Je hebt opera’s, lange opera’s, hele lange opera’s, dan een hele tijd niets, en dan komt Wagners Der Ring des Nibelungen. Inclusief pauzes ruim zeventien uur muziektheater – geen wonder dat het hilarische Opera for Dummies als belangrijkste advies voor nieuwelingen meegeeft: ‘dress comfortably’.
~
Want zoals Blackadder zijn hulpje Baldrick al voorhoudt:
“The Teutonic reputation for brutality is well-founded: their operas last three or four days; and they have no word for ‘fluffy’.”
Alleen al door de buitensporige lengte is niets zo duur om op de planken te brengen als de Ring, waardoor de operacyclus tot een prestigeproject verworden is voor elk operagezelschap dat zichzelf serieus wenst te nemen. Dat was overigens al vanaf het begin zo. Alleen dankzij de steun van ’the mad king’ Ludwig kon Wagner het zich veroorloven de cyclus te voltooien en in Bayreuth een theater te laten bouwen met geen ander doel Wagners meesterwerk op te voeren.
Zo ver gaat men in Amsterdam niet, maar de decors van Georg Tsypin zijn zo monumentaal dat niet alleen de eerste rijen van de zaal eraan moesten geloven, maar om bijvoorbeeld het Walhalla achter het podium een plaats te geven een enorme muur gesloopt moest worden. Nee, er is niets kleins aan Wagners Ring.
En ja, Wagner is ook de megalomane malloot die door Hitler verafgood werd en in een brief na een brand in een synagoge schreef: “Misschien zouden ze dat met meer joden moeten doen, verbranden.”
Een aardige joodse jongen
Logisch dus dat de joodse dirigent Leonard Bernstein Wagner verafschuwde. Hij weigerde lange tijd ook maar een noot van hem te dirigeren, en wanneer hem naar de invloeden op zijn eigen composities gevraagd werd, noemde hij vele namen, maar niet die van Wagner. Pas vlak voor zijn dood veranderde dit. Zijn laatste grote werk, zijn eerste echte opera A Quiet Place, verraadt onmiskenbaar invloeden van Wagner. De opera was in de Verenigde Staten een groot succes, maar om het werk status te verschaffen, wilde Bernstein dat de prestigieuze
~
Weense Staatsopera het zou uitvoeren. Wenen ging akkoord, maar stelde als voorwaarde dat Bernstein als ’tegenprestatie’ in de Weense Staatsopera zowel het derde bedrijf van
Siegfried als
Die Walküre zou dirigeren.
Tijdens de repetities werd Bernstein overvallen door gevoelens die hij niet begreep. Hij besloot een film te maken over zijn relatie met Wagner, waarvoor hij als ondertitel koos “Hoe komt een aardige joodse jongen als jij ertoe in een stad als Wenen racistische muziek te spelen?”
Hij bouwde het programma op rond een denkbeeldig bezoek aan Sigmund Freud en hoopte zo een antwoord te vinden op de vraag “Hoe kan een uitzonderlijk genie zo’n derderangs mens zijn?” Natuurlijk kreeg Bernstein geen antwoord, en de vraag uit de ondertitel beantwoordt hij dan ook met: “Ik ben niet aardig.”
Een monsterlijk mens
Zijn Wagner-liefhebbers allemaal een beetje gestoord, een tikkie fascistisch en in elk geval ‘niet aardig’? Die suggestie is vaak gewekt. In Blackadder, maar ook in Otherwise engaged, een toneelstuk van Simon Gray uit 1975, dat begint met deze dialoog:
DAVE. What’s that then?
SIMON (gets up and switches off the record)
Wagner. Do you like him?
DAVE (standing up) No, well I mean he was antisemitic, wasn’t he. Sort of early fascist, ego-manic type.
SIMON. What about his music, do you like that?
DAVE. Well, I mean, I’m not likely to like his music if I don’t like his type, am I?
De hoofdpersoon van Grays toneelstuk heeft net een nieuwe opname van Wagners Parsifal aangeschaft, en verheugt zich erop deze in alle rust te beluisteren. In dit voornemen wordt hij echter voortdurend gestoord door mensen die binnen komen vallen, telefoontjes en geruzie met zijn vrouw en hun huurder Dave. Simon, die aan het begin van het toneelstuk uiterst sympathiek overkomt, krijgt gedurende stuk steeds meer nare trekjes en blijkt allesbehalve sympathiek te zijn; wanneer hij aan het eind eindelijk aan zijn Parsifal toekomt, walg je van deze hoofdpersoon.
~
Natuurlijk is het geen toeval dat Simon Gray zijn hoofdpersoon Wagner wil laten draaien; net als Wagner wordt Simon onsympathieker naarmate je meer over hem te weten komt. Bernstein merkt terecht op dat Wagner zelfs in “de beste, de meest betrouwbare biografie op ons overkomt als een tamelijk monsterlijk mens, onbetrouwbaar, eerzuchtig, uitermate egoïstisch, het ene moment revolutionair, het andere moment reactionair, een redeloze antisemiet, iemand die uitsluitend geïnteresseerd was in de dingen waar hij als persoon en als kunstenaar van kon profiteren.” Aan de andere kant zijn er evenzoveel verdedigers van Wagner. En hoewel ze allemaal Wagners antisemitisme toegeven, plaatsen velen daarbij een aantal kantekeningen.
Het draait om het werk?
In zijn boek over Wagner, De Buikspreker van God, citeert Martin van Amerongen een aantal passages uit het werk van Wagner op waaruit diens antisemitisme duidelijk blijkt. Wagner schreef ondermeer: “De Jood is niet in staat tot artistieke arbeid”, “Bovendien faalt hij op het gebied van de muziek, met name de zangkunst. Is het aanhoren van dit zin- en geestverwarrende gegorgel, gejodel en gekakel geen walgelijke, gruwelijke en lachwekkende ervaring?”
Van Amerongen merkt daarbij op dat Wagner in zijn geschriften weliswaar fel antisemiet was, maar in persoonlijke relaties met joden anders handelde. Een andere veel gehoorde verdediging is de constatering dat Wagners antisemitisme gedeeld werd door een groot deel van de culturele elite in de negentiende eeuw. En bovendien: het draait om zijn werk, niet om zijn antisemitisme.
Een duidelijke lijn
~
Natuurlijk is het onzin om Wagner verantwoordelijk te houden voor alle misdaden van het Derde Rijk en de componist de eerste nazi te noemen, maar er bestaat een duidelijke en directe lijn van Wagner naar Hitler.
Want Wagners zoon Siegfried en diens vrouw Winifred waren fel antisemiet. Vooral Winifred was een hartstochtelijk aanhangster van Hitler, in wie zij de redder van Duitsland zag. Niet in de laatste plaats omdat Hitler bezeten was van Wagner. Hij noemde Wagner ‘de grootste profetische figuur die het Duitse volk heeft bezeten’. Hitlers obsessie voor Wagner ging zelfs zo ver, dat hij Winifred wilde trouwen. En het hield niet op in 1945…
Oom wolf
In 1997 verschenen kort na elkaar twee boeken die het nodige stof hebben doen opwaaien in Duitsland: Gotfried Wagners Wer nicht mit dem Wolf heult en Joachim Köhlers Wagners Hitler: Der Prophet und sein Vollstrecker. Gottfried Wagner is de achterkleinzoon van Richard Wagner, en schreef een autobiografie die eigenlijk een lange aanklacht is. Gottfried rekent in dit boek af met zijn vader, zijn hele familie, de Bayreuther Festspiele en een aanzienlijk deel van de Duitse culturele elite.
In het zijspan van een motor ontdekte de jonge Gottfried door zijn vader gemaakte fimpjes waarop zijn familie gezellig keuvelt met ‘oom Wolf’, zoals Hitler liefkozend genoemd werd. En bij bezoeken aan zijn oma verzucht deze dat ‘die arme Hitler’ weliswaar fouten gemaakt heeft, maar geslachtofferd is aan het joodse grootkapitaal. Meer en meer vervreemdt Gottfried van vooral zijn vader Wolfgang, die niets moet hebben van de linkse ideeën van zijn zoon, en zijn kritiek op het feit dat in Bayreuth nooit openlijk gebroken werd met het nazi-verleden.
Gottfried komt in zijn boek uiteindelijk tot
~
de conclusie dat zijn familie zelf heeft bijgedragen aan de onlosmakelijke samenhang tussen de componist en de verschrikkingen van Auschwitz.
Wagner als Hitlers profeet
Eenzelfde conclusie trekt Joachim Köhler in Wagners Hitler: Der Prophet und sein Vollstrecker. Dit boek probeert een antwoord te geven op de vraag waar Hitler zijn antisemitisme vandaan had. Het antwoord zit al in de titel, en in het laatste hoofdstuk stelt hij onomwonden:
(…) daß der Mann, der Europa in die Katastrophe gestürzt hatte, Wagners Hitler gewesen war, blieb jenseits der Denkbarheit. (…) Hitlers historisch gewordener Vernichtungsfeldzug gegen die Juden war Teil seiner Wagner-liebe: Er mußte die Juden hassen, weil er den Mann liebte, der die Juden haßte. (…) Es galt nur noch, den Auftrug zu vollstrecken.
