Film / Films

Genieten en griezelen

recensie: A Haunting in Venice
A haunting in Venice_officiële posterFilmdepot

Er zijn mensen die na de eerste twee verfilmingen van detectives van Agatha Christie door regisseur Kenneth Branagh, David Suchet nog steeds missen. De laatste werd bekend door de televisieserie van Christies Poirot. Is dat na Branaghs derde film op rij nog steeds zo?

Branagh begon in 2017 met Murder on the Orient Express en vervolgde in 2022 met Death on the Nile. Nu koos hij voor het minder bekende Hallowe’en Party (Nederlandstalige titel De versierde bezemsteel) dat Michael Green helemaal naar zijn hand zette.

In het origineel draait het om een tienerfeestje in een Engels dorpje, waar een meisje wordt vermoord. Een meisje dat waarschijnlijk getuige was van een moord. Iets dat niemand gelooft. Poirot wordt opgetrommeld om alles uit te zoeken. In de film van Green/Branagh is het verhaal verplaatst naar het Venetië van 1947, waar Poirot na zijn pensioen is neergestreken. In een oud palazzo woont hij een seance bij door de bekende Joyce Reynolds (Michelle Yeoh). De aanwezigen willen graag in contact komen met Alice Drake (Rowan Robinson), de overleden dochter van operazangeres Rowena Drake (Kelly Reilly).

Suchet en Branagh

Suchet is een beetje een Chaplinachtige Poirot met zijn aparte loopje en wandelstok. Branagh heeft zich net zo goed een Franstalig accent aangemeten, maar is op een andere manier innemend. Bijvoorbeeld op momenten waarop de camera op zijn gezichtsuitdrukking inzoomt. Een gezicht dat minder guitig, maar meer nadenkend overkomt.

De camerabeelden zijn overigens over de hele linie opvallend. Soms scheef gedraaid, en soms van bovenaf een overzicht gevend van een zonovergoten Venetië. Dit in contrast met de steeds heftiger wordende regenbuien, onweer en storm in het verhaal. Weersomstandigheden die het onheilspellende verhaal over (zelf)moord in het sombere palazzo ondersteunen, net als de telkens van sfeer verschietende muziek van Hildur Guđnadóttir.

Diepere lagen

Onder het verhaal gaan letterlijk diepere lagen schuil en deze torenen er uiteindelijk bovenuit. In het verhaal wordt eerst gemeend dat het palazzo geen kelder heeft. Maar dat blijkt wel degelijk het geval, net zoals er een zolder is. Poirot moet leren om te gaan met de geestverschijning van de vermoorde Alice, met de spoken die opduiken. Waar moet hij nu aan twijfelen: aan die verschijningen of juist aan zijn verstand?

Het verhaal zit, met die symbolisch uitgewerkte verschillende lagen – kelder, zolder, ratio en gevoel – ingenieus in elkaar. Telkens terugkerende elementen, zoals appels, maken dat er een eenheid in ontstaat. Om dat te bewerkstelligen, is er ook een rol weggelegd voor het vroegwijze, bebrilde jongetje Jude Hill (Leopold Ferrier) dat overal commentaar op geeft.

Verschillende genres

De verschillende genres waaruit de film bestaat volgen elkaar op: detective en thriller, horror en gothic. De diverse registers lijken ook telkens een andere publieksgroep aan te spreken, net zoals Branagh een andere invulling aan Poirot geeft dan Suchet. Of Branagh een gelijkwaardige prestatie weet neer te zetten, is twijfelachtig. De psychologische lading die Christie aanbrengt, blijft een beetje aan de oppervlakte, omdat de personages niet helemaal zijn uitgewerkt. En de plot is in een vloek en een zucht voorbij. Dat is allebei jammer, maar er blijft nog genoeg over om van te genieten en te griezelen.

Muziek / Concert

De koningin van de slidegitaar op volle sterkte

recensie: Erja Lyytinen @ Heyhoef Backstage te Tilburg
Erja LyytinenJoost Festen

Erja Lyytinen heeft inmiddels veel albums op haar naam staan. Toch is haar bekendheid in Nederland nog maar net aan het opklimmen. Lyytinen wordt de koningin van de slidegitaar genoemd bij de introductie voor het concert. Zij is nu met haar powertrio op tournee. Haar concert in Tilburg wordt bezocht door echte liefhebbers. Lyytinen speelt bijna anderhalf uur op volle sterkte en begeeft zich met plankgas naar het slot. Eén bonk adrenaline spat van het podium!

Samen met drummer Olli Huttunen en bassist/zanger Heikki Saarenkunnas weet Erja Lyytinen het aanwezige publiek aan haar te plakken. De kleine zaal van Heyhoef Backstage is warm, zo warm dat Lyytinen vraagt om wat handdoeken, die haar ook prompt worden aangeboden. Die warmte betreft overigens niet alleen de fysieke temperatuur, maar al snel ook de enorme energie die deze dame het publiek in weet te stuwen.

Voorafje naar hoofdschotel

Het voorafje Leaving Spirit is een jonge blues-/rockformatie uit Duitsland die nog meters moet maken op het podium. Deze jonge band weet op het podium beter uit de verf te komen dan op de albums die we via streaming kunnen beluisteren. Toch is de show niet overtuigend en is de performance niet vrij van schoonheidsfoutjes. De zangeres is nog jong en weet zich nog geen houding te geven, dat geeft een schoolse indruk. Haar zang is niet altijd even zuiver en doet afbreuk aan de gedegen begeleiding. Toch weet de band de gemoederen op te drijven richting de hoofdschotel van de avond.

