Hij ontvangt mij hartelijk met thee en tulband cake in zijn atelier in Amsterdam-West en is nieuwsgierig naar welke insteek ik ga kiezen. Ik antwoord, dat zijn werk mij uiteindelijk, als ik er een noemer aan moet geven, doet denken aan het begrip ‘horizonversmelting’. Raakvlakken tussen verleden, heden en toekomst. Sam Drukker antwoordt, dat dit eigenlijk voor alle kunst geldt. Dat je het misschien moet zoeken in het verdwijnpunt in zijn werk. Op het eind van het interview komen wij hierop terug. We hebben afgesproken elkaar te tutoyeren.
Het verleden spreekt
Je staat vaak op de schouders van voorgangers: Masaccio, Israëls, David, Hockney en jouw oud-docent Matthijs Röling. Wil je ze op die manier levend houden, door ze naar het hier-en-nu te halen?
‘Daar heb ik eigenlijk nooit op die manier over nagedacht. Het zijn leermeesters. Ik ben maar een kleine jongen. Ze herdenken gaat vanzelf. Er zit eigenlijk voor mijn gevoel geen tijd tussen bijvoorbeeld Masaccio [uit de Italiaanse Renaissance, EvS] en nu. Ze zíjn allemaal in leven. Misschien moet je het eerder omdraaien: deze mensen houden míj in leven. Kijk maar naar al die kunstboeken die hier staan.’
Nathan Rotenstreich, 2014. Foto: Edo Kuipers
Eenzelfde soort idee heb ik bijvoorbeeld bij de serie Minje die in Amstelveen is te zien: tien joodse mannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog volwassen waren. Vormen zij ook, als de tien mannen die nodig zijn om een dienst in de synagoge te kunnen houden, een eerbetoon?
‘Ja. Ze zitten model en ik kijk uit in één en al verwondering. Dat is de enige reden waarom ik wil schilderen. Ik kan eigenlijk nooit wachten om te beginnen. Als mensen een bepaalde houding aannemen, kan ik opeens denken: “Wow!” En vraag dan of ze dit even zo kunnen vasthouden. Verder was ik met hun achtergrond nauwelijks bezig. De oud-directeur van het Joods Historisch Museum, die de serie heeft verworven, zei verrassend genoeg, dat die portretten over het heden gaan, terwijl ik dacht dat ze over de oorlog gingen.’
Het hier-en-nu
Er zit dus een heilig moeten achter. Een verhaal, van schetsen tot schilderij, dat moet worden verteld in het hier-en-nu?
‘Dat is per project verschillend. Series, zoals bijvoorbeeld van de mannen in bootjes kun je een heilig moeten noemen. Ik ga uitzoeken of ik in- of uit wil zoomen. Dat is een spel, en zo begint het soms. Het is heel duidelijk waar ik dan heen wil. Ik begin nooit als ik geen idee heb, en dat leer ik mijn studenten ook. Wees goed voorbereid. Onderweg zie je dan wat buiten je plan valt. Dát te ontdekken, is van een grootse schoonheid. De kwaliteiten zijn er al of ontstaan gaandeweg.’
Drie roeiers, 2017. Foto: Edo Kuipers
Zit er ook een schoonheidsbeleving in de manier waarop de tien mannen, de serie Minje, in Amstelveen is opgehangen? De tien mannen als in een wolk, de tekeningen strak in het gelid. Of is dat een vorm van dialectiek?
‘Dat is een interessante vraag. Chaos heeft behoefte aan mathematiek en logica, maar ook dat is een schoonheidsbeleving. En vergeet niet, dat ik ook van smerigheid hou. Kijk maar naar dit schilderij van een vrouw [dat staat tegen de muur bij het tafeltje waar we zitten, EvS]. De ultramarijne accenten gaan gloeien tegen de “vuile” kleuren eromheen. Het krukje is zelfs alleen met houtskool getekend. Ik ben geen denker in de zin van een filosoof, maar wél op zo’n manier. De kleurkwaliteiten gaan samen. Het een kan niet zonder elkaar.’
De toekomst tegemoet
De serie Na het paradijs gaat zowel over het verleden (het land dat een man met een koffer achter moest laten, gelijk Adam en Eva het paradijs achter zich moesten laten) en de toekomst die hij in zijn andere hand draagt: plastic tassen van een dure winkel. Zit daar ook een Bijbelse laag onder, van verwachting?
‘Daar laat ik me niet over uit. Het is als een bandje waarin ik als puber speelde, en dat een en al somberheid uitstraalde. Het is verontrustend. Ik wil me niet uitspreken, omdat ik dat aan de kijker overlaat. Het gaat mij niet aan. Ik geloof wel in iets, en dat is schoonheid. Dat is tegelijk ook troostrijk. Ja, het is ook een Bijbels thema. Denk aan het fresco De verdrijving uit de Hof van Eden van Masaccio in Florence. Ik zal alleen de namen Adam en Eva en bootvluchtelingen niet in de mond nemen. Ik ben bezig met het moment, van het verleden vandaan, zoals die roeiers alles achter zich laten, omdat zij er met de rug naartoe zitten. Dát roert mij: de weg ernaartoe, niet ervan af.’
Man met koffer, 2017. Foto: Edo Kuipers
Dit doet mij denken aan je schilderij Ophelia. Dat is eigenlijk de vraag: to be or not to be, leven of dood. Is er twijfel ingeslopen, of kwetsbaarheid?
‘Kwetsbaarheid. De rest laat ik ook hier open. Is het somber, is ‘t het einde? Of is het heling, een bad? Het doek is geïnspireerd op het beroemde negentiende-eeuwse schilderij van Millais [Drukker wijst mij op een ansichtkaart ervan, die op de muur is geprikt]. De kijker mag het invullen. De kijker mag véél invullen.’
We zouden nog terugkomen op die ‘horizonversmelting’ van het begin, op het verdwijnpunt zoals jij het schilderkunstig vertaalde.
‘Ja. Ik ben nu bezig een muurschildering in Rotterdam voor te bereiden. Het komt binnen in een gebouw van Maaskant. Daarop komen enkele afbeeldingen van arbeiders, die een dakspant opduwen. Het is ontleend aan een dakspant in de Laurenskerk in Rotterdam. Er zit een horizon in, want alles heeft een horizon.’
Eerst kruipt Sam Drukker over de grond, om de schetsen en foto’s van dat verloren gegane dakspant in de Laurenskerk te laten zien. Daarna staat hij op en blijft, als de docent die hij ook is, staan:
‘Ik moet het hebben van vorm, toon, kleur, beweging. Dat is de formele kant van mijn werk. Dan komen de schimmetjes en de betekenis erin terug. Maar veel complexer en meer gelaagd dan op het moment dat iemand mijn atelier binnenstapt, want dan heb ik mijn vooroordelen net als iedereen klaar. Die zijn grof en globaal. Daar heb je als schilder niets aan. Ik heb nu eenmaal geen tube “introvert”. Een mens is veel meer dan dat. In een mens valt alles samen. Net als in die “horizonversmelting” van jou.’
De zangeres dicht
We kennen Eva van Manen al van haar album Politiek & Liefde. Nu verschijnt de opvolger De diepte in, maar tevens een dichtbundel van haar hand. Een mooi moment om de veelzijdige artiest extra aandacht te geven voor beide uitingen. Op spreekwoordelijke weegschaal twee kunstuitingen van dezelfde artiest.