‘Een opdracht uit te voeren’… Wagner als profeet, en Adolf Hitler als zijn discipel. Het is begrijpelijk dat in Duitsland geschokt is gereageerd op Wagners Hitler, met stellingen als “Hitlers private Utopie trug den Namen Richard Wagner” en “Deutschland wurde zur Wagner-Oper”. Over Hitler en Wagner in het Duits lezen, werkt vervreemdend en laat je met – alweer een Duits woord – een unheimisch gevoel achter, zeker wanneer beiden onlosmakelijk met elkaar in verband gebracht worden:
Deutschland unterwarf sich einer Religion, die es nicht kannte; es folgte Riten, die es nicht verstand; es jubelte und starb für ein Mysterium, in das es nie eingeweiht wurde. Wahres Wissen besaß, kein Nationalsozialist zweifelte daran, allein der Führer. Und der behielt für sich, was er nicht mit anderen teilen wollte. (…) ‘Deutschland’ hieß sein Credo, aber was er meinte, war Wagner.
Geen eenduidige interpretatie
~
Köhler laat zien hoezeer Hitler geobsedeerd was door Wagner. Minder overtuigend is Köhler echter wanneer hij stelt dat de
Ring antisemitische propaganda is; hij projecteert het antisemitisme in de operacyclus. En dan loop je al snel vast.
Want wat je ook in de Ring wilt zien, de operacyclus sluit zeker niet aan bij de normen en waarden van het Derde Rijk. Integendeel. Neem nou de zuiverheid van het Arische bloed: de held Siegfried slaapt willens en wetens met zijn halfzuster. Ook de oppergod Wotan houdt het bepaald niet bij zijn ‘eigen ras’. En het zal Hitler en de nazi’s toch niet als muziek in de oren geklonken hebben dat alle personages die naar macht en rijkdom streven, stuk voor stuk aan hun einde komen.
Armando verwoordt het nog het best in ‘Schoonheid is niet pluis’, een verslag van zijn bezoek aan Bayreuth, dat niet voor niets ook de titel van zijn verzameld proza is:
Je moet je niets laten afpakken door Adolf H. Bovendien vond hij niet alles van Wagner mooi. Parsifal werd niet gespeeld, te religieus. En wat hij aan de Ring mooi vond is me nog steeds een raadsel. Corruptie, vergankelijkheid van de macht, hij zat warempel naar z’n eigen ondergang te kijken.
Dé Ring bestaat niet. Er bestaan Marxistische (bezit is de wortel van het kapitalisme en alle kwaad), feministische (wie de liefde van de vrouw niet onderkent is vervloekt), ecologische (het stelen van het goud uit de Rijn is symbool voor roofbouw op de natuur), fantastische (de Ring als een soort ruimtesprookje) en Freudiaanse interpretaties en de daarbij behorende ensceneringen. Anything goes, zo lijkt het. Niet voor niets hebben zelfs grote filmregisseurs als Lars von Trier en Steven Spielberg geflirt met het ensceneren van de Ring. Beiden haakten echter op het laatste moment af. Te groot? Te gecompliceerd? Te overweldigend?
Gelukkig heeft regisseur Pierre Audi zich niet door de Ring laten afschrikken. Zijn interpretatie is wars van ideologie en daarmee tijdloos. Maar daarover de komende dagen meer.
Het Nachtpodiumverhaal
In de periode van september tot en met december 2005 werkt 8WEEKLY samen met het VPRO televisieprogramma Nachtpodium. Iedere aflevering zullen wij een item maken waarin we jonge en nieuwe culturele talenten presenteren of aandacht besteden aan bijzondere producties. Daaraan gekoppeld publiceren we iedere week een achtergrondverhaal. In de vierde aflevering komende zondagnacht (26 september, 00:08) een item over de de adventureseats bij de Amsterdamse Ring-productie, waarbij een deel van het publiek letterlijk in het decor hangt.
Je hebt opera’s, lange opera’s, hele lange opera’s, dan een hele tijd niets, en dan komt Wagners Der Ring des Nibelungen. Inclusief pauzes ruim zeventien uur muziektheater – geen wonder dat het hilarische Opera for Dummies als belangrijkste advies voor nieuwelingen meegeeft: ‘dress comfortably’.
~
Want zoals Blackadder zijn hulpje Baldrick al voorhoudt:
“The Teutonic reputation for brutality is well-founded: their operas last three or four days; and they have no word for ‘fluffy’.”
Alleen al door de buitensporige lengte is niets zo duur om op de planken te brengen als de Ring, waardoor de operacyclus tot een prestigeproject verworden is voor elk operagezelschap dat zichzelf serieus wenst te nemen. Dat was overigens al vanaf het begin zo. Alleen dankzij de steun van ’the mad king’ Ludwig kon Wagner het zich veroorloven de cyclus te voltooien en in Bayreuth een theater te laten bouwen met geen ander doel Wagners meesterwerk op te voeren.
Zo ver gaat men in Amsterdam niet, maar de decors van Georg Tsypin zijn zo monumentaal dat niet alleen de eerste rijen van de zaal eraan moesten geloven, maar om bijvoorbeeld het Walhalla achter het podium een plaats te geven een enorme muur gesloopt moest worden. Nee, er is niets kleins aan Wagners Ring.
En ja, Wagner is ook de megalomane malloot die door Hitler verafgood werd en in een brief na een brand in een synagoge schreef: “Misschien zouden ze dat met meer joden moeten doen, verbranden.”
Een aardige joodse jongen
Logisch dus dat de joodse dirigent Leonard Bernstein Wagner verafschuwde. Hij weigerde lange tijd ook maar een noot van hem te dirigeren, en wanneer hem naar de invloeden op zijn eigen composities gevraagd werd, noemde hij vele namen, maar niet die van Wagner. Pas vlak voor zijn dood veranderde dit. Zijn laatste grote werk, zijn eerste echte opera A Quiet Place, verraadt onmiskenbaar invloeden van Wagner. De opera was in de Verenigde Staten een groot succes, maar om het werk status te verschaffen, wilde Bernstein dat de prestigieuze
~
Tijdens de repetities werd Bernstein overvallen door gevoelens die hij niet begreep. Hij besloot een film te maken over zijn relatie met Wagner, waarvoor hij als ondertitel koos “Hoe komt een aardige joodse jongen als jij ertoe in een stad als Wenen racistische muziek te spelen?”
Hij bouwde het programma op rond een denkbeeldig bezoek aan Sigmund Freud en hoopte zo een antwoord te vinden op de vraag “Hoe kan een uitzonderlijk genie zo’n derderangs mens zijn?” Natuurlijk kreeg Bernstein geen antwoord, en de vraag uit de ondertitel beantwoordt hij dan ook met: “Ik ben niet aardig.”
Een monsterlijk mens
Zijn Wagner-liefhebbers allemaal een beetje gestoord, een tikkie fascistisch en in elk geval ‘niet aardig’? Die suggestie is vaak gewekt. In Blackadder, maar ook in Otherwise engaged, een toneelstuk van Simon Gray uit 1975, dat begint met deze dialoog:
De hoofdpersoon van Grays toneelstuk heeft net een nieuwe opname van Wagners Parsifal aangeschaft, en verheugt zich erop deze in alle rust te beluisteren. In dit voornemen wordt hij echter voortdurend gestoord door mensen die binnen komen vallen, telefoontjes en geruzie met zijn vrouw en hun huurder Dave. Simon, die aan het begin van het toneelstuk uiterst sympathiek overkomt, krijgt gedurende stuk steeds meer nare trekjes en blijkt allesbehalve sympathiek te zijn; wanneer hij aan het eind eindelijk aan zijn Parsifal toekomt, walg je van deze hoofdpersoon.
~
Het draait om het werk?
In zijn boek over Wagner, De Buikspreker van God, citeert Martin van Amerongen een aantal passages uit het werk van Wagner op waaruit diens antisemitisme duidelijk blijkt. Wagner schreef ondermeer: “De Jood is niet in staat tot artistieke arbeid”, “Bovendien faalt hij op het gebied van de muziek, met name de zangkunst. Is het aanhoren van dit zin- en geestverwarrende gegorgel, gejodel en gekakel geen walgelijke, gruwelijke en lachwekkende ervaring?”
Van Amerongen merkt daarbij op dat Wagner in zijn geschriften weliswaar fel antisemiet was, maar in persoonlijke relaties met joden anders handelde. Een andere veel gehoorde verdediging is de constatering dat Wagners antisemitisme gedeeld werd door een groot deel van de culturele elite in de negentiende eeuw. En bovendien: het draait om zijn werk, niet om zijn antisemitisme.
Een duidelijke lijn
~
Natuurlijk is het onzin om Wagner verantwoordelijk te houden voor alle misdaden van het Derde Rijk en de componist de eerste nazi te noemen, maar er bestaat een duidelijke en directe lijn van Wagner naar Hitler.
Want Wagners zoon Siegfried en diens vrouw Winifred waren fel antisemiet. Vooral Winifred was een hartstochtelijk aanhangster van Hitler, in wie zij de redder van Duitsland zag. Niet in de laatste plaats omdat Hitler bezeten was van Wagner. Hij noemde Wagner ‘de grootste profetische figuur die het Duitse volk heeft bezeten’. Hitlers obsessie voor Wagner ging zelfs zo ver, dat hij Winifred wilde trouwen. En het hield niet op in 1945…
Oom wolf
In 1997 verschenen kort na elkaar twee boeken die het nodige stof hebben doen opwaaien in Duitsland: Gotfried Wagners Wer nicht mit dem Wolf heult en Joachim Köhlers Wagners Hitler: Der Prophet und sein Vollstrecker. Gottfried Wagner is de achterkleinzoon van Richard Wagner, en schreef een autobiografie die eigenlijk een lange aanklacht is. Gottfried rekent in dit boek af met zijn vader, zijn hele familie, de Bayreuther Festspiele en een aanzienlijk deel van de Duitse culturele elite.