Terwijl het podium grondig wordt verbouwd, wordt de zaal opgeluisterd met luide muziek, die het praten onmogelijk maakt. De opstelling wordt door de crew tot in detail meermalen gecontroleerd om te zorgen dat er niets aan het toeval wordt overgelaten om Erja Lyytinen en band volledig tot hun recht te laten komen. De hoofdtechnicus heeft het laatste woord of alles er tip-top bij staat en er ruimte gemaakt kan worden voor de band.

Drummer en bassist komen als eerste op en nadat Lyytinen het podium bestijgt weet ze alle aandacht op zich te vestigen.

Anderhalf uur plankgas!

Lyytinen laat er geen gras over groeien, ze laat het publiek direct horen dat zij het middelpunt van de belangstelling is en dat ze ons gaat bedienen van opperste vakmanschap. De koningin van de slidegitaar, zoals ze wordt aangekondigd, laat haar instrumenten én haar talent alle hoeken van de zaal zien. Haar vingervlugheid is uit de kunst in soms hele lange stukken die meermaals zeven minuten of langer weten te klokken.

Lyttinen heeft een stemgeluid dat prima past bij de blues, funky blues en bluesrock die ze ons voorschotelt, maar zou ook aansluiten bij bands als Within Temptation. Dus als ze daar om wat voor reden dan ook een invalster nodig hebben, dan zou het zomaar kunnen werken.

Hetzelfde theatrale dat daar past, weet Lyytinen als een volleerde performer ook het publiek in Heyhoef Backstage voor te schotelen. Het is geen seconde saai om de blik op het podium gericht te houden. Het is ook geen seconde saai in de oren. De band speelt een strakke en bijna perfecte set aan composities die allen een hoog tempo kennen. De energie van Lyytinen lijkt geen moment in te zakken, als het dat wel doet is dat voor luttele seconden om vervolgens weer onvermoeid verder te excelleren.

Onrust versus perfectie

Tijdens een van de songs lijkt Lyytinen even de controle te verliezen omdat er in haar ogen/oren iets hapert aan haar pedalen. Het is heel even aan haar gezicht af te lezen dat ze voelt dat ze de perfectie die ze nastreeft niet zal kunnen halen. Ze oogt even onrustig, zoekend naar de oorzaak en een oplossing voor haar probleem. Binnen een paar minuten, terwijl ze ‘Black Ocean’ gewoon doorspeelt, heeft ze alles weer onder controle en klaart haar blik helemaal op en weet ze het zinderende spel te hervatten.

Alle composities komen van haar keur aan albums en, wat later zal blijken, van haar nieuwe livealbum. Een kort moment speelt ze naar eigen zeggen een ‘Lullaby’ die al vrij snel overgaat in de bekende zinderende harde en snelle klanken. Heel af en toe weeft Lyytinen elementen van bekende liedjes in haar songs. Zo horen we een deel van de melodie weerklinken van ‘La Vie En Rose’.

Helaas laat Lyytinen nergens de ruimte om wat van haar ballads of semi-ballads te laten horen zoals we die o.a. van haar jongste studioalbum Waiting For The Daylight kennen. Dat wordt wel als een minpuntje van de show ervaren. Het had alles wat verfijnder gemaakt dan alleen maar plankgas naar het slot spelen. Zeker voor wie haar albums al wat langer kent, weet dat deze dame nog meer in haar mars heeft, dat kwam nu niet uit de verf.

Voor wie van bijvoorbeeld Ana Popovic houdt en Lyytinen nog niet kent, is er een wereld te ontdekken. Het op 6 oktober 2023 te verschijnen live album Diamonds On The Road (Live 2023) is wellicht een mooi startpunt met daarop wel een semi-ballad in de vorm van ‘Never Really Had You’. Vergeet bij die kennismaking het eerder genoemde studioalbum uit 2022 niet.

Theater / Interview
special: Presentatie hoofdcast musical De 3 Biggetjes
De 3 BiggetjesLisa Wibier

Nostalgie in een nieuw jasje

‘Welkom, Welkom, bij de drie biggetjes!’. K3-fans van het eerste uur kunnen deze hit zonder twijfel meezingen. Het nummer is onlosmakelijk verbonden met de musical De 3 Biggetjes. In 2024 keert de musical terug met de huidige K’tjes Hanne, Marthe en Julia. Op 13 september 2023 werd de volledige hoofdcast bekendgemaakt in het hoofdkantoor van Studio 100 in Schelle. De grote vraag was: wie spelen de wolven en de sluwe vos?

De eerste versie van deze musical stamt uit 2003, met de eerste K3-leden Karen, Kristel en Kathleen in de hoofdrollen. Het bleek een groot succes en de musical werd in 2007 opnieuw op de planken gebracht. Liedjes als ‘Vandaag is het de dag’, ‘Amor’ en ‘Wij zijn gibbertjes’ zijn in het geheugen van een grote groep twintigers gegrift, zo ook in het geheugen van 8WEEKLY-redacteur Lisa. Zij was dus ook zeer benieuwd om te zien welke acteurs de huidige generatie K3-fans zullen meenemen in dit vrolijke liefdesverhaal.

