Boeken / Fictie

De arrogante zielenpoot

recensie: Stephan Enter - Compassie

Van Stephan Enter is, drieënhalf jaar na Grip, een nieuwe roman verschenen: Compassie. Het boek is simpeler en kleiner van opzet dan het boek dat Enters doorbraak naar een groter publiek betekende. Helaas is het ook een stapje terug in kwaliteit.

Hoofdpersoon van Compassie is de jeugdige Frank van Luijn van bijna veertig (Enters beschrijving van zijn hoofdpersoon lijkt trouwens veel op hoe je hem zelf zou kunnen beschrijven), die ongebonden door het leven gaat. Deze losse levensstijl wordt bevraagd wanneer hij op een date gaat met Jessica, een half Duitse die bijna gaat promoveren. Haar gezicht fascineert hem, en hun omgang is gemakkelijk en uitdagend. Tegen Franks verwachtingen in blijven ze elkaar geregeld zien. Soms, niet vaak, hebben ze seks: hij raakt niet opgewonden van haar en zij heeft ook niet zo vaak zin om te vrijen.

Voor wie geldt de compassie?

Stephan Enter is een meester van het perspectief en het inkleuren van zijn proza. Eén van de vele sterke elementen in Grip was hoe de personages allemaal hun herinneringen anders ingekleurd hadden. In Compassie bezien wij Jessica via Franks arrogante, narcistische ogen. Ze verwordt tot een zielig hoopje mens, een zelfmoordpoging achter de rug, nog nooit een vriend gehad. Het ontlokt compassie bij Frank, een zeker medelijden.

Al is de vraag of die titulaire emotie alleen over Franks gevoelens voor Jessica gaat. Zeker, hij denkt te weten waarom hij handelt zoals hij handelt. Maar wekt zij alleen medelijden in hem op? Het lijkt er sterk op dat Frank zichzelf voor de gek houdt, dat Jessica’s onschuldige en naïeve persoonlijkheid door zijn hautaine schild van opgetrokken onverschilligheid prikt en hem daadwerkelijk raakt. Voor het werkelijke contact dat hij zo af en toe met Jessica heeft stelt hij zich niet open, maar zondert zich juist af. De compassie geldt niet voor Jessica, maar voor Frank.

Waar is de noodzaak?

Dat gegeven heeft Enter mooi uitgewerkt, in een keurig opgepoetste taal die we te weinig vinden in de hedendaagse literatuur. Compassie is een klassieke en behoudende roman. Na Lichtjaren (2004) en Spel (2007) was Grip een hoogtepunt in Enters oeuvre; vergeleken met wat hij kan, is deze roman een teleurstelling. Compassie voelt minder urgent, minder als een noodzaak dan zijn voorganger, en er zijn en aantal storende elementen die het leesplezier danig verminderen.

Zo wordt de lezer met een aantal seksscènes geconfronteerd, die ronduit bloedeloos en wel heel erg op de man gericht zijn (Frank ‘schuift’ zijn halfslappe erectie bij Jessica naar binnen), en ook komt er een behoorlijk stereotiep homopaar langs, dat het ‘natuurlijk’ op Frank voorzien heeft. Dit is typerend voor het belang dat Frank aan zichzelf hecht, aan hoe hij zichzelf bedondert. Daarmee zijn deze passages kenmerkend voor Compassie, maar tegelijkertijd tekenen ze de roman ook. Moet dit anno 2015 nog?

Theater / Voorstelling

De Junior Company meets ISH

recensie: Ernst Meisner en Marco Gerris – Narnia: De Leeuw, de Heks en de Kleerkast

Spitzen en head spins komen samen in deze choreografie. Ernst Meisner en Marco Gerris hoopten een ontmoeting te creëren tussen beide danswerelden. Dit hebben zijn niet alleen heel mooi gedaan, maar ook slim.

In het verhaal van schrijver C.S. Lewis is Narnia een wereld in onze wereld, achter de kledingkast in een kamer van een donker huis. In dit huis logeren vier kinderen uit noodzaak, omdat hun ouders hen veilig weg wilden houden van de oorlog. Deze kinderen (twee jongens en twee meisjes) worden in Narnia tot koningen en koninginnen gekroond, waarna zij een heel koninklijk leven in Narnia leiden. Vervolgens keren zij als kinderen terug in onze wereld alsof er slechts enkele minuten gepasseerd zijn. Als dit toch kon in onze wereld, wie zou dan niet de kast naar Narnia in zijn huis willen hebben staan?

De ballet en hiphop complementeren elkaar, wat intens spannende scènes oplevert en een verlangen naar een eigen Narnia-kast creëert. Niet alleen geeft het verhaal over de magische wereld van Narnia, waarin dieren kunnen praten, veel mogelijkheid tot eigen interpretatie, ook is het een verhaal dat jong en oud op een fantasievolle doch een tikkeltje realistische reis kan meenemen. Zo bestond het toneel van Narnia uit een animatieprojectie van futuristisch uitziende landschappen. In de scène waar de heks op haar spitzen en de leeuw op handen en voeten om elkaar heen dansen, zij met meerdere pirouettes en hij al balancerend op één arm, creëert het vuurrode toneel een extra avontuurlijke spanning in de zaal. Zijn de heks en de leeuw een duet aan het dansen of vallen zij elkaar al dansend aan?

Junior Company Het Nationale Ballet - ISH - Narnia - foto  Fenna van der Vliet - Studio BREED 25Energie  voor jong en oud

De dansende bevers creëerden lachwekkende momenten wanneer zij hun benen in de lucht gooiden op een reggaeritme, terwijl zij meerdere keren de trappen van de zaal af renden en het podium op sprongen. De gehele voorstelling was zowel voor volwassen als kinderen een leuke, humoristische, spannende en oplevende ervaring vol energie. De kinderen die achter mij zaten konden in hun enthousiasme bijna niet stil zitten. Zowel tijdens de pauze als ruim na de voorstelling zag ik andere kinderen, maar stiekem ook een aantal volwassen, diverse dansjes vanuit de voorstelling nadoen op de trappen en de gangen van het gebouw. De ontmoeting tussen Meisner en Gerris, de Junior Company en ISH, ballet en hiphop, heeft geruslteerd in een voorstelling die voor jong en oud een plezier en een avontuur is om naar te kijken.