In het zijspan van een motor ontdekte de jonge Gottfried door zijn vader gemaakte fimpjes waarop zijn familie gezellig keuvelt met ‘oom Wolf’, zoals Hitler liefkozend genoemd werd. En bij bezoeken aan zijn oma verzucht deze dat ‘die arme Hitler’ weliswaar fouten gemaakt heeft, maar geslachtofferd is aan het joodse grootkapitaal. Meer en meer vervreemdt Gottfried van vooral zijn vader Wolfgang, die niets moet hebben van de linkse ideeën van zijn zoon, en zijn kritiek op het feit dat in Bayreuth nooit openlijk gebroken werd met het nazi-verleden.
Gottfried komt in zijn boek uiteindelijk tot
~
Wagner als Hitlers profeet
Eenzelfde conclusie trekt Joachim Köhler in Wagners Hitler: Der Prophet und sein Vollstrecker. Dit boek probeert een antwoord te geven op de vraag waar Hitler zijn antisemitisme vandaan had. Het antwoord zit al in de titel, en in het laatste hoofdstuk stelt hij onomwonden:
‘Een opdracht uit te voeren’… Wagner als profeet, en Adolf Hitler als zijn discipel. Het is begrijpelijk dat in Duitsland geschokt is gereageerd op Wagners Hitler, met stellingen als “Hitlers private Utopie trug den Namen Richard Wagner” en “Deutschland wurde zur Wagner-Oper”. Over Hitler en Wagner in het Duits lezen, werkt vervreemdend en laat je met – alweer een Duits woord – een unheimisch gevoel achter, zeker wanneer beiden onlosmakelijk met elkaar in verband gebracht worden:
Geen eenduidige interpretatie
~
Köhler laat zien hoezeer Hitler geobsedeerd was door Wagner. Minder overtuigend is Köhler echter wanneer hij stelt dat de Ring antisemitische propaganda is; hij projecteert het antisemitisme in de operacyclus. En dan loop je al snel vast.
Want wat je ook in de Ring wilt zien, de operacyclus sluit zeker niet aan bij de normen en waarden van het Derde Rijk. Integendeel. Neem nou de zuiverheid van het Arische bloed: de held Siegfried slaapt willens en wetens met zijn halfzuster. Ook de oppergod Wotan houdt het bepaald niet bij zijn ‘eigen ras’. En het zal Hitler en de nazi’s toch niet als muziek in de oren geklonken hebben dat alle personages die naar macht en rijkdom streven, stuk voor stuk aan hun einde komen.
Armando verwoordt het nog het best in ‘Schoonheid is niet pluis’, een verslag van zijn bezoek aan Bayreuth, dat niet voor niets ook de titel van zijn verzameld proza is:
Dé Ring bestaat niet. Er bestaan Marxistische (bezit is de wortel van het kapitalisme en alle kwaad), feministische (wie de liefde van de vrouw niet onderkent is vervloekt), ecologische (het stelen van het goud uit de Rijn is symbool voor roofbouw op de natuur), fantastische (de Ring als een soort ruimtesprookje) en Freudiaanse interpretaties en de daarbij behorende ensceneringen. Anything goes, zo lijkt het. Niet voor niets hebben zelfs grote filmregisseurs als Lars von Trier en Steven Spielberg geflirt met het ensceneren van de Ring. Beiden haakten echter op het laatste moment af. Te groot? Te gecompliceerd? Te overweldigend?
Gelukkig heeft regisseur Pierre Audi zich niet door de Ring laten afschrikken. Zijn interpretatie is wars van ideologie en daarmee tijdloos. Maar daarover de komende dagen meer.
Sterke cast in slap verhaal
Jeroen Krabbé, die voor het eerst sinds twaalf jaar weer in een vaderlandse productie speelt, en dan ook nog als tegenspeler van de Vlaamse steracteur Jan Decleir… Hoe veelbelovend moet een Nederlandse film zijn om genoeg publiek in de zaal te krijgen? Nog veelbelovender blijkbaar, want Off Screen trok nog geen drieduizend bezoekers. Maar in dit geval is dat niet erg verwonderlijk: de film maakt bij de kijker niet meer los dan een doorsnee Nederlands tv-drama.
~
De Belgische filmgigant speelt zijn rol met verve. Als een overblijfsel uit een andere tijd slentert hij door de chauffeurskantine, van iedereen vervreemd. Het is ontroerend om te zien hoe Voerman steeds meer vereenzaamt zonder het zelf door te hebben. Als hij min of meer toevallig in contact komt met Gerard Wesselinck, hoofd sound and vision bij Phillips (gespeeld door Jeroen Krabbé), wordt het voor de kijker pas echt interessant. De vileine, nonchalante rol is Krabbé op het lijf geschreven en steekt mooi af tegen het in zichzelf gekeerde personage van Decleir.
~
Onduidelijk
Helaas vormt het samenspel van deze karakteracteurs het enige hoogtepunt van de film. Illusie en werkelijkheid lopen in het verhaal door elkaar: bepaalde personen en gebeurtenissen lijken alleen door John Voerman waargenomen te worden. Dit gegeven vinden we ook terug in films als A Beautiful Mind en het kan dus een mooie film opleveren, maar waar het kassucces van Ron Howard een afgerond verhaal vertelt, roept het scenario van Heinen vooral onduidelijkheid op. Want waarom duiken ook de ‘echte’ personages plotseling op uit het niets? Wat is de betekenis van Voermans uitzonderlijke algemene ontwikkeling en zijn obsessie voor Astrid Joosten? En is zijn vrouw echt alleen maar bij hem weggegaan omdat hij ’teveel nadenkt’? Deze verwikkelingen, plus de hersenspinsels van Voerman, zorgen ervoor dat de film op een gegeven moment al zijn spanning en geloofwaardigheid verliest.
De montage van Kuijpers maakt het er niet beter op. Flashbacks worden ingeleid door flitsende, duidelijk van The Matrix gejatte shots, waarvan de snelheid totaal niet correspondeert met het ietwat trage tempo van de film. Want Off Screen kabbelt net zo rustig door als iedere willekeurige Nederlandse dramaserie van de publieke omroep, ondanks de inspanningen van de sterke cast. Bleven de bioscopen al leeg, een gang naar de videotheek is deze film eigenlijk ook al niet waard.
Off Screen
Regie: Pieter KuijpersJaar: 2024
Distributeur: Universal
Misschien ook iets voor u
Serieuze concurrentie voor Britten
De laatste jaren verschijnen aan de lopende band albums van bands die teruggrijpen naar de sound van de jaren tachtig. De meeste van deze bands zijn Brits en worden voluit gehyped door de overzeese popbladen. Natuurlijk is er ook een aantal bands uit de VS, maar uit Duitsland verwacht toch eigenlijk niemand serieuze concurrentie, vooral omdat de meer succesvolle bands kiezen voor de Duitse taal. Toch bestaat er al bijna tien jaar een Neurenbergse formatie die de Britse eendagsvliegen naar de kroon steekt. The Robocop Kraus komt dezer dagen met een nieuw album. Een verdomd goed album.
~
Niet meeliften
De nieuwe plaat werd in Zweden opgenomen met producer Pelle Gunnerveldt (The Hives, International Noise Conspiracy). Het materiaal is meer poppy dan The Robocop Kraus voorheen klonk. Dit is bewust zo gedaan, men heeft de tierelantijntjes en overdadigheden van het oudere werk weggelaten om zoveel mogelijk tot de basis van de songs te komen. Dit is aardig gelukt en ik denk dat een boel Britse bandjes er nog een flinke kluif aan zullen hebben dit stukje te overtreffen. Zeker nu iedereen met spanning wacht of de nieuwe Franz Ferdinand aan de verwachtingen gaat voldoen. The Robocop Kraus zit in hetzelfde muzikale straatje als de Schotten, maar brengt al bijna tien jaar het nu hippe genre. Er is dus geen sprake van meeliften op de hype.
Duracell-konijn
De catchy single You don’t have to shout gaat over Matthias Rust, de beroemde Duitser die in 1987 zijn vliegtuigje landde op het Rode Plein in Moskou. Nadat hij terug was gekomen, stak hij zijn vriendin met een mes neer. Daarna werd hij opgenomen in een psychiatrische inrichting. Zoals eigenlijk de hele plaat heeft dit nummer een stuwende drumpartij, wat leuke keyboardmelodietjes en een sterk refreintje. Het prijsnummer van de plaat vind ik echter de tweede single In Fact You’re Just Fiction. Een beetje Chk Chk Chk (Pow Pow Pow) in het intro, waarna het nummer langzaam opstart. Na ongeveer 50 seconden volgt dan het catchy gitaarloopje en de soms wat overslaande zang en een leuk achtergrondkoortje (“a-haaa, ah-haa”). Het nummer heeft ook nog een toffe videoclip, met een enorm groot trommelend Duracell-konijn.