Het verhaal na het sprookje

De 3 Biggetjes speelt zich af na het welbekende sprookje. Wolf Baltimoor heeft na jarenlang blazen het stenen huisje van big Ganda en haar zusjes niet omver gekregen. Verbitterd en gefrustreerd geeft hij jaren later zijn drie zonen de opdracht om de drie biggendochters van Ganda te vangen voor een feestmaal. Helaas voor Baltimoor verloopt de queeste toch anders: de wolven worden verliefd op de drie biggetjes…

Van generatie op generatie

In juni 2023 werd bekend gemaakt dat de succesvolle familiemusical zal terugkeren in 2024. Hanne, Marthe en Julia vertolken uiteraard de biggen Knirri, Knarri en Knorri. Marie Verhulst (dochter van Studio 100-baas Gert Verhulst) speelt konijn Pluisje, die de biggen waarschuwt voor naderend wolvengevaar, en Nurlaila Karim speelt mama big Ganda. Tijdens deze presentatie werd bekend gemaakt dat Michiel de Meyer, Gio Kemper en Louis Thyssen respectievelijk Willie (de stoere wolf), Waldo (de slimme wolf) en Wuppert (de domme wolf) zullen vertolken. Bijzonder detail is dat Louis zijn vader Peter als Wuppert opvolgt. Peter speelde de domme wolf in 2003 en 2007, maar schuift een generatie op en staat nu als vader Baltimoor op het podium. Walter Baele, oftwel ‘van Leemhuyzen’ uit Samson en Gert, speelt vos Loewie.

Feest der herkenning

De castpresentatie was een feestje, waarbij K3 de aftrap verzorgde met De 3 Biggetjes. Hanne, Marthe en Julia zongen vervolgens samen met de drie wolven het vrolijke nummer ‘Verliefd’ gepaard met passende choreografie. De CEO van Studio 100 Anja van Mensel maakte bekend dat er al 90.000 kaarten zijn verkocht en dat er extra avondshows zijn aangekondigd, speciaal gericht op twintigers en dertigers. Daarnaast werd aangekondigd dat er een gloednieuw decor wordt ontworpen en dat de arrangementen en script iets zijn aangepast om het geheel meer van deze tijd te maken. De kostuums en make-up zijn echter nagenoeg gelijk aan de eerdere versies en de liedteksten zijn onaangeroerd, waardoor het geheel ongetwijfeld een trip down memory lane zal zijn voor vele oud-fans. Voor de nieuwe generatie belooft deze musical natuurlijk ook een geweldige ervaring te worden door de kleurrijke kostuums en de vrolijke liedjes. Het verhaal heeft voor iedereen wat wils: van zoete liefdesverklaringen en een carnavalviering tot een heldhaftige reddingsscène.

Interview met de wolvenDe 3 Biggetjes en 8WEEKLY

8WEEKLY heeft na afloop van de presentatie kort gesproken met Michiel De Meyer, Gio Kemper en Louis Thyssen over hun nieuwe rollen. Lisa bekende hierbij ook dat ze als 7-jarige verliefd was op wolf Waldo, waar de acteurs smakelijk om konden gniffelen.

Louis Thyssen heeft veel zin om zijn vader op te volgen als wolf Wuppert. Op de vraag of hij ook open staat voor andere musicalrollen van zijn vader, zoals slechterik Prins Maurice in Doornroosje of Guust Langoust in de Kleine Zeemeermin, antwoordde hij enthousiast: ‘Als ze me bellen sta ik klaar!’.

Michiel de Meyer liet vol overgave enkele moves van wolf Willie zien, die niet onderdoen voor die van voorganger Jan Schepens.

Gio Kemper gaf eerlijk toe dat de rol van slimme wolf Waldo hem niet per se op het lijf geschreven is, de exacte vakken waren niet zijn sterkste punt op school. Desalniettemin heeft hij veel zin om gestalte te geven aan Waldo.

Alle ‘wolven’ vinden het best spannend om voor een gemixt publiek van jonge kinderen en nostalgische twintigers en dertigers te staan. De verwachtingen zijn hooggespannen, maar de acteurs hebben zin om met het vernieuwde script aan de gang te gaan. Het gesprek werd afgesloten met een foto op verzoek van redacteur Lisa, waarbij ze uiteraard naast haar vroegere crush Waldo mocht staan.

Tijd voor repetities

De repetities voor De 3 Biggetjes zullen binnenkort van start gaan. De première staat gepland op 10 februari 2024 in Gent en zal daarna te zien zijn in verschillende grote theaters in Nederland en België.

Scenario: Gert Verhulst, Hans Bourlon, Danny Verbiest, Tijl Dauwe

Muziek: Johan Vanden Eede

Choreografie: Martin Michel

Decor: Carla Janssen Höfelelt

Make up: Wouter Somer, Harold Mertens

Film / Serie

Marvels gemiste kans op een volwassen verhaal

recensie: Secret Invasion (miniserie)

De catalogus van Marvel is inmiddels bijzonder groot en van wisselende kwaliteit, met veel teleurstellingen sinds de apotheose die Avengers: Endgame was. De miniserie Secret Invasion trapte af met de potentie om de meest volwassen productie van Marvel te zijn. Is dat gelukt? Je leest het hier.

Even ter introductie: de films en series van Marvel zitten in een lastige fase. De eerste drie reeksen aan films en series, begonnen in 2008 met Iron Man, hadden een duidelijk overkoepelend thema. Elke reeks of fase eindigde met een Avengers film. Daarnaast werd de komst van de titaan Thanos sporadisch maar consistent gesuggereerd. In 2019 kwamen alle verhaallijnen bij elkaar voor de eindstrijd in Avengers: Endgame. Waar de meningen verschillen over de beste Marvel film, kwamen vriend en vijand samen in hun lof over Endgame. Na dit grootse succes waren de verwachtingen hoog. Helaas bleek het vervolg van steeds mindere kwaliteit.