Welbeschouwd zijn liedteksten feitelijk poëzie op een melodie en in een voordracht vastgelegd. Gedichten afgedrukt op papier moeten het puur van de kale woorden hebben. Wat dat betreft steekt de muzikant Eva van Manen haar nek uit om te debuteren als dichter.
Hoe zijn we hier gekomen?
De dichtbundel Hoe zijn we hier gekomen? is van groot formaat richting A5. Een boek dat opvalt in de boekenkast. De teksten hebben allen min-of-meer dezelfde titel. Alle titels zijn drumbeat met een cijfer erachter van 1 t/m 70. Niet alle cijfers van de reeks zijn aanwezig wat de suggestie wekt dat we niet het complete beeld hebben gekregen. De titel drumbeat heeft natuurlijk een directe link naar de muzikant Van Manen.
Inhoudelijk is de bundel een relaas van iemand die getroffen wordt door covid-19. Sommige gedichten zijn feitelijk een stijlbreuk, want ze zijn in verhaalvorm. Zoals drumbeat 45 en het daarop volgende drumbeat 47 hebben een heel bijzondere vrije vorm. Een mengeling tussen gedicht en proza met woorden die geheel onleesbaar gemaakt zijn door een zwarte balk. De teksten zijn ingedeeld in de secties zinken, eb en vloed.
Wie de bundel leest voelt de ziekte die de schrijfster ondergaat en leeft mee. De kwaliteit van de geboden teksten zijn van een wisselend karakter. Vaak zijn ze heel verhalend en ontbreekt de beeldspraak die poëzie zo boeiend kan maken. De gedichten en teksten lezen als het verhaal van een zware periode.
Van Manen lijkt het mooiste voor het allerlaatst te hebben bewaard. drumbeat 70 is het afsluitende gedicht en bevat de werkelijk prachtige regel: ‘mijn lijf mijn zendtijd’. In het algemeen kunnen we de bundel Hoe zijn we hier gekomen? typeren als een product van de tijd waarin we leven en lezen als het relaas van ziek worden tot de bijna genezing. Makkelijk te lezen maar op de barometer van de dichtkunst scoort Van Manen hier geen hoge punten mee.
De diepte in
Het tweede album van Evan van Manen duurt iets meer dan een half uur en telt een tiental composities van eigen hand. Haar debuut album Politiek & Liefde verscheen aan het begin van 2020 en werd te doop gehouden tijdens EuroSonic. We zagen haar destijds live bij Coffee Company. Dat was een tijd dat concerten nog konden plaatsvinden. De hoop dat ze haar debuut daarna op het podium kon vertolken is verdampt in de pandemie die ons nog steeds teistert.
Haar debuutalbum keek vooral naar de buitenwereld zoals Van Manen die waarnam. Met De diepte in maken we kennis met de binnenwereld, het gevoelsleven van Van Manen. Thematisch lijkt er een verbinding te bestaan tussen het album en de dichtbundel Hoe zijn we hier gekomen?
Muzikaal kunnen we Van Manen een zusje van Spinvis noemen. Ze is multi-instrumentalist, de teksten worden soms op een vergelijkbare manier als Spinvis vertolkt. Teksten hebben een belangrijkere waarde in de muziek dan de melodie, die vaak op De diepte in van een achteloze ondersteuning van de woorden lijkt te zijn. Helaas lijdt dit laatste ertoe dat de liedjes maar moeilijk beklijven. Een positieve uitzondering moeten we hier maken voor het een na laatste liedje van het album. ‘Regenpak’ lijkt met kop en schouders boven de rest van de liedjes uit te steken. Toch kan één liedje het algemene beeld van het album niet redden. De jazzy klanken gelardeerd met elektronische klanken geeft minder voldoening dan we op basis van haar debuut hadden verwacht.
Misschien ook iets voor u
De serie is compleet
Enige tijd geleden schreven we hier over Lentegroen, het eerste deel van de Onder de bomen-serie van Jackie van Laren. Inmiddels verschenen de andere drie delen van de serie en is deze compleet. Na het lezen van het eerste en tweede deel gaan we hier dieper in op de twee laatste delen: Herfstrood en Winterzon.
De kunst van een serie-schrijver is om de lezer aan zich te binden. Jackie van Laren weet hoe ze honger naar het volgende deel opwekt en de lezer blijft boeien! Reikhalzend uitzien naar een volgend boek is onderdeel van de leespret. Alle boeken zijn afzonderlijk leesbaar omdat ze steeds een korte weergave geven van wat vooraf is gegaan, maar als kwartet het heerlijkst te verorberen.
Herfstrood
Daar waar Zomerloof zenuwslopend afsloot met een meltdown door overprikkeling van de aan Aspergerlijdende graaf Freek, opent Herfstrood natuurlijk enigszins in verwarring. De prille liefde tussen Sylvie en Freek heeft een moeilijke periode opgelopen. Ties, de dochter van Sylvie, heeft een vriendje die het thuis moeilijk heeft en daarom vaak bij hen in huis is. Jan Willem is een puberende jongen die stevig in de groei is en bij Sylvie en Ties een goed kosthuis heeft gevonden. Een veilige omgeving waar hij de liefde voelt ontluiken tussen hem en Ties. Twee tieners die langzaam maar zeker ontdekken dat twee geslachten elkaar gaan vinden.
Sylvie worstelt met de liefde tussen haar en Freek. Freek die last heeft van zijn Asperger-aandoening is onhandig in relaties en vooral heel onzeker in de liefde die hij absoluut en onvoorwaardelijk voelt voor Sylvie. Vermakelijke verwikkelingen tussen volwassenen op een niveau dat je niet verwacht. Leerzaam voor iedereen die geen besef heeft van autisme en Asperger. Vermakelijk leesvoer waarbij de spanning oploopt in de relatie en de misdaad in de nabije omgeving de kop op steekt. Een oude liefde van Sylvie die tevens roet in het eten dreigt te gooien, terwijl de tortelduifjes om elkaar heen draaien. Deze atypische wending voor een kasteelroman maakt het juist spannend. Een tienerdochter die ad rem genoeg is om uit te spreken dat ze niet kan wachten tot ze weer gaan seksen. Dat is volgens Ties dé sleutel tot een normale situatie in huis.
Ondanks dat Herfstrood net als de twee eerdere delen vooral een feelgoodroman is, blijft Van Laren voldoende spanning in het verhaal stoppen zodat je alsmaar wilt doorlezen. Het is zo erg dat je bijna niet kan wachten tot het volgende deel in de schappen ligt. Een cliffhanger biedt deel drie niet, en toch wil je het verhaal verder lezen. Fraai ontspannen leeswerk dat geschreven is in een taal die je doet hongeren naar de volgende bladzijde.
Winterzon
Het vierde en laatste deel van de Onder de bomen-serie diende zich netjes op tijd aan voor de winter van 2021. Dat het gepaard gaat met het gevoel dat dit het laatste deel is en dat daarna de koek dus op zal zijn, geeft een dubbel gevoel. De lezer die reikhalzend uitkeek naar het afsluitende deel wordt door Van Laren ruimschoots beloond. Winterzon heeft alle elementen in zich die het lezen aangenaam maakt. Een flinke scheut spanning, zelfs een vleugje angst en dat allemaal gelardeerd met voldoende ontluikende liefde. Dat naast een vondst van een som geld, ook een erfenis van de adellijke familietak spanningen meebrengt, is een welkome afwisseling.
