Boeken / Fictie

Zinnen om van te smullen

recensie: Griet Op de Beeck - Vele hemels boven de zevende

Door een schitterende stijl weet Griet Op de Beeck met haar debuutroman Vele hemels boven de zevende haar lezers in te palmen en uit te laten zien naar haar tweede roman.

Vele hemels boven de zevende beschrijft de lotgevallen van vijf hoofdpersonages die door hun familieband of vriendschap met elkaar verbonden zijn. De twaalfjarige Lou wordt gepest op school, de bejaarde, alcoholistische Jos torst een groot geheim met zich mee, de zesendertigjarige Eva wil iedereen om zich heen helpen, maar lijkt niet in staat zichzelf te helpen, en Casper en Elsie worden verliefd op elkaar, maar hebben allebei een gezin. Onbeholpen banen de personages zich een weg door het leven, voortdurend in strijd met de wereld en zichzelf.

Pijnlijk, komisch en aandoenlijk


Dit leidt tot pijnlijke, maar ook tot komische en aandoenlijke momenten. Pijnlijk bijvoorbeeld wanneer Elsie tijdens een familiediner, na een vervelende opmerking van haar moeder, in woede ontsteekt: ‘Er is hier van alles aan de hand. Al zolang wij ons kunnen herinneren. En iedereen aan deze tafel weet dat, maar iedereen zwijgt en sust en doet alsof.’

Komisch zijn veelal de ongemakkelijke situaties waar de personages in terechtkomen. Zoals Eva’s eerste internetdate. Die date is een ramp, omdat de man haar probeert over te halen zich open te stellen voor een avondje onvervalst sadomasochisme. Of Elsies ingreep bij de plastisch chirurg, die als volgt wordt beschreven: ‘ “U moet zich ontspannen”, zegt de man met het marteltuig. Hij kan dat zeggen. (…) “Nu gaat u in principe niks meer voelen.” In principe. Ik heb dat gehoord.’

De aandoenlijke momenten zijn talloos, omdat Op de Beeck in korte maar rake zinnen het leed iets  ontroerends mee weet te geven. Zo beschrijft Eva haar eigen eenzaamheid erg mooi: ‘Ik ben alleen, maar verre van verloren. Soms zeg ik dat hardop tegen mezelf. Meestal kan ik erom lachen.’ Ook het Vlaamse taalgebruik maakt een belangrijk deel uit van Op de Beecks stijl. De Nederlandse lezer moet zijn best doen anderen niet met ‘ge’ of ‘u’ aan te spreken na het lezen van de roman. De krachtige stijl en het zangerige Vlaams (dat hoor je wanneer je aan het lezen bent) zorgen ervoor dat de zinnen stuk voor stuk wonderschoon zijn.

Gebrek aan ontwikkeling


Een minpuntje is dat het verhaal zich nauwelijks ontwikkelt. Dat de personages niet om weten te gaan met de realiteit is al snel  duidelijk, maar dit punt wordt steeds opnieuw bevestigd. Ook is het jammer dat er pas aan het einde iets gebeurt waardoor ieders leven voorgoed verandert. Een dergelijk belangrijk moment had zich al eerder mogen voordoen. Het had spanning en relevantie toegevoegd aan een roman die nu maar wat voortkabbelt.

Maar zelfs als het verhaal minder interessant wordt, blijft de roman boeien door een eigen, indrukwekkende stijl. En dit is pas Op de Beecks debuut. De verwachtingen voor een tweede roman zijn hooggespannen.  

Boeken / Fictie

Den dodendraad

recensie: Guus Bauer - Het geheim van Treurwegen

.

‘Gedurende de Grote Oorlog zijn ongeveer duizend landgenoten gestorven door den dodendraad.’ Toen Bauer dit zinnetje van de Vlaamse schrijver Willem Elschot las in een biografie, wist hij dat hij een grijs gebied in de geschiedenis aangetroffen had. Het onderzoek dat Bauer vervolgens gedaan heeft en in zijn roman verwerkt heeft is bewonderenswaardig.

Grootvader vertelt
Op het middelste segment van het hek, dat door de Duitsers in België gebouwd was met behulp van dwangarbeid, bleek genoeg elektriciteit te staan om je bloed te laten koken en je ingewanden zwart te blakeren. Maar voor de bewoners van de grensstreken was een dergelijke uitvinding, net als het gebruikte prikkeldraad, absoluut een nieuwigheid. Veel mensen stierven dan ook tijdens hun pogingen naar het neutrale Nederland te vluchten.

Bauer schreef een boek dat zich probeert te wortelen in de orale traditie. De beleving, niet de cijfers en feiten, moest de levens van de mensen rondom de grensafscheiding tastbaar maken. Zo wordt zijn vertelling van de geschiedenis gestaafd door een krachtig middel: de anekdote. Ontelbare hoeveelheden lijkt hij verzameld te hebben. Over de bewoners van de grensstreek die een vogel op het hek zagen zitten en de omgeving vervolgens veilig achtten, over de spannende smokkelpraktijken en kleine oorlogen in de Nederlandse interneringskampen. Dit is de beproefde en aloude wijze van overlevering die het langst onze herinnering bezet kan houden: de grootvadergeschiedenis.

Maar geloof je het?
Het verhaal wordt verteld vanuit de ogen van de boerenjongen Willem Treurwegen, die dankzij de Eerste Wereldoorlog wordt meegesleept in een groots avontuur. Hier ligt het punt waar het boek zichzelf eigenlijk tekort doet. De schrijver gebruikt volkse taal om het verhaal een voelbaar anker in de geschiedenis en regio te geven, maar zijn aanwezigheid schijnt te duidelijk door het karakter van Willem heen.

De gebruikte taal is een soort hybride constructie geworden van verzamelde scherven uit de orale traditie en literaire beschouwingen. Hierdoor voelt Willems taalgebruik niet organisch maar gekunsteld aan, waardoor het zijn doel voorbij streeft. Het is alsof Bauer zichzelf vermomt achter een ontoereikend masker, waardoor je als lezer je pogingen om in Willem te geloven na een uur opgeeft en maar gaat genieten van de rijke hoeveelheid en informatie en verbeelding die Bauer wel kan bieden.