Ondertussen is wel bekend dat alle nieuwe verhaallijnen bij elkaar gaan komen in het afsluitende tweeluik Avengers: The Kang Dynasty en Avengers: Secret Wars. De dalende kwaliteit sinds Endgame heeft de nodige scepsis over de producties van Marvel teweeg gebracht, zo ook over de nieuwe miniserie Secret Invasion. Hoe verhoudt deze zich tot de rest van het MCU (i.e. het Marvel Cinematic Universe)?

Volwassen insteek?

Secret Invasion gaat over Nick Fury die terugkeert op aarde na jarenlang op een ruimteschip te hebben gezeten. Een buitenaards, van gedaante verwisselend ras bekend als de Skrulls leeft, vermomd als mensen, op aarde. Onder leiding van Gravik is het hun doel om de aarde langzamerhand over te nemen, opdat ze zich uiteindelijk niet meer hoeven te verschuilen achter de gedaante van mensen. In de eerste twee afleveringen leek het erop dat Marvel voor de verandering een volwassen invalshoek zou gaan kiezen. Geen felle kleuren, weinig superhelden, en een missie die vrij diplomatiek van aard was. De belangrijkste vraag was namelijk: hoe zorgen we ervoor dat mensen en Skrulls samen op één planeet kunnen wonen? Het eindresultaat stelt enorm teleur. De interessante dialogen en politieke machtsspelletjes worden al gauw ingeruild voor voorspelbaar spektakel.

Waar de serie eerst nieuwsgierigheid opwekte, eindigt zij als deel van de eenheidsworst waar veel van Marvels huidige producties in uitmonden. Het enige wat Secret Invasion nog enigszins lijkt te redden, is het acteerwerk van Olivia Colman en Ben Mendelsohn, die allebei ook nog eens veel te weinig tijd krijgen om hun podium te pakken.

Onbeantwoorde vragen

Het grootste gemis is het gebrek aan impact. Interessante en scherpe vragen en uitdagingen worden voorgelegd, maar niet uitgewerkt. Kan Gravik zijn brute methodes nog wel verantwoorden voor zijn aanhangers? Hoe moeten Skrulls en mensen met elkaar omgaan? Hoe zorgen we ervoor dat Skrulls niet opeens de identiteit aannemen van mensen in machtsposities? Al deze vragen zijn onwijs interessant en kunnen ook bijzonder goed televisiemateriaal opleveren zonder afhankelijk te zijn van special effects of spektakel, maar dat is met Secret Invasion niet gebeurd. Het roer is omgegooid om het publiek toch weer iets te geven van wat het al jaren voorgeschoteld krijgt: makkelijk vermaak. En ook hier wordt veelvuldig gewezen op wat er nog allemaal gaat komen, alsof het meest boeiende nog in de pijpleiding zit.

Met de dalende kwaliteit van de films en series van Marvel daalt ook het vertrouwen van de kijker. Secret Invasion is daar geen uitzondering op. De voorproefjes van de toekomstige producties zijn inmiddels niets meer dan loze beloftes. Het is nog maar de vraag hoeveel fans de studio het voordeel van de twijfel durven te geven.

 

 

 

 

 

Kunst / Expo binnenland

Jan Schoonhoven in een ander licht

recensie: Lothar Wolleh ziet Jan Schoonhoven - Museum Prinsenhof Delft

‘Het is wel mooi ofzo’, zegt een bezoeker tegen haar vriendin terwijl ze door de tentoonstelling Lothar Wolleh ziet Jan Schoonhoven slenteren. In dat ‘ofzo’ schuilt een licht ongenoegen. De kunst van Schoonhoven poogt emotieloos te zijn, maar is in het juiste licht zeker niet ‘expressieloos’. Het biedt uitkomst om door een andere lens te kijken naar zijn kunst. De fotograaf Lothar Wolleh krijgt dit voor elkaar.

Ontmoeting

De expositie begint met een aantal portretten gemaakt door Lothar Wolleh. Gelijk sta je oog in oog met een zelfverzekerde Jan Schoonhoven. Een horloge gemaakt door de twee heren springt als een van de weinige gebruiksvoorwerpen in de tentoonstelling in het oog. Achter glas, bevroren in de tijd, lijkt het de kiem te symboliseren van waaruit een artistiek avontuur aan het ontspruiten is. De strakke uitvoering vol rechthoekjes verwijst naar hun gezamenlijke fascinatie voor een specifieke kunststroming: de Zero-beweging. Sinds hun ontmoeting wandelen de twee mannen geregeld door Delft. Het ritme van de stad is dan ook terug te zien in de reliëfs van Schoonhoven die je in de tweede zaal tegemoet treden. De vroege reliëfs lijken onmiskenbaar op de dakjes van Delftse huisjes. De foto’s van Wolleh laten een andere kant zien van de stad. We zien de band die Schoonhoven heeft met Delft. In verstilde houdingen zien we hem lopen door steegjes en over pleinen. Er straalt een solitaire en vertrouwde sfeer uit de beelden.

De tijd nemen

Het valt op dat de foto’s van Wolleh een specifieke lichtinval hebben. Hij speelt met zwarte vlakken terwijl er een stille, haast poëtische sfeer heerst bij de gefotografeerde. De grote reliëfs van Schoonhoven lijken iets waar je in eerste instantie de tijd voor moet nemen. Pas na een aantal minuten kijken, raak je ontvankelijk voor de genuanceerde vormendans. De portretten van Schoonhoven die tussen de witte werken hangen maken je bewust van het feit dat deze reliëfs wel degelijk door een kunstenaar zijn gemaakt en niet uit een fabriek afkomstig zijn.

