De mannen in Duel met paard zijn eigenwijze types. Wilhelm von Osten, voormalig docent, rentenier en amateur-frenoloog, is er van overtuigd dat zijn paard Hans kan rekenen. Emilio Rendich, failliet schilder en charmant verleider, is er van overtuigd dat hij ‘met de geschiedenis mee’ dient te schilderen. Realismus, zouden de inwoners van Berlijn zeggen, al valt dat woord niet in deze roman.

Von Osten wordt wereldberoemd wanneer een generaal, een vriend van een vriend bij wie Emilio inwoont, een artikel over ‘Kluger Hans’ schrijft voor een weekblad. Alle Berlijnse dagbladen, en zelfs The New York Times, schrijven over dit wonderpaard. Het jaar is 1904, wat de prestatie alleen maar groter maakt. Dag en nacht oefent Von Osten met zijn dier, om hem steeds moeilijkere sommen te laten oplossen en het publiek zo te kunnen betoveren. Emilio schildert onderwijl het paard en zijn meester en hoopt zijn naam te kunnen vereeuwigen middels deze historische gebeurtenis.

Fouten

Dat gaat natuurlijk een keer fout, en dat lot openbaart zich in verschillende vormen. Von Osten wordt vermalen in de raderen van de wetenschap: de twijfel die aan zijn ‘wetenschappelijke’ experimenten met Hans knaagt, ondergraaft de conclusie van een groep onafhankelijke wetenschappers. Toch blijft hij stug doorgaan met zijn paard trainen, omdat hij daar in gelooft.

Emilio, daarentegen, krijgt die kans niet. Hij wordt het slachtoffer van zijn eigen hartstochten en moet zijn fouten duur bekopen. Dat gaat niet eens over zijn schilderkunst, hoewel die ook niet meer aansloot bij de in zijn tijd heersende normen. Zijn schilderijen van Von Osten en Hans blijven onaf, alsof hij al die tijd niet bij de machte was ze volgens zijn eigen normen af te maken.

Eigenzinnigheid

Duel met paard is een roman over eigenzinnigheid. Ook wat betreft stijl en vorm is het boek eigenzinnig. Zo worden hoofdstukken afwisselend vanuit Von Osten en Emilio verteld, en lopen hun verhaallijnen in de tweede helft van de roman steeds verder uit elkaar. Zo heeft Emilio wel een hand in Von Ostens ondergang, maar omgekeerd is dat niet het geval. De roman is daardoor een liggende Y: lang gaan de twee verhaallijnen samen op, maar het einde hinkt op twee gedachten.

Genee heeft de dialogen levensecht willen weergeven. Soms werkt dat, zoals wanneer Emilio en de generaal door elkaar heen praten en dat de onderlinge verhoudingen perfect weergeeft:

‘Kent u Von Clausewitz? Ieder mens, met de juiste training…’
‘Fijn, Herr General, maar wilt u nu…’
‘… kan een wezenlijke schakel van een gigantisch kunstwerk. En waarvan hij zelf…’
‘… alstublieft, heel eventjes…’
‘… de omvang niet kan zien omdat het te groot is, te…’
‘… niet meer praten?’

Op andere momenten werpt Genee’s strategie minder vruchten af. Wanneer personages, en vooral Emilio heeft daar een handje van, twijfelen, wordt dat typografisch als ‘…’ of ‘Ehm…’ weergegeven. Het heeft iets filmisch: eerst de pratende conversant, gevolgd door korte shots van de zwijgende luisteraar. Geschreven belemmert dit echter de leeservaring.

Masculiene opschepperij

In een interview op de website van de uitgever zegt Genee dat Duel met paard voortkwam uit een novelle. Onder andere Frau Piehl, een buurvrouw van Von Osten, is in de roman meer uitgewerkt. Zij is een van de interessantste personages in de roman, die zich maar zijdelings met de actie bemoeit, maar des te vaker observeert wat er gebeurt. Met de hoofdstukken over Frau Piehls dagelijkse leven heeft Genee een mooie tegenkracht voor de masculiene opschepperij van Von Osten en Emilio gevonden.

De beslissing om Frau Piehl een grotere rol te geven in het verhaal is dan ook een goede geweest. Misschien had ze nog meer het centrum van de roman ingehaald moeten worden, maar dan was Duel met paard een ander boek geworden. Hopelijk gaat Genee dat nog schrijven. Ze vertelt immers gemakkelijk haar verhaal en kan zich goed inleven in haar personages, zo blijkt in de beste stukken van deze roman.

