Bij De Koopman van Venetië draait het spannendste moment van de voorstelling om een pond vlees. Een pond mensenvlees wel te verstaan. Antonio heeft om zijn vriend Bassanio financieel uit de brand te helpen een lening afgesloten bij de rijke woekeraar Shylock. De lening is afgesloten op basis van een enigszins onorthodox contract. Als het Antonio niet lukt de lening op tijd terug te betalen aan Shylock zal deze in plaats van rente een pond vlees uit Antonio’s lichaam mogen snijden. Een gevaarlijk grapje zo zal blijken. Antonio blijkt niet in staat op tijd met de liquide middelen over de brug te kunnen komen. In een rechtszitting wordt beslist of het legitiem is een pond vlees te innen. Shylock moet zich volgens de rechter aan zijn contract houden en Antonio wordt door hem aan de tafel vastgenageld. Shylock komt vervaarlijk dichtbij met een aardappelschilmesje en dit alles onder de vrolijke begeleiding van Stuck In The Middle With You, juist: hetzelfde nummer dat op volle sterkte gedraaid tijdens de roemruchte oorafsnijscène in Quentin Tarantino’s film Reservoir Dogs.

Soundtrack

Een film zonder soundtrack is hetzelfde als Sinterklaas zonder baard, de paashaas zonder paaseieren, een gitaar zonder snaren en ga zo nog maar een tijdje door. Zowel bij de commerciële als bij de arthouse films is de soundtrack onmisbaar onderdeel geworden van de hele merchandise-rataplan rond het verschijnen van de film. Naast de commerciële functie van de soundtrack biedt deze ook de mogelijkheid de film(beelden) op een andere manier her te beleven. Vaak worden er aan de gebruikte liedjes ook stukken conversatie uit de film toegevoegd. Bij het theater ligt het anders. Na afloop van de voorstelling is er zelden of nooit de gelegenheid tot aanschaf van cd’s. Iets vaker worden tekstboekjes aangeboden. Echter soundtracks zijn slechts verkrijgbaar bij cabaretvoorstellingen of musicals (Hier belanden zelfs liedjes in de hitparade, maar dit terzijde).

Onderbuiktheater

Geluid- en beeldmateriaal opgenomen tijdens de voorstelling belandt slechts in archieven en dat is jammer. Zeker nu er een nieuwe generatie theatermakers is opgestaan die de grote zalen verovert met wat men onderbuiktoneel zou kunnen noemen. Alle zintuigen van het publiek worden tijdens hun voorstellingen geprikkeld. Belangrijkste instrument voor deze theatermakers om de voorstelling onontkoombaar te maken voor het publiek is de muziek. Dirk Tanghe en Ola Mafaalani zijn twee belangrijke regisseurs die op deze manier te werk gaan. Niet alleen creëren zij beelden die lang op het netvlies gebrand blijven, juist door hun gebruik van muziek blijft de voorstelling je nog langer bij. In hun voorstellingen wordt zoveel muziek gebruikt dat het uitermate geschikt is om als soundtrack uitgebracht te worden.

Flamenco

Dit geldt ook voor Mafaalani’s meest recente voorstelling De koopman van Venetië bij Toneelgroep Amsterdam. De DJ die in Macbeth het podium domineerde met housemuziek is naar achter in de zaal verdwenen, maar de muzikaliteit van de voorstelling is er niet minder om. In anderhalf uur komen zeer veel verschillende muziekstromingen voorbij. De voorstelling begint met live gezongen bluesrock van Hajo Bruijns (Antonio): Got To Get Away. Muziek wordt door Mafaalani als illustratiemiddel gebruikt. De introductie van de prinsen die Portia, een rijke vrouw die op de juiste man wacht, willen veroveren wordt sterk aangezet door de folkloristische muziek: raïmuziek bij de Marokkaanse prins en flamenco bij de Spaanse. Hier klappen alle acteurs ter verhoging van de dansvreugde mee.