Boeken / Fictie

Twee werelden

recensie: nDurlie - Ben X (naar het verhaal van Nic Balthasar)

De op waarheid berustende film Ben X uit 2007 won een hele lading prijzen. De film is gebaseerd op het boek Niets was alles wat hij zei en dient nu als basis voor het stripboek Ben X. Een tragisch verhaal over een jongen met een stoornis uit het autismespectrum die gepest wordt.

Omgaan met autisme is voor niemand makkelijk, niet in het minst voor wie het heeft. Hoofdpersoon Ben heeft het syndroom van Asperger, waardoor hij wel functioneert in de samenleving, maar erg gehecht is aan zijn routine. Dat betekent iedere dag om dezelfde tijd opstaan, haren kammen, hoofdtelefoon op en iedere dag precies dezelfde route naar de bus lopen. Dat soort dingen.

Onbegrip

In de weergave van die (dwangmatige?) routine zit de eerste reden waarom Ben X gelezen zou moeten worden. Ook al is het haast onmogelijk om jezelf te verplaatsen in de belevingswereld van iemand met autisme, het is wel belangrijk om je te realiseren dat niet iedereen op dezelfde manier in de wereld staat. Ben houdt zich niet aan zijn routine omdat dat makkelijk is, maar omdat hij niet anders kan. “Afwijken van de vaste weg = onzekerheid. Onzekerheid = angst = verliezen.” Ben is daardoor een gesloten jongen, die moeilijk contact legt met anderen.

Online kan hij echter beter uit de voeten. In Avenged Kingdom, een online RPG, is hij guardian van Scarlite. Samen zijn ze zo goed als onverslaanbaar. Scarlite is ook een van de weinigen waar Ben (als BenX) mee praat. Op zijn school heeft hij niemand waar hij contact mee maakt. Daar wordt hij gepest, wat hem hard raakt. Hij wordt bijvoorbeeld in een andere bus gedwongen dan zijn normale lijn, wat de wereld van Ben doet instorten. Als bij andere pesterijen ook nog eens (met mobieltjes) gefilmd wordt, escaleert de boel al snel. Ook hier heeft het boek een belangrijke boodschap: pesten is een probleem, zacht gezegd.

Dichterbij

De boodschap die Ben X over wil brengen is er een van belang. Niet alleen omdat er meer begrip en empathie wordt gevraagd voor mensen met een autismespectrumstoornis, maar vooral door de boodschap over pesten. Ondanks de aandacht die er momenteel is voor pesten en ondanks de plannen om het tegen te gaan, is het nog steeds een groot probleem, met soms fatale gevolgen. Ben X brengt het probleem op een toegankelijke manier onder de aandacht. Niet door vanuit de opvoeders regels op te leggen en waarschuwingen te geven, maar door het verhaal van een slachtoffer leesbaar en duidelijk over te brengen.

Stilistisch gezien is Ben X niet het meest interessante stripboek dat er te krijgen is. Het gebruik van kleur geeft de twee werelden van Ben allebei een eigen karakter: in Avenged Kingdoms is er meer kleur dan in het echte leven, waar grijs en vaalblauw de boventoon voeren. De tekeningen ogen vrij simpel, waardoor het een beetje overkomt alsof het boek wat haastig in elkaar is gezet. De stijl is ook niet altijd even consistent – vooral gezichten zijn af en toe afwijkend. Maar dat doet niet af aan de kwaliteit van het verhaal.

Muziek / Album

Lucas Hammings leren jas zit als gegoten

recensie: Lucas Hamming - The Perv in Perfection

Lucas Hamming — weer zo’n jongen uit het programma De beste singer-songwriter van Nederland? Ja dus. Het label ‘singer-songwriter’ schudt hij echter makkelijk van zich af — als een slechtzittende jas — na amper een kwartier luisteren naar de ep The Perv in Perfection.

Nieuw idool

Het grootste deel van de hoes van de lp wordt ingenomen door een woeste, naar achter geduwde haarbos, met daaronder een leren jack en een naar beneden kijkend gezicht, de ogen nauwelijks open. Op de achterkant van de hoes zien we het kapsel en de jas op de achterkant, onderweg door een straatje in een stad. Is het schijn of pose? Dat is om het even, maar dat we hier met een idool in wording te maken hebben, lijkt duidelijk. Om als jonkie een ep te produceren is een prestatie op zich, maar dat het niet eens zijn eerste is, is des te opmerkelijker. In 2013, dus nog voor DBSSW, verscheen al zijn debuut-ep Green Eyed Man.

Rock-n-roll

Doordringende liedjes, waaronder een duet, maar vrij kaal en kalm gezongen, kenmerken zijn debuut-ep. De conservatoriumstudent doet het plaatje van rocker echter eer aan met de nieuwe single ‘Wood for the Trees’. Britpop van Oasis, Arctic Monkeys en misschien zelfs wat Beatles is duidelijk aanwezig. Hiernaast een flink tempo en de belangrijkste ingrediënten zijn al genoemd. Steunend op stampende drums en een prima falsetto op weg naar het laatste catchy refrein geeft dit nummer gelijk een energieke indruk. Datzelfde geldt voor het bekendere ‘Mojo Mischief’. De uitdagende stem van Hamming en de driekoppige band die op dit nummer verder ondersteund wordt door sax, trombone en trompet, maken er een hit van.