De familieontwikkelingen van een jong gezin worden vermengd met moeilijke omstandigheden tussen mensen in het dorp. Dorpelingen worden soms met een klein gemikt zetje in de goede richting geduwd, waardoor complexe situaties kunnen uitmonden in eenvoudige positieve veranderingen in hun liefdesrelaties. Van Laren weet een fraaie dwarsdoorsnede van de dorpsgemeenschap te betrekken in het verhaal. Hierdoor verbinden Sylvie en Freek zich aan velen en sturen aan op een groots einde waar de nodige spanning vanaf spettert. De lezer wil niets liever dan geboeid blijven doorlezen terwijl de pagina’s als seconden van een jaar voorbij tikken. Het verhaal eindigt op een dusdanige manier dat het een open einde lijkt, terwijl het toch ook een slot kan zijn. Sylvie en Freek hebben elkaar gevonden in een evenwicht dat een verbintenis logisch maakt, maar hoe zal dat gaan in zo’n huwelijk?
De Onder de bomen-serie als geheel
Jackie van Laren sluit haar Onder de bomen-serie af met een kleine inkijk in hoe de vier boeken tot stand kwamen. Ze bedankt een aantal mensen die een rol speelden bij het schrijven en verrichtte onderzoek naar autisme en Asperger.
Wie op zoek is naar makkelijk leesbare boeken met een hoog feelgoodgehalte en daarnaast houdt van (romantische) spanning heeft aan deze serie een flink aantal uren leesplezier. De schrijfstijl van Van Laren is prettig en het taalgebruik eigentijds. De situaties zijn alle zeer realistisch en de personages treffend getypeerd.
Voor iedereen die genoten heeft van het verhaal, zou na de laatste bladzijde wel het gevoel van leegte kunnen ontstaan. Een gevoel van: welke serie kan dit gat nu gaan opvullen? Of misschien het gevoel van: doe nu maar iets voedzamers!
Herfstrood; Winterzon
Schrijver: Jackie van LarenUitgever: Uitgeverij Meulenhoff Boekerij
Prijs: €17,50; €12,99
Bladzijden: 284; 224
ISBN: 9789022591468; 9789022591475
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Het ouderschap afgedwongen
Auteurs omschrijven hun romans wel vaker als ‘hun kindjes’, maar De Mitsukoshi Troostbaby Company moet wel dé roman zijn waarvoor dit het meeste opgaat. Auke Hulst heeft hiermee een meesterlijke sci-fi roman afgeleverd over het verlies van een ongeborene.
Alleen al de naam van de hoofdpersoon (Auke van der Hulst), zijn beroep (schrijver) en zijn afkomst (Groningen) doen de ruimte tussen roman en echte wereld verkleinen. In een nabije toekomst wordt roman-Auke getormenteerd door het verlies van zijn ongeboren kind; zijn ex-vriendin Mila laat het na weken van twijfel weghalen. Wanneer hij er dan ook nog achterkomt dat Mila niet veel later opnieuw zwanger raakt en ditmaal het kind wél besluit te houden, gaat Auke over tot een onorthodoxe oplossing. Hij reist af naar Japan om daar uit genetisch materiaal een niet van echt te onderscheiden robotkind te laten vervaardigen.
Droste-effect
Het meisje, door Auke tot Scottie Valentine gedoopt, doet hem weer wat opleven. Het vergt weinig moeite om te vergeten wat Scottie werkelijk is. Ontroerend en overtuigend is hun dynamiek. Hij kookt graag ‘ratjetoe’ met haar, hun eigen variant op ‘ratatouille’. In de ogen van Auke groeit ze veel te snel op, ook al verandert haar verschijning niet. Eindelijk komt Auke ook weer aan schrijven toe. Zijn uitgever verwacht van hem zowel zijn nieuwe sciencefictionroman De lasso van de tijd als een ‘Privé-domein-achtige uitgave’ (de echte Privédomeinreeks is uiteraard al lang gestaakt), waarin hij verslag doet van zijn dagelijks leven om de ietwat aan relevantie inboetende schrijver opnieuw in de kijker te zetten.
De Mitshikosu Troostbaby company bestaat uit de manuscripten van beide werken en deze wisselen elkaar in flinke delen af. De Privé-domein-achtige uitgave handelt vooral over Aukes geschiedenis met Mila en zijn leven als vader van Scottie. De lasso van de tijd is een vervormde verwerking van dezelfde tragedie. Niet Auke en Mila maar Kaj en Sam zien hun liefde bekoelen in het broeierige Myanmar. Ook Sam raakt op de valreep zwanger, om deze zwangerschap vervolgens in de kiem te smoren.
Gestileerde sci-fi
Hulsts omgang met het sci-fi genre is verfrissend. Geen ellenlange beschrijvingen van futuristische werelden. Slechts mondjesmaat komen we meer te weten over Nederland anno 2032: zoals dat een deel van Groningen – de zogeheten ‘Zone’– door alle gasboringen bijvoorbeeld geëvacueerd is en tot verboden terrein is verklaard. De FvD-achtige ‘Partij’ is aan de macht, maar toch is De Mitshikosu Troostbaby company geen dystopische roman. Op de voorgrond staat Auke, die dermate gepreoccupeerd is met zijn verleden dat al het andere bijzaak is.
De manuscripten worden op ingenieuze wijze met elkaar verstrengeld, twee variaties op exact hetzelfde thema. Maar in De lasso van de tijd pakt Auke zijn misgelopen vaderschap anders aan. Vergevorderde technische ontwikkelingen staan hem toe tijdreizen te maken en in te grijpen op cruciale momenten in zijn relatie. Wat volgt, is een schijnbaar eindeloze ontketening van verhaallijnen die vagelijk doen denken aan een film van Christopher Nolan. Auke raakt verstrikt in een web dat hijzelf én de Aukes uit alle andere tijdlijnen zelf creëren. Met De Mitshikosu Troostbaby company heeft Hulst vooralsnog zijn magnum opus te pakken.
De Mitsukoshi Troostbaby Company
Schrijver: Auke HulstUitgever: Ambo|Anthos
Prijs: €26,99
Bladzijden: 607
ISBN: 9789026346934
Misschien ook iets voor u
Eigen universum
In Waarheidszoekers analyseert filosoof Cees Zweistra minutieus het hedendaagse complotdenken. Hij betoogt dat er een breuk is met het ‘klassieke complotdenken’, dat deze sterk samenhangt met de opkomst van digitale technologieën én dat dit ons zorgen zou moeten baren.
Zweistra promoveerde in 2019 op een proefschrift over de invloed van digitale technologie op het menselijke leven. In 2021 bracht hij maar liefst twee boeken uit. Zijn debuut, Verkeerd verbonden, beschrijft hoe sociale media ons niet méér, maar juist mínder verbonden maken. Waarheidszoekers kan gelezen worden als een vervolg op Zweistra’s eerdere werk. In dit boek laat hij zien op welke manier complotdenken een gevolg kan zijn van een wereld waarin de mens steeds meer online en individueel en steeds minder offline en gezamenlijk leeft.
Complotten
Waarheidszoekers begint onderzoekend. Zweistra beschrijft bijeenkomsten die hij bijwoont van hedendaagse complotdenkers. Daar ontmoet hij mensen die er uiteenlopende visies op de werkelijkheid op na houden. De meesten zijn het erover eens dat de MSM (Main Stream Media) geen nieuwsgaarders zijn, maar bedrijven die worden aangestuurd door de Illuminati om ons mak en volgzaam te houden.
Hoofdrollen in veel van de theorieën over de werkelijkheid die Zweistra krijgt te horen zijn weggelegd voor De Rothschilds, George Soros en Bill Gates. Zij hebben iets te maken met the New World Order en Agenda 21. Verder gaat het over babybloed drinkende pedofiele wereldleiders, een platte aarde én over drankjes om je immuunsysteem te boosten.
