Film / Films

Promotiepakket

recensie: Saw (Special Edition)

Toen Australiërs James Wan (regisseur) en Leigh Whannell (schrijver/acteur) net na hun afstuderen aan de filmacademie in Melbourne begonnen met het bedenken en schrijven van de horrorslasher Saw, hadden ze waarschijnlijk nooit gedacht dat hun filmpje binnen twee jaar zou uitgroeien tot een van de publiekslievelingen van 2004. Eind oktober draait Saw II in het buitenland, wij moeten het voorlopig nog even doen met de dubbele dvd-versie van de eerste Saw.

Adam (Leigh Whannell) en dr. Lawrence Gordon (Cary Elwes) worden wakker met hun enkels vastgeketend, elk aan een kant van een gore badkamer. In het midden van de ruimte ligt een lijk met in de ene hand een pistool en in de andere hand een bandrecordertje. De mannen kunnen zich niets herinneren, maar komen er al snel achter dat ze in handen zijn gevallen van de gestoorde moordenaar Jigsaw. Deze psychopaat zet zijn slachtoffers voor wel heel benarde keuzes. De zaag die in de badkamer ligt is dan ook niet bedoeld om de kettingen mee door te zagen…

Publiekslieveling

~

Het verhaal achter Saw is er toch wel één vol succes. De jonge onervaren filmmakers Wan en Whannell maakten een goedkope demo, stuurden hem op naar Hollywood en kregen al snel een budget van ruim één miljoen om hun film te maken. Zonder enige vorm van repetitie werd de gehele film in achttien dagen opgenomen, op één locatie waar alle sets waren gebouwd. Het eindresultaat werd niet alleen een publiekslieveling op verschillende festivals, maar bracht alleen al in Amerika meer dan 55 miljoen dollar op. Begrijpelijk, want Saw is een vermakelijke, bij tijd en wijlen ranzige horrorslasher. Dat het acteerwerk van met name Elwes meer dan eens onder de maat is, zullen we daarbij maar even door de vingers zien. Aan kritische filmfans is deze variatie op Cube immers niet besteed. Voor horrorfans op zoek naar entertainment is Saw wel degelijk een aanrader.

Niets echt special

Waarom deze dvd uitgave echter wordt gepresenteerd als een special edition is niet helemaal duidelijk. Buiten het steelbook-hoesje is er helemaal niets echt ‘special’ aan de dvd. Het handjevol extra’s had net zo goed op één disc kunnen staan. Om te beginnen is er de zogenaamde Behind the Scenes. Dit item bestaat uit een kortdurende verzameling beelden van achter de schermen, waarbij af en toe een anoniem lid van de crew verschijnt om wat uitleg te geven over een rekwisiet. Vervolgens zijn er de Film clips, lees: een handjevol clips rechtstreeks uit de film, die dan ook niets toevoegen.

Enthousiast

~

Naast twee trailers, wat foto’s en redelijk interessante maar nauwelijks bijzonder gepresenteerde weetjes over het productieproces, staan er ook nog enkele interviews met cast en crew op de bonusdisc. Helaas blijft het bij promotiepakketmateriaal. De acteurs en producenten vertellen wat oppervlakkige dingetjes over hun personages en het productieproces. Het overgrote deel van de gegeven informatie heb je echter al zelf in de film kunnen zien en voegt dus niets toe. Enige interviewtjes die de moeite waard zijn, worden gehouden met Wan en Whannell. De twee jongens zijn duidelijk nog niet aangetast door of gewend aan de eindeloze routine van het filmmaken. Ze zijn nog verschrikkelijk enthousiast en vooral Whannell kan eigenlijk nog nauwelijks geloven dat hij een film heeft gemaakt.

Overblijfselen

In een serie steelbook-uitgaven, waaronder ook Underworld en White Noise, is nu dus ook Saw als special edition verschenen. Helaas is de dvd helemaal niet ‘special’ te noemen. Interessante extra’s, zoals verwijderde scènes of audiocommentaar, ontbreken zoals gezegd. Wat overblijft zijn wat overblijfselen uit een promotiepakket. Net als bij White Noise lijken ook deze extra’s helemaal nergens op. Jammer, want de jonge filmmakers Wan en Whannell lijken genoeg enthousiasme voor de film te koesteren om deze special edition dvd wat op te kunnen poetsen. Misschien waren ze te druk bezig met hun volgende projecten nu Hollywood aan hun voeten ligt. Wan is bezig met de regie van een volgende thriller, Whannell schreef Saw II.

Film / Films

Vreselijke Amerikanen

recensie: Crash

“Los Angeles is de enige stad waar niemand elkaar meer per ongeluk aanraakt op straat.” Met die stelling opent Crash, terwijl het scherm nog zwart is. “Ik denk dat we die aanraking zo missen, dat we met elkaar botsen, gewoon om iets te voelen”, stelt politieman Graham Waters (Don Cheadle). Letterlijk en figuurlijk: aan botsingen geen gebrek in Crash.

~

Het regiedebuut van Paul Haggis (scenarioschrijver van Oscarwinnaar Million Dollar Baby) toont hoe de levens van volstrekte vreemden door toevallige ‘botsingen’ met elkaar verweven raken. Deze vertelstijl is niet nieuw. Sterker nog: er lijkt zich zelfs een soort subgenre af te tekenen, met als bekendste vertegenwoordigers Magnolia en 21 Grams.

