Tijdens de rest van de film proberen Bialystock en Bloom de juiste – oftewel: de slechtste – omstandigheden te creëren voor hun stuk. Niet dat dat zo lang duurt: dat zijn hoogstens drie of vier hilarische scènes. Alles bij elkaar slechts een minuut of twintig (in de extra’s wordt duidelijk dat een aantal onbeschrijflijk grappige dingen gesneuveld is op de snijtafel, zodat je je afvraagt of er niet het één en ander verkeerd is verdeeld). De anderhalf uur die overblijven, besteedt regisseur Susan Stroman aan de aanloop en de afwikkeling.

Nomen est omen

~

– Jawel, een Mel Brooks-film, had ik dat niet gezegd? The Producers (1968) is een oude Mel Brooks-film. Hij kreeg er een Oscar voor, maar het was z’n grootste flop (de boekverfilming The Twelve Chairs niet meegerekend – bijkans nog onbekender, en ook prijswinnaar, van de Writers Guild of America). Alle andere films werden dusdanig verguisd dat er geen sprake kon zijn van waardering in de vorm van een Broadwayshow, laat staan van een remake. Blazing Saddles, de western spoof uit 1974 met Gene Wilder (die ook Bloom speelde in de eerste The Producers) is ontzettend grappig – maar alleen te zien op RTL5, ’s nachts, na de seksreclames. En Space Balls: je had gehoopt, met de nieuwe Star Wars-films, misschien soms eens, gewoon op zondagmiddag? Maar niks hoor. Het lach-of-ik-schiet-genre zal wel altijd tot de marge veroordeeld blijven. (Tenzij je de Scary Movie-reeks waardige opvolgers wilt noemen van Brooks en de zijnen.)

Dodelijke politieke correctheid

~

Het zwabbert in The Producers. Van constante kwaliteit zijn echter de sets, het licht, de cameravoering, de dansjes, de liedjes. De techniek, met andere woorden. En de extra’s op de dvd zijn uitmuntend. Een making of waar zowaar chocola van te maken valt – hoe vaak gebruiken filmmaatschappijen niet vervelende, en slecht aan elkaar geknipte talking heads? De commentaartrack is ook goed, hoewel Stroman haar opmerkingen hier en daar lijkt voor te lezen. Maar ze zit er tenslotte alleen, dat is lastig improviseren. Waarom hebben ze Brooks er niet naast gezet? Wat de verwijderde scènes betreft: die compenseren als gezegd ruimschoots de onevenwichtige hoofdfilm.

~

Onverwachts

Totdat een medische ingreep in Zwitserland hem van zijn hartkwaal geneest. Opeens wordt hij gedwongen zijn hedonisme onder ogen te zien en te besluiten wat hij werkelijk wil gaan doen met de rest van het leven dat hij nooit gedacht had te zullen hebben. Aanvankelijk rebelleert Olivier tegen deze onverwachte speling van het lot en blijft hij volharden in zijn oude levensstijl.

De jonge Carola (Maria Kraakman) zorgt voor een keerpunt in Oliviers leven. Hoewel aanvankelijk slechts ook een nachtvlinder, confronteert zij Olivier wel degelijk met diens achteloze levenshouding en vervreemding van zijn omgeving, en blijft daardoor in Oliviers leven. Een tweede gebeurtenis die Olivier wakker schudt is de onverwachte dood van een naaste. Tijdens een beladen begrafenisscène wordt duidelijk dat Olivier zich geen raad weet met zijn wereldbeeld dat nu volledig door de gebeurtenissen op zijn kop is gezet: hij leeft, terwijl die ander er niet meer is.

~

Overtuigend

Hoewel het geen sinecure is 94 minuten lang te moeten kijken naar een uitermate egocentrisch ingesteld persoon, en de fragmentarische montage de toeschouwer soms op de proef stelt, beklijft Olivier etc. wel degelijk. Deels door de fotografie van Sal Kroonenberg, die de Rotterdamse metropool in treffende beelden weet te vangen, maar vooral door het sterke spel van de acteurs, waarbij met name Maria Kraakman (Îles Flottantes, Guernsey) lof verdient. In Olivier etc. weet zij door subtiel spel (en één vlammende scène) precies het realisme van het personage van Carola weer te geven: liefdevol en begrijpend, maar ook een mens met grenzen en emoties. Het is deze basis die Olivier aardt en vertrouwen schenkt, maar ook confronteert met zijn eigen houding.