Alex Turner

‘Saving Grace’ heeft ook weer een stevig tempo. Het is verder een iets liever nummer, waarbij het jammer is dat de laatste zang, met wat minder muzikale ondersteuning, niet doorzet.
‘Leather Jackets’ heeft een intro gebaseerd op ‘Street Spirit (Fade Out)’ van Radiohead. Het wordt gezongen met urgentie, alsof het gehoord móét worden. De track, geschreven over Alex Turner (frontman van de Arctic Monkeys), vraagt zich af wat er schuilgaat achter het masker: “But oh, do I really want to know what’s behind the man’s disguise?”

Uitstekende stem

Slotnummer ‘Perv in Perfection’ gaat nóg sneller van start dan andere nummers. Na wat inleidende synthesizergeluiden doet de zang flink mee qua vaart. Juist in het refrein remt het wat af, wat de articulatie ten goede komt. Ook weer een prima radiohit; spannend en snel door de voortjakkerende drums, en met een orkestraal einde. Iets meer variatie in tempo tussen de liedjes mag wel, al is het maar om Hammings stem wat meer naar de voorgrond te doen treden. Zijn goede uitspraak en prima bereik geven een goed eigen geluid dat ook niet altijd ondersteund hoeft te worden door bas, gitaar en drums.

Volledig album

Het is niet verbazingwekkend dat 3FM hem bombardeerde tot 3FM Serious Talent; de omroep zit achter het tv-programma waar de 21-jarige zanger bekend in werd. Dat maakt het echter niet minder terecht dat hij als talent bestempeld wordt. Het bracht de band niet alleen op een tour door Nederland (vaak samen met Sunday Sun), maar ook als voorprogramma van Train in de HMH.

In een klein kwartiertje laat Hamming en zeker ook band horen wat zij in huis hebben: door britpop geïnspireerde liedjes dus, met catchy refreinen en met genoeg eigenheid. Het wachten is op een volledig album.

Far From The Madding Crowd wij kijken netflix
Film / Films

Moderne vrouw in 19e eeuwse mannenwereld

recensie: Far From The Madding Crowd
Far From The Madding Crowd wij kijken netflix

Na Jagten slaat Thomas Vinterberg een compleet andere richting in met het 19e-eeuwse  kostuumdrama Far From The Madding Crowd. Het resultaat is een mooi geschoten standaardwerk.

Far From The Madding Crowd is één van de vele verfilmingen van het gelijknamige boek van Thomas Hardy uit 1874, volgens The Guardian één van de beste liefdesverhalen aller tijden. Het vertelt het verhaal van de onafhankelijke Bathsheba Everdeen nadat ze in 1870 de boerderij van haar oom erft. Een uitzonderlijke verschijning in de Victoriaanse tijd. Suzanne Collins, schrijfster van de immens populaire boekenreeks The Hunger Games, vernoemde Katniss Everdeen naar deze klassieke heldin.

De homo-emancipatie was voor Thomas Hardy nog een brug te ver, dus moesten er mannen worden geïntroduceerd. Deze mannen, die allemaal vragen om Bathsheba’s hand, zijn Gabriel Oak, een nuchtere, vriendelijke schapenherder; Sergeant Francis Troy, een charmante, roekeloze soldaat en William Boldwood, de oudere, vermogende boer. Ze staan voor respectievelijk vriendschap, lust en vermogen, en dat is soms ook alles waar ze voor staan.

Huwelijksaanzoek na vijf minuten

Far From The Madding Crowd recensie wij kijken netflix

Middels de openingsscènes die in zonlicht baden, maken we kennis met Bathsheba. Carey Mulligan is goed als   onafhankelijke, opgeleide en vrije jongedame die ook nog eens over humor beschikt. Bathsheba werkt op dat moment bij haar tante en haar verschijning wordt opgemerkt door schapenherder Gabriel Oak, die haar binnen vijf minuten filmtijd ten huwelijk vraagt. De toon is daarmee gezet. Bathsheba weigert het aanbod. Ze zegt onafhankelijk te willen blijven en niet iemands eigendom te willen zijn, iets waar ze snel op terug zal komen, maar daarover straks meer.

De Belg Matthias Schoenaerts vertolkt Gabriel, die wederom goed is gecast en lof verdient voor zijn rol. Hij speelt zowel beestachtige verschijningen (Rundskop) als zachtaardige hoeder van beesten en zijn veelzijdigheid lijkt dus geen grenzen te kennen. Zijn films beperken zich dan ook al lang niet meer tot België. Een onervaren schapenhond jaagt Gabriel’s schapen de klif over, waardoor Gabriel zijn vermogen kwijt is en gedwongen wordt bij Bathsheba in dienst te gaan.

Pijnlijke scènes

Minder overtuigend is William Boldwood (Michael Sheen), een flets personage geobsedeerd door Bathsheba nadat ze hem als grapje een Valentijnskaart stuurt. Ze zijn op dat moment buren, nadat Bathsheba is ingetrokken in de boerderij van haar overleden oom. Boldwoods avances bestaan uit het opsommen van zijn vermogen tijdens wandelingen met Bathsheba. Het leidt tot veel pijnlijke scènes.

Sergeant Troy (Tom Sturridge) is echter de oorzaak van de meest pijnlijke scènes. En niet zoals, ‘awkward!’-pijnlijk, maar ‘pijn-aan-je-ogen’-pijnlijk. Troy is het sekssymbool, de charmeur, de roekeloze man waarmee Bathsheba wilde nachten beleeft. Alleen, Tom Sturridge is dat niet. Het snorretje alleen al is ontzettend niet kinky, maar daarnaast weet Sturridge totaal niet te overtuigen als iemand waar Bathsheba op zou vallen. Het feit dat de jonge, dommige Fanny Robbin (een getypecaste Juno Temple na Killer Joe) Troys grote liefde is, zegt eigenlijk al genoeg.

