Twee mannen zitten in een kroeg. Ze hebben de waardin beloofd op het café te letten zo lang zij weg is. Dit duurt echter langer dan verwacht. Komt ze nog wel terug? De mannen raken in gesprek over het leven en religie. De één is ervan overtuigd dat er een God is, de ander is daar niet zo zeker van. De situatie krijgt een plotselinge wending als op de deur wordt geklopt. Ze willen niet open doen, want ze weten niet of dat mag van de waardin. Als één van hen naar buiten kijkt, ziet hij een hoogzwangere vrouw met haar man. Achter hen galoppeert een wit paard. Ze laten de mensen niet binnen en horen na een tijdje een baby huilen. Als de gelovige even gaat kijken, ziet hij hoe het kindje ontploft. Beide zijn erg van slag en proberen alles te vergeten. Totdat er weer op de deur wordt geklopt.

De vier ruiters van de Apocalyps

Verschillende zwangere vrouwen komen langs, met telkens een paard. Na het witte komt er een rood, daarna een zwart en als laatste een vaal. Nog voor de paarden hun intrede deden, heeft de gelovige man het verhaal van de vier ruiters van de Apocalyps, dat in het Nieuwe Testament staat, verteld. De ruiters en hun paarden staan voor verovering, oorlog, honger en als laatste de dood. Als de ruiters allemaal zijn langsgeweest, betekent dat een omwenteling van de wereld zoals wij die kennen. Dit hele verhaal lijkt zich nu te herhalen. Zal de wereld dan ook voorgoed veranderen?

Voorspelbaar en grappig

De Waardin is vaak voorspelbaar en dat maakt het wat minder interessant om naar te kijken. De eerste ontploffing komt als een verrassing, maar daarna herhaalt zich steeds hetzelfde. Omdat de gelovige man van te voren het verhaal van de ruiters had verteld, weet je al wat daarna gaat komen. Dat is jammer want op die manier is het moeilijker alert te blijven kijken. Gelukkig zitten er, door het gebruik van allerlei anekdotes ook enkele grappige momenten in. Zo zegt de gelovige man: ‘Je moet met gelijkgestemden praten want dan weet je dat je gelijk hebt.’ Soms kunnen de anekdotes ook bloedserieus bedoeld worden, zo zegt de ongelovige man: ‘Achter elke gebroken belofte ontstaat de kans op religie.’

Onderlinge verhoudingen

Beide acteurs weten de personages en hun onderlinge verhoudingen op een overtuigende manier neer te zetten. Arent Jan Linde speelt de onhandige, niet altijd even slimme, ongelovige man. De andere man, vertolkt door Joost Claes, laat hem echter twijfelen of er niet toch meer is tussen hemel en aarde. Hij is namelijk heel meegaand en gaat hem steeds meer geloven. De gelovige man wil eigenlijk geen verantwoordelijkheid hebben maar maakt toch alle beslissingen.

De Waardin is misschien niet zo verrassend, maar wel intrigerend. Want wat gebeurt er als de wereld, zoals wij die kennen, tot een einde komt? Of misschien nog belangrijker: wanneer is het zover?

Beetje bij beetje wordt het duidelijk. De dorre planten in de kassen, de grote aversie tegen Spanjaarden, proberen ‘zijn mannetje te staan’. Ronald Goedemondt is na lange tijd weer vrijgezel en dat gaat gepaard met een flinke dosis liefdesverdriet, het centrale thema van de voorstelling.

Associatiecabaret

Goedemondt vertelt in een razend tempo. Verhalen lijken ter plekke bij hem op te komen. Je zou het associatiecabaret kunnen noemen. Toch is er een duidelijke verhaallijn: je moet je mannetje staan in de maatschappij. Dedication zit erg goed in elkaar. Geen moment verslapt Goedemondt en als publiek blijf je anderhalf uur lang geboeid. Reden daarvoor is de manier waarop hij problemen en ergernissen bespreekt die in eerste instantie persoonlijk lijken, maar al snel zeer herkenbaar zijn bij iedereen. Een schoenveter die vast komt te zitten in de as van zijn fiets waardoor hij op de stoeprand valt, wordt minutieus en meeslepend beschreven, evenals het vergeten van het in de achteruit zetten van zijn auto waardoor een botsing wordt veroorzaakt. Gênante momenten voor Goedemondt, die hij aan het publiek vertelt als vrienden onder elkaar.

De vertelwijze van Goedemondt maakt dat op het oog kleine, vervelende gebeurtenissen hilarisch en met gevoel voor detail worden neergezet. Grote maatschappelijke problemen komen niet aan bod, maar juist de problemen en irritaties van alledag. Goedemondt kan zich mateloos opwinden over het accent van zijn neefje uit Ridderkerk die niet-bestaande letters gebruikt of de mierzoete smaak van groene Fernandes. Constant bieden talloze zijwegen zich aan. De opmerking dat hij Chantal Janzen zo’n afknapper vindt, levert een schaterende zaal op als Goedemondts betekenis van afknappen duidelijk wordt. De eerste keer dat Goedemondt afval naar de vuilstort brengt is eveneens dolkomisch.