Bowie-esk
De laatste twee nummers van They Think They Are … vallen positief op. In 1998 vertrok de bassist van de band voor een reisje Amsterdam. Onderweg vond hij God. Hij verliet de band voor een leven als reborn christian. Deze episode wordt bezongen in Concerned, your secular friends. Na twee minuten komt er een punky koortje voor in “Some say springtime comes and goes in Amsterdam”, wat zanger Thomas Lang de kans geeft om licht hysterische, Bowie-eske uithalen te doen. Het laatste nummer There are better lights in Hollywood is geïnspireerd door een documentaire over Alzheimerpatiënten, die na behandeling met muziek verloren herinneringen terugkregen.
The Robocop Kraus is in de maand oktober in Nederland voor een radio-optreden en vier optredens. Zo heeft U de kans om ze in een kleine, sfeervolle setting te bekijken.
13.10. Amsterdam-Paradiso;
14.10. Eindhoven-Effenaar;
15.10. Rotterdam-Rotown;
16.10. Utrecht-Ekko.
The Robocop Kraus
Album: They Think They Are The Robocop KrausMisschien ook iets voor u
Aardige tekeningen, beroerd verhaal
.
Mulligan: New-York 1933
Tekenaar Berck en scenarioschrijver Macherot, beiden oud-werknemers van het weekblad Kuifje, maakten deze strip in 1968 voor de Robbedoes. Macherot was toen al een tijdje weg bij Kuifje, maar Berck was nog maar net begonnen bij zijn nieuwe werkgever. De tekenstijl is al bijna precies zoals in Sammy: vloeiender en met meer details dan in de periode dat Berck nog voor Kuifje werkte. (Mulligan was de voorloper van Sammy, de serie die de doorbraak werd van Berck. Sammy speelt tijdens de drooglegging, Mulligan er vlak na.)
Komische situaties
Het verhaal van Mulligan is simpel en doet er verder niet echt toe: een doorsnee gangstergeschiedenis die het vooral moet hebben van een aantal komische situaties in het album. De tekeningen zijn echter van zeer hoog niveau, het is duidelijk te zien dat Berck er destijds zin in had met deze nieuwe serie. Ze zijn zeer dynamisch en doen al sterk denken aan Sammy. Voor de echte kenners is er nog een heel bescheiden rolletje te zien van de taxichauffeur Pechvogel, een van de figuren die Berck nog tekende voor Kuifje. Bij vlagen komt het talent van Macherot boven drijven in het scenario. Vooral de komische situaties zijn sterk, maar helaas wordt dat tenietgedaan door het verhaal dat niet al te veel voorstelt. Dat is ook niet waar het om draait in dit verhaal, het is nooit de bedoeling geweest van Macherot om een serieus gangsterverhaal neer te zetten. Iets meer diepgang had het verhaal echter wel goed gedaan. Voor dit soort verhalen kan je namelijk ook terecht bij andere series en dat doet de reputatie van Macherot als schrijver geen eer aan.
Alleen voor de echte fans
Dit album is vooral interessant voor de fans van het werk van Berck of van oude strips uit de Robbedoes. Voor normale striplezers is dit album weliswaar leuk maar eigenlijk te duur: omdat het in zwart-wit is gedrukt en met nietjes aan elkaar wordt gehouden stelt het niet zo veel voor en bovendien telt het verhaal maar dertig pagina’s. De extra’s die er bij zitten zijn aardig maar kunnen het album niet naar een hoger niveau tillen. Helaas is het voor de echte liefhebbers nauwelijks mogelijk om het album los te kopen. Er zijn slechts enkele winkels die het aanbieden. Als die niet bij jou in de buurt zijn heb je pech. Je kunt dan nog wel lid worden van de Fenix collectie, in dat geval ontvang je per jaar ook een stuk of zes albums van andere series.
De avonturen van Nonkel Zigomar, Snoe en Snolleke: De Witte Maw-Waw
De avonturen van Nonkel Zigomar, Snoe en Snolleke, ook wel bekend als Johan en Stefan, is een typisch Belgische krantenstrip van de hand van Bob de Moor, vooral bekend als assistent bij de Kuifje-verhalen. Een simpele omschrijving is de volgende: een kruising tussen Kuifje (qua tekenstijl) en Suske en Wiske (qua verhaal). Leuke tekeningen dus, sommige figuren lijken rechtstreeks weggelopen uit Kuifje en daar is niks mis mee. Het oogt allemaal lekker fris en vooral de komische situaties worden erg sterk in beeld gebracht.
Suske en Wiske avontuur
Helaas begint het verhaal al vanaf pagina tien te vervelen. Het is allemaal nogal standaard; als je de personages zou vervangen, zou dit het zoveelste Suske en Wiske avontuur kunnen zijn. Nogal eentonig dus: veel ‘spannende’ situaties die niet spannend zijn en ook de gemenerik die wapens produceert om de wereld mee te vernietigen ontbreekt niet. Het is ook duidelijk te merken dat het hier een krantenstrip betreft, elk strookje is dus ‘leuk’ gemaakt maar voor het algemene verhaal is dat niet bevorderlijk. Een ander fenomeen dat gepaard gaat met Belgische kranten is het Vlaamse taalgebruik. Als je hiervan houdt kan het erg komisch zijn, maar als dat niet het geval is gaat het na een tijdje irriteren.
Niet echt een aanrader
Al met al niet echt een aanrader dus, dit album. Alleen de allergrootste Bob de Moor fans zullen dit met plezier kunnen lezen. Als je van simpele verhalen houdt is het wellicht ook nog uit te houden, al is het in zwart-wit en dus niet iets waar de doorsnee striplezer op zit te wachten. Daarmee wil ik niet zeggen dat er iets mis is met zwart-wit, maar voor dit album is het niet echt geschikt. Kleur had de tekeningen van de Moor naar een hoger niveau kunnen tillen, op die manier had het slechte verhaal wat meer gecompenseerd kunnen worden. De extra’s, twee avonturen van Meneer Mus, zijn wel erg leuk maar helaas betreft het hier maar zes pagina’s en dat is lang niet genoeg om er een heel album voor aan te schaffen.
Berck (tekeningen) & Macherot (scenario) • Mulligan: New-York 1933 • Uitgever: Brabant strip (Collectie Fenix) • 38 bladzijden • € 9.00 (softcover)
Bob de Moor • De avonturen van Nonkel Zigomar, Snoe en Snolleke: De Witte Maw-Waw • Uitgever: Brabant strip (Collectie Fenix) • 38 bladzijden • € 9.00 (softcover)
Misschien ook iets voor u
Born mag blijven
Toen de cd van Born op mijn deurmat viel, fronste ik in eerste instantie even mijn wenkbrauwen. De naam Born en de titel van het eerste nummer Hallelujah deden me vermoeden dat ik met een relirock artiest van doen had. Niet geheel my cup of tea om het maar eufemistisch uit te drukken. Een eerste luisterbeurt toonde echter aan dat mijn aanvankelijke wantrouwen onterecht bleek. Een tweede ronde van het schijfje in de cd-speler onthulde zelfs een aantal ware pareltjes. Born heeft met At the end of the day een bevlogen pop/rock cd gemaakt die zonder meer tot de betere recente producten van vaderlandse bodem behoort.
~
Prijsnummers
Het album begint enigszins ingetogen. Het derde nummer You & Me, tevens de eerste single, is het eerste nummer dat echt weet te beklijven. Een stuwend ritme dat zelfs even doet denken aan een band als Ojos de Brujo, geeft dit nummer een bite die de eerste twee songs missen. Andere prijsnummers op de cd zijn: 40 days 40 nights,Time, Needless to say en Learn to fall. Deze songs zijn spannend, bevatten leuke muzikale vondsten en zouden een aanwinst zijn voor de playlist van elk Nederlands radiostation. Tijdens deze hoogtepunten bereikt Born regelmatig het niveau van een artiest van internationale allure en kan hij concurreren met de beste pop/rock van het afgelopen jaar.
Rommelen tussen Cassetebandjes
Born vermeldt in de inlay dat de cd het resultaat is van lang ploegen door stapels cassetebandjes met ideeën en onleesbare vellen papier gevuld met flarden van teksten. Het lijkt hem zelf te verbazen dat er een consistent album uit deze zoektocht is voortgekomen. Daarmee doet hij zijn talent echter tekort. Hoewel je op de mindere momenten van het album zou wensen dat hij meer geduld had betracht en nog iets langer tussen de cassettes was blijven rommelen. Hidden poetry en de huidige single Still here klinken als de voorspelbare nummers van een dertien-in-een-dozijn rockband. Desalniettemin heeft Born op zolder genoeg goede ideeën gevonden om uiteindelijk een ruim voldoende te scoren.
Born
Album: At the end of the dayMisschien ook iets voor u
Van voorbeeldig land naar bananenrepubliek
Voedseltekorten, stakingen, teruglopende economische ontwikkeling, een presidentskandidaat die geen kandidaat kan zijn; bijna altijd als Suriname in het nieuws komt, is het negatief. En we zijn er aan gewend, we merken het al bijna niet meer op. Maar tot de jaren tachtig, tot aan de Surinaamse ‘revolutie’ van het leger, was het land het meest veelbelovende van Zuid-Amerika, was het een voorbeeldland. Het nieuwste boek van Cynthia Mc Leod, schrijfster van een aantal historische romans over het achttiende-eeuwse Suriname, gaat over deze omwenteling die het land veranderde in de nu zo bekende chaos.