Standaard kostuumdrama

Far From The Madding Crowd recensie wij kijken netflix

Daarmee komen we bij het grootste probleem met deze film, namelijk de keuzes van Bathsheba. Ja, die staan zwart op wit, maar het feit dat ze valt voor Troy de ongeloofwaardige charmeur, betekent dat zowel de film als Bathsheba aan geloofwaardigheid verliest. Een onafhankelijk, intelligente, speelse vrouw zou door de zwak gespeelde pretenties van Troy moeten prikken, met dank aan Sturridge.

Afgezien van deze misser waarin Vinterberg in twee uur tijd slechts twee gelaagde personages weet te brengen, kent zwijmeldrama Far From The Madding Crowd wel mooie, romantische plaatjes van cinematograaf Charlotte Bruus Christensen die al op indringende wijze Jagten filmde. Ook de muziek van Craig Armstrong met vele strijkers draagt bij aan de authenticiteit, evenals de kostuums en locaties. Qua productie zit Far Away From The Madding Crowd goed in elkaar, maar als film is het een standaardwerk dat niet opvalt tussen alle andere kostuumdrama’s van de BBC. ‘Standaard’ is echter niet typerend voor Thomas Vinterberg en het is te hopen dat zijn volgende film weer het niveau van Jagten en Festen haalt.

Film / Films

Incoherente puinhoop in stalinistisch Rusland

recensie: Child 44

Child 44 kent een grauwe sfeer, voortreffelijke cast en een bestseller als basis, maar toch is de film bijna net zo’n grote puinhoop als het tijdperk waarin het zich afspeelt.

Child 44 is gebaseerd op het gelijknamige debuut van Tom Rob Smith uit 2008, waarin hij een personage gebaseerd op seriemoordenaar Andrei Chikatilo – actief in de jaren zeventig – in het stalinistische Rusland uit de jaren vijftig plaatst. In Child 44 speelt Tom Hardy de MGB-agent Leo Demidov, een pro-Stalin idealist die verraders van het regime opspoort en ondervraagt. Leo en zijn sadistische collega Vasili (Joel Kinnaman) arresteren dierenarts Anatoly Brodsky (Jason Clarke) wegens verraad. Anatoly is ondergedoken op een boerderij, Leo spoort hem op en terwijl Leo een vluchtende Anatoly achtervolgt, besluit Vasili ‘een voorbeeld te stellen’ en het halve boerengezin te executeren wegens verraad.

Moord als Westers fenomeen

34525-incoherente-puinhoop-in-stalinistisch-ruslandBrodsky wordt gevangen genomen en gemarteld door Vasili. Hij bekent, geeft een paar namen van andere ‘verraders’ en wordt geëxecuteerd. Een van de namen is die van Leo’s vrouw Raisa (Noomi Rapace). Leo krijgt de ondankbare taak van Majoor Koezmin (Vincent Cassel) om zijn eigen vrouw aan te geven, maar weigert en wordt met zijn vrouw verbannen naar Volsk. Daar aangekomen raakt Leo gefascineerd door een reeks kindermoorden in een land waar ‘moord’ een Westers fenomeen is en dus niet bestaat. Volgens de film althans, die ons tot vervelens toe ‘There is no murder in Paradise‘ mededeelt.

Zoals hierboven in twee alinea’s het plot uiteen wordt gezet, zo zou regisseur Daniel Espinosa ook in een kwartier de personages en de situatie kunnen introduceren. Half uurtje misschien. Kunnen we door met het interessante gedeelte van de film, namelijk het oplossen van de serie kindermoorden langs het spoor, binnen een regime dat weigert zoiets als een moord te erkennen. Maar dat gebeurt niet. Espinosa schetst in laag tempo en zonder suspense ruim een uur lang een situatie waarin iedereen een verrader kan zijn, zonder zich met het hoofdplot te bemoeien. Niet zo gek dat de eerste versie van Child 44 vijfenhalf uur duurde. Ook daarna ontbreekt spanning, omdat de kindermoordenaar (Paddy Considine) in beeld verschijnt en niet bepaald angstaanjagend is.

Chaotisch moddergevecht

Espinosa, bekend van het Zweedse Snabba Cash en de rechtlijnige actiethriller Safe House, heeft grote moeite met het vertellen van een complex, coherent verhaal en werkt met een script dat hoofd- en bijzaken niet van elkaar kan onderscheiden. Elke gebeurtenis en elk subplot uit het boek wordt verfilmd, waardoor de structuur vervaagt en de film een enorme puinhoop wordt. Zelfs met een eerste akte van ruim een uur is Espinosa gedwongen om allerlei ad-hocoplossingen te introduceren, zoals de scène op het station van Moskou waar Raisa van dertig meter afstand constateert dat een bewaker niet kan lezen. Dit soort scènes zijn onbedoeld lachwekkend, net als de chaotische, modderige finale tussen Vasili en Leo waar je door de modder niet kan zien wie wie is, laat staan wie wat doet.

Tevens niet optimaal zijn de Russische accenten van de getalenteerde cast. Waarom Hollywood nog steeds denkt in historische films accenten te moeten gebruiken is een raadsel, want het is eerder komisch dan authentiek. Met name het dikke accent van Tom Hardy, die verder indringend en bruut is als Leo Demidov, werkt soms op de lachspieren en doet denken aan Teddy KGB uit Rounders. Bij anderen zoals Gary Oldman en Vincent Cassel ontbreekt het accent in enkele scènes volledig. Het is typerend voor een film die schippert tussen politieke thriller, detective, historisch drama en liefdesverhaal en uiteindelijk kant noch wal raakt.

Boeken / Non-fictie

Moeten overdenken, moed te overdenken

recensie: Slavoj Žižek - Eis het onmogelijke

‘Over alles moet opnieuw worden nagedacht.’ Slavoj Žižeks Eis het onmogelijke is doordesemd van de noodzaak grenzen opnieuw te overdenken en definiëren. Met in het bijzonder aandacht voor de grond waarop we beslissen en benoemen.