Nul-groep

Schoonhoven haalt vanaf eind jaren 50 steeds meer inspiratie uit de Zero-beweging. In Nederland richt hij daarom de Nul-groep op. Het huis waar hij met zijn vrouw Anita woont wordt het artistieke hart hiervan. Wolleh fotografeert de bijeenkomsten van de kunstenaars in het huis van het echtpaar. Het werk van Schoonhoven en de Nul-groep  streeft naar objectieve kunst. Dat betekent dat ze een tegenhanger willen zijn voor meer emotionele kunststromingen. Schoonhovens reliëfs en installaties worden groter en lijken ook steeds leger. Wollehs foto’s laten echter een rijk, emotioneel en intiem leven zien waaruit dit werk voortkomt. Er is een veelheid te zien aan mensen in het huis en de doorleefde uitdrukkingen van de Schoonhovens verklappen een artistiek nest rijk aan emotie. Al dit lijkt onderdeel te zijn geweest van het proces van de Nul-groep.

Steeds een ander licht

De band tussen de twee mannen lijkt in deze expositie meer op de voorgrond te treden dan de boodschap van het werk van Schoonhoven. Door de lens van Wolleh wordt de emotionele menselijke kant zichtbaar van Schoonhoven. De kant van initiator, kunstenaar, getrouwde man en vriend. Wolleh zet Schoonhoven letterlijk in een ander licht.

 

 

 

 

Kunst / Expo binnenland

Liefde voor wetenschap

recensie: Heropening van het Universiteitsmuseum Utrecht (UMU)

Na een periode van grondig verbouwen, restaureren en testen viert het Universiteitsmuseum Utrecht (UMU) deze week haar lang verwachte heropening. Het museumgebouw is vergroot en nog beter ingericht om inspirerende verhalen te kunnen vertellen over de wetenschap. Het resultaat: een ‘museum voor nieuwsgierige mensen’ dat families met jonge kinderen en scholen graag ziet komen. Deze academische speeltuin is echter ook interessant voor andere museumbezoekers.

Wegens succes verbouwd

Het UMU onderging de afgelopen drie jaar een flinke verbouwing omdat het oorspronkelijke gebouw te klein werd voor het groeiend aantal bezoekers. Er kwamen een grotere entreehal met museumwinkel en vijf nieuwe tentoonstellingszalen die werden ingericht met collecties die nu nog completer zijn. Videoschermen met verhalen van hoogleraren, interactieve proeven en grote, kleurrijke speelkussens sporen bezoekers van alle leeftijden aan om zelf met onderzoek aan de slag te gaan. Zo kun je een hart-long machine in elkaar zetten, het gedrag van apen en mensen bestuderen en experimenteren met de stromen bezoekers in de altijd drukke Domstad.

Het verhaal van de wetenschap

Beroemde Utrechtse wetenschappers van vroeger en nu leverden een bijdrage aan de collectie die meer dan 200.000 objecten omvat. De alfawetenschappen zijn helaas wat minder present dan de bèta- en gammastudies. Voor de waardevolle Atlas maior van Blaeu en het wereldberoemde Utrechts Psalter moet je nog altijd de verderop in de stad gelegen Universiteitsbibliotheek bezoeken. Het universiteitsmuseum wil bezoekers vooral laten zien hoe je wetenschap bedrijft en doet dat gelukkig heel divers aan de hand van onder andere natuurwetenschappelijke instrumenten, naturalia, waxmodellen, testen met zintuigen en bodemproeven.

Academisch erfgoed

Een van de topstukken is de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek, pionier van de microbiologie. De zelfgemaakte lens waarmee tijdgenoot Christiaan Huygens in 1655 de maan van Saturnus ontdekte, krijgt eveneens een eigen vitrine. In de rand van de lens een mooi citaat van Ovidius: ‘Admovere oculis distantia sidera nostris’ (‘Ze brachten de verre sterren naar onze ogen’). De liefde voor de wetenschap is voelbaar in het Bleulandkabinet van Jan Bleuland. Van 1780 tot 1838 verzamelde deze professor in de geneeskunde anatomische preparaten van mens en dier, een rijke bron van informatie in die tijd en nog altijd is zijn kabinet een plek voor verwondering. Naast tekeningen en reproducties zie je ook skeletten en opgezette dieren. Leuk is het draakje gemaakt van stekelrog, een van de fantasiedieren die door zeelieden werden verkocht.

De Blaschka’s

Een Blaschka hydroid poliep, foto Guido Mocafico

Heel bijzonder is de persoonlijke donatie van de Nederlandse professor dr. A.A.W. Hubrecht (1853 – 1915). Hij stond zijn lichaam af aan de wetenschap en zijn schedel is nu in het Bleulandkabinet opgenomen. Het toont prachtig aan hoe bevlogen wetenschappers soms kunnen zijn. Als hoogleraar zoölogie kreeg Hubrecht in 1882 van de universiteit de middelen om 86 glasmodellen te bestellen bij vader en zoon Leopold en Rudolf Blaschka. Hij wilde deze levensechte modellen van ongewervelde zeedieren, waaronder kwallen, zeeanemonen en slakken, inzetten als studieobject tijdens colleges en practica. Waarschijnlijk zijn ze vanwege hun kwetsbaarheid niet vaak gebruikt. De verzameling is uniek in Nederland en nu prachtig uitgelicht in het museum.