Het precieze verhaal verschilt van persoon tot persoon, maar dat lijkt niet het allerbelangrijkste. Zo is het complotdenken van nu verworden tot: ‘een anarchistische smeltkroes waar commercie, spiritualiteit en kritisch vragen zonder probleem kunnen samenkomen. De enige test die moet worden doorstaan is van het individu en diens particuliere logica.’
Begrijpen
Zweistra neemt je mee door de geschiedenis van het wetenschappelijke onderzoek naar complotdenken. Doel van Waarheidszoekers is het hedendaagse complotdenken te begrijpen en niet te debunken door diep op de inhoud in te gaan. Zweistra onderzoekt het complotdenken als een fenomeen dat ons iets vertelt over onze tijd en de manier waarop we leven. Zo trekt hij het complotdenken in een filosofische discussie.
Klassiek- en hedendaags complotdenken
Volgens Zweistra verschilt het hedendaagse complotdenken van het klassieke complotdenken zoals dat steeds door wetenschappers is onderzocht en gedefinieerd. In de klassieke visie wordt de complotdenker gezien als een ontspoord individu dat met feiten en logische redeneringen weer op het rechte pad gezet kan worden. Deze visie is niet voldoende om het hedendaagse complotdenken te begrijpen.
Een voorbeeld van het klassieke complotdenken is de theorie dat de aanslagen op de Twin Towers op 9/11 een inside job was. De aanhangers van deze theorie, truthers geheten, geloven in een alternatief verhaal rondom deze gebeurtenis. Op basis van alternatieve feiten bevestigen ze de waarheid van dat verhaal.
Het hedendaagse complotdenken verschilt hier radicaal van. Meestal is het juist géén theorie, is er geen verhaal en zijn er geen alternatieve feiten. Het ‘verhaal’ dat wordt verteld biedt geen uitleg over een gebeurtenis, het verklaart niets. Het is een monologisch zenden en vragen stellen, maar er wordt geen theorie opgesteld. Denk aan topmodel en influencer Doutzen Kroes die ‘zo veel vragen’ had. Dit just asking questions heeft ook tot gevolg dat mensen zich niet meer verantwoordelijk voelen voor wat ze insinueren. Je stelt namelijk niks, je stelt je alleen kritisch op, dat is toch voldoende? Ook in die neiging om ‘slechts vragen te stellen’ zie je hoe het hedendaagse complotdenken weggaat van de inhoud. Met iemand die slechts vragen opgooit en geen antwoord geeft kun je niet in discussie.
De link met onze technologische omgeving is hierbij van belang, stelt Zweistra. We kunnen op internet van alles roepen, zonder écht in gesprek te gaan en zelfs zonder achter ons standpunt te gaan staan. Je hoeft niet te gaan staan voor wat je naar voren brengt, je bent slechts een vraagsteller die een balletje opgooit.
Inhoudsloos
Bij het hedendaagse complotdenken gaat het dus niet zozeer om de inhoud. Er is geen theorie en er zijn geen alternatieve feiten die deze theorie bewijzen. Dat maakt ook dat debunken geen enkele zin heeft, of zelfs onmogelijk is.
Hoe kunnen we het hedendaagse complotdenken dan wel zien? Volgens Zweistra als een ‘gemeenschap waar individuen samenkomen met eigen waarheden.’ Binnen deze ruimte, die door de moderne technologieën enorm is vergroot, wordt het niet alleen mogelijk om je eigen waarheid te hebben, maar belangrijker nog, om je eigen (online) wereld te creëren. In die wereld hoef je niet langer in gesprek met je medemensen die een andere visie hebben om zo samen tot een consensus te komen, omdat er nou eenmaal maar één werkelijkheid is waarin je moet samenleven.
De hedendaagse complotdenker snijdt zich los uit die gemeenschappelijke werkelijkheid, waar hij niet langer onderdeel van wil zijn. Vervolgens vormt hij zijn eigen werkelijkheid om zich zo weer thuis te voelen in de (zijn eigen) wereld. ‘Het complotdenken van vandaag heeft niets of bijna niets te maken met het onthullen van complotten en reële problemen. De complotdenker spreekt niemand tegen, want hij relateert tot niemand.’
Zonder verbinding
Wat kunnen we leren van de constatering van het hedendaagse complotdenken? Dat het mogelijk is om in onze huidige samenleving zonder verbinding in onze eigen werkelijkheid te leven. Dat zegt iets over onze samenleving. Zweistra vergelijkt de hedendaagse complotdenker met de Romeinse keizer Caligula uit het toneelstuk van Albert Camus uit 1938. Caligula wil de werkelijkheid niet omarmen, maar veranderen. Precies dat wil de hedendaagse complotdenker ook, en kán hij ook, in de onbegrensde ruimte van de moderne technologie.
‘Onlife’ leven
Zweistra’s nadruk op de rol die moderne technologieën spelen in het steeds verder verindividualiseren van de samenleving doet soms wat conservatief aan. Toch is dat niet hoe hij het lijkt te bedoelen, blijkt aan het eind van zijn boek. Daar geeft Zweistra een betoog voor meer regulering van onze technologie zodat ze ons juist meer verbonden en minder losgezongen kan maken. Technologie is niet de reden van het hedendaagse complotdenken, maar de manier waarop technologie vandaag de dag tot onze beschikking staat (en slechts wordt gereguleerd door de techbedrijven die er geld aan verdienen) maakt het wel mogelijk.
Door een andere, meer gereguleerde vorm van technologie kunnen we zowel online als ‘in de wereld’ leven, waarbij de relatie daartussen juist wordt vergroot. ‘We zouden onlife moeten leven, in de zin dat we met technologie een wereld bouwen die op aarde is.’
Waarheidszoekers is een gedegen en echt filosofisch onderzoek naar het fenomeen complotdenken én naar onze huidige tijd, waarin een nieuwe vorm van complotdenken mogelijk wordt. Zweistra is goed ingelezen, legt helder uit én komt met een interessante nieuwe invalshoek. Het boek is rijk aan informatie maar wordt nergens saai. Waarheidszoekers is een mooie toevoeging aan het denken over complotdenken en een goed startpunt voor een meer filosofische kijk op dit fenomeen.
Waarheidszoekers
Schrijver: Cees ZweistraUitgever: Kok boekencentrum
Prijs: 24,99
Bladzijden: 320
ISBN: 9789043536660
Misschien ook iets voor u
Mocking the system
VPRO Wintergasten is terug. In plaats van de gasten te ontvangen, reist presentator Janine Abbring de hele wereld over om bij hen op bezoek te gaan. In de vierde en laatste aflevering is ze te gast bij de Britse kunstenaar Grayson Perry, met wie ze in gesprek gaat over zijn leven en werk.