Maar Bauers literaire archeologie is er daarom niet minder door. Met Het geheim van Treurwegen belicht hij zaken uit de geschiedenis die al snel overstemd worden door het leed uit de loopgraven (al komt dat ook aan bod). Zijn werk poogt de ervaringen van de burgers in bezet België en de dubieuze neutraliteit van Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog op regionaal en persoonlijk niveau tot leven te brengen. Met volgend jaar de honderdste verjaardag van het begin van de Grote Oorlog in het verschiet, is dat geen onbeduidende onderneming. Veel overlevenden zullen er niet meer zijn om die ervaringen te delen.  Ook al lijkt Bauer soms bijna te veel te willen in tweehonderdzeventig pagina’s, kunnen we altijd nog een paar goede anekdotes van waarde in onze herinnering geprent krijgen. Het geheim van Treurwegen is daarom wellicht geen perfect, maar wel een belangrijk boek. 

Boeken / Fictie

‘Ik prefereer dit’

recensie: Alessandro Baricco (vert. door Manon Smits) - Mr. Gwyn

.

Geschreven in prachtige zinnen die qua ritme en tempo even natuurlijk overkomen als vallende herfstbladeren, beschrijft Barrico het verhaal van Jasper Gwyn. Gwyn is een succesvol schrijver in Londen die op een dag beseft dat hij nooit meer een boek wil schrijven. Het enige wat hem wel gepast lijkt, is niet meer dan een vage notie. De notie van het woord ‘kopiist’.

Mensen overschrijven
Gwyn zal echter geen documenten of boeken overschrijven, maar mensen. Gaandeweg vindt hij zijn leven, zijn beroep en bestaan als kopiist opnieuw uit. Zo creeërt hij zijn eigen universum, zijn eigen regels, met een excentrieke hoeveelheid aandacht voor details. In zijn atelier observeert hij tweeëndertig dagen lang zijn naakte, rijkelijk betalende klanten, wier ‘essentie’ hij in zijn portretten probeert te vangen. 

The American connection
Wanneer het ouderwetse woord ‘kopiist’ opduikt, doet het al snel denken aan de recalcitrante novelle Bartleby the Scrivener (1853) van de Amerikaanse schrijver Herman Melville. Bartleby is een jonge assistent in een rechtskantoor op Wall Street die elke vraag van zijn baas voorziet van de repliek: ‘I would prefer not to’. Deze schijnbaar irrationele weigering, heeft tot de verbeelding gesproken van onder andere de Occupy-beweging en populaire denkers als Gilles Deleuze en Slavoj Žižek. Voor Mr. Gwyn neemt zowel die weigering, als het idee van een ‘kopiist’ echter een nieuwe vorm aan.

Gwyn is een soort Bartleby
Wat Gwyn aan de ene kant tot een echte Bartleby maakt, is het feit dat hij zich in de krochten tussen de rede en de redeloosheid begeeft. Net als Bartleby, met zijn mantra ‘I would prefer not to’, bewandelt Gwyn het onontgonnen pad tussen het geprefereerde en het niet-geprefereerde in. Zijn keuzes – om te stoppen met romans schrijven, om een kopiist te worden – zijn niet gebaseerd op een bepaalde wil of kennis, maar op een besef van wat hij liever niet doet. Met Bartleby loopt het echter slecht af: hij sterft in de gevangenis.

Voor Gwyn pakt het anders uit. Door zich van datgene af te keren wat hij liever niet doet, bijvoorbeeld de beroemde schrijver uithangen, blijft over wat hij wellicht altijd al had moeten doen; het portretteren van mensen. Op die manier is Mr. Gwyn is een stimulerende en frisse uitwerking van het Bartleby-thema. Voor Gwyn is ‘liever niet’ – I would prefer not to – een manier om het authentieke, het nieuwe binnen het oude, terug te vinden. In dit boek komen Bariccos filosofische achtergrond en vertellersziel waarlijk tot hun recht. Daarbij is zijn virtuoze proza ook nog eens  met verve vertaald naar het Nederlands door Manon Smits. Een duidelijke aanrader voor ieder die wil verzinken in een hedendaagse filosofische fabel.

Boeken / Fictie

Geen Hemingway

recensie: Boris O. Dittrich - De waarheid liegen

Ex-politicus Boris Dittrich leverde in februari zijn vierde roman af: een whodunit waarbij het antwoord al in het eerste hoofdstuk duidelijk wordt. Een boek vol minderbedeelden en melodrama.

Boris Dittrich mag dan een succesvol rechter en verdienstelijk politicus zijn, een literair genie is hij zeker niet. De anonieme, semi-autobiografische ik-persoon is net als Dittrich homoseksueel en woonachtig in New York. Hij bezoekt elke maandagochtend de ‘schoentherapeut’ Jason, die zijn versleten schoeisel telkens weer weet op te lappen. Jasons favoriete tijdverdrijf lijkt te bestaan uit het doorvertellen van de verhalen van één van zijn vaste klanten.

Stoet van sneue types

Centraal in de roman staat Victor Goldberg, die de pech heeft dat zijn portemonnee wordt gevonden door Robert Karsting, een bijzonder onsympathiek sujet. Karsting geeft Goldberg, wanneer ze elkaar ontmoeten op een metrostation, een knietje, waardoor laatstgenoemde onder de metro belandt. Dan begint de ellende pas, want het drukke station staat vol mensen die het ongeluk hebben gezien. ‘Elke getuige heeft zijn eigen verhaal,’ vertelt de flaptekst. ‘Wie verbergt wat? De FBI raakt bij de zaak betrokken. Wordt de waarheid op tijd ontmaskerd of zegeviert de leugen?’