Nare trekjes

Het verschil met andere vertegenwoordigers van het genre is dat Haggis zijn politieke boodschap ruimhartig over de film smeert. Het beeld dat hij schetst van de Amerikaanse samenleving is weinig vrolijk. Amerikanen zijn – zonder uitzondering – vreselijke mensen, gedreven door angst, xenofobie, racisme en achterdocht. Als de film nog geen drie minuten bezig is, zijn de grote thema’s binnen de Amerikaanse politiek aangesneden: het illegalenprobleem, de discriminatie en de angst voor iedereen met een Arabisch uiterlijk.

Hoe zwaar en kort door de bocht dit ook mag klinken: Haggis gaat nét niet over het randje met zijn thematiek. Hij stelt het beeld telkens subtiel en realistisch bij: wie een klootzak lijkt, wordt iets sympathieker, maar nooit een held. En de vriendelijke mensen blijken behoorlijk nare trekjes te hebben. De jonge, Afroamerikaanse jongen (rapper Ludacris) die klaagt over discriminatie, bevestigt later zelf de vooroordelen. De Perzische, oudere man (Shoun Toub) die door zijn uiterlijk geen geweer kan kopen (“Osama!”), blijkt later even onbeschoft te zijn als de winkelbediende. Zo dwingt Haggis je om voortdurend (voor)oordelen bij te stellen.

Geen ontsnapping

~

Haggis, die ook het scenario schreef, speelt met meer verwachtingen. Crash lijkt het ene moment op een politieserie, dan weer een sociaal drama. Omdat de film drijft op toeval, is het vaak volstrekt onvoorspelbaar wat er gaat gebeuren. Toch is Crash een evenwichtige film. De compositie is sterk: geen van de verhaallijnen voelt langdradig of overbodig. Ook de cast heeft die balans. Ondanks dat er een paar grote namen in zitten (Sandra Bullock, Matt Dillon), raken de onbekendere acteurs niet ondergesneeuwd. Bovendien is het acteerwerk uiterst geloofwaardig.

Dat realistische wordt versterkt door het camerawerk, dat vaak dicht op de huid zit. De nacht in L.A. voelt beklemmend en dreigend, precies zoals de personages het ook ervaren. Dit alles maakt van Crash een ervaring waaraan je bijna niet kunt ontsnappen. En uiteindelijk een verhaal waarin meer liefde voor mensen zit dan op het eerste gezicht lijkt.

Muziek / Album

Geschiedenis is geschreven

recensie: Paul McCartney - Chaos and Creation in the Backyard

Vitrage is ietwat stiekem een paar centimeters voor het raam weggeschoven. Een jongeman zit in de achtertuin. Linkshandige akoestische gitaar in de hand. Het hoofd schuin, hij lijkt te zingen. Moeders was wappert in de wind. Deze sobere zwartwit-foto van een jonge Paul McCartney siert zijn onlangs uitgekomen, twintigste solo-album. En na het veelvuldig beluisteren ervan, snappen we wat de foto wil zeggen: hier wordt geschiedenis geschreven.

Met Chaos and Creation in the Backyard bewijst de 63–jarige Sir Paul dat hij absoluut in de race is voor de titel ‘één van ’s werelds grootste songschrijvers ooit’. Sterker, het daadwerkelijk winnen ervan komt na beluisteren van dit album verradelijk dichtbij. Diversiteit is het kernwoord bij dit album. McCartney laat dit (weliswaar mét de verrassende hulp van co-producer Nigel Godrich) meer dan ooit zien. Superlatieven (sorry alvast) als ‘muzikale alleskunner’, of ‘briljant componist’ liggen mij meer dan eens op de lippen.

Grenzen verkennen

~

Godrich laat Paul McCartney op een veelzijdige manier ‘als Paul McCartney klinken’. De hoofdpersoon speelt vrijwel alle instrumenten zelf in, maar zorgt er desondanks immer voor dat hij als een volwaardige band klinkt. Macca nam er dan ook ruimschoots de tijd voor. Ongeveer twee jaar sleutelde hij aan de nummers voordat ze goed bevonden waren om het album waardig te zijn. Muzikaal gezien verkent hij grenzen meer dan ooit. Nummer na nummer is anders, in herhaling vallen doet hij dit keer niet. Hoor een snufje Harrison in Friends to Go. Luister ademloos naar Jenny Wren, de Blackbird van 2005. Of naar het bijna psychedelische How Kind of You? Of die Beatle-esque vioolpartijen in English Tea. Belangrijke noot hierbij: nergens klinkt het als goedkope kopie van voorheen, nergens is Chaos… een kloon van een eerder Beatle/ Wings-tijdperk.

Abbey Road

De nummers zijn stuk voor stuk schitterend. Neem A Certain Softness. Het mag als één van de verrassingen van het album beschouwd worden. Een schitterende zangpartij gecombineerd met een welhaast Cubaans arrangement. Een ander hoogtepunt is Promise to You Girl. Meerdere tempo’s, meerdere ritmes, meerdere nummers eigenlijk, volgen elkaar zeer vloeiend op. Een beetje zoals op de B-zijde van dat schitterende Beatle-album Abbey Road ook het geval is.

Anyway is met recht een heerlijk slotakkoord. Wat begint als intiem pianoliedje (uiteraard over de liefde), ontaardt via ruwe rocksong in een Radiohead-achtige compositie. Maar toch klinkt ’t noot voor noot als McCartney. En dat is knap. Dit is een zeer verrassend album geworden. Chaos and Creation in the Backyard? Inderdaad, er is geschiedenis geschreven.