Eis het onmogelijke telt 34 hoofdstukken; ontsproten aan de reacties van Žižek op vragen van een Zuid-Koreaans team, verbonden aan het Global Humanities Project van een educatief centrum in Busan. De inhoud van de bundel is even rijk en breed als de titels van de hoofdstukken doen vermoeden: de lezer wordt heen en weer geslingerd tussen grote begrippen als verantwoordelijkheid, ethiek, politisering, totalitair communisme, postmoderne mondialisering en proletarische posities. Gecombineerd met prozaïsche titels als ‘De angst voor echte liefde’ en ‘De dag erna’ is de inhoudsopgave haast exemplarisch voor de manier waarop Žižek zijn gedachten over ons uitstort: alledaagse voorbeelden uit televisieshows vervlecht hij op geestdriftige wijze met politieke stromingen, gebeurtenissen uit de geschiedenis en grote denkers.

Fundamenten en kenteringen

‘Wat moet de politiek vandaag de dag doen?’ Deze vraag, waarmee Eis het onmogelijke aftrapt, wordt genuanceerd door vervolgvragen of er, te midden van alle radicale veranderingen op onder andere ecologisch en financieel gebied, nog sprake is van zoiets als een algemeen belang.

Hier wordt voor de lezer meteen een wezenlijk fundament van Žižeks denken blootgelegd: de breuk met het traditionele idee van de ethiek, in de zin dat er sprake zou zijn van een ‘hoogste belang’ in de vorm van God, het universum of de mensheid. Daarentegen hanteert Žižek een ethiek die teruggaat op filosofen als Descartes en Kant, een ethiek die niet eenvoudigweg een of ander algemeen belang veronderstelt.

Voor mij gaat de politiek voor de ethiek. Niet in de vulgaire zin dat we moeten kunnen doen wat we willen – zoals mensen doden en vervolgens de ethiek aan de politiek ondergeschikt maken – maar in een veel radicalere zin: dat wat we definiëren als ons belang niet iets is wat we zomaar ontdekken, maar dat we verantwoordelijkheid moeten nemen voor het definiëren van dat wat ons belang is.

Het is prettig dat het algemeen belang meteen in het eerste hoofdstuk ter sprake komt, aangezien deze notie als een rode draad door Eis het onmogelijke heen loopt. Het gemeenschappelijke enerzijds – in de vorm van een ‘wie zijn we?’, de positie en het potentieel van de menigte – en het belang, omringd door de vraag of dat bepaald moet worden voor of door de gemeenschap, anderzijds. Telkens is het de vraag over welke definitie we spreken; wat de grond is op basis waarvan we beslissen.

Overgave! Passie!

Het aanvaarden van de consequenties van de moderniteit gaat gepaard met radicale hervorming. Žižek spreekt van een hervorming, niet alleen in de goede zin, maar ook in de verschrikkelijke zin: dat we moeten beslissen. Er is geen mechanisme of systeem waarop we ons kunnen verlaten. Hij spreekt met Jacques Lacan wanneer hij zegt: ‘Il n’y a pas de grand Autre’ (‘Er is geen grote Ander’).

Dit is een voorbeeld van hoe, op meerdere momenten in de bundel, het accent verschuift van buiten naar binnen, van passief naar actief. Zo is bij Žižek niet het gevaar dat ons privéleven aangetast wordt door sociale media, maar dat een openbaar leven er de dupe van wordt. In plaats van een symbolisch persoon kunnen we meer en meer worden teruggebracht tot een particulier individu.

Een ander voorbeeld het gebruik van binnen, buiten, actief en passief is Žižeks verwoording over hoe links politiek bedrijft, respectievelijk gericht op insluiting, ‘Sluit je bij ons aan, je bent een van ons!’, en hoe rechts dat doet, respectievelijk gericht op uitsluiting, uitgaand van een externe bedreiging.

Of het nu gaat om liefde, politiek of een van de andere grote thema’s die aan bod komen: Žižek lijkt te pleiten voor aanhankelijkheid en tegen afhankelijkheid. Wanneer hij in het hoofdstuk ‘Angst voor echte liefde’ te spreken komt over Freuds Lustprinzip en de analogie van hoe we vandaag de dag koffie zonder cafeïne, sigaretten zonder nicotine en zelfs seks zonder seks verkopen, stelt hij dat in onze narcistische, solipsistische en individualistische cultuur elke vorm van gepassioneerde aanhankelijkheid als een bedreiging wordt gezien. Ergens voor gaan, staan of vallen is uit de mode.

Prettige provocateur

In het honderdtachtig pagina’s tellende boek vieren thema’s als de Arabische Lente, Occupy, de groeiende macht van China en begrippen als communisme, proletariaat, kapitalisme, fascisme, revolutie hoogtij. Daarnaast jongleert Žižek met het gedachtegoed van denkers als Marx, Lacan, Benjamin en Hegel, verwoord in een geheel eigen idioom. Ondanks dat deze niet aflatende gedachtestroom doordesemd is met grote thema’s blijft het geheel goed leesbaar. Het taalgebruik is van nu en de zinnen volgen elkaar in een aanstekelijk tempo op. Het uitdagende aan Eis het onmogelijke is dat ze erin slaagt reeds gemunte ideeën en begrippen om te draaien en vanaf een andere kant te bezien. Deze kenteringen zijn uitnodigend: ze bieden de lezer tegenwicht in het tegelijkertijd nogal deprimerende en zware, maar realistische, beeld dat Žižek schetst van de tijd waarin we leven.