Het merendeel van de roman bestaat uit die getuigenissen van zo’n twintig pagina’s lang, waarin zoveel mogelijk clichés uit de Amerikaanse samenleving de revue passeren, zoals een American Idol, een terrorismeverdachte, een wonderkind en de moeder van een sinds decennia vermist kind. De verhalen worden afgewisseld door korte hoofdstukken waarin de ‘ik’ zijn schoenen laat poetsen door Jason, tot deze laatste onverwacht verdwijnt. Ondertussen leest iedereen in het boek trouw zijn dagelijkse horoscoop, die vaker dan gemiddeld de uitkomsten van hun dag goed voorspelt. Alle bijpersonen anonimiseert Dittrich steevast met etiketten als ‘de psychotherapeut’ en ‘Mr. Y’.

In zijn tijd in de Tweede Kamer nam Dittrich het vooral op voor de zwakkeren in de samenleving. Misschien dat De waarheid liegen daarom wordt bevolkt door mensen die niet bij machte lijken hun leven in eigen handen te nemen, noch een poging daartoe ondernemen. Dittrichs stem klinkt bovendien door in het feit dat de helft van alle volwassen mannen in de roman homoseksueel is. Twintig pagina’s per persoon blijken overigens niet voldoende om deze individuen een eigen stem te geven, waardoor ze inwisselbaar blijven.

De waarheid

Ondanks dat De waarheid liegen alweer de vierde roman is van Dittrich, blijft hij beginnersfouten begaan. Zoals het in twee zinnen overslaan van een passage in plaats van te laten zien wat er gebeurd, bijvoorbeeld wanneer slachtoffer Victor een belangrijk gesprek heeft: ‘Laat het bestuur maar opkomen, hij was er klaar voor. Een paar uur later lag hij op de bank in zijn flat in Williamsburg.’

De titel van Dittrichs roman is, net als zijn personages, weinig origineel. Hij leende hem voor de gelegenheid van letterkundige Bertus Aafjes, die in de jaren zestig beweerde dat dichters ‘al te veel liegen, maar zij liegen de waarheid’. Voor wie het idee achter de roman niet helemaal duidelijk is, legt de metrobestuurder het nog even uit:

Nou, stel, je denkt dat je liegt. Je zegt iets waarvan je op dat moment denkt dat het niet waar is. Maar in werkelijkheid blijkt wat je zegt wel waar te zijn. Heb je dan gelogen of niet?

Dit stukje filosofie van de koude grond is minder indrukwekkend dan wellicht de bedoeling was en zet geenszins de sfeer voor een spannende whodunit. Het zal dan ook geen verrassing zijn dat de op de flaptekst aangekondigde FBI slechts gedurende enkele pagina’s komt opdagen en de waarheid al die tijd voor het oprapen ligt. Het einde stelt, net als de rest van het boek, teleur.

Theater / Achtergrond
special:

Festival Tweetakt van start in Utrecht

In Utrecht is de 11de editie van festival Tweetakt is van start gegaan op vrijdag 22 maart en zal duren tot en met 7 april. Een festival voor jeugd en jongeren met theater, muziek, dans, cabaret en games. Artiesten zoals musici Fresku, Marien Dorleijn, cabaretiers Daniel Arends en René Meurs, en choreograaf treden op, laten nieuw werk zien of gaan aan de slag met talentvolle jongeren.

Vrijdag | Zaterdag | Zondag | Interview

Kijken, Doen, Beleven
Festival Tweetakt is een festival voor jeugd en jongeren. Een verzamelplaats van theatervoorstellingen, performances, concerten, dansvoorstellingen en optredens van cabaretiers. Er valt niet alleen van alles te zien en te bezoeken. Je kunt er ook zelf dansen en optreden, of in een hamsterrad je eigen stroom opwekken. Twee weken lang een amalgaam van kijken, zien, luisteren, bekijken en beleven.

~

Directeur van het festival is Petra Blok. Zij heeft een hecht team van programmeurs om zich heen verzameld, die elk vanuit hun eigen expertise voorstellingen opperen, ideeën aandragen en suggesties doen. ‘Smaak is voortdurend onderhevig aan verandering en wij als programmeurs moeten onszelf dan ook steeds weer opnieuw uitvinden,’ zo vertelt Blok openhartig. ‘Het uitgangspunt is dan ook een open vizier, waarin invloeden van buiten steeds opnieuw toegelaten mogen en moeten worden. Wij hebben niet één curator, die het allemaal in z’n eentje verzint.’

Jeugdtheater is theater voor kinderen en volwassenen
Festival Tweetakt begon ooit als jeugdtheaterfestival in Den Haag om vervolgens afwisselend in Den Bosch en Antwerpen te staan. Het jeugdtheater was de verbindende factor. Dat was en is nog steeds niet zo verwonderlijk. Jeugdtheater staat volgens Blok in Nederland hoog aangeschreven in vergelijking tot landen om ons heen. ‘Jeugdtheater werd in Nederland al vroeg aangezien voor een professionele, volwassen kunstvorm met in de jaren 70 mensen als Ad de Bont en Liesbeth Colthof. De makers van het eerste uur en vele na hen, wisten het jeugdtheater uit de educatieve hoek te halen. Volwassene en kind ontmoeten elkaar op basis van gelijkwaardigheid. Een thema als angst wordt in een voorstelling op verschillende manieren besproken en inzichtelijk gemaakt. Eng is niet alleen maar eng. Eng kan ook grappig zijn.’ Een goede jeugdvoorstelling is volgens Blok leeftijdsoverschrijdend. Op verschillende niveaus – expliciet of impliciet – gebruikt de maker alle theatrale middelen voorhanden: tekst, decor, kostuums, projecties, licht, geluid en de lichamen van acteurs. Het jeugdtheater wordt volgens Blok nog wel eens miskend door het grote publiek en ook volgens de pers zou het niet serieus zijn, geen kwaliteit hebben en zich in de hoek van welzijn bevinden. Blok onderstreept haar veronderstelling: ‘Ook vakgenoten ontkennen nog vaak het vakmanschap, doorzettingsvermogen en de energie waarmee makers bij jeugdtheater te werk gaan.’