Film / Films

Zelfmoordenaars met een menselijk gezicht

recensie: Paradise Now

Said en Khaled zijn twee gewone jongens uit Nablus. Ze werken in een garage. Hangen wat rond, vervelen zich, drinken thee. De een flirt wat met een meisje. Ze mopperen over roadblocks. En 24 uur later hebben ze een explosievengordel om en gaan ze een bus opblazen in Tel Aviv.

Waarom doen deze jongens dit? Wie op deze vraag een eenduidig antwoord verlangt, zit verkeerd. Regisseur en schrijver Hany Abu-Assad wil met Paradise Now vooral discussie uitlokken. Hij laat alleen de laatste 24 uur voor de aanslag zien. Redenen worden licht aangestipt; de beslissing is al lang daarvoor genomen. “Jullie zijn uitverkoren”, meldt een Hamas-lid slechts. “En jullie kunnen met zijn tweeën, zoals jullie wilden.” Vanaf dat moment lijkt het alsof de jongens de regie over het gebeuren volledig kwijt zijn. Ze ondergaan de rituele handelingen vooraf – die overigens prachtig verfilmd zijn. Bij het oefenen van het ontstekingsmechanisme, doet een van hen een shootout na, alsof hij in een western speelt. Gewone kwajongens, beland in een gevaarlijk avontuur. Geen religieuze fanatici.

Normale mensen

~

Het zijn dit soort wrang-komische elementen die Abu-Assad vaker gebruikt om de hele operatie minder professioneel te maken: de camera blijkt na een ellenlange zelfmoordboodschap niet te werken, een verhuizing van het hoofdkantoor is niet meer dan het verslepen van een ventilator en wat elektronica. Het zijn normale mensen, die gedwongen worden door omstandigheden, lijkt Abu-Assad telkens te benadrukken. Bij de beslissing spelen ook persoonlijke motieven, schemert het tussen de regels door. Dat is een interessant uitgangspunt. Het zijn niet de maagden in het paradijs, maar oude rekeningen die vereffend moeten worden met deze daad.

Platgetreden paden

De onderdrukking van de Palestijnen is in Paradise Now een gegeven: de roadblocks zie je zelden, maar je weet dat ze er zijn. Over de oplossing van het probleem gaan de de hoofdrolspelers regelmatig met elkaar in discussie. Is geweld de enige manier van verzet, of moet je op vreedzame wijze de maatschappij proberen te veranderen? Die discussies veranderen steeds vaker in een lesje Palestijnse-kwestie-voor-beginners, vaak doorspekt met oneliners als “liever dood in de hemel dan leven in een hel”. Voor mensen die regelmatig het nieuws zien, zijn het platgetreden paden. In een standaard nieuwsreportage over de Palestijnen in de bezette gebieden zie je die tegenstelling genoeg.

Provocatie

~

Paradise Now is een spannende film, die drijft op verrassende plotwendingen, het acteerwerk en de prachtige beelden en montage. Nee, er zijn geen slachtoffers te zien, en ja, Abu-Assad geeft de zelfmoordenaars een menselijk gezicht. Op papier lijkt het een provocatie, op film is het niet meer dan een portret van twee gewone Palestijnse jongens, terecht beloond met een Gouden Kalf voor beste film. Toch heeft het verhaal minder om het lijf dan je in eerste instantie denkt. Is het écht verrassend dat dit duo zich door een combinatie van persoonlijke omstandigheden en Palestijnse problematiek een explosievengordel liet omhijsen? Eigenlijk ben je over Paradise Now snel uitgepraat.

Boeken / Achtergrond
special: 3. Tzum

Tijdschriften over literatuur

De komende maanden kun je bij 8WEEKLY een serie artikelen verwachten waarin een dwarsdoorsnede wordt gegeven van het aanbod aan Nederlandstalige tijdschriften over literatuur. Vandaag nummer drie: Tzum.

Het literaire kwartaaltijdschrift Tzum is het kindje van Coen Peppelenbos: schrijver van de romans Tavenier en Harde actie, literatuurcriticus van de Leeuwarder Courant en docent aan de lerarenopleiding Nederlands in Leeuwarden. Peppelenbos is daarnaast echter ook, onder meer in de persoon van gastlezer op leeskringavondjes, promotor van de werken van Arthur Japin en Tommy Wieringa.

Japin

Peppelenbos is in die mate een bewonderaar van Japin dat diens schrijfwerk het kloppende hart vormt van elke afzonderlijke uitgave van zijn tijdschrift. Maar liefst negen pagina’s lang krijgt de auteur van het komende boekenweekgeschenk elke drie maanden weer carte blanche. Pagina’s die gevuld worden met een soort van dagboekaantekeningen: Japin op Java, Japin in London tijdens de recente terroristische aanslagen, Japin in een Samburo-dorp in Noord-Kenia.

~

Het is gewaagd en bij nader bezien wat veel. Vooral omdat Tzum de gelijksoortige rubriek schetsboek bezit: een daartoe uitgenodigde auteur zet een hoeveelheid korte ontboezemingen op een rijtje. Over het algemeen heeft het tijdschrift te stellen met mindere goden dan Japin. Het zal de reden wezen waarom men vol inzet op zijn joker. Veel spetterend literair werk biedt Tzum in de regel namelijk niet. Een voorpublicatie uit de roman Troost van Ronald Giphart is wellicht een uitzondering, ook al wordt het stuk ontsierd door drukfouten. Af en toe springen er evenwel stukken in het oog: de subtiele psychologie van het verhaal Dode hoek van ex-natuurkundige Roel Smits bijvoorbeeld en ook, door hun gekte, de ontregelende gedichten van Karel ten Haaf. Beiden staan in de voorlaatste uitgave van het tijdschrift.