Eis het onmogelijke laat zich op een toegankelijke en ontoegankelijke manier kennen. Het geeft misschien wel systematisch nét te weinig context. Er worden namen genoemd, voorbeelden getoond, maar het is nooit helemaal ‘af’. Daarmee is het een prikkelende prelude op de rest van Žižeks oeuvre, waar de genoemde noties ongetwijfeld verder uitgewerkt worden en diepere uiteenzettingen plaatsvinden. Eis het onmogelijke is een kennismaking met een geestdriftig man die interessante uitspraken doet over grote, mondiale thema’s die eveneens op microniveau heel relevant zijn.

Muziek / Album

Onversneden emotie op een schijfje

recensie: Sufjan Stevens - Carrie & Lowell

Sufjan Stevens, ooit populair geworden met verstilde folkliedjes, heeft allang bewezen meer dan één kunstje in huis te hebben. Zo kwam hij in 2005 met het rijk georkestreerde, bij wijlen zelfs bombastische Illinois en liet hij in 2010 met The Age of Adz horen zelfs niet bang te zijn voor experiment en elektronica. Op zijn nieuwste album, Carrie & Lowell, blijkt echter geen plaats te zijn voor dergelijke muzikale ambities. Wél voor heftige emotie en verstilde schoonheid.

Op Carrie & Lowell gaat hij namelijk, zoals dat dan heet, terug naar zijn roots. Weg zijn de koren, de blazersensembles, de bliepjes en de vervormde stemmen. Slechts spaarzame pianoaanslagen, verstild gitaarspel en een enkel keyboardloopje zijn overgebleven. En natuurlijk de zachte fluisterstem van Sufjan Stevens, die prachtige liedjes op emotionele wijze ten gehore brengt.

Pijnlijke inkijk

Niet alleen muzikaal gezien gaat hij terug naar zijn roots. Het hele album draait tenslotte maar om één ding: de band met zijn moeder (Carrie), met een bijrol voor zijn stiefvader (Lowell). Carrie overleed in 2012 aan maagkanker, na een leven vol depressie en alcoholisme, waarin ze haar kinderen nauwelijks zag; ze verliet het gezin al toen Sufjan slechts één jaar oud was.

Carrie & Lowell biedt een pijnlijke inkijk in het verwerkingsproces dat Sufjan Stevens doormaakte na haar dood, zijn overpeinzingen over hun slechte relatie, en zijn herinneringen aan enkele zomervakanties die hij op jonge leeftijd met haar doorbracht. Het ene moment is de muziek daardoor zoals de albumhoes: een nostalgische en melancholische blik op het verleden. Remember I pulled at your shirt / I dropped the ashtray on the floor / I just wanted to be near you,” zingt Sufjan bijvoorbeeld in ‘Eugene’, slechts bijgestaan door eenvoudig akoestisch gitaarspel.

Innerlijke chaos

Het volgende moment belanden we echter in de innerlijke chaos die Sufjan na zijn moeders dood doormaakte. Juist door het gebrek aan een band met zijn moeder laat haar dood plotseling een grote leegte achter, en dat levert de nodige worstelingen op. Do I care if I survive this? / Bury the dead where they’re found / In a veil of great surprises / I wonder did you love me at all,” vraagt hij zich af in het heftige ‘The Only Thing’.

Het absolute hoogtepunt van de plaat is echter ‘Fourth of July’, een hartverscheurende dialoog tussen Sufjan en zijn stervende moeder, begeleid door treurig pianospel en bedwelmende achtergrondgeluiden. Vooral de passages van Carrie, bezongen met wellicht de mooiste en meest fragiele zanglijnen van het hele album, gaan door merg en been:

Well you do enough talk
My little hawk, why do you cry?
Tell me what did you learn from the Tillamook burn
Or the Fourth of July?
We’re all gonna die

Onversneden emotie

Dankzij de kale aankleding belandt elke pianoaanslag en elk gefluisterd woord zonder omwegen in je onderbuik. Sufjan verstopt zich nergens achter, en juist daardoor is dit album zo krachtig en intens. Aanzwellende strijkers, complexe drumpatronen, of een gladgestreken productie zouden hier alleen maar afbreuk aan gedaan hebben. Dit is onversneden emotie op een schijfje en het bewijs dat Sufjan Stevens nog altijd een van de beste liedjesschrijvers van deze planeet is.

Muziek / Reportage
special: Verslag: Record Store Day 2015

Verzamelingsdag muziekliefhebber: Record Store Day 2015

Tijdens de viering van de dag van de platenzaken stonden er op 18 april vroeg op de dag al rijen enthousiaste mensen die een speciale plaat wilden scoren. Niet alleen konden er bijzondere releases bemachtigd worden, om deze dag te vieren veranderden zo’n 90 platenzaken hun vloeren in podia voor unieke, kleine, en vooral intieme sessies.

Wat beweegt mensen om in alle vroegte naar een platenzaak te gaan om een stukje muziek te scoren? Het is natuurlijk de verzamelwoede en vooral de gecreëerde schaarste door de platenmaatschappijen. Van sommige items, die speciaal voor Record Store Day (RSD) worden uitgebracht, wordt slechts een beperkt aantal exemplaren geperst, en de platenhandelaar moet maar afwachten hoeveel er hem worden toebedeeld. De verzamelaar, die echt iets wil hebben, moet ‘op jacht’ naar het felbegeerde zwarte goud. Niet alleen door heel Nederland werden exclusieve vinylplaten, cd-releases en promotiematerialen uitgebracht die alleen op deze dag verkrijgbaar zijn; RSD is een grootschalig wereldwijd muziekevenement waar meer dan 2.000 onafhankelijke platenzaken aan mee doen. Of de artiest nu al een volledig uitverkochte clubtour in het vooruitzicht heeft of slechts debuteert op RSD, er wordt met liefde gespeeld en geluisterd. Een kleine impressie…

Stille dood voor de streamingdiensten (Rico Stroobant)2

In amsterdam lijkt een grafsfeer te hangen, maar dan op een positieve manier. Bij Concerto in de Utrechtsestraat opent Anne Soldaat met een persoonlijk praatje. Samen met zijn band gaan ze ons voor in een muzikaal gebed, “opdat de online streamingdiensten een stille dood tegemoet gaan.” Hiermee maakt hij direct een duidelijk statement dat met gejuich uit het publiek ontvangen wordt. Zijn stem is vandaag niet geweldig, maar hij weet dit helemaal te compenseren door veel zelfspottende opmerkingen te gebruiken. De band stopt zelfs even met spelen als ze een meisje met vingers in haar oren zien staan om vervolgens het lied zo zachtjes mogelijk nogmaals uit te voeren. Ook de cover van Tim Buckley en een compleet andere uitvoering van ‘Iron Man’ versterken de gemoedelijke sfeer.