Tweetakt: kijken en beleven
Tweetakt is van een festival voor jeugdtheater uitgegroeid tot een multidisciplinair festival. Blok onderkent de verandering en ziet bijvoorbeeld muziek en beeldende kunst een steeds belangrijkere factor worden. ‘De tijden zijn veranderd. Er is voor jongeren zoveel te zien, mee te maken en gemakkelijk beschikbaar. Dat gemak heeft ook een keerzijde. Het zorgt voor een versmalling: dat wat ze kennen wordt minder. Mensen met dezelfde interesse zoeken elkaar sneller op en weten elkaar gemakkelijker te vinden: de groep wordt kleiner.’ Theater heeft daarin volgens Blok in tegenstelling tot bijvoorbeeld muziek nog een inhaalslag te maken.

Typisch Tweetakt
Tweetakt moet volgens Blok een combinatie zijn van kwaliteit en beleving. Kwaliteit in eerste instantie als het gaat om talentvolle makers en hun voorstellingen. Het festival speurt echter ook naar talent onder jongeren en wil deze aan elkaar koppelen. Blok wil de jongeren ‘aan het werk’ zetten, hun talenten opsporen en zichtbaar maken. Ze heeft de hulp ingeroepen van musici als rapper Fresku en singer-songwriter Marien Dorleijn, die zelf met een aantal talenten gaan optreden.

Een tweede belangrijke pijler voor het festival is de beleving. Daarom hebben de organisatoren oog voor sfeer en willen ze bezoekers uitnodigen om samen te doen, samen te zijn en samen te beleven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het hele plein in Utrecht omgetoverd is tot een klein dorp waar een divers publiek van zowel kinderen met hun ouders als jongeren aan hun trekken kunnen komen.

Tweetakt in de toekomst
Het jongerenpubliek is lastig te bereiken. Dit probleem vormt tevens een uitdaging voor Blok en haar staf. Ze wil jongeren bereiken door meer musici in te huren zoals rapper Tyfoon Daarnaast zoekt zij makers die de beelden uit de digitale leefwereld van jongeren weten te mixen met de tastbare wereld. De Zweedse choreograaf Robin Jonsson is volgens Blok zo’n kunstenaar. Hij raakt met zijn voorstellingen The Hollows I: Walk With Me,   I Believe I Can See the Future en Super Conflict precies aan de wereld van die doelgroep, de wereld waar droom en werkelijkheid vervagen. Daar hoort theater thuis voor zowel jong als oud. Festival Tweetakt is nog tot en met 7 april te bezoeken.

8WEEKLY

Tweetakt, 23 maart

Artikel: Hoe een koude dag weer warm werd

.

Het is de koudste 23 maart sinds 1916, maar het Tweetaktfestival zorgt weer voor hartverwarmende voorstellingen. Terwijl de snijdende oostenwind aan de tenten rukt op het Neude worden we binnen getrakteerd op diverse stimulerende projecten en schurende voorstellingen. Dag twee van het festival is een feit.

VrijdagZondag | Maandag | Interview

Deze zaterdag van het festival begint voor 8WEEKLY bij Typhoon & de protestgeneratie. In de stadsschouwburg maken we kennis met het project dat Typhoon aanging met studenten van de ISK (Internationale Schakelklassen: een openbare school voor de leerlingen die geen of weinig Nederlands spreken en die zich voorbereiden op een toekomst waarin het gebruik van de Nederlandse taal een belangrijke rol speelt).

Een warm protest met veel liefde
De show opent met een vertolking door Typhoon van Bob Marleys Redemption Song. De toon is gezet. We gaan het hebben over protest. De onvrede van een generatie met de ongelijkheid in deze wereld. Maar, zo blijkt al snel, voornamelijk ook over de liefde. De liefde die iedereen in zich heeft en mensen met elkaar verbindt. En geen betere keuze voor een dergelijk project dan de immer lachende rapper Typhoon. Zodra deze man het podium betreedt glijdt er een warm zomers gevoel over het publiek. De enthousiaste uitstraling van deze zanger verbindt alle aanwezigen in één grote liefdevolle familie. Een soort TROS, maar dan hipper.

~

Na een vijftien minuten durend filmpje over het tot stand komen van de samenwerking met de ISK studenten wordt  op het podium het eindresultaat vertolkt. Typhoon en de studenten zingen en springen het door hen gemaakte lied. De combinatie van podiumdier Typhoon en de soms wat schuchtere studenten vertedert, de teksten zijn hoopvol en het nummer verbroedert. Een beter begin van onze festivaldag hadden we nauwelijks kunnen wensen. En als Typhoon  er nog wat eigen nummers tegenaan gooit, begeleid door een gitarist en een saxofonist, is de warme Caribische sfeer compleet. We kunnen er weer tegenaan en storten ons door de koude oostenwind richting festivalterrein.

Veel praten, weinig koken
Ook de tweede voorstelling heeft te maken met nationale diversiteit. Hier niet het warme liefdevolle gevoel van Typhoon, maar een schurend ongemak over identiteit en onze plaats in de maatschappij. In Home Cooking worstelen musicalster Na-Young Jeon en amateurcabaretier Barry Huijbrechts (Phi Nguyen) met hun afkomst. Waar horen ze thuis? Wat is thuis? En wie ben je als je niet met zekerheid kunt zeggen wat je thuis is? Home Cooking is een voorstelling waarin weinig gekookt wordt. Dat is jammer, omdat de hutspot van Na-Young er veelbelovend uitzag. Gelukkig krijgt het publiek ter compensatie na afloop een heerlijk loempiaatje aangeboden. Inclusief prikkertje met Nederlandse vlag.

Dat Na-Young en Barry niet aan koken toekomen komt door beider zoektocht naar hun ware identiteit. Een zoektocht die je aan het denken zet over wat nu eigenlijk bepalend is voor je zelfbeeld. Wat en wie bepaalt wie je bent en waarom? Een simpele vraag zoals “ Wie ben je?” kan een grote verscheurende impact hebben. Want hoe simpel de vraag ook is, de achtergrond van deze vraag bestaat uit ontelbare aspecten. Geen wonder dat men niet aan koken toekwam. Stiekem is dit nogal een vraag zeg! En of ze, met de prachtige zang van Na-Young (luister vooral eens naar haar Koreaanse zangkunsten) en de stuntelende grappen van amateur Barry (hij moet nog wat werken aan zijn presentatie), uiteindelijk een sluitend antwoord weten te formuleren moet u zelf maar gaan ondervinden in deze langs je ziel schurende voorstelling.