~

In de meest recente editie wordt veel ruimte gegund aan Tommy Wieringa. Peppelenbos interviewt de veelgeprezen schrijver van Joe Speedboot en biedt hem tegelijk de gelegenheid de schetsboek-rubriek in te kleuren. Wieringa blijkt, evenals Japin, een reiziger te zijn en geeft een interessante kijk op zijn bezoek aan Alexandrië. Zijn meest saillante opmerking is daarentegen te vinden in het vraaggesprek: “Alles over Tristan is mijn eerste poging om een roman te maken als een Thais hoertje; een strak, goed gecomponeerd gebruiksvoorwerp”, laat hij optekenen. Ondanks dit soort smakeloosheid tilt de inbreng van Wieringa deze editie van Tzum op tot een behoorlijk niveau.

Tzum-prijs

Jammer blijft het daarentegen dat het tijdschrift ooit het idee kreeg een eigen prijs in het leven te roepen. De beste zin in verhalend proza van het afgelopen jaar is volgens Tzum één uit Ilja Leonard Pfeiffers Het grote baggerboek:

Trekt ie daaropvervolgends z’n broek omlaag, gaat met die harige aars van hem boven de chili hangen en zet ie me daar toch z’n dikke darm open dat Noach kon fluiten naar berg Ararat.

Pfeiffer ontvangt welgeteld 35 euro, één voor elk woord. Even weinig indrukwekkend als de winnende volzin is de prijs zelf. Waarom zou een tijdschrift dat een reclamebord voor literatuur wil zijn, oppervlakkigheid in de literaire wereld stimuleren? Het geeft de indruk van een geforceerde kreet om aandacht.

Tzum heeft moeite, als de laatste drie verschenen exemplaren als leidraad gebruikt mogen worden, werkelijk opvallende schrijvers aan te trekken en staat zo te vaak vol met huis-tuin-en-keuken-proza. De fantastieloze vormgeving van het blad werkt deze alledaagsheid daarbij in de hand. Het blijft wachten op auteurs die je echt naar de strot vliegen.

Tzum
– Losse nummers: € 6,50
– ISSN 1388-1442
– Uitgeverij Kleine Uil
Tzum verschijnt 4x per jaar.

Zie ook in deze reeks: 1. Het Trage Vuur, 2. Passionate Magazine, 4. De Revisor, 5. Armada, 6. Bunker Hill, 7. Raster, 8. De Gids, 9. Hollands maandblad, 10. Hard gras, 11. Parmentier, 12. Deus ex Machina, 13. Het liegend konijn, 14. Lava en 15. Yang.

Boeken / Fictie

Uren met Jorge Volpi

recensie: Het einde van de waanzin

Het einde van de waanzin is een boek vol filosofie, politiek, psychologische complexiteiten en monologen die alleen nog de voetnoten missen om op passages uit een proefschrift te lijken. Maar het is helaas geen leesbare roman.

Jorge Volpi (Mexico-stad, 1968) is een van de schrijvers die zichzelf rond 1996 tot de Crack-groep benoemden, een club van jonge (nou ja, jongere) Mexicaanse schrijvers die zich afzetten tegen illustere voorgangers als Mario Vargas Llosa, Gabriel Márquez en Carlos Fuentes (die zichzelf de Boom-groep noemden, vandaar). Andere leden van de groep zijn Eloy Urroz, Pedro Ange Palou, Ignacio Padilla, Vicente Herrasti en Ricardo Chávez Castañeda. De leden van de groep keren zich tegen ‘gemakkelijke’ Zuid-Amerikaanse literatuur van het kaliber Isabel Allende en Laura Esquivel en tegen het in Zuid-Amerika wijdverbreide magisch-realistische genre. Maar ook het ‘Amerikaanse neo-realisme’ wordt verworpen: geen sociale drama’s, maar boeken die intellectueel verantwoord zijn, overpeinzingen ‘over de geschiedenis van het denken’.

Concreet leidt dat tot romans die inderdaad verre van licht, maar complex en veelomvattend zijn en van de lezer minstens een basiskennis van de belangrijkste 20ste eeuwse denkers en hun werk eisen, en meestal nog wel meer. Volpi, die het graag groots aanpakt, probeert in zijn oeuvre tot nu toe zo’n beetje alle grote utopieën van de vorige eeuw onder de loep te nemen. Hij deed dat eerder in onder andere De zoektocht naar Klingsor (2001), een spionageroman die speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Vermoeiende verwikkelingen

~

In Het einde van de waanzin stapt Volpi over op een volgend tijdsgewricht: de jaren van de Parijse studentenrevolte. De roman volgt Aníbal Quevedo, een Mexicaanse arts en psychoanalyticus die om onverklaarbare redenen verzeild raakt in het Parijs van ’68, een stad in oproer vol demonstrerende studenten en geniale structuralisten. Voor de deur van een beroemde collega, Jacques Lacan, ontmoet Quevedo Claire, een studente psychologie (alweer) waar hij spontaan verliefd op wordt en die hij de daaropvolgende twintig jaar zal blijven volgen. Die zoektocht naar de steeds van hem wegvluchtende Claire leidt langs vele intellectuele grootheden, zoals Michel Foucault, Louis Althusser en Roland Barthes, en langs politieke fenomenen als Fidel Castro, Salvador Allende en subcommandante Marcos, die meestal als sprekende personages worden opgevoerd. Tenslotte keert Quevedo terug naar Mexico, waar hij het kritische blad Tal Cual (inderdaad, naar Tel Quel) opricht. Hij komt in grote problemen wanneer uitkomt dat hij de omstreden president Carlos Salinas in het geheim in analyse heeft genomen. Dan gaat Claire er ook nog eens definitief vandoor en Quevedo pleegt zelfmoord, iets waar de lezer na die meer dan vierhonderd pagina’s ook wel aan toe is. Uren met Jorge Volpi hakken erin.