De tijden waarin we met zijn allen om acht uur voor de tv ploften omdat we anders de volgende dag op het werk niet mee konden praten bij de koffieautomaat zijn voorbij. Sommigen van ons hebben die tijden überhaupt niet gekend. We streamen en kijken televisieprogramma’s terug. En dat is maar goed ook, want VPRO Wintergasten trok tussen kerst en oud en nieuw in galop aan de tv-kijker voorbij. In aflevering vier zit de Britse kunstenaar Grayson Perry goed opgemaakt en in een roze jurk aan tafel in zijn studio in Noord-Londen. Perry, die naast beeldende kunst ook documentaires maakt, is inmiddels Engelands nationale trots. Dat is niet altijd zo geweest. Zo is keramiek zijn favoriete medium. In de tijd dat hij daarmee begon, werd er neergekeken op “crafty arts”. Zelfs tot vlak voor het winnen van de prestigieuze Turner Prijs in 2003 omschreven critici zijn werk als “just pottery”. Het maakte hem alleen maar fanatieker in zijn missie om, ondanks de tegenwind, vazen en wandtapijten te gebruiken om een plek in de kunstwereld te veroveren. “You can take a pickled shark as art, but you struggle to take a vase as art? That’s interesting to me,” zegt hij grijnzend in VPRO Wintergasten.
Man in a dress
Grayson Perry is goed van de tongriem gesneden. Hij heeft veel te zeggen. Dat doet hij met zijn bulderende lach, welbekende flair en ironie. Zijn uitspraken volgen elkaar snel op en wisselen af tussen provocatieve opmerkingen, humor en bittere ernst. Het lijkt zo nu en dan alsof presentator Janine Abbring hem niet goed bij weet te houden. Met name aan het begin van de aflevering is geregeld ongemak van haar gezicht af te lezen. Zoals wanneer ze zich hardop afvraagt of de koning zijn gezicht wel in plooi kan houden als Perry in een jurk verschijnt tijdens het besloten felicitatiegesprek dat hij via Zoom zal voeren met koning Willem Alexander ter gelegenheid van het winnen van de Erasmusprijs 2021. Perry liet voor de gelegenheid een oranje jurk maken.
“You mean that guys in dresses are funny?”, barst Grayson Perry uit naar Abbring. Ongemakkelijk kijkt ze hem aan. “No, no, I’m saying that the KING might find this funny”, zegt ze beteuterd. Perry is in zijn nopjes. Het uitdagen van mainstream gedachtegoed is waar hij inmiddels bekend om staat.
Grayson Perry © Richard Ansett
Mocking the system whilst being part of it
Het eerste fragment waar we naar kijken komt uit de documentaire The Mona Lisa Curse uit 2008. Het laat ons zien hoe kunst voor extreem hoge bedragen verkocht wordt. The Picasso Napkin Syndrome noemt Grayson Perry het, refererend naar het verhaal over Picasso, die een schets op een servet getekend zou hebben en er een exorbitant hoog bedrag voor vroeg. Hieruit blijkt dat de handtekening van een kunstenaar minstens zoveel waard is als het werk zelf. Perry is weleens gevraagd om wat op een menukaart te tekenen. Het werd voor 1000 pond geveild op de liefdadigheidsveiling waar de kunstenaar aan het diner zat. Abbring vraagt hem terecht wat hij daarvan vindt. “It’s nice to do it for charity”, zegt hij. “But when I make my own work, I make it because I want to make it.”
Janine Abbring heeft een dinerbord meegenomen dat gebaseerd is op Perry’s werk uit de late jaren ‘80 dat Sales Pitch heette. Er staan zinnen op als “My success is guaranteed. It’s just a matter of time. True, pottery is not the most glamorous medium through which to become a superstar but that’s the beautiful irony of it and so British.” In het midden staat 100% art.
“So you’re mocking the system and on the other hand you’re part of it”, stelt Abbring, die eindelijk grip op het gesprek begint te krijgen.
“Yeah. That’s exactly where I want to be”, zegt Perry.
“Are you calling yourself a hypocrite?”
“ Yeah totally. On Twitter it’s now the worst crime you can possibly commit. To be a hypocrite. On the meanwhile, there’s genocide going on. Everybody is a hypocrite. Get over it.” Een bulderende lach.
Won’t you be my neighbour?
Op naar het volgende fragment, uit de documentaire Won’t You Be My Neighbour?, over Fred Rogers, een bekende televisiepresentator uit de jaren zestig. Rogers bedacht en presenteerde het kinderprogramma Mister Rogers’ Neighborhood. Om onbekende redenen is de “disclaimer” van Janine Abbring, waarin ze waarschuwt dat het vooral NIET over een christelijke kindermisbruiker gaat, in de aflevering gebleven. Het is nogal ongepast. Perry’s ironische toon heeft plaats gemaakt voor iets anders.
“I’ve never watched a program that made me cry more”, zegt hij over de documentaire, die hij recentelijk zag. Perry is niet opgegroeid met Mister Rogers’ Neighborhood. Fred Rogers is de kindervriend die hij in zijn jeugd gemist heeft. Zelf groeide Grayson op naast een “sleeping dragon” van een stiefvader, die al dan niet door aanmoediging van Graysons moeder flink agressief kon worden. “When I was a child I was numb. And now that I’m old and had a lot of therapy they [my emotions] are all pretty high. So yeah I laugh very easy and I also cry very easy.” Hier is Janine Abbring volledig terug. “Heeft een artiest het niet nodig om getergd te zijn en zonder therapie door het leven te gaan?”, vraagt ze.
“No”, zegt de kunstenaar. “I always describe therapy as someone cleaning up your tool shed. They leave the tools behind.”
VPRO Wintergasten
Als de bokkige kijker zich al gestoord had aan de wat ongemakkelijke houding of de paar ongepaste opmerkingen van Janine Abbring aan het begin van deze aflevering, is zij dat sowieso halverwege de uitzending vergeten. Abbring geeft Perry de ruimte om zich kwetsbaar uit te drukken en stelt hier en daar een kritische vraag. Ze zorgt voor een interessant en gebalanceerd gesprek waarin de vele kanten van multitalent Grayson Perry belicht worden. Het goede oude VPRO Wintergasten-schip is vorig jaar onder kundig presentatiewerk de thuishaven binnengevaren. Hopelijk dit jaar weer.
VPRO Wintergasten aflevering 4: Grayson Perry
Link: Grayson Perry (@alanmeasles) op Instagram
Link: Grayson Perry staat 26-06-22 in Carré
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
8WEEKLY Podcast – Aflevering 4: Het beste van 2021
/ 0 Reactiesdoor: Joris Hollaar, Steffen van Zundert, Vick ten Wolde, Sanne Kortooms0 SterrenDe gevarieerde redactie van online cultuurmagazine 8WEEKLY.nl bespreekt het recente cultuurnieuws, nieuwe releases, evenementen en festivals. Wij bespreken scherpe culturele stellingen en geven cultuurtips over boeken, films, muziek, podiumkunsten, beeldende kunst en meer!
In deze eerste aflevering van 2022 kijken Vick, Sanne en Jorien terug op 2021 en bespreken hun culturele favorieten, van superheldenfilms tot dichtbundels en van metal-duetten tot musicals. Ook andere redactieleden van 8WEEKLY.nl geven hun wederom gevarieerde aanraders uit 2021, of het nu gaat om een filosofische biografie of een Scandinavische seriemoordenaarserie. Vervolgens blikken we hoopvol vooruit op wat 2022 ons nog gaat bieden qua kunst en cultuur.
Beluister de nieuwe aflevering op Spotify of klik hier!
De favorieten van 2021 volgens de redactieleden van 8WEEKLY
Misschien ook iets voor u
Bridgerton is er niets bij
Ze mag dan nog niet zo lang schrijven, maar Tracy Rees weet haar lezeressen (en eventuele lezers) wel in te palmen met haar romans over heldhaftige jongedames. Tenminste, voor de liefhebber van het genre ‘onrealistische, overgedramatiseerde bouquetroman, maar dan goed geschreven’, is haar nieuwe boek Het familiegeheim van Florence Grace één groot feest.
