Vander Veken heeft naast Dubbelspoor meerdere verhalen, jeugdboeken en bovendien twee romans op haar naam staan: Papavers en Nieuwe mannen, nieuwe vrouwen. Al het werk van haar hand is verbonden aan een actueel thema. Ze doorgrondt in haar romans niet alleen menselijke verlangens, maar ook de menselijke beperkingen. Waar in Papavers een heel specifiek onderwerp aan bod komt, namelijk de relatie van een vrouw en haar schizofrene stiefzoon, spreekt ze in Dubbelspoor een breder publiek aan. Hoewel de thema’s in het boek veelbesproken zijn is de combinatie ervan uniek, interessant en verhelderend.

Saharazand en Worteltjes

Dubbelspoor begint bij het hoofdstuk ‘Vertrek’, waar wij de verschillende personages voor het eerst leren kennen. Ada, een schuldbewuste grootmoeder, worstelt met een groot taboe; zij houdt meer van haar ene dochter dan van de ander. Ook Fleur draagt een groot geheim bij zich. Een geheim dat steeds zwaarder lijkt te gaan wegen, maar laat dat niet blijken. Als kleurenconsulente weet ze precies wat ze uit wil stralen en wat niet. Met haar knaloranje kleren maakt ze een statement. Ada bekijkt de felgekleurde jonge vrouw tegenover haar aandachtig, zich niet bewust van het feit dat ook zij, ondanks haar vertoning, is vastgeroest in dagelijks sleur.

“Vuur. Worteltjes. Saharazand. Zakkende zon op een zomeravond…”. De omschrijving die Vladimir van Fleur maakt is niet meer dan een levensbehoefte. Zelf heeft hij geen leven, als schrijver teert hij op dat van anderen. Terwijl hij plaats neemt in de trein droomt hij van een nieuw, gewoon bestaan. Eentje waarin hijzelf de hoofdrol speelt. Maarten’s leven daarentegen is bijna voorbij. Net als zijn politieke carrière en zijn huwelijk dat al zijn. Zelfs zijn minnares wil niets meer met hem te maken hebben. Een zakenman die in de bloei van zijn leven lijkt, maar vanbinnen langzaam aan het wegrotten is. Vol zelfmedelijden staart hij voor zich uit. Totdat een gothic meisje ineens tegenover hem neerploft en zijn inzichten compleet verandert.

Gedwongen stilstand

De introductie eindigt bij Felix en Naomi. De eerste is een plichtsgetrouwe conducteur die het als zijn doel ziet om alles in goede banen te leiden. Terwijl hij de trein op Naomi laten wachten, voelt hij direct dat hij dat misschien beter niet had kunnen doen. Zij, geheel gekleed in het zwart, duwt hem met een ruk opzij en loopt stuurs richting de eerste klas. Met nog maar een paar seconden om de trein te halen, kan ze die talentenjacht niet aan haar neus voorbij laten gaan. Na alle tegenslagen en kritiek is dit haar kans om niet alleen haar dromen waar te maken, maar om zich daarnaast te bewijzen aan iedereen die haar hiervoor heeft afgewezen.

De trein vertrekt van het station en hoewel deze voor elkaar volstrekt onbekende mensen niets gemeen lijken te hebben, zullen zij naarmate de reis zich vordert een gezamenlijke ervaring beleven die hun leven een andere wending geeft. Vooral wanneer de trein tot stilstand gedwongen wordt na een bommelding. Hoe langer de trein stilstaat, hoe meer we te weten komen over wat de personages bezighoudt. Waar ze mee worstelen, waar ze van dromen, waar ze liever niet over praten en waar zij heimelijk naar verlangen. Op de een of andere manier komen ze allen op een bijzondere wijze met elkaar in aanraking en ontdekken zij gelijkenissen in elkaar. Het toeval zal hun leven voor altijd veranderen.

Jezelf ontglippen

Vander Veken heeft de lezer onmiskenbaar bewust willen maken van de manier waarop er in de huidige maatschappij geleefd wordt. Ze wil de lezer laten stilstaan bij het toeval en bij het feit dat alles binnen een paar seconden drastisch kan veranderen. Dat een betrekkelijk kleine gebeurtenis aan het denken kan zetten en hoe stilstand controle kan laten varen en instincten weer aanwakkert.

“Jezelf ontglippen. Daar kan ze zich sinds gisteravond iets bij voorstellen. Zij, voor wie alles moet verlopen zoals ze het heeft gepland, die alles wil zoals ze het heeft geordend. Die geen middenweg duldt tussen volstrekte harmonie en totale ontwrichting, of die weg niet durft te nemen, uit angst dat hij de verkeerde kant op gaat.”