Tussen de vermoeiende verwikkelingen door bestaat het boek namelijk voor het merendeel uit inderdaad intellectueel verantwoorde, maar meer dan oersaaie dialogen over zo’n beetje ieder filosofisch, sociologisch, psychologisch of politiek onderwerp dat er maar te verzinnen valt. De plot van Het einde van de waanzin doet er eigenlijk niet zoveel toe, maar wordt hier samengevat om de grote onverschilligheid van de auteur voor de waarschijnlijkheid van zijn verhaal te laten blijken. Voeg daarbij nog de uitzaagpersonages als de onbegrijpelijk aantrekkelijke Claire, de karikaturale optredens der grote denkers (die als evenzovele blokken voor Claire vallen) en Volpi’s irritant bombastische stijl (op de flaptekst heet die ‘virtuoos en hilarisch’) en we hebben alle componenten voor een boek dat misschien geschikt is om zichtbaar in de kast te zetten ter imponering van erudiete vrienden, maar zeker niet om te lezen. Volpi weet er echt wel alles van, maar in het schrijven van een leesbare ideeënroman – toegegeven, een erg moeilijk genre – is hij allerminst geslaagd.

Film / Films

Rolstoelroadmovie

recensie: Aaltra

De Belgische cinema doet het beter dan de Nederlandse. Als je kijkt naar de hoeveelheid uitgebrachte films, de kwaliteit daarvan en de internationale prijzen die deze binnenslepen, blijven we mijlenver achter bij onze zuiderburen. Denk maar eens aan Any Way the Wind Blows, aan de films van de gebroeders Dardenne of aan Les Convoyeurs Attendent: zulke mooie films worden er in Nederland weinig gemaakt. Een ander goed voorbeeld hiervan is Aaltra, een aparte komedie van de regisseurs Benoit Delépine en Gustave Kervern.

Een burenruzie loopt behoorlijk uit de hand en de twee knorrige mannen krijgen een tractorongeval. Wanneer ze samen op een ziekenhuiskamer liggen, verliezen de heren langzamerhand hun vijandigheid tegenover elkaar, en tegen de tijd dat ze (beiden in een rolstoel) het ziekenhuis verlaten, zou je van ‘vriendschap’ kunnen spreken. Haast zonder een woord met elkaar te wisselen, gaan ze samen liften en bezoeken ze onder andere motorraces. Wanneer blijkt dat de tractor die het ongeval veroorzaakte niet deugde, ondernemen de twee in hun rolstoelen een bizarre tocht: van Wallonië naar Aaltra, Finland waar de tractorfabriek staat.

Fantastische timing

~

Het dolle duo belandt in een groot aantal dwaze situaties. Zo vallen de heren op het strand in hun rolstoelen slaap en worden ze pas wakker als het vloed is en ze tot hun schouders onder water staan. Hilarisch is ook de Finse karaoke waar de twee mannen in belanden, of de enorme woedeuitbarsting van de twee heren als ze eindelijk bij de fabriek denken te zijn aangeland. Dan blijkt in de volgende scène dat hun gescheld voor niets was: het was niet de goede fabriek. Ook de manier van filmen biedt een enorme toegevoegde waarde aan de komische siuaties in Aaltra. Vooral de overgangen van de ene scène naar de andere zijn met een fantastisch gevoel voor timing gemaakt, en dragen daardoor veel bij aan de hilarische momenten van de film. Ook duren veel shots langer dan nodig is; vaak loopt een shot nog secondenlang door wanneer de hoofdrolspelers al uit beeld zijn, waardoor je de tijd krijgt om de humor op je in te laten werken.

Zwart-wit

Delépine en Kervern spelen zelf de twee hoofdrollen. Ze doen dit op een opvallend ingetogen wijze. Het grootste deel van de film zitten de twee heren rustig in hun rolstoel en er wordt bijna niet gesproken. Hierop wordt slechts één keer een uitzondering gemaakt, bij de woedeuitbarsting, maar voor de rest is Aaltra een oase aan rust en tijd. Dit komt mede doordat de film in prachtig zwart-wit geschoten is en een rustige statische cameravoering kent. Voor de cinefielen biedt Aaltra leuke opvallende inside-jokes. Zo zit er een korte maar prachtige scène in de film waarin een motorrit op eenzelfde wijze met jump-cuts wordt gefilmd als de autorit in Godards klassieker À Bout de Souffle. Daarnaast zie je veel leuke cameo’s van een handvol bekende Belgen en zelfs een beroemde Fin.