Een allerzieligst weesmeisje
Het is niet de eerste roman – en het zal ook zeker niet de laatste zijn – waarin Tracy Rees de lezer eerst laatst kennismaken met een zielig hoofdpersonage. Het devies lijkt: hoe zieliger, hoe beter. De protagonist lijkt ook almaar sneuer te worden: waar personage Nora in Mijn zomers aan zee (2018) enkel een eenzame single is en Josie Westgate uit Het geheim van Silvermoor (2021) een verwaarloosd kindje dat tenminste ouders heeft, spant hoofdpersonage Florence Buckley uit Trees’ nieuwste roman toch écht wel de kroon. Dit weesmeisje verliest op jonge leeftijd beide ouders. Omdat haar vader een zeeman is, wordt ze opgevoed door haar oma, die ook al vrij vroeg in het boek het loodje legt. Degene die Florence – liefkozend ‘Florrie’ genoemd door iedereen in het dorp Braggenstones – echt veel kennis bijbrengt, is Oude Rilla. Een soort van kruidenvrouwtje, dat allerlei visioenen heeft over de inwoners van het dorp. Lang hoeven we niet met Florrie mee te leven, want de verlossing dient zich al snel aan. Als haar oma ongeneeslijk ziek blijkt, wil ze nog één groot geheim delen met Florrie. Florence’ moeder, Elizabeth Wade, blijkt een ware ‘Grace’ te zijn en behoort tot een adellijke familie. Een familie die haar niet al te graag wil omarmen, maar Florrie toch opneemt in de familie na de dood van haar oma.
Nieuwe familieleden
Op een dag staat Florrie’s nicht Annis voor de deur om haar op te halen. En zo begint Florrie, in het jaar 1850, aan haar nieuwe leven en verruilt ze Braggenstones, dat naast Truro in het graafschap Cornwall ligt, voor Londen. Daar maakt ze kennis met haar ‘nieuwe familieleden’: haar verwaande, trotse tante Dinah, naïeve nicht Judith, krankzinnige nicht Calantha, goedhartige oom Irwin, mopperkonterige opa Hawker en twee ontzettend knappe neven Turlington en Sanderson. Samen wonen ze in het groteske ‘Helicon’: een grote, witgepleisterde villa in de buurt van Belgravia Square. Vanaf hier is de vergelijking met hitserie Bridgerton (van Netflix) snel gemaakt: Florrie wordt – net zoals Daphne Bridgerton uit de gelijknamige serie – klaargestoomd door haar tante om zich aan de ‘bon ton’ – de upper class society van Londen – te kunnen showen. Een klein probleempje: Florrie is stronteigenwijs en houdt er een eigen willetje op na. Haar tante Dinah pakt haar daarom meteen goed aan en sluit Florrie op in een kleine ruimte naast de zolder (ter illustratie: Harry Potter in zijn bezemkast is er niets bij). De enige die voor Florrie’s belangen opkomt, is de door haar familie ‘knettergek’ genoemde Calantha. Helaas willen de Graces Calantha in een gekkenhuis stoppen en als Calantha hier lucht van krijgt, peert ze ‘m snel. Als Florrie haar boetedoening heeft gedaan en naar de regels en wetten van haar tante begint te leven, verwordt ze langzaam tot een beeldschone, welopgevoede jongedame. Dat ze zó’n schoonheid is, valt vooral haar neef Turlington op en hij begint avances te maken. Een prille, incestueuze relatie: heeft zo’n vorm van liefde enige bestaansrecht?
Onrealistisch doch romantisch
Hoe ongepast haar gevoelens ook zijn, Florence spreekt ze heel nadrukkelijk uit. Tenminste, richting de lezer. Er is sprake van een ‘vertellende ik’, een ik-verteller die terugblikt op haar leven. Ze vertelt hoe Turlington en zij om elkaar heen dansten, hoe ze vriendschap sloot met het winkelmeisje, hoe haar beste vrienden het huwelijksbootje in stapten en over nog vele andere futiliteiten. Het feit dat Turlington en Florence neef en nicht van elkaar zijn, maakt dat je nooit helemaal staat te springen om de gelukzalige momenten die ze met elkaar beleven. Het is net te… tja, hoe zeg je dat: not done? De dialogen werken soms ook niet mee. Soms converseren de twee geliefden zo poeslief met elkaar (‘Lieveling dit’, ‘Lieveling dat’), dat je niets anders kunt doen dan met je ogen rollen. Hoe onrealistisch het verhaal ook doordendert, de schrijfstijl van Rees is goed en lijkt almaar beter te worden. Ze kan alles op een prachtige manier beschrijven. Mocht de inhoud je tegenstaan, dan kun je aldus nog altijd genieten van de schrijfstijl. Het jammere is dat het verhaal op een gegeven moment een beetje ‘klaar’ is. Op een gegeven moment is het helder hoe het verhaal gaat eindigen. Toch is en blijft het een volwaardige roman, die met veel luister zal worden ontvangen door zij die Jane Austens boeken als zoete koek slikken.
Het familiegeheim van Florence Grace
Schrijver: Tracy ReesUitgever: Xander Uitgevers BV
Prijs: €19,99
Bladzijden: 431
ISBN: 9789401615754
Misschien ook iets voor u
PLAYLIST: 8WEEKLY’s Favorieten uit 2021
/ 0 Reactiesdoor: Malin Hollaar0 SterrenIn 2021 maakte corona het weer lastig voor onze muzieksector. Gelukkig hebben artiesten, ondanks de vele lockdowns en de weinige live concerten, niet stil gezeten. Dat grote namen zoals ABBA en Adele nieuwe muziek hebben uitgebracht was dan ook haast niet te missen. Zij waren echter lang niet de enige die in dit jaar nieuwe muziek hebben geproduceerd.
Het aantal nieuwe nummers is zo groot, dat je het risico loopt door de bomen het bos niet meer te zien. Om je door deze jungle aan muziek te begeleiden hebben Jorien, Joost, Rose, Karen en Malin hun favoriete nummers en albums op een rijtje gezet. Het resultaat is een playlist met uiteenlopende genres zoals symfonische metal en Nederpop. Hieronder zijn enkele highlights uit de playlist te vinden.
De stemlijst van Sophie Straat
Tijdens de verkiezingstijd aan het begin van het jaar zagen we de verschijning van Sophie Straat bij meerdere talkshows voorbijkomen. Haar nieuwe, aanstekelijke nummer ‘Tweede Kamer’ bevatte een boodschap die juist in die tijd relevant was om te verspreiden, ze riep ons op om op een vrouw te gaan stemmen. Maar dat is niet het enige wat zij ons te vertellen heeft en daarom is de rest van haar repertoire ook aan te raden.
Op haar Instagrampagina omschrijft Sophie zich als een principiële smartlap en dat is niet geheel onterecht. Ze won in maart 2021 een Edison voor het album ’T Is Niet Mijn Schuld, een album waarop met humor serieuze onderwerpen zoals woningnood en racisme aan bod komen. Een goed voorbeeld hiervan is het nummer ‘Geluk’, een ouderwetse smartlap met als thema de tegenwoordige woningnood. In 2021 zat ze ook niet stil en bracht meerdere nummers uit. Voor het nummer ´Tweede Kamer´ schakelde ze de Haagse band Goldband in. Dit resulteerde in een vrolijk, stuiterend nummer met de boodschap om bij de verkiezingen op een vrouw te gaan stemmen. Je bent gewaarschuwd, er is een groot risico dat dit aanstekelijke nummer nog lang in je hoofd blijft zitten!