De zoon en de revolutie
Hoofdpersoon Rita is een typisch Surinaamse vrouw: in Nederland gestudeerd en gescheiden van haar man die in Nederland woont met zijn vriendin, woont en werkt ze met haar vier kinderen in Paramaribo. Ze is lerares in het voortgezet onderwijs. …die revolutie niet begrepen! opent met de scène waarin Rita haar oudste dochter Saskia op het vliegtuig zet om in Nederland te gaan studeren. Ze vraagt zich af of alles goed zal gaan, maar ze maakt zich meer zorgen over haar oudste zoon, Peter. Hij weet niet wat hij wil en als hij na zijn eindexamen opgeroepen wordt om in dienst te gaan, vindt hij daar wat hij zocht. Rita is blij voor hem, hoewel ze zelf niet goed weet wat ze van het leger moet denken. Ondertussen gaat het dagelijks leven met zijn dagelijkse ongemakken (geen water) en kleine acties door. Totdat het in de kazernes begint te rommelen en een groep onderofficieren op 25 februari een coup pleegt.
Breed beeld
De lezer beleeft het verhaal door de ogen van Rita, die kritisch is en alles met haar collega’s op school bespreekt én bovendien een dagboek bijhoudt. Ze beschrijft hierin haar afkomst en eigen levensgeschiedenis, waardoor en passant iets duidelijk wordt over familiestructuren in Suriname. Omdat haar zoon Peter in het leger zit, kan Rita niet ongenuanceerd negatief over de gebeurtenissen in haar land spreken, hoewel ze er afkeurend tegenover staat. Zo krijgt de lezer een breed beeld van de gebeurtenissen.
De beschrijving van de ontwikkeling van de revolutie wordt verweven met die van de dagelijkse bezigheden van Rita. Het is jammer dat de stijl van deze stukken verschilt, waardoor er steeds een tamelijk abrupte overgang plaatsvindt. De militaire coup en de politieke verwikkelingen die er op volgen worden tamelijk droog en feitelijk weergegeven, terwijl Rita zelf af en toe behoorlijk emotioneel in het leven staat. De tegenstelling tussen de politiek en het dagelijks leven wordt zo wel benadrukt, maar het had subtieler gekund.
Dagelijks leven
Hoewel …die revolutie niet begrepen! over de gebeurtenissen rond de militaire coup gaat, is het eigenlijk een boek over het dagelijks leven in Suriname. Het gaat over de gewone mensen en hoe zij reageren op de veranderingen om hen heen. Er is een avondklok ingesteld, dus de feestjes worden inventief verplaatst naar ’s middags. De winkels zijn leeg, dus de mensen halen hun geld van hun spaarrekening en vertrekken voor een ‘dagje uit’ naar Frans Guyana. Niemand lijkt te sympathiseren met de militairen, maar toch maken zij de dienst uit en zorgen ze er voor dat het land afzakt naar het niveau van de andere Zuid-Amerikaanse landen. Dat is een grote frustratie. Deze beschrijving van het dagelijks leven is eigenlijk het meest interessante aspect van het boek.
Sranan
Dat Cynthia Mc Leod zelf Surinaamse is, straalt er vanaf. Het taalgebruik is doorspekt met Surinaamse woorden en zinnen, zeker wanneer er oudere Surinamers aan het woord komen. De verklaring van deze stukjes Sranan staat aan het eind van elk hoofdstuk. Dit zorgt wel voor een hoop geblader dat de aandacht van het verhaal afleidt – onderaan de betreffende bladzijde of achterin het boek zou beter zijn. Daarnaast zijn er ook veel storende zetfouten, waardoor het boek een slordige indruk maakt.
Maar voor wie geïnteresseerd is in Suriname of er zelf geweest is, zijn de beschrijvingen van Paramaribo herkenbaar. Mc Leod beschrijft de beginnende verloedering en verwaarlozing van veel historische gebouwen die wij nu in vervallen vorm kennen van het journaal. Met …die revolutie niet begrepen! is de voorgeschiedenis hiervan op een aangename en toegankelijke manier beschreven.
Prijs: 18.00
Bladzijden: 300
ISBN: 90-5429-201-6
Misschien ook iets voor u
Het leven op een tijdreis
Het nieuwste boek van Frédéric Coché, The Hero’s LIFE and DEATH TRIUMPHANT, roept een vergelijking op met het proza van Samuel Beckett en de schilderijen van Cy Twombly. Het abstractieniveau is zo hoog dat voor een beetje begrip veel moeite moet worden gedaan. Een werkelijk beeld van wat bedoeld wordt, spookt waarschijnlijk alleen ergens in het hoofd van de kunstenaar rond. Desalniettemin is het wel een fascinerend en esthetisch zeer interessant werk.
~
Wandelende mummie
Die moeilijk te vinden verhaallijn staat gelukkig uitgelegd in het persbericht: “Bij het uitgraven van een oude begraafplaats, een rituele plaats gewijd aan de dood, komt het (voorbije) leven als het ware tevoorschijn en maken beelden (uit vervlogen tijden) zich los. De lezer onderneemt een tocht langs (zinne)beelden, langs stijlen, doorheen tijdperken.”
‘Het leven’ dat hier wordt bedoeld, wordt uitgebeeld als een in verband gewikkeld mannetje. In sommige van de verhalen staat het voor de dood (als mummie), en soms staat het voor het leven (als ingebakerd kindje). Als je The Hero’s LIFE and DEATH TRIUMPHANT herleest, zie je dat het mannetje steeds terugkeert in het heden om van daaruit op zoek te gaan naar het verleden waar het thuishoort. Uiteindelijk vindt het zijn plek aan het eind van het boek. Een kronkelend element, soms bedoeld als made of draak, maar ook als darmstelsel of ruggengraat, is naast het mannetje een belangrijk terugkerend gegeven. Het zou kunnen worden gezien als metafoor voor de tijd die zich (onbegrijpelijk) in lussen beweegt.
~
Rembrandts schetsen
Beeldende kunst speelt in dit boek een belangrijke rol. Vaak worden beelden uit de kunstgeschiedenis of fragmenten uit architectuur gebruikt als basis voor een te vertellen verhaal, waarin het ingewikkelde mannetje een rol speelt. Zelf is het boek ook bijna een kunstwerk, wat deels toe te schrijven is aan de kunstzinnige techniek van het etsen, die nauwelijks in strips wordt gebruikt. Etsen is namelijk nog veel arbeidsintensiever dan de gebruikelijke werkwijze van strips, waarbij wordt geschetst, geïnkt, ingekleurd en geletterd. Door het gebruik van de etstechniek krijgt het werk een heel oude uitstraling, die wordt versterkt door de stijl van Coché. Deze doet sterk denken aan de tekeningen en etsen van Rembrandt. Het feit dat de tekenaar zijn figuranten vooral zeventiende-eeuwse kleding aantrekt, onderstreept deze indruk. The Hero’s LIFE and DEATH TRIUMPHANT is dus zowel beeldend als verhalend een buitenbeentje in de stripwereld. Na een leesbeurt is het nog steeds onbegrijpelijk, maar na uitleg en voortdurende herlezing ontvouwt zich een steeds interessanter wordend boek.
Prijs: 22 (zwart/wit, gekartonneerd)
Bladzijden: 132
ISBN: 90-76708-30-4
Link: Uitgeverij Bries
Misschien ook iets voor u
Boeken om naar uit te kijken
/ 0 Reactiesdoor: Martijn Boven0 SterrenSoms fantaseer je over een nieuwe roman van Jean Rhys. Of van Katherine Mansfield, omdat je haar Collected Works zo snel had gelezen. Je droomt over een Stendhal die hedendaags Florence niet langer zou herkennen en over Jorge Luis Borges die nog meer prachtige paradoxen bedenkt achter een oude schrijfmachine in Buenos Aires. Of je mijmert over de vraag welke romans Virginia Woolf nog meer geschreven zou hebben als ze niet de rivier de Ouse was ingestapt met keien op zak. Helaas zal het er niet van komen. Laten we niet bij de pakken neerzitten; elk jaar doemen er immers weer nieuwe boeken op aan de horizon.