In een wereld waarin iedereen door continue tijdsdruk alles onder controle wil hebben, laat Vander Veken zien dat zelfs de kleine dingen in het leven niet te controleren zijn. De dingen die je leven veranderen en een totaal andere wending geven, zijn zaken die hoe dan ook je pad kruisen. Of je er klaar voor bent of niet; dat zijn de wetten van het toeval.

Vergrootglas

Vander Veken heeft een heldere, duidelijke schrijfstijl. Elk hoofdstuk wordt logisch opgebouwd en laat de verschillende personages aan het woord, weliswaar in een steeds afwisselende volgorde. Ze weet de lezer te boeien, ongetwijfeld omdat er voor iedereen een karakter te vinden is dat herkenning oproept, en de lezer zich met hem of haar kan identificeren. Dit komt door de goede uitdieping van de verschillende personages, waardoor hun wensen, verlangens, hoop en verwachtingen bloot komen te liggen. Alles wordt op een talentvolle wijze filmisch overgebracht op de lezer. De karakters spreken en trekken je als lezer mee het verhaal in alsof alles wat hen bezighoudt onder een vergrootglas gelegd wordt.

Toch is het enigszins jammer dat Dubbelspoor een open eind heeft. Hoewel het eind van het boek goed gevonden is, blijft het geheel toch wat onaf. Maar misschien is dat juist de charme van Dubbelspoor en de kern waar het verhaal eigenlijk om draait, namelijk dat niet alles controleerbaar is of zich laat plannen. Het nu telt, niet de toekomst.

Van Finland weten de meeste mensen vrijwel niets. Gestudeerde mensen kennen wellicht de Finse halfgod Kimi Räikkönen, maar dat was het dan wel. Dat geeft een Finse roman ook meteen een exotisch tintje. En de vertaler een probleem, in dit geval wat halfslachtig opgelost. Zo vervangt vertaler Lieven Ameel de ene keer een typisch Fins fenomeen door een variant die we allemaal kennen, onder verwijzing naar een verklarende noot, de andere keer blijft het Fins staan en geeft de noot verder uitsluitsel.

Tijdloos

Merkwaardig is ook dat deze drinkebroersroman van de Nederlandse uitgever de ondertitel ‘Jongemannen worden mannen’ meekreeg. Wat er ook gebeurt, de helden Maarschalk, Vetbol en Henninen blijven onveranderd dezelfde. Als lezer heb je zelfs geen idee van hun leeftijd, ze zijn als het ware tijdloos. Het verhaal vertelt van hun omzwervingen gedurende een dag, die begint met een stevige kater en allengs ten onder gaat in nog meer drank. Ze maken niets van belang mee, ontmoeten deze of gene en overwinnen kleine tegenslagen, en dat was het dan wel zo ongeveer.

Bij gebrek aan doorslaggevend verhaal moet Rimminen het van zijn stijl hebben. De gesprekken die het trio onder elkaar en met anderen voert, gaan helemaal nergens over, maar hebben door hun wereldvreemde, vaak plechtstatige vorm een extra vervreemdend effect. Nog gekker zijn de beschrijvingen waar Rimminen mee strooit. Voor zinnen van enkele honderden woorden deinst hij niet terug en hij is dol op het bakken van nieuwe woorden door het aan elkaar plakken van oude (we nemen maar even aan dat dit niet op het conto komt van de vertaler, dat zou jammer zijn). Het is dat we zeker weten dat het boek in onze tijd speelt, anders zouden we zomaar kunnen gaan denken dat hier een dronken Tachtiger aan het woord is.

Blijft de vraag of het ook een goed boek is en hoe het zich verhoudt tot de rest van de drank- en drugsliteratuur. Bij het lezen kwam de associatie met Brusselmans De man die werk vond, de beste Vlaamse roman aller tijden, sterk op. Rimminen is echter barokker, maakt veel meer gebruik van de ruimte die taal biedt en is veel en veel uitbundiger dan Brusselmans. Irvine Welsh is een andere referentie bij het altijd weer lastige kaders zoeken, maar doordat de rol van drank bij Rimminen meer motief is dan thema mogen we ook best wat ruimer rondkijken. Zo waart de geest van James Joyce hier rond en zijn er verwijzingen naar de klassieken, maar die moet de lezer zelf maar opduikelen, of negeren.