Vernieuwing in de literatuur komt vaak uit achtergestelde gebieden, schrijft Oek de Jong in zijn essay Wat alleen de roman kan zeggen; kijk bijvoorbeeld naar ‘el Boom latinoamericano’ in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Ook in de afgelopen jaren zijn er veel beloftevolle jonge auteurs uit Argentinië, Mexico en andere landen vertaald. Zo scoorde uitgeverij Karaat met het werk van Alejandro Zambra en Valeria Luiselli en vertaalde Athenaeum al twee romans van Andrés Neuman. Nu brengt Meulenhoff, in het verleden hofleverancier van Nobelprijswinnaars, ons Patricio Prons De ziel van mijn vader klimt omhoog in de regen.

In een land met zo’n roerige geschiedenis als Argentinië wordt iedereen geraakt door trauma’s uit het verleden. Patricio Prons verteller kan niet ontkennen dat het verleden van zijn ouders ook zijn verleden is, al was hij in de jaren nog niet eens of pas net geboren. Wanneer zijn vader op sterven ligt, duikt hij diens geschiedenis is.

Welke plaats moet ik innemen?

Hij vindt een map in zijn vaders werkkamer met daarin vele knipsels over een verdwijning van een dorpsbewoner. ‘Kinderen zijn de politie van hun ouders,’ vindt de hoofdpersoon en vanuit die instelling duikt hij in deze zaak. Dit tweede deel van de roman is het zwakste deel van de roman: alle knipsels zijn bijna integraal in de tekst terechtgekomen, inclusief spelfouten en slechte grammatica. De betekenis van de vaders speurtocht en de reconstructie door zijn zoon ervan, blijft ook lang onduidelijk.

Alle lijnen die zijn uitgezet komen in het vierde en laatste deel van De ziel van mijn vader klimt omhoog in de regen samen. ‘De vraag hoe ik hun geschiedenis moest opschrijven,’ denkt Prons verteller,

stond gelijk aan de vraag hoe ik me die geschiedenis moest herinneren en hoe ik me hén moest herinneren, wat weer andere vragen opriep: hoe moest ik opschrijven wat hun is overkomen als ze dat zelf niet hebben gekund, hoe moet ik een collectieve ervaring op een individuele manier vertellen, hoe moet ik verslag doen van wat er met hen is gebeurd zonder de indruk te wekken dat ik hen hoofdpersoon wil maken van een geschiedenis die collectief is, welke plaats moet ik innemen in deze geschiedenis.

Zelden heeft iemand de problemen rondom een collectief trauma, de individuele ervaring en het verstrijken van de tijd zo krachtig opgeschreven. De laatste veertig pagina’s van de roman zijn rijkelijk gevuld met dit soort proza – prachtig vloeiend vertaald door Arieke Kroes.

Kracht van kunst

De verteller voelt zich niet thuis in Argentinië, maar ook niet in het Duitse Göttingen, waar hij acht jaar gewoond heeft, en waarvan hij zich niks meer kan herinneren. ‘Hoe hard ik ook mijn best had gedaan ervan af te komen,’ zegt hij, zijn herinneringen van vroeger zijn altijd blijven hangen, ergens, onbewust. Het dossier van zijn vader heeft zijn verwerkingsproces gestart. Hij is nu op weg naar zichzelf. Met deze sensitieve roman bewijst Patricio Pron waartoe hij in staat is en toont de kracht van kunst in het aangezicht van zelfs de diepst begraven geheimen.

Al wat schittert speelt zich af in het Nieuw-Zeeland van 1866. Net als veel andere mannen in deze tijd reist Walter Moody af naar het kustplaatsje Hokitika om zijn geluk in het goudzoeken te beproeven. Nietsvermoedend betreedt hij bij aankomst het Crown Hotel, waar hij een geheime vergadering van twaalf mannen verstoort. Ze nemen hem in vertrouwen en vertellen hem over een reeks mysterieuze voorvallen, waaronder dat van een dode man die met een enorme goudschat in zijn huis is gevonden. Alle mannen blijken op een bepaalde manier betrokken te zijn bij de voorvallen en één voor één vertellen ze hun verhaal.

Victoriaans
Met Al wat schittert levert Catton een bijdrage aan een populair genre; de neo-Victoriaanse roman. Niet enkel is haar roman in de 19^e eeuw gesitueerd, ze ontleent haar vertelstijl ook aan deze tijd. Zo worden de hoofdstukken door een alwetende verteller ingeleid en zijn de personages van uitvoerige karakteromschrijvingen voorzien. Het talent van Catton ligt in deze treffende omschrijvingen, die tot diep in de ziel van de personages doordringen. 

Cattons personages zijn op een opmerkelijke manier met elkaar verbonden. De twaalf mannen in het hotel representeren namelijk allemaal een sterrenbeeld of hemellichaam. Zodoende bezitten ze verschillende eigenschappen en verhouden ze zich allen op een unieke manier tot elkaar. Ieder hoofdstuk wordt verteld vanuit een ander perspectief en heeft een toepasselijke titel, als ‘Mercurius in Boogschutter’ of ‘Venus in Waterman’.

Uitzonderlijke prestatie
Het winnen van de Man Booker Prize leverde Catton twee records op: niet alleen is ze de jongste auteur ooit die de prijs won, haar roman is met 826 pagina’s ook nog eens de dikste winnaar van de Man Booker Prize. Een intimiderende grootte, maar Catton weet door haar prachtige vertelstijl de aandacht goed vast te houden.

Catton verdient veel lof voor haar werk. De complexe structuur zou bij veel auteurs gekunseld aandoen, maar Catton weet de touwtjes strak in de handen te houden en zet ieder detail naar haar hand. Daarnaast getuigt de historische nauwkeurigheid van een zorgvuldig vooronderzoek. Kortom, een unieke leeservaring die de lezer nog lang bij zal blijven.