Reflectie

Ook de Oude Hortus met haar historische kassen kreeg een opknapbeurt en in het achttiende-eeuwse Zaadhuis is een nieuw museumcafé geopend. De ultieme plek om alle indrukken van je museumbezoek even op je in te laten werken. Je kunt in de tuinen vele plant- en boomsoorten ontdekken, zoals de 250 jaar oude Ginkgo Biloba boom, die je in het wild niet meer tegenkomt. Kijk bij het verlaten van het UMU nog even naar het kunstwerk met draaibare spiegels van Jonathan Straatman dat hoog in de hal hangt. Met deze installatie slaat het museum een brug tussen de wereld van de kunst en wetenschap. De Utrechtse kunstenaar biedt een moment van reflectie. Door te kijken naar jezelf, begrijp je jezelf beter. Net als dat wetenschap een manier is om de wereld te begrijpen.

Het UMU en de Oude Hortus zijn vanaf woensdag 6 september weer open voor publiek: https://umu.nl/

Film / Films

Een spiegel voorgehouden

recensie: Living (Oliver Hermanus, 2022)
Living_ps_1_jpg_sd-lowFilmdepot

In deze Oscargenomineerde film besluit Mr. Williams (Bill Nighy), nadat hij erachter komt terminaal ziek te zijn, zijn leven om te gooien. De film, die zijn oorsprong heeft te danken aan Kurosawa’s gerenommeerde film uit 1952 genaamd Ikiru, is dankzij de artistieke visie van Hermanus getransformeerd tot een verhaal dat eer doet aan het naoorlogse Londen.

Gesitueerd in de jaren vijftig draait Living om het leven van Mr. Williams. Een stoïcijnse ambtenaar die bekend staat als de baas van de afdeling Openbare Werken. Williams is iemand die zich buiten zijn werk om niet met zijn werknemers wil associëren en nogal goed is in opdrachten van zich afschuiven. Kort nadat Williams van zijn huisarts te horen krijgt dat hij nog slechts zes tot negen maanden te leven heeft, besluit de aan-zijn-bureau-gekluisterde ambtenaar onaangekondigd er tussenuit te gaan. Voor hem een zeer uitzonderlijk gegeven. In zijn afwezigheid  komt Williams tot de conclusie dat de passie die hij ooit voor het leven had niet te vinden was in grote avonturen, maar juist in de kleine, haast veronachtzaamde momenten in het leven. Nu de dood hem in de ogen kijkt is het nog maar de vraag of Williams een betekenisvolle nalatenschap heeft weten waar te maken.

Schijnbaar stoïcijns

Met velerlei bedachtzame spiegelshots weet cinematograaf Jamie Ramsey een zelfverzekerde doch behoorlijk gespleten persoonlijkheid vast te leggen van iemand die initieel maar weinig inhoud lijkt te hebben. Deze shots dragen op indrukwekkende wijze bij aan het vastleggen van een personage dat zowel een harde als een enorm vereenzaamde kant heeft. Een sterke scène die getuigt van zijn haast uiteenvallende persoon, is wanneer Williams voor de spiegel staat, oefenend om zijn zoon van het bittere nieuws op de hoogte te stellen. Met een gefragmenteerd spiegelwerk wordt nadruk gelegd op een zoektocht naar onvindbare woorden, resulterend in een pijnlijk, stilzwijgend mozaïek van emoties.

Aangevuld met een uiterst visueel script weten befaamde schrijvers Kazuo Ishiguro, Akira Kurosawa en Shinobu Hashimoto een man weer te geven die zijn verloren passie voor het leven lang niet volledig achter zich heeft gelaten. Dat Williams de waarde van kleine momenten terug wil vinden, wordt merkbaar tijdens een lunch met zijn voormalige collega Margaret Harris (Amy Lou Wood). In een openhartig gesprek met de medewerkster vertelt Williams over het belang van tegendraads pubergedrag. Het is een toespraak die je bij de keel grijpt en doet realiseren hoe snel de tijd aan ons voorbij gaat. De scène wakkert een verlangen aan dat slechts in schimmen van het verleden opgespeurd kan worden, terugdenkend aan toen. Als een weemoedige reiziger dwaal je mee naar nostalgische gedachten over toen je als kind nog éven buiten wilde blijven spelen, om nog héél kort vast te kunnen houden aan het moment.

Een authentieke weerspiegeling

Van meet af aan dompelt Living je onder in vervlogen tijden, ondersteund door functioneel snaarspel, gecomponeerd door de getalenteerde Emilie Levienaise-Farrouch. Met vreugdevolle en toch melancholische klanken, dragen de melodieën gedurende de hele film rijkelijk bij aan een vertelling over het leven.

Het feit dat een oude Japanse film dusdanig vertaald kan worden binnen een totaal ander landschap, zelfs zo’n zeventig jaar later, geeft blijk van een universele zoektocht naar betekenis en voldoening in het leven, herkenbaar voor elke generatie.

Kunst / Expo binnenland

Weg met het ideaalbeeld

recensie: PINK de Thierry – Leven in kunst / Frans Hals Museum

De wereld is een podium, zo zei Shakespeare, maar kan ons dagelijkse toneelstuk ook kunst zijn? PINK de Thierry (1943-2023) (pseudoniem van Helena Scheerder) vervaagt de grenzen tussen privé en kunst, tussen wat gespeeld is en wat niet. Haar werk uit de jaren tachtig heeft een voorziende blik op wat later realityshows zijn gaan heten. Voor het eerst heeft ze een overzichtstentoonstelling, in het Frans Hals Museum.