Flauw

Dat Delépine en Kervern ook een absurdistische, flauwe vorm van humor aanhangen, is goed te zien in een handvol korte filmpjes die als extra op de dvd te vinden zijn. Het zijn geënsceneerde, kluchtige filmpjes die een vervelend hoog Urbanus-gehalte vertonen. Filmpjes over de directeur van Toys ‘R’ Us die de kerstman zijn bestelling komt doorgeven, een man die een auto steelt waarvan de eigenaar hem rennend met 120 kilometer per uur blijft achtervolgen… Beetje flauw. Het audiocommentaar is daarentegen wel leuk om te horen en ook de deleted scènes zijn erg grappig. De film werd door verschillende Belgische media omschreven als grappigste Belgische film allertijden. Misschien is dat een beetje veel van het goede, maar Aaltra bewijst maar weer eens dat de Belgen betere films maken dan wij.

Muziek / Album

Rinse Appelstroop

recensie: Nine Black Alps - Everything Is

Nine Black Alps is een jonge band uit Groot-Brittanië die geheel tegen de stroom in geen hip klinkende neo-britpop maakt zoals de Kaiser Chiefs en Art Brut, maar juist is gekomen met een tegen de Grunge aanleunend debuutalbum vol punkrock. Opmerkelijk genoeg klinkt die plaat niet gedateerd, maar juist heel lekker.

~

Nou is Grunge een verzamelnaam waar veel verschillende bands onder vielen die muzikaal wel verwant waren, maar samen niet voor een heel consistente stijl zorgden. Bij Britse grunge zullen de gedachten snel naar Bush gaan, maar Nine Black Alps lijkt (gelukkig) niet op die band. De bandsound heeft namelijk het meest weg van de koningen van de grunge: Nirvana. Dan echter wel Nirvana ten tijde van het hitalbum Nevermind. Die invloed is meteen terug te horen in het eerste nummer van deze cd, Get Your Guns, waarvan de basisriff en het couplet regelrecht refereren aan Breed van de grote Amerikanen. Toch is Nine Black Alps onmiskenbaar Brits en dat komt vooral door de stem van zanger Sam Forrest, die lekker fris klinkt hoewel hij in de akoestische ballade Behind Your Eyes het onvervalste Manchester accent heeft dat we ook kennen van Happy Mondays-voorman Shaun Ryder.

Punkpop

Na de sterke opener volgen lekkere up-tempo nummers die allemaal flink aanstekelijk zijn. De punkrock van Cosmopolitan doet even denken aan de vroegste nummers van de Manic Street Preachers. Not Everyone heeft juist weer die heel sterke Nirvana-invloed, met snerpende en gierende gitaren die Nirvana zelf bij Sonic Youth weghaalde. De nummers hierna zijn een stuk lichter dan de eerste drie nummers. Het gitaargeluid is minder agressief, de refreinen zijn poppier en opeens blijkt Sam Forrest ook echt te kunnen zingen. Unsatisfied doet daardoor sterk denken aan Ash en Headlights aan Weezer. Na de ballad Behind Your Eyes gaat het weer van-dik-hout-zaagt-men-planken. Iets meer op de punktoer (denk aan The Offspring), maar iets minder catchy dan de eerdere nummers. Just Friends valt op omdat het sterk lijkt op de oudste nummers van Blur, maar dat komt vooral door de zanglijn.

Herfststorm

Het Britse blijft, ondanks de Amerikaans aandoende zware gitaren, stem van de zanger en melodieën, sterk aanwezig bij Nine Black Alps. Dat is ook wat er voor zorgt dat Everything Is eigenlijk geen minuut verveelt. De nummers hebben wel veel en duidelijke verwijzingen naar andere bands, maar storend is dat niet. De melodische punkpop van de band is juist verfrissend omdat het niet zo vreselijk blij is. Als je er broodbeleg bij zou moeten bedenken: rinse appelstroop. Je gaat geheid vrolijk op de fiets door de herfststorm met dit op je oren en dat op je boterham.

8WEEKLY

TV to die for

Artikel: Six Feet Under

Voor interessante televisie moet je tegenwoordig bij HBO zijn. In 1999 begon deze Amerikaanse productiemaatschappij met The Sopranos, een serie die qua onderwerp niet erg origineel was, maar uitmuntend werd uitgewerkt. Niet lang daarna volgde Six Feet Under, een originele, eigenzinnige en ietwat groteske serie die zich afspeelt rondom Fisher & Sons Funeral Home. Hoewel deze serie soms gevaarlijk dicht op het randje van de kitsch balanceert, zijn er weinig andere series die zo gedurfd uitgesproken gevoelige thema’s durven aan te snijden, zonder daarbij hun scherpte te verliezen.

De drijvende kracht achter Six Feet Under is Alan Ball. Als schrijver van het script van de enorm succesvolle film American Beauty kwam Ball opeens in de schijnwerpers te staan. Hierdoor verwierf hij meer vrijheid en kon hij zijn eigen ideeën beter uitwerken. Het nog wat slap uitgewerkte American Beauty kon daardoor een stuk sterker vervolg krijgen in de zwartkomische serie Six Feet Under.

Personages

~

Six Feet Under draait voornamelijk om het wel en wee van de familie Fisher en hun uitvaartonderneming. Vader Fisher heeft in de eerste aflevering reeds het loodje gelegd, maar duikt nog regelmatig op als gesprekspartner van met name zoon Nate. Ruth Fisher, wellicht het meest interessante personage, is een moederfiguur die het goed bedoelt, maar iedereen op de zenuwen werkt. Nate Fisher is de mild ironische oudste zoon die problemen heeft met verantwoordelijkheid. David Fisher is de homofiele en soms ietwat stijve uitslover, wiens relatie met Keith door bergen en dalen gaat. Claire Fisher is een tiener op drift die probeert aan kunst te doen. Naast de Fishers spelen ook Brenda Chenowith (de vertwijfelde en voortdurend experimenterende verloofde van Nate), Lisa Kimmel (de latere, vaak nogal irritante vrouw van Nate) en Federico Diaz (de getalenteerde lijkendokter) een belangrijke rol. Stuk voor stuk zijn het interessante personages met een eigen verhaal en problematiek.