Compleet anders daarentegen is het optreden van de Gallowstreet Brass Band ruim twee uur later. Met een geïmproviseerd geplakte microfoon op de sousafoon en een moersleutel als triangelstokje, brengen zij keiharde, meedogenloze afro-funk. Het podium lijkt echter niet heel geschikt voor de band; vanwege de ruimte kan het publiek niet helemaal losgaan, ondanks het beweeglijke karakter van de bandleden. Naast het instrumentbangen komen ze daardoor niet veel verder dan gewoon hard scheuren op hun instrumenten.

De grafsfeer wordt compleet gemaakt door Kovacs, waarvan nauwelijks een glimp op te vangen is. Het lijkt erop alsof de wolflady zelf dit keer verslonden wordt door het publiek. Met haar herkenbare wolvenmuts begeleidt door een tv-crew, laat ze haar donkere, grauwe stem horen. Ze zingt werkelijk fantastisch, zoals we van deze opkomende artieste verwachten, maar spookt verder helaas niets bijzonders uit op het podium. Haar bekende liedjes worden gespeeld, waardoor er na een tijdje een sleur in het optreden komt en veel hetzelfde gaat klinken.

Theatraal vermaak

Nee, wie meer vermaakt wilde worden, kon beter een paar straten verderop bij Recordfriend in de Sint Antoniebreestraat aanschuiven. Hoewel hier nog minder ruimte beschikbaar is dan bij Concerto, weet het Broken Brass Ensemble een geweldig speels optreden neer te zetten. De energieke leden maken optimaal gebruik van de locatie door het aanwezige publiek, dat aan twee kanten staat, helemaal mee te laten zingen — tegen elkaar! Daarnaast wordt er technisch ook bijzonder goed gespeeld met onder andere multitonen van de basspeler op de sousafoon. De combinatie van New Orleans Jazzgeluiden en invloeden van funk, zweept het publiek helemaal op. Menig mens waagt zich dan ook onder de tromboneschuif door naar de kassa. De platen van de band verkopen terecht als warme broodjes over de toonbank, alhoewel ook hier een lid per se ‘dood’ moet gaan tijdens een lied om het theatrale karakter van het optreden en de sfeer te versterken.

Wim’s Muziekkelder (Maarten Buser)4

Ook in Doetinchem hangt een behaaglijke sfeer, al bleek dat niet elk optreden dat ook uitstraalde. Één van de optredens die er te bewonderen is in Wim’s Muziekkelder is Paulusma, de band rond Jelle Paulusma, ex-lid van Daryll-Ann. Hij vond het vorig jaar in een interview nog nodig om uit te halen naar Justin Bieber: “over Bieber hoor je over drie jaar niks meer.” Heel verantwoord natuurlijk, Bieber dissen. Zo klinkt Paulusma de band ook: ontzettend verantwoord, tegen het saaie aan. Het klinkt allemaal best prima, en vooral de pianopartijen zijn naar behoren, maar het blijft allemaal te veilig. Er is meerstemmige zang, er zijn ingehouden gitaarsolo’s, enzovoort. Er is niet echt een hoogtepunt. De muziek lijkt bedoeld te zijn om de jaren zestig naar het heden te teletijdflitsen, maar klinkt vooral als een jaren negentig-band die de jaren zestig recyclet; eigenlijk niet meer van deze tijd dus. In de teksten wordt bovendien opzichtig verwezen naar The Beatles en de Summer of Love (enigszins misplaatst vals sentiment: Paulusma was toen twee). Uiteindelijk doet het optreden toch weer aan dat ene interview denken, waarin Paulusma verder zuurpruimde: “bij jonge bands lijkt het alsof alles is gerepeteerd.” Zijn eigen muziek klinkt helaas minstens zo bedacht en a-spontaan. Het optreden is absoluut degelijk en best prima, maar de sfeer wordt er uiteindelijk behoorlijk cynisch van.

Sounds, Tilburg (Joost Festen)

Het is heel bijzonder om te zien hoe druk het is rond de vinylbakken om negen uur in de ochtend, terwijl de eerste kopers met het linnen tasje gevuld met lekkers voor de oren de winkel alweer verlaten. Soms blij en soms teleurgesteld en snel op weg naar een andere deelnemende platenzaak. Zoveel platenzaken die het hele jaar door echt een goed repertoire verkopen zijn er helemaal niet meer! De selectiecriteria voor het evenement zijn blijkbaar wat ruimer geworden, waardoor ook handelaren in louter tweedehands zich scharen bij de deelnemers.

Felbegeerd3

Bij de RSD-bak tref ik een dame die liever niet op de foto wil met haar ochtendgezicht, maar zich wel de moeite heeft getroost vroeg uit de veren te gaan om de felbegeerde live-plaat van Sly & Family Stone te pakken te krijgen. Ze heeft geluk, want Sounds heeft er één toebedeeld gekregen, en om kwart voor negen is deze nog niet door iemand anders gekocht. Haar dag kan niet meer stuk! En zo zijn er veel liefhebbers die hun slag slaan. Zelfs een picture disc single van A-ha gaat voor de prijs van bijna 37 euro over de toonbank. Gelukkig is niet alles zo duur! Voor de snelle kopers is er zelfs een bijzonder en gratis singletje op rood vinyl van The Kik & Armand met ‘Snelle Jongens’ en ‘Fuck the Blues’; volgens het label een single met twee B-kantjes.