Britney

Naast klappen zingen de acteurs regelmatig met alle liederen mee. Verder lijkt er constant in de wereld van Portia tangomuziek op de achtergrond te spelen. Maar het kan ook zijn dat deze van een andere zaal in de Stadsschouwburg afkomstig was. Ze leek aan de ene kant niet gelijk te lopen aan de acties op het toneel en aan de andere kant gaven ze doordat ze van ver achter het toneel leken te komen iets sprookjesachtigs aan de gebeurtenissen op het toneel. Na de Raï en de flamenco schakelt de geluidstechnicus over naar Britney Spears. Overprotected. Een perfecte keuze ter illustratie van de gevoelens van Jessica, Shylock’s dochter. Jessica is het namelijk niet eens met vaders gierigheid en als iedere rechtgeaarde puber ziet ze in het meezingen van popsongs de perfecte vorm van protest. Maar Jessica gaat nog een stapje verder door ervandoor te gaan met haar lief en haar vaders juwelen.

Stilte

De muzikaliteit van de voorstelling uit zich echter niet alleen in het laten horen van muziek. De manier waarop de acteurs met hun stem omgaan, het afwisselend gebruik van door microfoons spreken of onversterkt spreken, de verschillende plekken waar het geluid vandaan kwam dragen allemaal hier toe bij.
Doordat de voorstelling zo doordrongen is van muziek komen de stiltes nog harder aan. Mocht de soundtrack van De Koopman van Venetië inderdaad op de markt verschijnen, dan mag aan die stiltes en het soms plotselinge afkappen van de muziek, zeker niet voorbijgegaan worden. Mogen er net als bij soundtracks van films stukken dialoog opgenomen worden. En kunnen we jaren na dato nog genieten van de Gentse tongval van Wim Willaert.

De Koopman van Venetië tourt nog tot november door Nederland. Kijk voor meer informatie op www.toneelgroepamsterdam.nl

~

Op de fiets er naar toe bekroop me echter het angstgevoel dat twee toneelstukken op een avond wel eens te veel van het goede zou kunnen zijn. Maar de gedachte dat ze daar bij het NNT vast ook wel over nagedacht hadden gaf me weer de nodige moed flink door te trappen. En twee bands op een avond bekijken is toch ook niets raars? De meeste optredens in popcentra bestaan uit een voorprogramma en een hoofdact. Dus moest twee toneelstukken ook best te doen zijn.

Italië of Ierland

~

Slapstick luitenant

De avond begon met Torquato Tasso, een mooi en ingetogen stuk waarin niet alle acteurs even goed uit de verf kwamen (Waldemar Torenstra lijkt moeite te hebben de hertog tot leven te brengen) maar waarin wel een sterk geheel wordt getoond. Het niet perfecte spel werd echter gecompenseerd door de kracht van de tekst en thematiek die het stuk in zich bergt. Om daar het slapstick-achtige De luitenant van Inishmore aan te binden had voor mij niet gehoeven. Niet dat het een slecht stuk is, integendeel. In Inishmore staan alle acteurs duidelijk met het grootst mogelijke plezier op het podium, wat een uiterst positieve invloed op de algehele sfeer heeft. Probleem van zo’n double bill is gewoon dat twee zo verschillende stukken moeilijk te combineren zijn.

Groepsuitje

Gelukkig worden beide stukken niet strak aan elkaar geplakt, maar onderbroken door een heerlijke maaltijd in het café-gedeelte. Dat toont ook al het karakter van de avond; er komen vooral groepen mensen voor een gezellig avondje uit, waarvan het theater een leuk onderdeel is. Dat is ook een logisch gevolg van de hoge entreeprijs (35 euro). Voor dat geld wil je wel wat meer dan alleen toneel. Vermaak lijkt het codewoord. En vermaak biedt het NNT dan ook. Twee op zich voortreffelijke voorstellingen die afzonderlijk meer dan de moeite waard zijn. Maar om twee acts op een avond op te laten treden, moeten ze wel goed op elkaar aansluiten. Daarom ligt in de muziekwereld het voorprogramma muzikaal gezien ook altijd in het verlengde van de hoofdact. Bij een optreden van Jon Spencer wil je ook niet Tindersticks als voorprogramma, hoe goed beide ook mogen zijn.

Links

NNT.nl