Silk Sonic’s prijzenkast
Als je dit jaar een radio hebt aangezet, dan is de kans groot dat je de supergroep bestaande uit Bruno Mars en Anderson .Paak al voorbij hebt horen komen. De megahit ‘Leave The Door Open’ is dan ook het meest beluisterde nummer van het debuutalbum van Silk Sonic.
In 2017 verzorgde Anderson .Paak het voorprogramma van de concerttour van Bruno Mars. Tijdens deze tour kwamen ze op het idee om samen muziek te gaan maken. De uitvoering van dat idee heeft even op zich laten wachten, maar in 2021 was het zover. Na de release van enkele singles zoals ‘Smokin Out the Window’, kwam in november het langverwachte album An Evening With Silk Sonic uit. Het genre waarin hun muziek valt, wordt wisselend omschreven. Maar of je het nu R&B, smooth soul of funk-pop noemt, het is duidelijk een erg succesvolle muziekstijl. Silk Sonic heeft dit jaar al meerdere prijzen gewonnen waaronder een AMA, een MTV Video Music Award en een Soul Train Music Award. De grootste hit is dan misschien wel ‘Leave The Door Open’, de rest van het album zeker ook de moeite van het luisteren waard en daarom hebben we een paar aanraders zoals het nummer ‘Skate’ verwerkt in de playlist.
Een romantische date van The Struts en paris jackson
Een band die zeker niet heeft stilgezeten in coronatijd is de Engelse (glam)rockband The Struts. Waar deze mannen normaal vooral veel rocknummers produceren, hebben ze zich in 2021 aan een door disco geïnspireerd duet gewaagd dat zeker ook een aanrader is!
The Struts hadden eerder in coronatijd, in 2020, al hun fans verblijd met een speciale lockdownshow op YouTube en een nieuw album genaamd Strange Days, waarvan het titelnummer een duet met Robbie Williams was. Een succesvol duet vraagt om een opvolging en daarvoor haalde frontman Luke Spiller zijn inspiratie uit zijn succesvolle date in een 70´s retrobar. Dit leidde tot het nummer ‘Low Key In Love’. Voor het duet wilde de band graag Paris Jackson vragen. Het toeval wilde dat Paris zelf al fan bleek te zijn van The Struts sinds ze hen live had gezien bij een concert van Mötley Crüe. Het resultaat werd een catchy, romantisch duet dat duidelijk beïnvloed is geweest door een flinke dosis 70´s disco.
Naast Sophie Straat, Silk Sonic en The Struts met paris jackson staan er nog een hoop andere artiesten op jullie wachten in de nieuwste playlist van 8WEEKLY:
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
VERDWIJNPUNT ALS HORIZONVERSMELTING
Amstelveen en Assen. Nu en straks: twee tentoonstellingen met werk van Sam Drukker (1957). In Amstelveen gaat het om een overzichtstentoonstelling. In Assen zullen alleen zelfportretten te zien zijn uit een periode van veertig jaar. Deze ontbreken in Amstelveen. Zo vullen beide exposities elkaar aan. Tijd voor een interview met de kunstenaar die steeds bekender lijkt te worden. Terecht.
Hij ontvangt mij hartelijk met thee en tulband cake in zijn atelier in Amsterdam-West en is nieuwsgierig naar welke insteek ik ga kiezen. Ik antwoord, dat zijn werk mij uiteindelijk, als ik er een noemer aan moet geven, doet denken aan het begrip ‘horizonversmelting’. Raakvlakken tussen verleden, heden en toekomst. Sam Drukker antwoordt, dat dit eigenlijk voor alle kunst geldt. Dat je het misschien moet zoeken in het verdwijnpunt in zijn werk. Op het eind van het interview komen wij hierop terug. We hebben afgesproken elkaar te tutoyeren.
Het verleden spreekt
Je staat vaak op de schouders van voorgangers: Masaccio, Israëls, David, Hockney en jouw oud-docent Matthijs Röling. Wil je ze op die manier levend houden, door ze naar het hier-en-nu te halen?
‘Daar heb ik eigenlijk nooit op die manier over nagedacht. Het zijn leermeesters. Ik ben maar een kleine jongen. Ze herdenken gaat vanzelf. Er zit eigenlijk voor mijn gevoel geen tijd tussen bijvoorbeeld Masaccio [uit de Italiaanse Renaissance, EvS] en nu. Ze zíjn allemaal in leven. Misschien moet je het eerder omdraaien: deze mensen houden míj in leven. Kijk maar naar al die kunstboeken die hier staan.’
Nathan Rotenstreich, 2014. Foto: Edo Kuipers
Eenzelfde soort idee heb ik bijvoorbeeld bij de serie Minje die in Amstelveen is te zien: tien joodse mannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog volwassen waren. Vormen zij ook, als de tien mannen die nodig zijn om een dienst in de synagoge te kunnen houden, een eerbetoon?
‘Ja. Ze zitten model en ik kijk uit in één en al verwondering. Dat is de enige reden waarom ik wil schilderen. Ik kan eigenlijk nooit wachten om te beginnen. Als mensen een bepaalde houding aannemen, kan ik opeens denken: “Wow!” En vraag dan of ze dit even zo kunnen vasthouden. Verder was ik met hun achtergrond nauwelijks bezig. De oud-directeur van het Joods Historisch Museum, die de serie heeft verworven, zei verrassend genoeg, dat die portretten over het heden gaan, terwijl ik dacht dat ze over de oorlog gingen.’
Het hier-en-nu
Er zit dus een heilig moeten achter. Een verhaal, van schetsen tot schilderij, dat moet worden verteld in het hier-en-nu?
‘Dat is per project verschillend. Series, zoals bijvoorbeeld van de mannen in bootjes kun je een heilig moeten noemen. Ik ga uitzoeken of ik in- of uit wil zoomen. Dat is een spel, en zo begint het soms. Het is heel duidelijk waar ik dan heen wil. Ik begin nooit als ik geen idee heb, en dat leer ik mijn studenten ook. Wees goed voorbereid. Onderweg zie je dan wat buiten je plan valt. Dát te ontdekken, is van een grootse schoonheid. De kwaliteiten zijn er al of ontstaan gaandeweg.’
Drie roeiers, 2017. Foto: Edo Kuipers
Zit er ook een schoonheidsbeleving in de manier waarop de tien mannen, de serie Minje, in Amstelveen is opgehangen? De tien mannen als in een wolk, de tekeningen strak in het gelid. Of is dat een vorm van dialectiek?
‘Dat is een interessante vraag. Chaos heeft behoefte aan mathematiek en logica, maar ook dat is een schoonheidsbeleving. En vergeet niet, dat ik ook van smerigheid hou. Kijk maar naar dit schilderij van een vrouw [dat staat tegen de muur bij het tafeltje waar we zitten, EvS]. De ultramarijne accenten gaan gloeien tegen de “vuile” kleuren eromheen. Het krukje is zelfs alleen met houtskool getekend. Ik ben geen denker in de zin van een filosoof, maar wél op zo’n manier. De kleurkwaliteiten gaan samen. Het een kan niet zonder elkaar.’
De toekomst tegemoet
De serie Na het paradijs gaat zowel over het verleden (het land dat een man met een koffer achter moest laten, gelijk Adam en Eva het paradijs achter zich moesten laten) en de toekomst die hij in zijn andere hand draagt: plastic tassen van een dure winkel. Zit daar ook een Bijbelse laag onder, van verwachting?