Overwachte wendingen

Kleine gebeurtenissen opblazen tot grote proporties, het is een kunst dat op een aanstekelijke manier te verwoorden. Goedemondt lukt dat. In Dedication zitten constant onverwachte wendingen. Een scène over liefdesverdriet wordt afgewisseld met een verhaal over de vreselijke boeren die je laat van sandwichspread of een item dat het zo fijn is om irritant te durven zijn. Op het oog niets met elkaar te maken hebbende onderwerpen worden door Goedemondt schijnbaar logisch aan elkaar geknoopt. Als publiek ga je helemaal mee met deze knap bedachte verbindingen. Bulderende lachbuien worden afgewisseld met ontroering over een jongen die in het leven zijn mannetje probeert te staan.

Heeft Dedication dan helemaal geen minpuntjes? Het antwoord is even kort als krachtig: nee. Ronald Goedemondt biedt cabaret met volop hilarische gebeurtenissen, irritaties en een verhaal. Daarbij is hij een zeer innemende persoonlijkheid. Met eerdere shows Spek (2005) en Ze Bestaan Echt (2007) liet Ronald Goedemondt al zien een belofte te zijn, met Dedication heeft hij definitief zijn naam gevestigd. 

 

Dedication is nog tot en met juni 2009 in de Nederlandse theaters te zien.

Als een van de voorlopers van het gebruik van gesproken tekst in (theatrale) dansvoorstellingen experimenteerde Tuerlings al in de jaren zeventig met deze theatervorm en later ook via zijn eigen dansgezelschap RAZ. In de voorstelling Tous les jours, a tous points de vue, on va de mieux en mieux (‘Elke dag wordt je in alle opzichten beter en beter’) wil de regisseur diverse levenswijsheden aansnijden en uitbeelden, gedragen door teksten van de Romeinse keizer Marcus Aurelius. Daarnaast heeft hij zich laten inspireren door ideeën over positief denken en harmonieus leven van de Franse apotheker Émile Coué. Hieraan refereert ook de titel van het stuk. De voorstelling gaat samen met een uitgebreide flyer waarin je met allerlei onbegrijpelijke (semi)filosofische boodschappen om de oren wordt geslagen. Wat nu precies de boodschap van Tuerlings is, valt echter op geen enkele manier uit de flyer en de onsamenhangende voorstelling op te maken.

Gezelschappen die de afgelopen jaren dit soort spannende theatrale dansproducties lieten zien, zijn bijvoorbeeld Leine & Roebana, Emio Greco | PC, Club Guy & Roni en de talentvolle jonge choreograaf Pere Faura. Waar zij inspirerende originele voorstellingen maakten, waar de dynamiek of tederheid van afspatte, daar is Tous les jours, a tous points de vue, on va de mieux en mieux een zielloos pretentieuze en vooral ook slaapverwekkende vertoning. Onbegrijpelijk dan ook dat diverse landelijke kranten zich wel tot lovende reacties over deze voorstelling lieten verleiden.

Weinig dansen

De voorstelling is meer theater dan dans. Het tempo en de bewegingsintensiteit liggen zo laag dat de kans groot is dat geen enkele danser aan het einde van de voorstelling heeft gezweet. Iedere keer is het wachten op een stroomversnelling, op bewegingsenergie, op een dansante explosie. En iedere keer als hiertoe een aanzet wordt gegeven, gaat deze teniet door een tekstvoordracht of stilval van bewegingsfrases. Zelden zal er zo weinig gedanst zijn in een dansvoorstelling, die als treurige apotheose op het einde wordt opgeleukt door een musical-achtig ‘stukje’ dans op Mantovani-muziek.

Hans Tuerlings zelf stelt dat de voorstelling is ontstaan vanuit improvisaties, waarbij er veel inbreng vanuit de dansers zelf is geweest. Deze improvisaties, vaak vanuit natuurlijke houdingen en dagelijkse bewegingen, zijn nog duidelijk in de voorstelling terug te zien. Helaas zijn de improvisaties nauwelijks tot werkelijk interessant bewegingsmateriaal geëvolueerd en komt het geheel gemaakt over. Van een geolied lopend stuk is geen sprake. En was Tuerlings nog maar met enige zelfspot, ironie of sarcasme te werk gegaan, dan hadden delen van de voorstelling als persiflage bekeken kunnen worden. Echter vrijwel nergens blijkt ook maar enige zelfreflectie die je als toeschouwer tot een glimlach kan verleiden.

