Werkhoven is een dichter die besloten heeft niet meer te dichten. Tijdens de rechtszaak tegen hem merkte hij dat men zijn gedichten op een bepaalde manier probeerde uit te leggen, om zo het bewijs voor zijn schuld te vinden. Hij is een zeer gesloten man. Toch is er een aantal mensen dat contact met hem weet te krijgen, namelijk de vrouwelijke dokter van het rijksasyl en zijn beste vriend Jim. Zijn vriendin Emma en haar dochter Charley zijn al eerder tot zijn persoonlijk leven doorgedrongen.

Twee manieren van overleven

In de proloog van Spellbound lezen we hoe Jim zijn vriend Chris Werkhoven door een glazen deur gooit en wat de nasleep daarvan is. Daarna springt het verhaal naar het heden en introduceert Werkhoven zichzelf en het rijksasyl. Hij vertelt dat er twee manieren zijn om in Zandvliet te overleven. De eerste is van je af bijten, de tweede is je rustig houden en alles gewoon incasseren. Werkhoven kiest voor de tweede optie. Als de andere gevangenen dit merken, wordt hij al snel het mikpunt van pesterijtjes. Maar op een nacht sluit Chris vriendschap met de mysterieuze Jim, die in de cel naast de zijne zit.

Niemand lijkt te weten wie Jim precies is. Ineens is hij er. Al gauw begrijpt de lezer dat deze Jim niet is wie hij lijkt te zijn. Werkhoven staat er echter niet te lang bij stil. Jim is alles wat hij zelf niet is: brutaal, sterk en populair bij de medegevangenen. Werkhoven kan een vriend goed gebruiken.

Emma en Charley

Om zijn vriend een beetje te ontzien regelt Jim een baantje in de bibliotheek voor hem. Tijdens de uren die Chris in de bibliotheek doorbrengt, heeft hij veel tijd om na te denken over het leven. De personages Emma en haar dochter Charley beginnen nu een rol in het verhaal te spelen. Het is al bekend hoe Chris en Emma elkaar ontmoet hebben en dat Chris vastzit voor de moord op Emma, maar het blijft een raadsel hoe hij tot de moord gekomen is.

Noë beschrijft in deze hoofdstukken hoe Emma en Chris naar elkaar toe groeien en hoeveel moeite dochter Charley daarmee heeft. Haar jaloezie wordt steeds groter en tegelijk begint ze steeds meer op Emma te lijken. De ontknoping zie je al van mijlenver aankomen. Helaas is dat wel vaker het geval in Spellbound.

Mysterieuze Jim

Het boek eindigt weer met de valpartij uit de proloog. Met de kennis die je in de loop van het verhaal hebt opgedaan, krijgt deze gebeurtenis een heel andere betekenis. Het is teleurstellend dat deze kennis veel te vroeg komt. De schrijver geeft zoveel hints, vooral over de mysterieuze Jim, dat je het raadsel te vroeg ontrafelt. Een groot gedeelte van de spanning valt daardoor weg.

Dit is niet het enige punt van kritiek. Werkhoven is een beheerste man, die nooit overkomt als een psychopaat. De personages zijn enorm complex, maar komen nergens echt tot leven. De roman steekt goed in elkaar en zowel de figuren als locaties zijn gedetailleerd uitgewerkt. Toch weet het boek je vanwege deze levenloosheid niet te grijpen.

Balram Halwai vertelt zijn levensverhaal in een aantal brieven gericht aan de Chinese minister van Buitenlandse Zaken. Hij wil de minister, die op staatsbezoek naar India komt, informeren over de werkelijke situatie in zijn land:

(…) uit overtuiging dat de toekomst van de wereld in handen ligt van de gele mens en de bruine mens, nu onze voormalige meester, de blanke mens, zichzelf te gronde heeft gericht door flikkerij, mobiele telefonie en drugsmisbruik (…)

Want, stelt hij, de dictatuur China heeft goede voorzieningen zoals schoon water, elektriciteit, openbaar vervoer, hygiëne en discipline, terwijl de democratie India niets van dit alles heeft, maar wel boordevol ondernemers zit. Dus is het zaak de handen ineen te slaan om een nieuwe wereldeconomie te vormen. Een economie die in India vooral bestaat uit outsourcing en callcenters. Hierin volgt Aravind Adiga de actualiteit op de voet. De rode draad in De witte tijger is echter de absolute onmogelijkheid voor de lagere klassen om te stijgen op de maatschappelijke ladder en te profiteren van nieuwe verworvenheden, een van de grootste problemen van de Indiase maatschappij.

Het Donker

Balram Halwai zal het gaan lukken. Hij komt van het platteland, uit ‘Het Donker’ waar zeventig procent van de Indiërs woont, en is vast van plan zijn weg te vinden naar de rijkdom van de weinige Mannen met Dikke Buiken. Behorend tot de laagste kaste komt hij in zijn eigen dorp niet verder dan schoonmaken in een theehuis. Met wat geluk verovert hij een baantje als bediende bij een steenrijke fabrikantenfamilie. Als hij de eerste chauffeur van de familie ontmaskert als moslim, ondergedoken in een hindoegemeenschap, wordt die verjaagd. Balram krijgt zijn functie. Hij vertrekt naar Delhi als chauffeur van Meneer Ashok, de oudste zoon van de familie.

Adiga schetst een beeld van de superrijken in hun geïsoleerde appartementengebouwen. Belangrijkste bezigheden: winkelen in zwaarbewaakte shoppingmalls en nachtelijke uitspattingen in exclusieve clubs. Er worden regelmatig bezoeken gebracht aan invloedrijke politici, waarbij flinke sommen geld worden overhandigd om de positie aan de top veilig te stellen. Balram leidt een slavenbestaan in de kelder voor bedienden en chauffeurs, hij kan op elk moment van de dag met een belletje ontboden worden. In die omstandigheden besluit hij het heft in eigen hand te nemen en voor eens en altijd een Man met Dikke Buik te worden. Zonder enige terughoudendheid grijpt hij zijn kans en hij weet toe te treden tot de klasse der ondernemers. Zelfs het plegen van een moord gaat hem gemakkelijk af.

Wurggreep

India als nieuwe economische grootmacht, waarover tegenwoordig veel gesproken wordt, is volgens Aravind Adiga een misvatting. In India bestaat een kleine, snel rijk wordende bovenklasse, die in dienst van westerse industrieën de overgrote arme bevolking in een wurggreep houdt. De laagste klassen overleven met moeite en worden arm gehouden, zonder enig uitzicht op het verbeteren van de eigen positie. Als gevolg hiervan is de migratie naar stedelijke gebieden enorm en deze grote toevloed van mensen zorgt voor steeds meer ellende. In deze steden is het contrast het zichtbaarst: de rijken kijken van grote hoogte neer op de smerige armoede die zich, onder een zeiltje, heeft gevestigd in de berm van brede straten.

Met deze aanklacht in romanvorm beschrijft Aravind Adiga de realiteit vanuit het perspectief van de onderklasse. Hij schrijft scherp, met veel oog voor detail en hier en daar ronduit humoristisch. De sympathie voor Balram Halwai, die ondanks zijn daden behouden blijft, staat het hele boek lang in de schaduw van de wrange actualiteit in India. De witte tijger is een goed geschreven roman, prijswinnende fictie, maar kan ook gelezen worden als een schokkend verslag over diepgewortelde armoede anno 2009.