Geen zanger, toch volume
Hoog tijd voor wat meer vrolijkheid. Op naar een volgende cabaretier. Dit keer geen amateur, maar de succesvolle professional Stefan Pop (Niet te verwarren met de operazanger Stefan Pop!). Op Tweetakt brengt hij een compilatie van zijn tweede show Mijn blauwe periode. Hierin veel aandacht voor Ninjas, gegeven paarden, Bakker Bart, maar vooral voor bejaarden. Stefan Pop snijdt dit heikele onderwerp haarfijn aan, confronteert ons met de problemen van de vergrijzing en presenteert ons zijn oplossingen. Het is zeer geruststellend om te zien dat de huidige generatie jongeren zo begaan is met de thematiek rondom vergrijzing en pensioenleeftijd. Op zijn aanraden heb ik mijn opa alvast aangemeld bij het leger en richting Afghanistan gestuurd. Zo draag ik al een beetje bij aan het oplossen van het vergrijzingsprobleem.

Stefan Pop zet een lekkere show neer, zodat niet alleen de gure wind, maar ook daverend gelach de tent doet trillen. Zelf is hij dan misschien niet zo tevreden met het feit dat hij behoorlijk moet schreeuwen om zich boven de bijgeluiden van wind en muziek verstaanbaar te maken, het publiek zal met een tevreden gevoel terugkijken op een lekker avondje cabaret. Het is de eerste keer dat Tweetakt cabaret op het programma heeft staan en gezien het succes van Pop vast en zeker niet de laatste. Dit programmaonderdeel is echt een cadeautje en dat moeten we, net als paarden, niet in de bek kijken. Als u dit laatste niet begrijpt: bezoek Stefan Pop en laat het u haarfijn uitleggen.

Pepijn doet een jasje uit

~


In opperbeste stemming begeven we ons naar het afsluitende optreden van de dag. Faberyayo komt zijn solowerk vertolken voor het massaal toegestroomde publiek. Hoewel… massaal? De opkomst valt eerlijk gezegd een beetje tegen. Wederom speelt de temperatuur het festival parten. Begon Stefan Pop zijn optreden al met zijn jas aan, ook hier moet tijdens het eerste nummer een jas de nodige warmte opleveren. Geen ideale omstandigheden voor een bruisend avondje muziek. En hoewel Faberyayo zijn nummers prima voor het voetlicht weet te brengen zal dit niet de meest memorabele avond worden in het artiestenleven van Pepijn Lanen.

Het in niet al te grote getale opgedraafde publiek doet nog wel haar best om de temperatuur te doen steigen, maar het kookpunt wordt nooit bereikt. Ook de door Faberyayo uitgedeelde blikjes bier helpen maar sporadisch om de sfeer op te stuwen. Bekender werk van De Jeugd van Tegenwoordig zoals ‘Get Spanish’ zorgt nog wel voor kleine oplevingen, maar het dak blijft er tijdens deze avond stevig op zitten. Zowel publiek als artiest hadden waarschijnlijk meer verwacht. En zo eindigt deze zaterdagavond van het Tweetaktfestival helaas niet met de gewenste knal.

 

8WEEKLY

Tweetakt, 24 maart

Artikel: Een heerlijke, huiveringwekkende muzikale ervaring

.

Zondag, rustdag. Velen lijken dit ter harte hebben genomen tijdens de derde dag van het Tweetaktfestival, want de toestroom naar het festival terrein liet vandaag te wensen over. Of zou het aan de snijdende kou gelegen hebben?

Vrijdag |ZaterdagMaandag | Interview

Gelukkig hadden niet alle voorstellingen te kampen met een teleurstellende opkomst. Zo zat theater De Kikker lekker vol tijdens de voorstelling Engel met vieze voeten van Theater Sonnevanck. Deze bewerking van het beroemde kinderboek Heidi heeft veel te bieden voor zowel jong als oud.

Een muzikaal sprookje zonder K3

~

In een muzikale voorstelling vol geluidseffecten en met goed gedoseerde zang wordt in een flexibel decor het verhaal uit de doeken gedaan van het weesmeisje Heidi, dat door haar zelfzuchtige tante steeds ergens anders gedropt wordt. Eerst bij de haar onbekende norse opa en dan als speelbal van een gehandicapt meisje. Heidi heeft het niet makkelijk, maar de zichzelf wegcijferende jongedame slaat zich er moedig doorheen. Er kan veel gelachen worden, maar er is ook plaats voor een enkel meeslepend droevig moment (zoals het huilende meisje achter me kan beamen). Een heerlijke opening van deze zondagse festivaldag. Een aanrader voor kinderen én ouders.

Nog zo’n aanrader is Listen to the silence van de Zonzo Compagnie, waarin een pianist en een acteur je meenemen naar de wereld van componist John Cage. De ene helft van het publiek komt terecht in een soort geluidenlaboratorium en de andere helft in een ruimte met een piano. Gescheiden door een tussenscherm beleven beide delen van het publiek dezelfde voorstelling vanuit een ander perspectief. In deze interactieve voorstelling mogen de kinderen uit het publiek pingpongballetjes op de pianosnaren gooien, rondlopen met ouderwetse transistorradio’s en plastic flessen verfrommelen. Het geheel vormt een prachtig voorbeeld van de universele taal van muziek en geluid. Cage mag bij de jeugd dan wel niet zo’n commercieel succes zijn als K3, maar het spreekt ze wel degelijk aan. Ook zonder maf hondje.