Marcus Goldman is de bestsellerauteur van één roman. Die status dankt hij aan zijn gewiekste uitgever, die de media uitstekend weet te bespelen. Maar twee jaar na deze sterrensprong naar de top van de literaire wereld ligt er nog geen nieuwe roman: Marcus heeft last van een writer’s block en dreigt door zijn uitgever vervolgd en kaalgeplukt te worden wegens contractbreuk. Marcus maakt graag gebruik van een telefoontje van zijn vroegere mentor, Harry Quebert, om hem op te zoeken in Aurora, New Hampshire.

Een idyllisch en typisch Amerikaans plekje, zo lijkt het: omringd door bossen en natuur, met een diner en een sheriff in het centrum. Een beetje zoals de straat op het schilderij van Hopper dat de kaft van de roman siert. Of zoals Californië in Peter Buwalda’s Bonita Avenue (2010). Helaas blijkt de grote en viriele Harry Quebert een moordenaar te zijn en Aurora is in alle staten. Sterker nog, heel de VS is geschokt. Marcus gaat op onderzoek uit, overtuigd van de onschuld van Quebert.

Het viriele mancliché

Dat onderzoek loopt vrij voorspoedig. Al snel heb je als lezer door dat de politie in Aurora grove steken heeft laten vallen, als blijkt dat ze niet eens iedereen die Quebert ook maar een beetje kent hebben ondervraagd. Dat maakt Marcus’ zoektocht erg makkelijk en één groot cliché.

Quebert is het gedroomde stereotype van een vitale oudere man zoals Hollywood voorstelt dat iedereen moet zijn. Hij is rustig, ‘vertrouwenwekkend als altijd’, zonder aarzeling, charismatisch, zelfverzekerd, drager van een natuurlijk gezag; ondanks zijn leeftijd zag hij er ‘nog goed uit, met een grote bos grijs haar dat altijd in model zat’, en hij heeft ‘brede schouders en een krachtig lichaam, waaraan je kon afzien dat hij jarenlang gebokst had.’ Het type man dus dat arrogant overkomt en je onvervaard de les leest. Dat doet hij gelukkig ook af en toe – tot hij in de gevangenis belandt voor een oude moord op een jong meisje, waar hij breekt en fysiek verschrompelt.

Is dit satire?

Deze typering staat op bladzijde 27, en dan volgen er nog zo’n zeshonderd pagina’s. Marcus’ moeder belt zich af en toe het verhaal binnen, om dan de roddelzieke joodse mamma te spelen die alleen maar oma wil worden. Marcus gaat samenwerken met een sergeant, die hij de hele tijd ‘sergeant’ noemt, terwijl hij zelf met ‘schrijver’ wordt aangesproken – tot de agent een keer ‘Marcus’ zegt: dat wordt dan benadrukt, want wat als de lezer daar overheen leest?

Misschien is dit allemaal satire. Wanneer Marcus met zijn agent of zijn uitgever spreekt, is het dat zeker. Die zijn beiden niet serieus te nemen: de ene keer poeslief, de volgende keer bereid Marcus een poot uit te draaien. Als nieuwe beroemdheid geeft hij feestjes waar zoveel mensen op afkomen, dat hij maar een kwart van de aanwezigen kent. Maar de rest van de roman? Daar lijkt wel degelijk een serieus verhaal verteld te worden.

Niet af

Dit alles wordt gebracht in een ingewikkeld jasje: de hoofdstukken lopen in omgekeerde volgorde van 31 tot 1, en bij elk hoofdstuk hoort een les van Harry aan Marcus; er wordt heen en weer gesprongen in de tijd om de achtergrondverhalen van secundaire personages weer te geven (alsof Dicker wist dat het verhaal in het heden te weinig om het lijf heeft); er is een pro- en een epiloog. Uiteraard begint Marcus zelf ook te schrijven aan een boek over de zaak Harry Quebert, waardoor de indruk gewekt wordt dat wat hij schrijft en wat de lezer leest hetzelfde is. Een leuk, maar weinig origineel en achterhaald spelletje.

Een literaire thriller, dat is wat deze roman wil zijn. Maar: een politieverhaal over de literaire wereld staat niet gelijk aan een literair verhaal. Nergens biedt De waarheid over de zaak Harry Quebert een origineel inzicht of verrast het de lezer, het proza is niet verzorgd – en dat ondanks dat Harry in een van zijn lessen aan Marcus toevertrouwt dat hij zich woorden eigen moet maken – en het verhaal zit boordevol clichés. Tegen het einde geeft Harry Marcus een laatste advies: ‘Boeken zijn net als het leven, Marcus. Ze zijn nooit echt af.’ Deze roman is niet ‘niet echt af’, hij is heel erg niet af.