Naast veel aandacht voor de bijzondere releases, is het de hele dag gezellig druk in de platenzaken. Bijna in iedere deelnemende zaak zijn ’s middags diverse optredens en is voor iedereen wel iets te vinden naar zijn of haar muzikale smaak. Zo had Sounds een fraai programma, dat startte om drie uur en tot een uurtje of zes duurde, met acts als Yama, Bjorn van der Doelen, Okieson, King Hiss, Boef, en de Gelogeerde Aap, met als afsluiter een akoestische sessie van de rockband Vanderbuyst. Tijdens die optredens wordt de gezelligheid ondersteund door tegen kostprijs verkrijgbare drankjes. Sounds laat zich van zijn beste kant zien en horen! Hoewel de optredens volgens oog- en oorgetuigen Wil en Birgit Opstals niet van het allerhoogste niveau zijn, wordt er veel goedgemaakt door de voortreffelijke sfeer. Een geslaagde dag voor de platen en de platenzaken!

Muziek / Concert

De stilte na de echo’s…

recensie: Concert Alamo Race Track in Mezz, Breda

Met een optreden bij De Wereld Draait Door promoten ze hun nieuwste plaat Hawks, die 20 maart is uitgebracht en met lovende recensies werd ontvangen. Een valide reden voor een goed feestje op het podium met een daarbij behorende concerttour door heel Nederland en diverse optredens op festivals. Op 7 mei speelde Alamo Race Track op het podium van Mezz in Breda, in het midden van hun tour. Tijd om poolshoogte te nemen.

De zaal is nog zo goed als leeg als het voorprogramma begint te spelen. In een simpele setting speelt de Vlaamse band Barefoot and the Shoes verhalende liedjes over houthakkers, maple sirup, koningen en ridders. Ook het bier mag hier niet bij ontbreken: met het gebruik van bierblikjes op het ridebekken zijn de heren ook nog eens zeer inventief. Daarnaast laten ze meer verrassende geluiden klinken met een mondharmonica, mandoline en allerlei percussieve effecten die geluiden uit de natuur nabootsen. De vier heren komen echter over als een studentenband en lijken door hun muziek heen te zwerven, op zoek naar een eigen bestemming, waarin de balans nog enigszins ontbreekt. Zo zijn de drums te hard afgesteld en valt het geluid van de akoestische gitaar soms weg in het dynamische spel van de band. Ze zetten een mooi programma neer, waarbij de onderwerpen van hun liedjes – mensen die liever een andere droom zouden willen najagen – uitstekend bij hun zwervend karakter aansluiten en het overtuigend weten te brengen. Dit geeft prima de sfeer voor de rest van de avond weer. Althans, dat had de bedoeling moeten zijn…

Anticlimax

Leadzanger Ralph Mulder sprak in een interview van 3voor12, vlak voor de release van het nieuwe album, zijn zelfbewustzijn op het podium uit. “Het gaat mis als ik te veel ga denken, als ik me te veel bewust van mezelf word. Dan voel ik me als een duiker met zo’n loodzwaar pak uit de tijd van Jules Verne, met zo’n zware metalen helm.” Als bandleider is dit natuurlijk verre van optimaal; hij zal als reisleider moeten fungeren langs de avonturen van het nieuwe album. Een vibrafoon, pedal steel gitaar, tafelharp en het keyboard van Electro versieren het podium, de opstelling belooft veel goeds. Als het maar snaren heeft en er effect over heen kan, kunnen ze er zeker iets kunstigs mee. Maar dan, als de lichten dimmen en de mannen van Alamo Race Track het podium beklimmen, volgt er een ware deceptie. Blijkbaar is dit precies zo’n avond voor Ralph waarbij er een regenwolk boven zijn hoofd hangt en hij in de blubber van het moeras dat ontstaat voorover flikkert. Daar sleept hij de andere bandleden en het publiek helaas in mee.

Teleurstelling en arrogantie

Met een ingehouden publiek dat nauwelijks juicht en niet eens in de buurt van het podium durft te komen, werken de heren gehaast een setlist van zo’n veertien nummers af. Ze spelen alsof ze snel van die niet-uitverkochte zaal (en dat is nogal zwak uitgedrukt) in de Mezz af willen zijn. Er is verschrikkelijk veel gerommel tussen de liedjes door, waarin vooral gitaren gestemd worden en effectpedalen worden getest. Tijdens deze momenten is er totaal geen contact met elkaar of met het publiek. Op een paar momenten keert Ralph het publiek zelfs de rug toe. Alle bandleden spelen vanavond in hun eigen wereldje. Alleen de drummer gaat los en lijkt er nog een beetje zin in te hebben. De rest probeert niet eens het publiek te vermaken. Daar komt nog eens bij dat sommige liedjes verschrikkelijk vals gezongen worden. Iets wat het scala aan instrumenten op het podium en het echoënde gitaargeluid niet goed kunnen maken. In de zaal blijft het angstig stil tijdens de liedjes. Van dansen of meebewegen op de psychedelische sferen en de avontuurlijke reis, zoals verteld wordt in de songteksten, is nauwelijks sprake.

Slechts vijftien likes op hun Facebookpagina voor dit concert, een situatie binnen de band of een tegenvallende kaartenverkoop; het blijft onduidelijk. Alamo Race Track heeft zich zeker niet van de beste kant laten zien en heeft vanavond niet de kwaliteit van het album kunnen reproduceren. Een zwaar jammerlijk optreden met een spijtige beoordeling, alhoewel dat niet eerlijk is tegenover de Vlamingen van Barefoot and the Shoes die het voorprogramma verzorgden. Zij verdienen minstens twee keer zoveel sterren.