Sprinkhanen, paarden en tasjes

~


Langzaam wordt het kouder en donkerder op het festivalterrein. Tijd voor wat huiveringwekkende horror die het daglicht niet kan verdragen. De voorstelling Horror van Anneke Sluiters komt op een uitgelezen moment. De rillingen van de kou tijdens het wachten buiten de speeltent kunnen binnen vervangen worden door rillingen van huiver. De toeschouwers zijn gewaarschuwd: ‘Het betreden van de horrortent geschiedt op eigen risico.’ Gelukkig wordt de soep niet zo heet gegeten als hij opgediend wordt. De voorstelling wordt met de nodige knipoog gepresenteerd. En ook al vloeit het bloed rijkelijk en zal niet iedereen levend de tent verlaten, de presentatie zorgt voor genoeg luchtigheid om te voorkomen dat de toeschouwers gillend wegrennen. Vooral de toegift blijkt voor sommigen (vooral moeders) het angstigste moment op te leveren: na afloop krijgt het publiek gedroogde sprinkhanen aangeboden als snack. Eet smakelijk! (Tip: gebruik wat poedersuiker voor een smakelijker resultaat.)

Met een gevulde maag begeven we ons vervolgens naar het afsluitende optreden van deze avond: Tessa Rose Jackson. Deze muzikale alleskunner – ze schrijft, componeert, arrangeert, produceert en speelt de meeste instrumenten op haar album zelf – is momenteel met haar single ‘All The King’s Horses’ aan een opmars bezig in de Nederlandse hitlijsten. En precies met dat nummer opent ze haar optreden in de Muziekcaseta deze avond. Niet gehinderd door het spaarzaam toegestroomde publiek brengt ze haar bijna even zo spaarzaam uitgevoerde repertoire ten gehore. Haar debuutalbum moet nog uitkomen, maar dat weerhoudt haar er niet van langer door te spelen dan de beoogde vijfenveertig minuten. Weinig publiek, nog geen album uit, maar een inzet die een gevuld Tivoli en vijf albums rechtvaardigt.

Inzet alleen is misschien het halve werk, maar leuke liedjes, goede vocalen en een lekkere band maken het  af. Tessa Rose Jackson voldoet aan al deze eisen. Dus alle mensen (en dat waren er nogal wat vanavond) die haar op Tweetakt hebben gemist: gaat dat zien! Bijvoorbeeld bij haar albumpresentatie in Paradiso, 8 april. Dan heb je helaas geen kans meer op de primeur van de ‘Tessa Rose Jackson-tasjes’. Die eer viel te beurt aan het Tweetakt festival. Heerlijk als een beginnend artiest zo blij kan worden van een stuk stof waarin je je dagelijkse boodschappen kunt vervoeren. Met een nieuw, jeugdig elan verlaten we het festivalterrein en werpen we ons in de donkere Utrechtse nacht.

8WEEKLY

Tweetakt, 25 maart

Artikel: Doordeweeks vertier

.

Tweetakt bruist gewoon verder gedurende de week en tracht de kou en de doordeweekse sleur het hoofd te bieden. Het theaterfestival laat zich nergens door weerhouden en biedt weer een keur aan versnaperingen aan, ten gunste van de bezoeker met een gezonde trek naar culturele hapjes.

Vrijdag | Zaterdag | Zondag | Interview

Misschien zult u zeggen: ‘Is dat niet een kwestie van smaak: of mijn honger gestild wordt door het aanbod van Tweetakt?’ Misschien, maar wat is smaak eigenlijk? Gelukkig kunnen we op maandagavond op datzelfde Tweetakt bij een debat aanschuiven over exact dat onderwerp. Wat toevallig!

Smaakvolle Psyche?
In de stadsschouwburg schuiven zanger Lucky Fonz III, modevormgeefster José Teunissen, theaterrecensent Simon van den Berg en prof. dr. Ton ter Bogt bij gespreksleider en toneelschrijver Don Duyns aan tafel om eens een boompje op te zetten over (goede) smaak. Vanuit de diverse invalshoeken van de gespreksleden worden voorbeelden aangehaald van wat nu wel en wat nu niet smaakvol is. En na anderhalf uur discussiëren over wat nu wel mooi (smaakvol) is en wat niet komen we eigenlijk maar tot één conclusie: we zijn niets opgeschoten. Smaak is in the eye of the beholder. Smaak is persoonlijk en wat voor de een mooi is is voor de ander spuuglelijk. Inderdaad: over smaak valt niet te twisten.

Of je de voorstelling Bloedmooi en zielsongelukkig dus wel of niet mooi vindt is dan ook een kwestie van smaak. Maar we kunnen u natuurlijk wel een idee geven van wat u hiervan kunt verwachten. Het betreft hier een theaterbewerking van de mythe over Eros en Psyché, die de Latijnse schrijver Apuleius in de tweede eeuw schreef. Een verhaal over, hoe kan het ook anders, de liefde. En de worsteling die daarmee gepaard kan gaan. Op een klassieke manier wordt deze oude vertelling in een modern jasje gegoten. Een minimalistisch decor, modern taalgebruik, muziek- en geluidseffecten en een portie humor vormen de standaard wijze waarop oude klassiekers op het hedendaagse toneel worden gepresenteerd. Of dat smaakvol is moet u zelf maar beoordelen. Maar de rol van Pan door Romana Vrede is in ieder geval de moeite waard. Ook de dronken Venus (Marlies Heuer) laat menig toeschouwer in de lach schieten. 

Suits and Soul

~


Een pak met stropdas wordt in het algemeen wel als smaakvol aangezien, dus tijd dat we Suit and Tie Johns eens gaan beluisteren in de muziektent op het festivalterrein. Maar wederom is het eerste wat opvalt, zoals al eerder bij muziekoptredens bij deze editie van Tweetakt, het spaarzaam toegestroomde publiek. De Nijmeegse ‘psychedelicgaragediscobluesband’ Suit and Tie Johns, staan dan ook meer voor zichzelf te spelen dan voor een uitgelaten publiek. Het voelt als een veredelde oefensessie. Een oefensessie met kwaliteit, dat wel, maar het blijft een ingetogen feestje op het Tweetaktpodium. Er is geen sprankelende vonk die overslaat. Wellicht dat de volgende band hier verandering in kan brengen.

