Het lijkt het recept van David Vann te zijn: breng een aantal mensen samen, vastgeklonken door familieband en vriendschap, in een afgezonderde wereld en laat ze op elkaar los in een dramatische omstandigheid. De uitkomst is van geen belang, het gaat om de weg ernaartoe, om de onderlinge verhoudingen en de groteske ontwikkeling van een besef van goed en kwaad. In zijn eerdere romans kwam dit spoor al enigszins bloot te liggen, Goat Mountain maakt het duidelijk zichtbaar: Vann is geen schrijver die zijn personages laat evolueren, hij wil vooral hun lotsverbondenheid volgen. En tot op het bot fileren.

Onmachtig gesol
Een elfjarige jongen gaat met zijn vader, grootvader en een vriend van de familie op hertenjacht op het uitgestrekte grondgebied van de familie. Bij aankomst zien ze in de bergen, op een paar honderd meter afstand, een stroper op de uitkijk naar groot wild. De vader observeert de indringer door het vizier van zijn jachtgeweer, overweegt wat te doen en laat vervolgens de nieuwsgierige jongen kijken. Die haalt de trekker over en doodt de stroper in een enkel schot.

De simpele handeling van een kind – er wordt niet gesproken van ongeluk noch van opzet – maakt dat de jachtpartij afglijdt tot een beestachtig genootschap. De groep kenmerkt zich door een zwijgende doelgerichtheid, waarin ieder zijn eigen taak heeft. Mensen die zijn gevormd door het keiharde leven in een ruige gemeenschap waar de natuur als persoonlijke wildernis beschouwd wordt.

Er wordt onmachtig gesold met het lijk van de stroper, dat bij gebrek aan een andere oplossing aan de voeten wordt opgehangen in het kamp van de jagers.

Het lukte me naar dat lichaam toe te lopen en ernaar te kijken en het deed me niet meer dan als het een dood hert was geweest, ik weet niet waarom. Als ik al iets voelde dan was het opwinding. En misschien kwam dat doordat ik mijn hele leven al zo veel herten en andere beesten dood op de grond had zien liggen. We maakten altijd wel iets dood, en het leek erop dat we op aarde waren om te doden. 

Gebeitelde verhouding
Dit beklemmende verhaal, door Vann beschreven vanuit de optiek van een elfjarige, wordt als beschouwende terugblik verteld door de volwassen man die de jongen is geworden. Hierdoor ontstaat een fraaie wisselwerking tussen de overwegingen van de jongen en de gedachten van de man waardoor aan de geschiedenis een meeslepende diepgang wordt verleend. Dat gaat voornamelijk in de wij-vorm die – samen met de veel voorkomende Bijbelse invalshoek –  alles een bijzondere epische kleuring geeft.

In de dagen dat de jacht nog duurt, waarbij de stemming danig beïnvloed wordt door de dode stroper die altijd bungelend aanwezig is, wordt geen overeenstemming gevonden hoe nu verder te handelen. De gebeitelde verhouding tussen de mannen is in een enkel ogenblik uiteengespat. Wat overblijft is geweld en een groeiend wantrouwen waar het de jonge moordenaar betreft. De vader vertegenwoordigt de steeds zwakker wordende moraliteit (‘misschien leef je nog wel tachtig jaar, en al die jaren zijn hierdoor verwoest’), de grootvader is de duivelse filosoof (‘er zit iets in hem wat niet deugt, we zouden hem nu meteen dood moeten maken’) en de vriend zoekt een uitweg om te vluchten (‘we gaan heel lang de gevangenis in, wij allemaal’).

Rite de passage
Terwijl de kwestie als een dreigende wolk boven hun hoofden blijft hangen, is de jongen vooral bezig met een persoonlijke queeste: het schieten van zijn eerste hertenbok. Net een mens vermoord, maar het doden van het eerste wild blijft zijn grootste verlangen, een rite de passage op weg naar echte mannelijkheid. Als het eenmaal zover is, volgt een hartverscheurende episode over een aangeschoten en langzaam stervend dier, door de jongen met blote handen geslacht en naar het jagerskamp gesleept. Vann weet dit fenomenaal om te zetten in loodzwaar proza: de voor eeuwig schuldige dader die eenzaam worstelend zijn weg zoekt door de duisternis.

‘Met deze roman brand ik het laatste restant weg van wat me tot schrijven bracht: de verhalen over mijn gewelddadige familie,’ schrijft David Vann in zijn dankbetuiging. Dat roept de vraag op wat we verder van deze intrigerende schrijver kunnen verwachten. De harteloosheid van zijn familie ten spijt, het heeft tot nu toe een onvergelijkbaar oeuvre opgeleverd.

De naam van de Nederlandse jongen in Naar Whitebridge blijft onbekend, maar het hele boek is vanuit zijn perspectief beschreven. Hij maakt een treinreis door het winterse landschap van Groot-Brittannië, op weg naar het Schotse landgoed waar zijn moeder, Elizabeth, met haar nieuwe partner vertoeft. Daar staat zijn verblijf al snel in het teken van de ziekte van zijn moeder.

Kind of volwassene
Van de arts die de diagnostiek en het instellen van de medicatie op zich neemt, krijgt de jongen de taak zijn moeders inname te controleren. De spanning die dit bij hem oproept, geeft aan hoe groot het risico is als Elizabeth nalatig is. Er kan van alles misgaan, en dat is broeierig voelbaar. De verstoorde relatie die dit alles veroorzaakt wordt mooi verwoord: ‘Ik ben haar bij haar voornaam gaan noemen.’ Hoewel, of misschien wel omdat hij een grote verantwoordelijkheid heeft, weet de jongeman zich bij tijd en wijle te ontworstelen aan die situatie, door de bossen te verkennen en de meren te bevaren.

Met enerzijds de controles en anderzijds zijn avonturen, voelt de jongen de kloof groeien tussen zijn leeftijd en zijn plicht, die tegenstrijdig zijn. Zijn exacte leeftijd wordt niet genoemd, maar uit alles blijkt dat hij nog op weg is een man te worden, met jongensdromen die gehinderd worden door zijn verplichtingen.

Niet tot bloei gekomen
Dan is er nog het mysterie van de beenderen van vijftien paarden, die de jongen aantreft nabij een loch. Zo nu en dan steekt deze verhaallijn de kop op, en samen met de onderkoelde toon in Lindners werk, roept dit de sfeer op van mistige Schotse bergen, met meren waaronder van alles schuil zou kunnen gaan: ‘Ik zie de toppen niet maar weet dat ze er zijn, dat de wolken niet de einder vormen.’

Lindners verstilde stijl veroorzaakt helaas ook een te grote afstand tussen de lezer en de personages en hun verschillende verhalen. Nooit is er de tijd of intensiteit die verbondenheid schept, alles blijft aan de oppervlakte. Hierdoor komt bijvoorbeeld het raadsel van de paarden niet goed uit de verf.

Lindner had zijn ingetogen taalgebruik kunnen gebruiken om een poëtische lading aan te brengen in het verhaal, maar zijn woorden lijken niet meer betekenis te hebben dan op het eerste gezicht te vermoeden is. Dit maakt Naar Whitebridge enigszins teleurstellend: de roman zit vol potentie, maar ontluikt net niet in contemplatie.