Ook het komend seizoen verschijnen er weer vrachtladingen vol boeken. Daarin kun je tussen veelbelovende debutanten en schrijvers van nu zoeken naar het talent van overleden ‘vrienden’. Je kunt je verwonderen over Jeannette Winterson die de mythe van Atlas en Heraklites herschrijft. Je kunt met kloppend hart wachten op de Parnassusreeks, die bestaat uit nieuwe vertalingen van de klassieke poëzie van Ezra Pound, Stéphane Mallarmé en George Trakl. Of je kunt je hoop vestigen op de nieuwe romans van bewezen schrijvers als Vikram Seth en Michel Faber. Wat je ook doet, er valt genoeg te lezen. Hieronder gaan we in vogelvlucht door het nieuwe seizoen en stellen we het aanbod kort aan je voor. (Donata van der Rassel)
Tommy Wieringa – Ik was nooit in Isfahaan: reisverhalen
De Bezige Bij – oktober
In januari dit jaar verscheen Tommy Wieringa’s Joe speedboot, een oerkomische roman die in Nederland als een bom insloeg. De roman werd bezield door een vrolijkheid en inventiviteit die je in de Nederlandse letteren maar zelden tegenkomt. Komend najaar verschijnen Wieringa’s reisverhalen, waarin bekende en onbekende gebieden doorkruist worden. In deze avontuurlijke en lichtvoetige verhalen belooft Wieringa zich opnieuw te ontpoppen als een begaafd stilist en een geboren verteller. (Martijn Boven)
~
Rudyard Kipling – Kim
Atheneum – Polak & Van Gennep – oktober 2005
Eind september komt er voor het eerst sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw een nieuwe Nederlandse vertaling van Rudyard Kiplings Kim op de markt. De ‘multi-culturele samenleving’ van het laat
negentiende-eeuwse India is het decor waartegen zich een spannende spionageroman afspeelt. Interessant gegeven is dat Kipling later fel bekritiseerd is vanwege het sterke nationalisme, imperialisme en racisme in zijn werk (Johanneke Braam)
Owen King – Samen sterk
De Bezige Bij – november 2005
Het gebeurt zelden dat de zoon van een getalenteerd schrijver tot hetzelfde niveau weet op te klimmen als zijn vader. Of dit ook voor Stephen Kings zoon Owen geldt, valt nog te bezien. Owen Kings onheilspellende verhalen, die bevolkt worden door excentriekelingen, werden in Amerika lovend ontvangen. Zo schreef Publishers Weekly: “Deze originele bundel luidt de komst van een nieuwe generatie schrijvers in.” Als Owen inderdaad de virtuoze verteller blijkt te zijn waar sommige critici hem voor aanzien, zou hij zijn vader nog wel eens van troon kunnen stoten. (Martijn Boven)
Hitomi Kanehara – Slangen en Piercings
Prometheus – januari 2006
De schrijfster Hitomi Kanehara was twintig jaar jong toen ze in 2003 een sensatie ontketende in Japan met haar debuutroman Slangen en Piercings. Vooral de extreem rauwe schrijfstijl viel op. Dit najaar verschijnt de Nederlandse vertaling. Het boek gaat over twee tieners die geobsedeerd zijn door piercings. Beiden hebben zich volledig vastgebeten in de bloeiende jeugdcultuur van het huidige Japan. Ze zijn de lost generation van na het instorten van de Japanse economie, die zich afzet tegen traditionele waarden, maar die ook moeite heeft om zin te vinden in een leven vol inhoudsloos consumentisme. Het lijkt mij interessant om te zien hoe deze periode van herbezinning op de Japanse identiteit van binnenuit beschreven wordt. (Monique Jacobs)
~
Hans Boland – Mijn Russische ziel
Athenaeum – Polak & Van Gennep – november 2005
Als er iemand is die iets van Rusland zou moeten weten dan is het Hans Boland wel. Hij studeerde Russisch, vertaalde een stapel boeken uit het Russisch, schreef over de Russische literatuur en woonde zelf ook geruime tijd in Rusland. Na al die jaren zal hij nu eindelijk zijn beeld van Rusland op papier zetten met als insteek het bekende fenomeen van ‘de Russische ziel’, waar niet alleen de Russen zelf geregeld mee koketteren, maar waar ook buitenlanders mee plachten te dwepen. Boland heeft zelf echter maar weinig op met deze ziel en hij is er welhaast heilig van overtuigd dat ook de Rus ervan verstoken is. (Martijn Boven)
Louis Paul Boon – Verzameld Werk, deel 5: Te oud voor kamperen? & Deel 14: De onkruidromans
De Arbeiderspers – november 2005
In oktober komen de eerste twee uitgaven van het 24-delig Verzameld Werk van de Vlaamse schrijver Louis Paul Boon uit. Het is beslist een heuglijk moment dat Boons grensverleggend proza zulk een eer krijgt toebedeeld. Al moet gezegd worden dat Boon na zijn dood in 1979 volop in de belangstelling bleef staan. De auteur van de klassiek geworden dubbelroman De Kapellekensbaan/ Zomer te Ter-muren (1953/1956) deed zich gelden als de meest vernieuwende Nederlandstalige schrijver in de geschiedenis. In zijn werk was alles mogelijk, werd elk literair procédé geschonden. Van zijn hand verschenen totaal uiteenlopende werken: een groteske als Vaarwel Krokodil (1959), het aan het neo-realisme verwante Mijn kleine oorlog (1947), het sociaal bewuste Pieter Daens (1971), curieuze erotiek als Mieke Maaikes obscene jeugd (1972) of een pulproman als De liefde van Annie Mols (1960). Interessant is dat in ieder geval de eerste twee delen bestaan uit minder bekend werk van de schrijver, op de korte naoorlogse roman Menuet na. Het zou een grote verrassing betekenen, mocht met deze uitgaven niet opnieuw blijken dat Boon een prominent lid is van de Grote Vijf, die naast hem uit Mulisch, Hermans, Reve en Claus bestaat. (Jurgen Tiekstra)
Robert Cowley – Wat als?
Bert Bakker – februari 2006
In dit boek heeft Robert Cowley een aantal essays verzameld waarin de beste militaire historici zich buigen over de vraag hoe de wereld had kunnen zijn als… Wat als Columbus India had bereikt, in plaats van Amerika te ontdekken? Wat als Pontius Pilatus besloten zou hebben Jezus niet te kruisigen? Wat als? omvat een groot aantal scenario’s waarin aan verschillende cruciale gebeurtenissen uit verschillende tijdperken een andere draai gegeven wordt. Het geheel levert een boek op dat niet alleen leerzaam, maar ook zeer vermakelijk is. Bovendien bewijst het maar weer eens dat het menselijk lot van toevalligheden aan elkaar hangt. (Martijn Boven)
~
Philippe Claudel – Het kleine meisje van meneer Linh
De Bezige Bij – oktober 2005
Philippe Claudel heeft in korte tijd een grote schare fans verzameld in Nederland. Het succes van Grijze zielen (dat binnenkort verfilmd wordt) deed hij nog eens dunnetjes over met Zonder mij. In beide boeken werd er gezocht naar authentieke vormen van intimiteit en liefde. Ook in zijn nieuwe roman zal deze thematiek van de fundamentele behoefte aan contact een rol spelen. Centraal staat meneer Linh die samen met zijn kleindochter de oorlog ontvlucht is en nu in een asielzoekerscentrum leeft. Zijn vervreemding en eenzaamheid worden tijdelijk bezworen door de ontmoetingen met een zekere meneer Bark. Erg lang duurt dit echter niet, hetgeen uiteindelijk zal leiden tot een dramatische ontknoping. (Martijn Boven)
Wim Hazeu – Vestdijk: een biografie
De Bezige Bij – begin 2006
De nieuwe biografie van Wim Hazeu betreft het leven van de man ‘die sneller schreef dan God kan lezen’. Hazeu tekende al eerder op uitstekende wijze het levensverhaal op van onder anderen de dichters Jan Slauerhoff en Gerrit Achterberg. Een biografie van Simon Vestdijk lijkt echter een harde dobber gezien de (wellicht weinig enerverende) levenswijze van deze veelschrijvende kluizenaar, die pas op zevenenzestigjarig leeftijd trouwde. Vestdijk is auteur van enkele klassieke romans uit de Nederlandse literatuur zoals Terug tot Ina Damman, Pastorale 1943 en De kelner en de levenden. (Jurjen Simmelink)
Paulo Lins – De stad van God
Ambo – september 2005
Paulo Lins, zelf afkomstig uit een sloppenwijk, vertelt het explosieve verhaal over de gang van zaken in een van beroemdste sloppenwijken van Rio de Janeiro. De wijk wordt geregeerd door gangsters en staat volledig in het teken van de drugshandel. Centraal staat een jongen die fotojournalist wil worden en het leven van de buurt fotografeert. De roman werd overal in de wereld lovend ontvangen en na de succesvolle verfilming ervan kon een Nederlandse vertaling niet uitblijven. (Martijn Boven)
Pieter Boskma – Westerlingen
Prometheus – januari 2006
Tussen het dichten door schreef Pieter Boskma enkele poëtische korte verhalen. Poëzie is mooi, maar het wordt vaak nog mooier als dichters proza beginnen te schrijven. Voorbeelden hiervan zijn te vinden bij H.H. ter Balkt of Tonnus Oosterhof. Zij schreven minutieuze verhalen met een poëtische zeggingskracht. Hetzelfde valt nu te verwachten van Pieter Boskma, die schrijft over vrouwen die uit principe geen ondergoed dragen, of over een zwervende psychiater met godsdienstwaanzin die God blijkt te zijn. Hopelijk gaat Boskma de verwachtingen meer dan waarmaken. (Martijn Boven)
~
Ottavio Cappellani – Wie is Lou Sciortino?