Die band is Soul Sister Dance Revolution. Een Haagse band die in eigen stad en als serious talent van 3FM al enige naam heeft opgebouwd. Helaas is zanger/gitarist Thomas van der Want enigszins ziekjes het podium opgeklommen. Niet dat we er muzikaal veel van merken, maar erg dynamisch staat hij niet te spelen. Wellicht dat dat beeld versterkt wordt door de uitbundigheid van toetsenist Camiel Meiresonne, die op zijn keyboard ramt, over het podium op en neer springt en in een algehele hallucinogene trip lijkt te verkeren. Helaas contrasteert zijn uitbundigheid zoveel met de rest van de band en het publiek dat ook zijn enthousiasme de avond niet kan redden. Wederom prima muziek die verdrinkt in de zee van koude die over het Neude hangt tijdens deze editie van Tweetakt.

Grappige weekafsluiting met gierende gitaren
We gaan ons maar eens warmen aan een potje humor van cabaretier Henry van Loon. Met een compilatie van zijn show Electropis warmt hij de zaal op voor het opvolgende muzikale optreden op de vrijdagavond. Van Loon geeft ons inzicht in zijn absurdistische kijk op de wereld. Hij vertelt over zijn ervaringen als Navy Seal, laat ons zijn kwetsbare kant zien en trakteert het publiek op enkele typetjes die de, naar eigen zeggen onzekere Brabantse Henry helpen overeind te blijven in het leven in het algemeen en de hectische stad Amsterdam in het bijzonder. Van Loon is aangenaam gezelschap. Een cabaretier met zelfspot en trefzekere onzekerheden. De lachspieren zijn in ieder geval flink opgewarmd na zijn optreden. En als u het gemist heeft: 14 mei staat hij in de stadsschouwburg in Utrecht. Gaat dat zien!

De sfeer zit er goed in, dus we storten ons met een opgetogen gevoel op het eerste muzikale optreden van deze avond: Nouveau Vélo. Ze zijn naar eigen zeggen ‘.. niet tof. Ze zijn niet snel, niet glad als de Pindakaasvloer.’ Maar via de presentator van de avond hebben ze aangekondigd daar voor deze avond verandering in te brengen. Dus het belooft alsnog een toffe, gladde avond te worden! Joepie! Jammer genoeg houden ze zich niet helemaal aan die belofte. Hier staan drie mannen te genieten van hun muziek, dat dan weer wel, maar daarmee zijn ze wel heel erg naar binnen gericht. Interactie met elkaar is leuk, maar interactie met het publiek zou ook fijn zijn. En een zanger die regelmatig op zijn horloge kijkt hoe lang hij nog moet / kan spelen helpt ook niet mee. Ben je geïnteresseerd in hun muziek, koop dan lekker hun album. Dat is misschien nog wel interactiever dan een optreden bijwonen.

Met Palio SuperSpeed Donkey hebben we

~


nog een laatste kans om deze festivalweek muzikaal spetterend af te ronden. En zie hier: deze ‘broekies’ van de Nederlandse muziekscene weten waarachtig de zaal in beweging te brengen. Met hun punkerige garagepop smijten ze per direct een uitgelaten sfeer de zaal in. Terwijl ze nog nooit zo zacht gespeeld hebben, vanwege de flinke beperking op de toegestane decibels, brengen ze wel degelijk een heerlijke bak herrie ten gehore. Herrie met een sierlijke hoofdletter H wel te verstaan. Deze jongens zullen zeker uitgroeien tot flinke mannen. Ze spelen nu al op een zeer volwassen manier de zaal plat. Heter kan het bijna niet worden op deze koude vrijdagavond. Om in de taal van Nouveau Vélo te blijven: Chapeau! 

Boeken / Fictie

Valse hoop

recensie: Lionel Shriver (vert. Otto Biersma) - De nieuwe republiek

.

Na het succes van haar tweede boek We moeten het even over Kevin hebben uit 2003 en de gelijknamige boekverfilming uit 2011 is het merk Lionel Shriver hard gaan lopen. Als klap op de vuurpijl is onlangs haar allereerste manuscript, De nieuwe republiek, als nieuw op de markt verschenen. Na eerdere afkeuring van het werk door haar uitgever, blijkt Shriver nu zo goed te verkopen dat oud werk nieuw leven wordt ingeblazen. Maar wat levert dat op? 

Eilandleven
In De nieuwe republiek besluit Edgar Kellogg na een succesvolle loopbaan als advocaat de handdoek in de ring te gooien en een carrièreswitch te maken: Kellogg wordt journalist. Zonder enige kwalificaties zendt de fictieve krant National Record de nieuwbakken reporter naar het Portugese, eveneens fictieve Barba. Op dit eiland, gelegen aan het meest zuidelijke puntje van Portugal, huist een onafhankelijkheidsbeweging die door middel van aanslagen het vasteland terroriseert. Aan Kellogg de schone taak verslag te doen.

Dat gaat, natuurlijk, minder soepel dan gedacht. Niet alleen is de onafhankelijkheidsbeweging SOB onvindbaar, maar ook moet Kellogg opboksen tegen zijn voorganger, de extravagante correspondent Barrington Saddler. Laatstgenoemde is een paar maanden voor Kellogg’s aankomst op mysterieuze wijze van de eilandbodem verdwenen. Dit bijzondere figuur wordt door bijna iedereen aanbeden en zijn overal aanwezige geest leidt Kellogg af van zijn werk.

Desalniettemin kan ook hij de verdwenen Saddler niet uit zijn hoofd krijgen. Ook hij raakt vrijwel meteen onder de indruk van het bijzondere karakter van de beste man. Dat wordt alleen maar sterker als blijkt dat Saddler meer van doen heeft met de SOB dan in eerste instantie zichtbaar is. Treedt Kellogg in Saddlers voetspoor om zijn baan te redden en wordt hij eindelijk de interessante persoon die hij altijd al wilde zijn?