Ernstig verminkte lichaamsresten

~

De structuur van deze serie is even simpel als effectief. Elke aflevering begint met een sterfgeval dat in het merendeel van de gevallen door de Fishers moet worden opgelapt. In de eerste twee seizoenen gaat de serie diep in op alle aspecten van de uitvaartbusiness, en komen we alles te weten over het dode menselijke lichaam en hoe hier door begrafenisondernemers mee omgesprongen wordt. We zien hoe ernstig verminkte lichaamsresten weer tot een normaal lichaam omgevormd worden, we komen te weten dat mannelijke lijken nog steeds erecties krijgen en we leren alles over lijkkisten en begrafenisrituelen (de prachtige reclamefilmpjes met uitvaartproducten zijn ronduit briljant). Dit alles wordt tot in detail neergezet, zonder dat er overmatig veel aandacht aan wordt besteed. Het wordt veeleer als een vanzelfsprekendheid gepresenteerd, waardoor wordt voorkomen dat dit tot de verbeelding sprekende materiaal omslaat in zielloze flauwiteiten. Hoewel er soms macabere toestanden plaatsvinden (zo worden de borsten van een net overleden pornoster gevuld met kattenvoer), is er vrijwel nooit sprake van smakeloos effectbejag en weten de makers precies de juiste toon te treffen.

~

In het derde seizoen komt de begrafenisonderneming meer op de achtergrond te staan en wordt er vooral ingezoomd op de vele relatieproblemen. Er is daarbij vooral veel aandacht voor de moeizame relatie tussen Nate en Lisa, die samen verwoede poging doen hun dochtertje op te voeden. Hun problemen worden als het ware door de verdwijning van Lisa ‘opgelost’. In het recent in Nederland op dvd verschenen vierde seizoen wordt het lichaam van Lisa gevonden. Het seizoen begint met het gesteggel over haar schamele resten. Nate en Brenda krijgen weer contact, Claire raakt tijdelijk in de ban van een lesbische vriendin en Ruths nieuwe echtgenoot wordt paranoïde. Er zitten enkele zeer sterke afleveringen in dit seizoen (vooral aflevering 5, waarin David gekidnapt wordt door een lifter, is bijzonder overtuigend), maar opnieuw geldt dat niet elke aflevering het niveau van de eerste twee seizoenen haalt.

Uitvergroting

Six Feet Under kent veel pluspunten. De serie is uitzonderlijk mooi vormgegeven, kent legio interessante personages die bovendien door uitstekende acteurs worden vertolkt, en weet enkele fundamentele vragen aan de orde te stellen en hopelijk ook bespreekbaar te maken. Desondanks bevat de serie ook wel enkele minpunten. Het grootste bezwaar dat tegen Six Feet Under gemaakt kan worden, is dat de makers soms geen maat weten te houden. Elke aflevering is een uitvergroting van de werkelijkheid en er is sprake van een voortdurende crisis. Op zich is dit begrijpelijk aangezien het alledaagse leven weinig interessante televisie oplevert, maar de dramatiek wordt nu soms wel heel erg opgeklopt. Het ietwat ongeloofwaardige einde van het vierde seizoen (dat ik hier nog niet zal verklappen) is daar een uitstekend voorbeeld van.

Reading Six Feet Under

~

Lange tijd werd televisie slechts gezien als vermaak zonder inhoud. De laatste tijd is deze houding aan het veranderen. Dit komt deels doordat de kwaliteit van sommige tv-series steeds verder stijgt en deels doordat mediastudies steeds meer in de mode komen. Ook Six Feet Under heeft zich in deze belangstelling mogen verheugen. Zo verscheen bij de Amerikaanse uitgeverij I.B. Tauris onlangs Reading Six Feet Under: Tv to die for. Dit boek bevat zestien ietwat academische en hoogdravende essays, waarin de verschillende aspecten van Six Feet Under uitgebreid belicht worden. Het eerste en meest interessante deel gaat over de manier waarop er met de dood wordt omgegaan. Six Feet Under wordt daarbij geïnterpreteerd in het licht van het magisch-realisme, waarna ook het komische, het fantastische en het groteske aan bod komen. Bovendien wordt de serie binnen de traditie van de American Gothic geplaatst. Het tweede deel bouwt hier op voort. In de twee andere delen komen typische mode-onderwerpen als gender naar voren en daarbij is er nogal eens sprake van modieus gewauwel en stating the obvious. Wie geïnteresseerd is in de kwesties die Six Feet Under aan de orde stelt, zal uit deze essaybundel echter zeker inspiratie kunnen putten.