Verder is ook Hans Dagelet het vermelden waard als de vader van Olivier. Hoewel slechts te zien in een kleine rol, beschikt Dagelet over zo’n enorm charisma en aanwezigheid dat hij zelfs woordloos nog de scènes steelt waarin hij voorkomt. Hoofdrolspeler Dragan Bakema overtuigt zeer zeker als de recalcitrante, egocentrische en tegenstrijdige Olivier, maar het is geen geringe opgave om in praktisch elke scène van de film gestalte te moeten geven aan iemand die ervan overtuigd is dat de wereld slechts om hem draait. Ondanks dat overtuigt Olivier etc. als Nederlands kwaliteitsdrama van niveau, en maakt het nieuwsgierig naar Sander Burgers toekomstige werk.

“We’ll always have Paris” zei Humprey Bogart tegen Ingrid Bergman toen ze in Casablanca moesten terugdenken aan betere tijden. En zo lijken in de filmgeschiedenis alle wegen toch weer naar Parijs te leiden. Van Gigi tot Amélie is de stad gebruikt als het epicentrum van de romantiek.

~

Paris je t’aime pronkt ook met grote namen zoals Gus van Sant, Christopher Doyle en de Coen-broertjes. Maar het resultaat is ronduit teleurstellend en levert een serie van voorspelbare en gimmickachtige films op. Enerzijds komt dat door de beperkingen die ontstaan als je regisseurs maar kort de tijd geeft om een film te maken. Een ander probleem met de serie is dat het thema en de locatie al zo platgetrapt zijn door de filmgeschiedenis. Paris je t’aime blijft daardoor steken in oninteressante eenakters en stereotiepe afhandeling.

Toeristische banaliteiten

Ronduit de meest gênante vertoning is het filmpje van Sylvain Chomet (Les triplettes de Belleville), waarin hij gebruik maakt van een mimespeler en irritante trucjes, allemaal rondom de Eiffeltoren. De inzendingen van de Amerikaans regisseurs zijn erg banaal. De Coen-broertjes proberen met Steve Buscemi als wereldvreemde Amerikaans toerist te scoren in een verhaal dat aan elkaar hangt van vooroordelen. Wes Craven laat in Père-Lachaise twee stereotiepe Britse personages romantisch bikkelen bij het graf van Oscar Wilde.

Alexander Payne verrast nog het meest met zijn film over een simpele Amerikaanse toeriste die langzaam verliefd wordt op de stad, maar de conclusie is net iets te sentimenteel om geheel te slagen. Verder is het feit dat al deze regisseurs toeristen gebruiken als personages een indicator van een beperkte mate van inlevingsvermogen. Parijs lijkt maar een exotisch decor te zijn en niets meer.

Lichtpuntjes

Een paar filmpjes springen eruit. Isabel Coixets charmante filmpje over een man en zijn terminale vrouw met wat knipogen naar haar eigen films bevat leuke gastoptredens van Leonor Watling en Javier Camará (beiden uit Almodóvars Hable con ella). Walter Salles heeft een subtiel portret gemaakt van een Latijns-Amerikaanse schoonmaakster in een realistisch Parijs. Het beste filmpje is Olivier Assayas’ schets over een actrice en haar dealer. Maggie Gyllenhaal zet overtuigend een kwetsbare actrice neer die verdwaald lijkt te zijn in de stad van de liefde. Maar het is jammer dat het filmpje aan zeggenschap verliest door zijn te korte duur en de zwakte van de andere films.

~

Maar het is allemaal zo weer voorbij. De som van al deze segmenten is een conclusie waar alle losse delen met elkaar worden verbonden op een onbevredigende en geforceerde wijze. De liefde en de stad blijven daarmee oppervlakkig uitgewerkte thema’s gevangen in een middelmatige film.