Julius Winsome is de derde roman van Gerard Donovan. De hoofdpersoon woont alleen in een afgelegen blokhut. De behuizing van de auteur heeft daar wel iets van weg. Donovan (1959) is geboren in Ierland, maar woont tegenwoordig in een verlaten station in New York. Naast romans schrijft hij ook korte verhalen en dichtbundels.

Het schot

De ik-figuur uit Julius Winsome leeft het leven zoals hij dat met zijn inmiddels overleden vader deed. Hij verricht zo nu en dan wat werkzaamheden en trekt zich verder terug in zijn blokhut bij de houtkachel, omringd door 3282 boeken. Grootvader en vader hebben gediend in respectievelijk de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Als tastbare herinnering aan zijn grootvader heeft Julius een Lee-Enfield pattern 14-geweer.

Op een dag wandelt Claire zijn leven binnen en op haar advies schaft hij een hond aan, Hobbes. De verhouding tussen Claire en Julius ontwikkelt zich heel vanzelfsprekend. Dit lijkt ook het beste bij Julius te passen. Hij is geen man van veel woorden, maar ook geen man van veel initiatieven. Op zeker moment blijft Claire weg en hij laat het daar dan bij, hoewel hij haar mist.

De roman begint met een schot. Het schot dat een einde maakt aan het leven van Hobbes. In de bossen wordt veel gejaagd, maar Hobbes is opzettelijk en van nabij neergeschoten. Met de innerlijke rust en vaste gedragspatronen van Julius is het dan gedaan.

En met het verdriet sloop er nog iets anders de blokhut in, een zweem van iets anders, bedoel ik. Het moest uit de houtstapel zijn gekomen of uit het bos naar binnen zijn gerend, want ik had zoiets nooit eerder gevoeld.

De wraak

De wraakactie waartoe Julius overgaat lijkt ook weer heel vanzelfsprekend. Het duurt even voor je als lezer bedenkt dat dit helemaal niet in overeenstemming is met de serene rust die Julius uitstraalt. Daarnaast is de wraak buitenproportioneel. Waar grootvader en vader hun wereldoorlog hebben gehad, stapt Julius in een strijd dichter bij huis; een strijd waarvan hij de spelregels heel goed blijkt te kennen.

De manier waarop hij over de gevolgen van zijn acties denkt zijn soms droogkomisch en bovenal sterk relativerend. Het ‘echte’ leven is aan Julius enigszins voorbij gegaan, hij heeft geen diepgaand contact met anderen. Hij kent het leven vooral uit zijn enorme collectie boeken.

Alles stond in de boeken, kijk eens hoeveel boeken, de vrucht van een heel leven, die levende muren om me heen.

Daarnaast heeft hij een preoccupatie met woorden, niet alleen woorden uit de tijd van Shakespeare maar ook met de essentie, de uiterste betekenis van woorden.

… en daarvan leerde ik wat loyaliteit is, wanneer je het kale woord neemt dat geschreven staat en het tastbaar maakt en tot leven wekt.

Naast de indringende natuurbeschrijvingen en de daarmee contrasterende sobere blik op Julius’ gemoedsgesteldheid, schetst Donovan het ‘homo homini lupus est’ (‘de mens is voor de mens een wolf’), een gezegde dat vooral bekend is geworden door de filosoof Thomas Hobbes. Hond Hobbes, vernoemd naar deze filosoof, heeft door zijn dood het jachtinstinct van zijn baas op scherp gezet. Daarmee is Winsome de rust kwijtgeraakt die je als lezer moet bewaren. Dit verhaal zou je moeten lezen zoals Julius las: met je voeten bij de houtkachel en een glas sherry onder handbereik, langzaam genieten.

Fortuyn en Liefde is een bundel die je zou kunnen beschouwen als het bonusmateriaal bij het oeuvre van Robert Anker. De schrijver van romans als Vrouwenzand en Een soort Engeland (Libris Literatuurprijs 2002) maakte een uitgebreide rondgang door zijn archief vol ongepubliceerde verhalen en stelde daarmee een boek samen dat uitgeverij Querido op de achterflap ‘van een verbazingwekkende verscheidenheid’ noemt. Daar is niets teveel mee gezegd, want de verhalen in Fortuyn en Liefde verschillen in omvang, in stijl en in kwaliteit, al moet de lezer dat laatste zelf ervaren.

Ultrakort en iets langer
De bundel vangt aan met enkele ultrakorte verhalen van ongeveer een halve pagina. Ook de slotverhalen, driehonderd pagina’s later, behoren met hun twee pagina’s tot het kortste wat Anker in al die jaren schreef. Deze verhalen hebben, ondanks hun verscheidenheid in thematiek, grote overeenkomsten, waarbij vooral de wijze waarop Anker veel – zo niet alles – impliciet laat, opvalt. Dat ongenoemd laten van datgene waar het in deze miniatuurtjes werkelijk om gaat, tekent enerzijds de kwaliteit van een schrijver die zijn sporen inmiddels al ruimschoots heeft verdiend, maar anderzijds zouden zijn verhaaltjes misschien meer gebaat zijn bij een grotere omvang. Verhalen van een halve pagina vallen, zeker in een onevenwichtige bundel als deze, al snel in het niet bij de exemplaren van tien, twintig of veertig pagina’s. Zeker wanneer je zojuist een verhaal met een kop en een staart, een hoofdpersoon en een plot hebt gelezen, dreigt de poëzie van die korte stukjes te irriteren. Dat dat jammer is, behoeft geen toelichting, want Anker kan op alle posities in het literaire veld uit de voeten: een schrijvende Philip Cocu.

De langere verhalen in Fortuyn en Liefde variëren ook weer in kwaliteit en register, want of het nu een sprookjesachtig verhaal is over een restaurateur van oude schilderijen, een vreeswekkend toekomstbeeld van een door angst geregeerd Nederland (inclusief postmoderne knipogen naar eigen werk) of een klassiek liefdes– en vriendschapsverhaal als ‘Alpenrood’; Anker voelt zich duidelijk thuis in de uiteenlopende werelden van zijn personages en zijn stijl past zich moeiteloos aan zijn eigen ideeën aan. De bundel omvat ook enkele verhalen die om onduidelijke redenen door de ballotage zijn gekomen. Onder andere ‘Cyclaamrode pochet’ (vol duffe dialogen) en ‘Toppie!’ (spannend bedoeld?) vallen uit de toon tussen de verder jaloersmakend goed geschreven verhalen, die bewijzen dat Anker al heel lang een constant niveau haalt.

Weinig evenwicht
Blijft de vraag: waarom is nu dit ratjetoe uitgegeven? Veel verhalen zouden in een evenwichtiger samengestelde bundel meer tot hun recht gekomen zijn, veel meer in elk geval dan in deze bundel, die in allerijl lijkt te zijn samengesteld. De Volkskrant noemde Fortuyn en Liefde een staalkaart van Ankers oeuvre, alsof de schrijver ons net ontvallen is. Dat zou ook de enig denkbare reden zijn om – op het oog zo willekeurig – uit een ontegenzeggelijk rijk oeuvre te putten. Maar Anker is niet dood, nog lang niet en gelukkig maar.