‘Daar laat ik me niet over uit. Het is als een bandje waarin ik als puber speelde, en dat een en al somberheid uitstraalde. Het is verontrustend. Ik wil me niet uitspreken, omdat ik dat aan de kijker overlaat. Het gaat mij niet aan. Ik geloof wel in iets, en dat is schoonheid. Dat is tegelijk ook troostrijk. Ja, het is ook een Bijbels thema. Denk aan het fresco De verdrijving uit de Hof van Eden van Masaccio in Florence. Ik zal alleen de namen Adam en Eva en bootvluchtelingen niet in de mond nemen. Ik ben bezig met het moment, van het verleden vandaan, zoals die roeiers alles achter zich laten, omdat zij er met de rug naartoe zitten. Dát roert mij: de weg ernaartoe, niet ervan af.’
Man met koffer, 2017. Foto: Edo Kuipers
Dit doet mij denken aan je schilderij Ophelia. Dat is eigenlijk de vraag: to be or not to be, leven of dood. Is er twijfel ingeslopen, of kwetsbaarheid?
‘Kwetsbaarheid. De rest laat ik ook hier open. Is het somber, is ‘t het einde? Of is het heling, een bad? Het doek is geïnspireerd op het beroemde negentiende-eeuwse schilderij van Millais [Drukker wijst mij op een ansichtkaart ervan, die op de muur is geprikt]. De kijker mag het invullen. De kijker mag véél invullen.’
We zouden nog terugkomen op die ‘horizonversmelting’ van het begin, op het verdwijnpunt zoals jij het schilderkunstig vertaalde.
‘Ja. Ik ben nu bezig een muurschildering in Rotterdam voor te bereiden. Het komt binnen in een gebouw van Maaskant. Daarop komen enkele afbeeldingen van arbeiders, die een dakspant opduwen. Het is ontleend aan een dakspant in de Laurenskerk in Rotterdam. Er zit een horizon in, want alles heeft een horizon.’
Eerst kruipt Sam Drukker over de grond, om de schetsen en foto’s van dat verloren gegane dakspant in de Laurenskerk te laten zien. Daarna staat hij op en blijft, als de docent die hij ook is, staan:
‘Ik moet het hebben van vorm, toon, kleur, beweging. Dat is de formele kant van mijn werk. Dan komen de schimmetjes en de betekenis erin terug. Maar veel complexer en meer gelaagd dan op het moment dat iemand mijn atelier binnenstapt, want dan heb ik mijn vooroordelen net als iedereen klaar. Die zijn grof en globaal. Daar heb je als schilder niets aan. Ik heb nu eenmaal geen tube “introvert”. Een mens is veel meer dan dat. In een mens valt alles samen. Net als in die “horizonversmelting” van jou.’
Interview met beeldend kunstenaar Sam Drukker
Link: Drents Museum, Assen
Misschien ook iets voor u
De teloorgang van het domste dorp van België
Je geboortedorp heeft altijd een bijzondere plek in je hart. Dat geldt ook voor Walter van den Broeck, die in zijn boek Crossroads nog één keer terugkeert naar het Belgische Olen, de stad van zijn oorsprong. De Vlaming schrijft met humor, maar krijgt de lachers onvoldoende op zijn hand.
Olen is het domste dorp van België. Schrijver Walter van den Broeck is er zelf geboren en getogen, dus hij kan het weten. In Crossroads neemt hij de lezer mee terug naar zijn geboorteplaats. Op humoristische wijze ontvouwt zich in de novelle de historie van het kleine Vlaamse dorp, maar het verhaal beklijft niet.
De parking
Van den Broeck vangt Crossroads aan met een beknopte geschiedenis van België. De auteur zet uiteen hoe het land tot stand komt en lange tijd fungeert als een bufferstaatje bestaande uit stadsstaatjes. De auteur schrijft met humor. Hij stelt onder meer dat de Antwerpenaar bekend staat om zijn eigendunk en ‘vindt dat de nulmeridiaan lijnrecht door zijn reet loopt. De rest van de provincie, de Kempen, noemt hij schamper “de parking”.’ Deze komische schrijfstijl wakkert in het eerste hoofdstuk een zeker enthousiasme aan en smaakt naar meer.
Langzaam zoomt Van den Broeck in op het dorpje Olen. Een plaats die samenhangt van enkele gehuchten. Hij vertelt onder meer hoe de spoorlijn die door het dorp loopt, de plaats in tweeën splitst en daardoor indirect twee kampen creëert. Hier leg je de eerste link met de titel Crossroads in de letterlijke vorm van een kruispunt. Op symbolisch niveau kan het kruispunt refereren aan de diverse mensen die je in een mensenleven tegenkomt. Later in het verhaal blijkt dat Olen ook een kroeg heeft die Crossroads heet.
Nooit trouwen
Rondom het spoor concentreren zich enkele stationscafés. Eén daarvan, In de Kroon, speelt de hoofdrol in het boek. Jos Boeckx is eigenaar van het café, dat hij zelf in 1931 opent. Jos trouwt met Irma en samen krijgen ze drie kinderen: Gust, Jen en Maria. Negen jaar later verongelukt Jos. Moeder Irma moet alleen het café draaiende houden. ‘Van trouwen kan geen sprake zijn, er moet hier gewerkt worden’, zegt ze tegen haar kinderen.
En zo geschiedt. Gust gaat buiten de deur werken, Jen neemt het café over en Maria gaat aan de slag als kleuterleidster. Aan de hand van de levensloop van Jen en Maria vertelt Van den Broeck hoe een dorpje in de loop der jaren verandert. Hoe inwoners uit het dorp vertrekken en steeds minder vaak een bezoek brengen aan hun geboortegrond. Hoe er nieuwe cafés rond het station geopend worden en weer sluiten. Ook de invoering van het btw-systeem en de euro passeren de revue. ‘Zo verandert de wereld, een stad, je geboortedorp, de munt waarmee je betaalt, de wijze waarop je je belastingen betaalt’, schrijft hij.
Dorpsgewoonten
In 2001 sluiten Jen en Maria de kroeg en gaan ze boven het café wonen. Het café wordt niet verhuurd of verkocht. En zoals dat gaat in een dorp, maken omwonenden zich op een gegeven moment zorgen. De twee zussen worden steeds minder in het openbaar gezien. Als op een donderdagmiddag de postbode bij het huis stopt, puilt de brievenbus uit. Het is niets voor Jen en Maria…
Hoewel Van den Broeck zelf een Olenaar is, drukt hij de lezer aan het begin op het hart dat alle figuren in het boek romanpersonages zijn, hijzelf inbegrepen. Als je googelt op de kroegen in Olen kom je het verhaal van Jen en Maria in café In de Kroon echter tegen. De gelijkenissen met het verhaal van Van den Broeck zijn zo groot en dat maakt de fictieve verhaallijn twijfelachtig is.
Doordat het boek ruim honderd pagina’s telt, is de verhaallijn beknopt en blijven de personages vlak. Het zorgt ervoor dat het boek niet beklijft. Van den Broeck weet de veranderingen in het dorp echter wel mooi en met humor te beschrijven. Die geestigheid van het eerste hoofdstuk weet hij alleen onvoldoende vast te houden in de rest van het boek, waardoor Van den Broeck de lezer niet genoeg mee weet te krijgen.
Crossroads
Schrijver: Walter van den BroeckUitgever: Uitgeverij Vrijdag
Prijs: €17,95
Bladzijden: 132
ISBN: 9789460017681
Misschien ook iets voor u