De harige peer
Deze ogenschijnlijk ‘spannende’ verhaallijn leidt echter tot satirische gebeurtenissen die sterke gelijkenissen vertonen met een ander boek. Niet alleen de luie bevolking en de prominente rol van de journalistiek in het werk vertonen sterke overeenkomsten met de bekende roman The Rum Diary. Ook de constante wind, de klunzige maar vooral slapende SOB, en de typische specialiteiten van Barba – zoals een soort vrucht genaamd de harige peer en zeer bitter bier – ademen de geest van Hunter S. Thompson. 

Maar waar Hunter S. Thompson tegelijk met zijn satire inzoomt op de karakters van de gedesillusioneerde journalisten en daarmee het boek laat uitgroeien tot een geweldige coming-of-age roman, blijven de personages in De nieuwe republiek vlak en saai. Zelfs de hoofdpersoon heeft een samengeraapt en vlak karakter. Als ex-obese beschikt Edgar Kellogg over een uitzonderlijke discipline; hij eet alleen maar weight-watchers-lasagne en sport elke dag. Vervolgens doet hij een paar pagina’s later precies het tegenovergestelde. Zonder enige aanleiding of moeite zuipt hij, vreet hij zich vol en stopt hij met sporten. Daarnaast wil hij koste wat het kost de populaire knappe jongen worden die hij altijd al wilde zijn. Verder lijkt Kellogg over geen andere eigenschappen te beschikken en dat maakt hem zielig en oud. Hij is saai, onsympathiek en blijkt in zijn handelen alleen gemotiveerd door zijn strijd met zijn gewicht. 

De kracht van een satire ligt onder andere bij het karakter van de personages, maar dat is in deze roman niet het geval. Daarnaast is het verhaal zelf, los van de personages, langdradig, ongeloofwaardig en oninteressant. Helaas is het boek niet spannend noch grappig. Al met al had Shriver het verhaal 200 pagina’s moeten inkorten of beter nog: ze had het manuscript onder het stof op de plank moeten laten liggen.

Film / Films

Für Beethoven

recensie: A Late Quartet

Een fameus strijkkwartet speelt al een kwart eeuw de sterren van de hemel. Maar dan krijgt de cellist te horen dat hij Parkinson heeft. Door deze diagnose is de toekomst van het kwartet opeens onzeker.

~

Cellist Peter Mitchell (Christopher Walken) ondervindt de gevolgen van Parkinson in een vroeg stadium. Parkinson is erg genoeg, maar voor een profmuzikant uiteraard verschrikkelijk. De subtiele handbewegingen noodzakelijk voor absolute beheersing van een strijkinstrument worden door de ziekte onmogelijk gemaakt. Regisseur Yaron Zilbermann had de cellist allerlei aandoeningen kunnen toeschrijven, maar lijkt bewust te hebben gekozen voor een ziekte die erg genoeg is voor Peter, maar niet meteen zo ernstig is dat de kijker geschokt is. Parkinson is, net als in The Broken Circle Breakdown het geval was met leukemie, de kapstok waaraan de andere verhalen worden opgehangen.

Niet alleen de keuze van de ziekte is weldoordacht. A Late Quartet grossiert in kleine details die stuk voor stuk stroken met het verhaal. De keuze voor het gespeelde stuk – Opus 131 van Beethoven – of de banden tussen de leden van het strijkkwartet die veel verder reiken dan slechts het professionele aspect, over alles is nagedacht. A Late Quartet is in zekere zin zelf gecomponeerd, met veel oog voor detail en een zichtbare passie voor muziek.

Geen hoofdrol

Zo is er niet echt sprake van een hoofdrol in de film, zoals dat in een strijkkwartet ook niet het geval is. Topacteurs Christopher Walken en Philip Seymour Hoffman (tweede violist Robert Gelbart, die wel een beetje klaar is met tweede viool spelen) hebben een ondersteunende rol. Als er al sprake is van een hoofdrol dan is deze voor eerste violist Daniel Lerner, gespeeld door de relatief onbekende Mark Ivanir. Deze Rus doet veel kleine rollen en voice-overs, voornamelijk in games, maar bewijst hier dat hij een uitstekend acteur is. Zijn passie voor zijn instrument, zijn perfectionisme en zijn menselijkheid die niet te lijden heeft onder de eerstgenoemde eigenschappen, maken hem het meest interessante personage in de film.

De vrouwen in de film kunnen ook niet onderbelicht blijven. Strijkkwartet The Fugue wordt gecomplementeerd door Juliette Gelbart (Catherine Keener), die de viola bespeelt. Samen met haar man Robert hebben ze een dochter, die uiteraard ook viool speelt, genaamd Alexandra (Imogen Poots). Deze jonge actrice beschikt over een aanstekelijke lach en veel humor, waardoor Alex lekker rebels is. Wanneer A Late Quartet wat te serieus dreigt te worden, zien we Alex – misschien wel de meest talentvolle speler van allemaal – die opstandig doet, Daniel versiert en op onvolwassen manier vrij komisch is.

Prachtige ode

~

A Late Quartet, een verwijzing naar de laatste stukken van Beethoven, geschreven in de periode dat hij doof (!) geworden was na zijn dertigste, ademt muziek. De achtergrond van Beethoven komt aan bod, zijn motivatie om bepaalde stukken te schrijven, de interpretatie – dat is echt een issue waar muzikanten eindeloos over kunnen bakkeleien – van de stukken en Beethovens invloed op andere componisten. Tijdens de lessen die Peter en Daniel geven, leert de kijker mee en wordt die op natuurlijke wijze in de wereld van de klassieke muziek meegenomen. Zo leren we dat Beethoven ’s nachts voor zijn dronken vader moest spelen en dat Schubert – een groot bewonderaar van Beethoven – opus 131 van Beethoven op zijn sterfbed wilde horen.

Zonder te vervallen in een kakafonie aan technische termen, weet regisseur Yaron Zilberman zijn liefde voor kamermuziek over te brengen op het publiek. Met hulp van een uitstekende cast maakt hij een film vol emotionele muziek, inspirerende passages en menselijke momenten. A Late Quartet is een prachtige ode aan Beethoven geworden.