Al in 2003 verscheen Six Feet Under: Better Living through Death. Dit plaatjesboek geeft interessante achtergrondinformatie bij de eerste drie seizoenen van de serie. Zo komen we veel meer te weten over de relatie tussen Ruth en Nathaniel Fisher. We krijgen brieven te zien die ze elkaar vlak na hun trouwen geschreven hebben toen Nathaniel in Vietnam diende en Ruth voor hun eerste baby zorgde. Ook staat er een hoofdstuk in uit het kinderboek Nathaniel and Isabel, dat zo’n grote impact heeft gehad op de levens van Brenda en haar broer Billy. Verder staat het vol nieuwsbrieven, krantenartikelen, brieven, foto’s, kerstkaarten, psychologische rapporten, chatsessies, et cetera. Al met al vormt het boek een erg aardige, maar niet onmisbare achtergrond bij de serie. Voor nog meer informatie kun je ten slotte terecht bij het recentelijk verschenen Six Feet Under: The Anthology, samengesteld door Alan Ball.

De boeken:
Kim Akass & Janet McCabe (red.) • Reading Six Feet Under: Tv to die for • Uitgever: I.B. Tauris • Prijs: $ 14,95 (gebonden, in plastic hoes) • 250 bladzijden • ISBN: 1-85043-809-9

Alan Ball & Alan Poul (red.) • Six Feet Under: Better Living through Death • Uitgever:: Channel 4 Books • Prijs: £16.99 (paperback) • 208 bladzijden • ISBN: 0-7522-1525-6

Alan Ball • Six Feet Under: The Anthology • Uitgever: Sensei publications • prijs: $ 12,99(paperback) • 192 bladzijden • ISBN: 0-9755-7465-5

De dvd:
Six Feet Under: seizoen 4 • Regisseurs: diverse • 2005 • 650 minuten • Warner

Boeken / Strip

Inside story

recensie: Onder Palestijnen

Tot nog toe had ik nog nooit een boek van de striptekenaar Joe Sacco gelezen. Reden daarvoor was dat zijn tekenstijl mij op het eerste gezicht niet aanstond en dat de thematiek me te zwaar leek. Het eerder in het Engels verschenen boek Onder Palestijnen had ondanks dat het meerdere prestigieuze stripprijzen heeft gekregen, dus nooit een plaatsje in mijn boekenkast veroverd als ik het niet te recenseren had gekregen. Na het eerste hoofdstuk bleek al hoe ontzettend mis ik het had. Onder Palestijnen is waanzinnig goed en Sacco is een begenadigd beeldend verteller.

~

De tekenstijl van de Maltees-Amerikaanse Sacco (1960) doet denken aan die van underground oervader Robert Crumb. De thematiek van deze tekenaar is vooral seksueel van aard en door de vergelijkbare stijl legde dit, althans voor mij, een negatieve link naar Sacco. De aard van het verhaal van Onder Palestijnen is echter honderd procent anders. Het is een autobiografische vertelling over een tocht die Sacco heeft gemaakt naar het bezette Palestijnse gebied in Israël. In negen hoofdstukken, die elk weer in vijf tot acht korte verhaaltjes zijn onderverdeeld, vertelt de auteur over de mensen die hij ontmoet. De hoofdpersoon is Sacco zelf. Hij gaat op bezoek bij tientallen Palestijnse families, waar hij honderden mensen ontmoet die hun verhaal vertellen. De meest interessante worden uitgelegd, maar soms hoort hij te vaak hetzelfde verhaal en laat hij de lezer delen in zijn ‘verveling’ daarover.

Weer een kopje thee

~

De verhalen die je te lezen en te zien krijgt zijn soms zeer schokkend. Kinderen en volwassenen die gedood worden door Israëlische soldaten, jarenlange gevangenisstraffen zonder rechtszaak en martelverhalen (door de Israëli’s ‘gematigde druk’ genoemd) komen aan de lopende band langs. De Palestijnen zijn eraan gewend en sommigen blijken er zelfs trots op te zijn. Sacco schetst getrouw de uitzichtloze situatie waarin de vluchtelingen zich bevinden. Zijn boek biedt een inkijkje in de wereld van de Palestijnen die je niet op het journaal ziet. De auteur loopt rond in een grimmige wereld vol Israëlische soldaten en Palestijnse vrijheidsstrijders, waarin hij als buitenstaander van beide groepen te vrezen heeft. Regelmatig komt hij per ongeluk terecht in schermutselingen tussen beide partijen. Toch is Onder Palestijnen niet 285 pagina’s lang ellende. Sacco maakt vrienden bij beide bevolkingsgroepen, wordt vaak warm onthaald (tot vervelens toe met thee) en door zijn eigen, vaak cynische, grappen valt er ook veel te lachen in het boek. Ook het beeld werkt mee aan de humor, zoals wanneer Sacco lopende mensen van onderen tekent, waardoor hun benen heel dik en groot lijken ten opzichte van de kleine lijfjes en hoofden. Een duidelijke verwijzing naar de keep-on-trucking-mannetjes van Crumb, die een zwaar thema lichter kan maken.

Kracht van woord en beeld

Onder Palestijnen is een meesterwerk van journalistieke literatuur. Juist dankzij het medium strip is de problematiek van de Palestijnen zowel in woord als in beeld sterk neergezet. De gevoelens van de geïnterviewden worden in de tekeningen expressief neergezet, waardoor directe inleving mogelijk is. Sacco toont aan een krachtig medium meester te zijn, dat meer mogelijkheden kent dan slechts amuseren. Dat lukt zonder saai te worden, wat journalistieke literatuur nogal eens overkomt, of zonder slechts een kant van de zaak te tonen, zoals in fotografie en televisie soms gebeurt. Het is deze diepgang die er voor zorgt dat dit boek een ereplaats in mijn bibliotheek krijgt – en eigenlijk verdient in die van iedere lezer.