Apenleven

De voorstelling begint nog veelbelovend. Drie charismatisch uitziende, strak in het pak gestoken zakenmannen staan als gigolo’s in hun womanizer-houding op het toneel. Daarnaast stoelen en Indiase lampen op zuilen, samen ogend als een boudoir. De meest Alfa-achtige man spreekt een tekst uit in de staande microfoon. Plots slaakt hij strak voor zich uitkijkend verschillende apenkreten (‘Aah Aah’), waarna hij verder praat of er niets gebeurd is. Dit herhaalt zich nog enige malen, terwijl de twee andere mannen om hem heen liggend en staand langzame aapachtige bewegingen maken. Vervreemdend en veelbelovend. Helaas blijft het hier bij. Met het spannende thema van drie snelle zakenmannen, strak in het pak, die samen tot verrassende en vervreemdende dansperformances komen of het apenleven dansen, wordt verder niets gedaan.

Ook aan de vitaal ogende danseressen ligt het niet. In hun vrolijk vrouwelijke jurkjes staan ze te wachten tot ze aan de slag mogen. Maar los van wat staan, op stoelen zittend toekijken en een aantal in slow-motion uitgevoerde duetten en korte groepsstukken waarin de dansers contact met elkaar maken in een spel van ontmoeten en afstoten, valt er weinig te doen. Telkens sijpelt de energie weg. Heel eventjes nog mag Bryndis Brynjolfsdottir in het midden van de voorstelling laten zien dat ze werkelijk heel goed kan dansen. Het opvolgende duetje tussen twee danseressen is spannend. Voor je het weet zijn deze intermezzo’s echter alweer voorbij. Samen vormen ze zo’n beetje de enige oplevingen in een in zijn totaliteit overbodige voorstelling.

De voorstelling van het Scapino Ballet is nog tot 31 januari te zien.

De nieuwe huisregisseur Marcus Azzini heeft met deze voorstelling een onverwachte kijkervaring uit de hoge hoed getoverd. Als je een traditionele, verhalende vorm van toneel verwacht, moet je als kijker even opnieuw koers bepalen na de intro. In deze voorstelling vormt het lichaam zelf het decor en brengt het eigenhandig zijn boodschap over. Grotendeels non-verbaal. Een goed staaltje fysiek theater.

Fascinatie voor het lichaam

Wat het lichaam niet vergeet oordeelt niet, bevat geen expliciete boodschap, maar is vooral beschrijvend. Op een beeldende manier wordt beschreven hoe wij met ons lijf omgaan. En wat voor gevoelens bij het ervaren van je eigen en andermans lichaam horen. Het thema van de voorstelling is niet uniek. Fascinatie voor het corpus humanum is er al vanaf de klassieke oudheid. De mens wordt voortdurend geconfronteerd met de kwetsbaarheid van het lichaam, gebreken, ziekten en de dood. Al die thema’s komen terug in Wat het lichaam niet vergeet.

Zou jij seks met mij willen?

De acteurs houden het publiek een duidelijke spiegel voor. Het plexiglas tussen het publiek en de acteurs versterkt die ervaring. Wat echt confronterend is, zijn de vragen die een van de acteurs op het publiek begint af te vuren na de intro: ‘Vind je mij mooi?’, ‘Wat vind je mooi aan mij?’, ‘Zou jij seks met mij willen?’ De vragen confronteren de kijker met onze westerse focus op het lichaam en het uiterlijk.

Dans en vertellingen

Gelukkig duurt dit spervuur van intieme vragen niet te lang. De kijker kan ontspannen bij de mooie danspatronen die de  thema’s van het stuk uitbeelden. In de bewegingen van de acteurs zitten alle denkbare emoties verborgen: eenzaamheid, verdriet, verlangen, blijdschap en het welbekende aantrekken en afstoten. Af en toe wordt de beeldende voorstelling onderbroken door een verbaal intermezzo van één van de acteurs. Het zijn vaak zeer intieme en pijnlijke verhalen over de relatie met het eigen lichaam. Die relatie lijkt grotendeels te worden bepaald door ervaringen uit het verleden. De tegenstelling tussen de dansscènes enerzijds en de korte vertellingen anderzijds vormen een goed samenhangend geheel.

Het had geen kwaad gekund als Azzini het publiek iets meer had geholpen bij het geven van betekenis aan het stuk. Niet gek dat meerdere mensen na afloop van de voorstelling reageerden met ‘Ik moet het even op me laten inwerken.’ Maar misschien was dat wel juist de bedoeling. Het decor met het plexiglas, de mooie choreografieën en de persoonlijke monologen maken Wat het lichaam niet vergeet tot een prikkelende ervaring. Het bekijken waard.

Wat het lichaam niet vergeet van Toneelgroep Oostpool is nog te zien t/m 21 februari 2009.