Querido – november 2005
Dit debuut wordt in zestien landen uitgebracht en de Spaanse krant La Republica omschrijft het als ‘Absoluut onweerstaanbaar’. Uitzonderlijk goede voortekenen voor een debuut. Lou Sciortino heeft een probleem. Zijn Siciliaanse opa, de belangrijkste maffiabaas in Los Angeles en hoofd van de Familie, wil dat zijn kleinzoon als een nette jongen opgroeit. Wanneer het kantoor van de Familie echter wordt opgeblazen door een concurrent, wordt Lou door zijn opa naar Sicilië gestuurd. Daar aangekomen wordt een bevriende politieagent vermoord en moet Lou van de dorpsmaffia de hoofdverdachte natrekken. (Jesper Docter)
De Mythen (serie)
De Bezige Bij – oktober 2005
“Mensen zijn altijd mythevertellers geweest”, vertelt Karen Armstrong in haar boek Mythen, een geschiedenis, de inleiding op de nieuwe serie De mythen. Deze serie, waarvan op 21 oktober de eerste drie delen verschijnen, wordt tegelijkertijd in vijfentwintig landen uitgegeven. In ieder van de delen zal een oude mythe opnieuw verteld worden. Aan het project werken grote namen mee: naast Karen Armstrong ook onder anderen Victor Pelewin en Donna Tartt. Het tweede boek dat dit najaar zal verschijnen is Zwaarte van Jeanette Winterson, waarin zij de mythe van Atlas hervertelt. Winterson zegt dat ze in haar bewerking waarden als eenzaamheid, verantwoordelijkheid en vrijheid onderzoekt. De laatste van de drie is Penelope van Margaret Atwood, waarvoor ze veel uit andere bronnen dan de Odysseus heeft geput. Ieder jaar zullen twee delen aan de reeks worden toegevoegd – de mythen waaruit te putten valt zijn talrijk. (Sarah Sloot)
Orhan Pamuk – Istanboel: herinneringen en de stad
De Arbeiderspers – november 2005
Orhan Pamuk heeft sinds Ik heet Karmozijn een vaste plek in de Nederlandse harten veroverd. Met Istanboel: herinneringen en de stad gaat hij voort op de weg die hij met zijn laatste roman Sneeuw was ingeslagen. Opnieuw worden de spanningen tussen Oost en West op een veelomvattende wijze in kaart gebracht met als centrale kernpunt de stad Istanboel. In de schaduw van de vergane glorie worden verwoede pogingen gedaan om van Istanboel een moderne metropool te maken, met alle drama’s en toestanden dat zoiets met zich meebrengt van dien. Aan de hand van de belevenissen van zijn niet alledaagse familie, laat Pamuk al deze ontwikkeling zien. Hij put daarbij uit zijn eigen herinneringen en observaties en vermengt dit met politieke en culturele beschouwingen. (Martijn Boven)
~
Karl Corino – Musil: een biografie 1880-1920
Meulenhoff – oktober 2005
Robert Musil is de man die de wereld het magnifieke De man zonder eigenschappen geschonken heeft. Het is een roman van monsterlijke proporties die veelal beschouwd wordt als de belangrijkste Duitstalige roman van de 20e eeuw. Het feit dat dit boek bijna 1500 pagina’s omvat en nog steeds niet voltooid was, zegt in feite al genoeg over de aard van zijn schepper. Wie deze eigenzinnig Duitser postuum beter wil leren kennen, kan nu zijn hart ophalen aan het eerste deel van zijn biografie, waarin de eerste veertig jaar van Musils leven beschreven worden. Aangezien Musil in brieven en dagboeken nauwkeurig verslag gedaan heeft van zijn belevenissen, kunnen we zonder twijfel rekenen op een spannend en inzichtrijk boek van de toegewijde Musil-kenner Karl Corino. (Martijn Boven)
In de loop van het seizoen kun je op 8WEEKLY van al deze boeken een uitgebreide recensie verwachten, plus natuurlijk nog veel meer
Misschien ook iets voor u
Progressief, progressiever, Opeth!
85 punten gemiddeld kreeg Opeth in de Aardschok van september voor hun nieuwste werkstuk. Hiermee schopte Ghost Reveries het direkt tot album van de maand. En niet alleen Aardschok is lovend, ook andere media slaken kreten van verrukking: “Uniek blijft het altijd” (OOR) en “Alsof er engeltjes in je oor piesen!” (ZwareMetalen.com). Natuurlijk word je dan benieuwd als je een exemplaar in handen gedrukt krijgt om er jouw mening over te verkondigen. Niet direct één van de makkelijkste taken als de eerste indruk die ik ooit van Opeth kreeg niet de beste is geweest.
~
Tijd vliegt…
Vanaf het moment dat de teller van mijn CD-speler tijdens het openingsnummer naar 00:10 springt, wint de band me voor zich. Vervolgens houdt Opeth me met Ghost Reveries ruim een uur op mijn plaats. De verschillende stijlen die in de opener voorbijkomen, geven gelijk een mooi overzicht van de gehele plaat. Death grunts worden met het grootste gemak afgewisseld met heldere meerstemmige passages. Akoestische intermezzo’s en dreigende gitaarpartijen lopen vloeiend in elkaar over en de band weet dit alles met een overtuigende speelsheid te brengen. Wat opvalt, zijn de terugkerende thema’s in de muziek die het album tot één hecht geheel maken. Het is dan ook pas wanneer de muziek stopt dat ik met een blik op de klok verbaasd vaststel dat er alweer een uur voorbij is.
…en blijft vliegen
Met iedere luisterbeurt wrijft de cd het er meer en meer in dat ik niet eerder de moeite nam de band aandachtig te beluisteren. Waar Opeth namelijk als black-/deathmetal band begon, ontwikkelde de band zich al snel. Ze lieten meer horen dan wat er binnen dat genre gewoon was. Vaak telden de nummers meer dan vijf minuten, en er slopen bovendien ook steeds meer progressieve elementen in. Uiteindelijk is dit uitgemond in de schijf die op dit moment nog steeds zijn rondjes draait in mijn cd-speler: Ghost Reveries.
Opeth haalt op dit album invloeden aan van de verschillende voorgaande albums, maar vermengt dit ook met geheel nieuwe invloeden. Meermalen komt een Hammond-orgel voorbij en de referenties lopen van Tool naar Enslaved. De vergelijking met laatstgenoemde band ligt mijns inziens ook redelijk voor de hand, gezien de ontwikkeling die zowel deze band als Opeth doormaakte. Ook Enslaved gebruikte namelijk al invloeden uit de jaren zeventig (Mardraum, 2000) zoals ook Opeth dat op Ghost Reveries doet.
Nu kan ik natuurlijk nog alinea’s vol schrijven, waarin ik de loftrompet steek over de muzikale en tekstuele schoonheid van dit album. Beter is het denk ik om het hierbij te laten en de lezer aan te sporen luisteraar te worden. Wie zich qua muzikale smaak ergens op de lijn van Death naar Prog bevindt kan zonder twijfel deze plaat aanschaffen.
Opeth
Album: Ghost ReveriesLink: Platenmaatschappij
Misschien ook iets voor u
‘Ik denk niet dat je live moet proberen om de plaat exact na te spelen’
/ 0 Reactiesdoor: Lennard Dost0 SterrenIn de pers wordt hun sound doorgaans omschreven als een mix van indie en postrock. Muzikaal mag je dan denken aan bands als Tindersticks, Low, Sparklehorse en Sigur Rós. Eerder deze week verscheen van Audiotransparent het langverwachte tweede album Nevland.
Hoe zit het nou precies met die titel? Op jullie website lees ik dat ‘nev’ Scandinavisch is voor ‘nieuw’. Natuurlijk is Nevland ook de achternaam van de spits van FC Groningen… Kent hij jullie muziek? Voetballers staan niet echt bekend vanwege hun vooruitstrevende muzieksmaak.
Andreas: “Ik ken de muzieksmaak van Erik Nevland niet precies, maar ik las op zijn website dat Kaizers Orchestra zijn favoriete band is, dus dat is op zich wel een goed teken. Vandaag heeft ie zelf twee cd’s gekocht in de Plato [Audiotransparent-drummer Michel Weber werkt in platenzaak Plato in Groningen – LD]. Waar de titel vandaan komt? We vinden het eigenlijk gewoon een mooi woord. Ik weet niet meer precies wie er met het idee kwam. Veel van de nummers zijn geschreven door Bart en zijn geïnspireerd door zijn reizen door Scandinavië. Natuurlijk is het deels ook een gimmick. Gitarist Chris en ik zijn grote FC Groningen-fans. Aanvankelijk had ik daarom zoiets van ‘doe maar niet’, maar uiteindelijk zijn we er erg content mee. Het is heel grappig hoe mensen erop reageren.
~
Andreas: “Ik denk dat die bezettingswisselingen wel van invloed zijn geweest. Doordat Bart nu zingt heeft de band toch een ander geluid gekregen. Bart heeft een diepere stem dan Wouter [ex-zanger Wouter Touw – LD]. Maar het is zeker ook zo dat we voor de opnames van Nevland meer tijd en geld hebben uitgetrokken. Bij ons debuut was het vooral een kwestie van ‘zitten en spelen’. Juist over de nummers waarin Corno [producer Corno Zwetsloot – LD] de hand heeft gehad waren we super tevreden (Turn Over en Somewhere North). Bij de nieuwe plaat gingen we daarom meer met schetsen de studio in. We hebben ook bewust meer tijd uitgetrokken voor de invulling, zoals het strijkkwartet en het trompetje. Toen het geraamte stond, stelden we ons de vraag: ‘Wat heeft dit nummer nodig?’ Dan ga je dingen uitproberen. We hebben bijvoorbeeld heel veel met samples gewerkt. De meeste samples hebben we in de studio opgenomen. Op een gegeven moment stond ik met Chinese stokjes op een banjo te slaan. Dat werd op een rare manier versterkt en daar maakte Corno dan samples van. Bij This city hoor je op het eind een heel raar krakend geluid. Corno zei dan bijvoorbeeld: ‘Dit nummer heeft de handdoek-gitaar nodig.’ Dan keken wij elkaar aan zo van ‘Geen idee wat hij bedoelt’. Uiteindelijk staat Gijs dan met een handdoek op een gitaar te raggen. Het resultaat klinkt supertof!