De performances van PINK de Thierry komen in navolging van de Fluxus beweging, van Gilbert & George en Bruce Nauman. Waar haar voorgangers alles tot kunst verheffen, zelfs het dagelijks bestaan en hun eigen lichaam, gaat PINK nog een stapje verder en vraagt zich af: waar liggen de grenzen van de privésfeer? In haar beeldtaal grijpt ze regelmatig terug naar de reclamefotografie, met vaak grote theatraliteit. Ze houdt van de overdrijving en speelt zelf een rol – wellicht door haar verleden als schouwspeler – en ook in haar kunstenaarschap, gezien haar artiestennaam. Haar werk is veelal kritiek op het ‘ideale gezin’ – met de maatschappelijke bron waar dit ideaalbeeld uit put – en de consumptiemaatschappij.

Kritiek op consumentisme

In 1981 verstuurt ze verhuisbriefjes dat zij met haar gezin als ‘familie De Koning’ gaat verkassen naar Theater de Meervaart in Amsterdam. Daar verblijft ze dertig dagen in een nagemaakt appartement. Deze is gemeubileerd met woonartikelen van de Bijenkorf, met de prijskaartjes er nog aan. Bezoekers mogen PINK en haar gezin tussen 16:00 en 17:00 uur aanschouwen bij de dagelijkse beslommeringen. Als een levende etalage dus en daarmee kritiek op het consumentisme. Het alledaagse bestaan verheft ze hiermee tot kunst, als een readymade bijna. Dit concept heeft ze in vervolgwerken verder uitgediept en haar gezin speelt regelmatig een rol in haar eigen gecreëerde werelden.

Het ideale gezin

In meerdere performances veroordeelt ze het idee van het ideale gezin, gedocumenteerd in video of foto’s, en mooi gepresenteerd bij de tentoonstelling in de Hallen van het Frans Hals. In At Home woont ze dertig dagen in een tweedimensionaal droomhuis, gemaakt van beschilderde hardboard platen, op de Grote Markt in Haarlem. Een over de top schouwspel dat lijkt op jaren zestig reclames. Voorbijgangers mogen het gezin bekijken, waardoor hun ogen veranderen in die van gluurders. Voor een ander werk overnacht het gezin in het Frans Hals Museum met hun bedden afgebakend tussen paaltjes. PINK maakt hiermee het lichaam en het slapen tot een kunstvorm.

Haar werk gaat over het grensgebied waar kunst eindigt en ‘het echte leven’ begint en hoe de joods-christelijke maatschappij het ideale gezin ziet – het welbekende huisje-boompje-beestje. Ook gaat het over kijken. Naar iets wat je eigenlijk niet mag zien, naar privésferen die normaal verborgen zijn. PINK heeft kritiek op televisie, dat het leven te sensationeel en spannend voorspiegelt in haar ogen. Er zit daarom een overdreven burgerlijkheid in haar performances: zoals bij haar televisie-uitzending Tea Time waar niet meer dan thee wordt gedronken en gekeuveld wordt over sigaren en suikerklontjes.

Vercommercialisering kunst

In de jaren tachtig valt het haar op dat kunstenaars steeds meer moeten onderhandelen om hun werk te tonen en zichzelf telkens moeten promoten. Ze besluit er een performance van te maken. Samen met man Donald (die optreedt als zaakwaarnemer, adviseur en assistent) vertrekt ze naar de Verenigde Staten en klopt aan bij de grote musea voor een expositie. Met een witte golftas, waar een drieëntwintig meter lange afdruk van haar werk in zit, gaat ze op pad. Pas als een museum instemt met een performance toont ze haar ‘visitekaartje’. Alleen het Museum of Contemporary Art Los Angeles hapt toe. De performance wordt vastgelegd in video, naast geënsceneerde foto’s waarin ze wederom teruggrijpt naar het over de top gehalte van reclamefotografie: zij in een bikini naast een zwembad of heroïsch voor een Amerikaanse bolide.

Bij later werk zegt ze de performance vaarwel en richt zich meer op collages en schilderkunst. Tekst komt daarin vaak terug, in onleesbare krabbels of een eigen taal. Dit schrift komt uit de Arcadia-wereld van vroegere performances. Art is mightier than the pen staat op een van de werken, met gezichten verborgen achter stukken tekst. Kunst staat boven het woord, volgens haar. Met de Bijbel als inspiratiebron bij een ander werk lijkt het of ze wilt zeggen dat onze wereld uit tekst bestaat, uit theorieën. Het woord dat theoretici ons opleggen verblindt ons. Het ideale gezin komt hier eveneens uit voort, net als het kapitalisme. Wees kritisch, lijkt ze te zeggen. We leven in verzonnen verhalen en de ideale maatschappij is niets anders. PINK de Thierry is van mening dat de ideale wereld niet bestaat. Het enige dat er bestaat is het alledaagse.

PINK de Thierry – Leven in kunst is nog tot 29 oktober te zien in het Frans Hals Museum, Haarlem.

peripheral v2_klein
Film / Serie

Een tijdloos mysterie

recensie: The Peripheral
peripheral v2_klein

Stel je voor dat je in de toekomst niet kunt tijdreizen, maar in twee verschillende tijdlijnen kunt leven. Je beweegt er niet met je fysieke lichaam doorheen, noch bestuur je een personage zoals bij virtual reality. Deze wereld betreed je met een realistisch lichaam dat wordt bestuurd met je geest. Dit wordt een ‘peripheral’ genoemd. Je leeft dus in een andere tijdlijn, in dezelfde wereld. Maar is dit ook wérkelijk dezelfde wereld?

