de wijze waarop de jonge Zuid-Afrikaanse en Nederlandse acteurs acte de presence geven. Met veel geestdrift denderen ze over het in verschillende lagen opgedeelde toneel. Ook aan de kleding en het decor is alles gedaan om te laten zien dat het stuk van alle tijden is. Maar al deze inspanningen kunnen niet voorkomen dat het aan het eind van de voorstelling onduidelijk blijft wat nu het belang is van de strijd tussen Danton en Robespierre.

Buiten voor de deur

Een tiental lichtgekleurde deuren, die plat over het toneel zijn gelegd, een gootsteenkastje en een bos rozen. Ze vormen het decor voor de voorstelling Buiten voor de deur van Wolfgang Borchert. De deuren symboliseren de dichte deuren waar een man voor komt te staan als hij terugkomt uit de oorlog. Niemand lijkt hem nog te willen kennen; men ziet hem als een komiek of laat hem gewoon voor een gesloten deur staan. Met als gevolg dat de man ernstig begint te twijfelen over de zin van zijn bestaan.

Foto: Henry van Niel.

Komischer dan in het beginlied kan het leven van deze buitenstaander niet verwoord worden. Met een humoristisch ondertoontje zingen de – in dit stuk alleen Nederlandse – acteurs al dansend het lied “Een man komt naar Duitsland”. Dit onbegrip – en vooral het betrappen van zijn overspelige vrouw – leidt de krijgsgevangene Beckmann al snel naar de oevers van de Elbe. Vanaf dat moment krijgt de voorstelling een aparte wending, want pleegt Beckmann zelfmoord door in de rivier te springen, of overleeft hij zijn identiteitscrisis? Een duidelijk antwoord komt er in de voorstelling niet, maar dat geeft Buiten voor de deur juist iets intrigerends. Het stuk vervolgt met verschillende interpretaties van het innerlijke leven van Beckmann: zijn zoektocht naar liefde, de vragen over de dood en zijn eigen schuldgevoel over de oorlog.

In de interpretatie van regisseur David Geysen vertolkt iedere acteur een van deze facetten. De wisseling naar een nieuw element wordt steeds weer gemarkeerd door het overgeven van de voor Beckmann typerende haarkuif en gasmaskerbril, die het oorlogsverleden duidelijk aanwezig laten zijn. Deze keuze maakt keer op keer weer duidelijk hoe moeilijk het voor een buitenstaander is om zijn weg in het leven te vinden. Aan het einde van de voorstelling blijft de vraag hangen of Beckmann de reden om te blijven leven wel heeft gevonden. Het laat in ieder geval zien dat het leven één grote zoektocht is.