Hoe ga je dat live aanpakken?
Andreas: “Goeie vraag. We gaan met samples werken en proberen verder vooral zoveel mogelijk de sfeer van de plaat te benaderen. Ik denk niet dat het goed is om te proberen de plaat perfect na te spelen. Dan zouden we eerst nog twee extra bandleden aan moeten trekken. Ons doel was eigenlijk: ‘We willen een zo mooi mogelijke plaat maken’. Hoe we dat later gaan doen, zien we daarna wel weer.”
The Friday of our lives bevat een bijdrage van trompettist Jan Dekker, die we ook kennen van zijn bijdragen aan Vladimir. Hoe ging dat precies in zijn werk? Is het stuk van tevoren uitgeschreven?
Andreas: “Helemaal niet. We hebben het nummer hier thuis op Gijs’ kamer opgenomen en het toen samen met wat live opnamen naar Jan opgestuurd. Zo van: ‘Dan kun je er alvast even naar luisteren.’ Toen hij in de studio kwam had hij nog helemaal niks geluisterd. Maar toch wist ik dat het een goede zet was om hem uit te nodigen. Het is een erg inventieve jongen, echt supermuzikaal. Het nummer is feitelijk ook heel simpel. Jan heeft het in de controlekamer twee keer geluisterd en zei toen: ‘Komt goed’. Hij heeft het nummer uiteindelijk in twee keer ingespeeld. Ik denk dat hij in totaal zo’n drie kwartier bezig is geweest. Wat dat betreft alle complimenten aan hem!”
~
Andreas: “Het is beslist een ander type gitarist dan Jan-Willem [voormalig gitarist Jan-Willem Wools – LD]. Het is allemaal wat heftiger. Gijs houdt er wel van om af en toe flink zijn gitaar te mishandelen. Maar voor de rest, het is niet zo dat hij met een Bastards United-instelling in de band is gaan zitten. Gijs was natuurlijk al heel lang onze geluidsman, dus hij kende de nummers vrij goed. Daarom was het destijds ook logisch dat hij de plek van Jan-Willem in zou nemen.”
Jullie debuut werd over het algemeen bijzonder goed ontvangen. Voelden jullie tijdens de opnames van Nevland ook de druk van ‘het tweede album’?
Andreas: “Het is met deze plaat zo anders gelopen dan met de eerste. Uiteraard voel je wel wat druk. Je wilt graag iets maken dat beter is dan je debuut. We hadden ook absoluut het idee dat we het in ons hadden. Maar het is niet zo dat we dachten: ‘Goh, de hele wereld kijkt mee over onze schouders’. Voor mij was het grote verschil dat ik veel meer studio-ervaring had dan de eerste keer. Ook al hadden we misschien niet altijd precies voor ogen wat we wilden, we vertrouwden erop dat we er in de studio wel uit zouden komen. Daar hebben we ook veel meer tijd voor uitgetrokken. Wat dat betreft vond ik het leuker om deze plaat op te nemen. Het was veel meer een experiment. Wel een bewust experiment trouwens. We wisten veel beter waar we naartoe wilden. Op Nevland staan in vergelijking met ons debuut veel ‘grootse nummers’, maar ook een aantal ‘kleinere liedjes’. Er zit meer dynamiek in de plaat.”
~
Andreas: “Wat mij betreft was het in ieder geval geen moeilijke tweede, maar er waren wel moeilijkheden. Als halverwege de opnames van je tweede plaat je zanger opstapt, word je wel geconfronteerd met een hele nieuwe situatie.”
Had je zijn vertrek zien aankomen?
Gijs: “Ja, de confrontatie in ieder geval wel. Wat de gevolgen van die confrontatie zouden zijn, hoe dat uit ging pakken, wisten we ook niet precies, maar op de avond dat we hem ermee confronteerden was de beslissing vrij snel genomen. Je moet eerlijk zijn in zo’n situatie. Hij tegen zichzelf, en wij tegen onszelf. Wouter had de drive niet meer. Bij nieuwe liedjes merk je dan dat iemand achterblijft en geen input heeft. En er ook bewust voor kiest om geen input te hebben.”
Andreas: “Hij had zijn ambities bereikt. Dat is natuurlijk prima, maar als je met een groep mensen werkt die verder wil, dan kun je niet langer samenwerken. En dat was dus waar het spaak liep. Maar we zijn nog steeds goede vrienden hoor. Wouter is één van onze grootste fans.”
~
Andreas: “Hahahahaha, stond dat echt op onze site? Dat is natuurlijk flauwekul. Maar we hebben hier thuis wel een nummer opgenomen dat op de cd terecht is gekomen (Draw yourself a tree). Thuis opnemen hebben we altijd veel gedaan en dat zullen we ook zeker blijven doen. Ik denk dat op onze komende cd’s alleen maar meer van dat soort nummers terecht zullen komen.”
Gijs: “Het leuke is dat veel mensen juist denken dat dat nummer niet thuis is opgenomen. Mooi hoe mensen dat soort dingen interpreteren.”
Jullie hebben inmiddels in het voorprogramma gestaan van acts als Tindersticks – die jullie hoogstpersoonlijk vroegen om de dag erop ook het voorprogramma te doen in 013 (Tilburg) -, en onlangs Madrugada. Geen misselijke namen lijkt me. Nog wensen over?
Andreas: “Madrugada is op het allerlaatste moment gecancelled, toen wij op de stoep stonden van Tivoli. Het management van Madrugada was akkoord, maar die had het dus niet overlegd met de band. Een uur voordat we er waren werd die ermee geconfronteerd en toen zeiden ze: ‘Dat willen we niet’. Dus toen konden we weer naar huis.”
Enig idee waarom?
Andreas: “Ze kwamen met een hele hoop bull-shitargumenten.”
Gijs: “Ik kan me ergens wel voorstellen dat mensen het vervelend vinden als je ergens moet spelen en er is plotseling een onbekend bandje dat ook nog moet soundchecken.”
Andreas: “Het waren vooral technische redenen waarmee ze aan kwamen zetten. Zoals dat soundcheckverhaal en de mengtafel die aangepast moest worden. Dat is natuurlijk bull-shit, want je kunt alles zo weer terugdraaien. Ik vind dat als je het als band zover hebt geschopt als Madrugada, je moet weten wat je ‘achterland’ is. Zelf zijn ze ook groot geworden door supports te doen van bands die groter waren dan zij. Ik zou persoonlijk nooit zo hebben gehandeld. Ik zou wel even hebben gevloekt, zo van ‘Kut, dat betekent dat deze avond misschien minder relaxed wordt dan we hadden bedacht’, maar aan de andere kant dacht ik ook: ‘Hier vinden ze het goed genoeg, dus laten we maar eens zien’.”
Gijs: “Ze hebben bovendien niet eens de moeite genomen om het ons persoonlijk te vertellen. Tivoli was heel geschikt en bood meteen haar verontschuldigingen aan. We hebben ook gewoon betaald gekregen. Zij konden er verder weinig aan doen. Ik ben blij dat we daar binnenkort alsnog kunnen spelen.”
Maar om even terug te komen op de vraag, nog wensen over?
Andreas: “Genoeg. Voorprogramma’s zijn altijd erg leuk om te doen. Je zit met je helden in de kleedkamer en je bereikt mensen die je anders misschien niet zou bereiken. Dat met Tindersticks heeft destijds supergoed uitgepakt. De plaat kreeg enorm veel aandacht. Daar profiteren we nu nog steeds van.”
Gijs: “We hadden ingezet op het voorprogramma van dEUS. Dat had ons heel erg gaaf geleken. Maar hun management had zelf al dingen geregeld.”
~
Andreas: “Lastig. Maar ik denk dat als je echt gemotiveerd bent, het absoluut te doen is. Alleen moet je af en toe keuzes maken. Ga ik naar dat tentamen of toch naar het buitenland om een paar optredens te doen? Ik ben sowieso altijd geneigd te kiezen voor de muziek. Maar ik merk het wel in mijn studieresultaten. Dat houdt niet over.”
Gijs: “Muziek maken is altijd leuker dan studeren. Tenminste, voor mij wel. Ik ben zelf bijna klaar met de studie Godsdienstwetenschap. Dan moet ik maar zien hoe het uitpakt. In principe geldt: waar een wil is, is een weg.”
Nog iets toe te voegen?
Andreas: “We zijn bijzonder trots op het artwork van de cd. Mensen als Gerben Kolkena en Peter Boersma (www.hehallo.nl) werkten belangeloos mee. Sommige flarden tekst zijn niet in de originele taal. Waarmee we overigens beslist niet de ‘internationale jongens’ uit willen hangen ofzo. Het ging ons puur om het visuele aspect.”
Donderdag 29 september vindt in Vera (Groningen) de cd-presentatie plaats. Het voorprogramma zal worden verzorgd door Awkward I.
Link: Platenmaatschappij
Misschien ook iets voor u