De spelregels veranderen

Flynne Fisher krijgt te maken met deze verschillende tijdlijnen. Haar dagelijks leven is eigenlijk vrij normaal; ze zorgt voor haar blinde moeder en helpt af en toe haar broer Burton met online spellen. Ze wonen in de stad genaamd Clinton in 2032. Het ritme verandert wanneer Burton een spel met Simtechnologie mag testen, waar een groot bedrag tegenover staat.

Flynne bestuurt in het spel een lichaam in de ‘peripheral’ dat volgens haar realistisch aanvoelt, waarbij ze in een tijdlijn van het jaar 2073 wordt geplaatst. Het begint leuk en aardig, ze denkt dat het een spel is vol personages die een feestje bezoeken. Al snel vindt ze een efficiënte oplossing om het level uit te spelen. Ze heeft echter iets mysterieus gezien tijdens de eerste test, wat de makers stil willen houden. Spoedig escaleert de situatie tot een chaos waarin ze onbekende vijanden maakt, op het zogenaamde dark web. Wilf Netherton wordt door de spelontwikkelaars gestuurd, om te helpen ontrafelen wat Flynne precies heeft gezien.

Daniel, het hulpje van het Research Instituut, vertelt dat Flynne iets heeft gestolen. De grens tussen spel en realiteit begint steeds vager te worden voor haar. Ze moet zich gaan afvragen hoe ze haar familie kan beschermen en hoe ze tegelijkertijd de missie om een verdwenen meisje genaamd Aelita te vinden, kan voltooien. Het wordt nog erger wanneer er premiejagers achter Flynne en Burton aan komen. Ondertussen proberen zij in leven te blijven, zowel in het echt als in de peripheral. Aelita, die nog steeds spoorloos is, laat wel hints achter over haar huidige locaties. Dit geeft Flynne veel verantwoordelijkheid; de levens van haar geliefden en vele anderen hangen af van de keuzes die ze gaat maken. Flynns sterke karakter komt van pas als onderhandelaar, ze stelt de juiste vragen en geeft niemand de kans om haar in twijfel te trekken. Burton daarentegen is terughoudender in gevaarlijke situaties, om te observeren en de mogelijkheden te berekenen. Samen vormen ze een geweldig team dat elkaar ondersteunt. Een gelijkenis in hun karakter, is dat ze allebei erg eigenwijs zijn, wat goed is maar ook voor discussies kan zorgen.

De kracht van sterke persoonlijkheden

Alles wat Flynne in de peripheral voelt, heeft ook effect heeft op haar echte lichaam in haar eigen tijdlijn. Ze wordt op een gegeven moment aangevallen met een wapen dat geluidsgolven schiet en raakt gewond in vechtpartijen. Ondanks dat, raakt ze steeds meer overtuigd dat dit de manier is om te handelen. Met gevaar voor eigen leven probeert ze anderen te redden.

Levens die vallen tijdens deze strijd, opofferingen, deals en vechtscènes maken het geen seconde saai tijdens het kijken. Actrice Chloë Grace Moretz, heeft leven in het personage geblazen met haar expressies en acteerwerk. Moretz legt een sterk charisma op tafel dat ze in Flynne weerspiegelt, vooral in de onderhandelings- en actiescènes.

Vragen voor de toekomst

Deze serie zet aan het denken over de mogelijke toekomst met voortgang in technologie, de medische wereld en kunstmatige intelligentie. Al is het nog niet aan de orde, het brengt ethische vraagstukken naar voren over leven in een andere tijdlijn. Ook zien we de impact van de peripheral op het welzijn van het personage. Flynne krijgt te maken met fysieke pijn na gevechten in haar Sim-lichaam. Het heeft echter niet alleen effect op een fysiek lichaam, maar ook op de psyche. Alles dat wordt gevoeld, gezien en ervaren, vergeet ze niet. Het leven in twee werelden met dezelfde geest vereist veel energie. Is het de moeite waard om persoonlijk welzijn op te offeren voor het streven naar een betere samenleving? De toekomst zal meer middelen bieden, maar wat zal de prijs zijn voor een betere wereld?

Te zien op Prime Video!

N.v.d.r.: Vlak na de publicatie van deze recensie blijkt dat seizoen 2 helaas is geannuleerd, maar niet getreurd! Voor de nieuwsgierigen onder ons is nog altijd de boekenreeks aan te raden waar deze serie op gebaseerd is, geschreven door William Gibson.

Film / Films

Een meeslepend portret van menselijke desillusie

recensie: Oppenheimer- Christopher Nolan

In een tijd waar film vaak simpel vermaak is, levert Christopher Nolan een diepzinnig meesterwerk af met Oppenheimer. Dit verhaal over J. Robert Oppenheimer, ook wel de ‘vader van de atoombom’ genoemd, is meer dan alleen maar een biografische vertelling.

De indrukwekkende film neemt je mee op een aangrijpende reis door het turbulente leven van Oppenheimer. Een Amerikaanse natuurkundige, die leidinggaf aan het team dat de eerste atoombom ontwikkelde tijdens het Manhattan Project in de Tweede Wereldoorlog. Nolan schetst een wereld van wetenschap, ethiek en oorlog in slechts drie uur, zonder daarbij te vervallen in oppervlakkige interpretaties.

Vernieuwende en diepgaande blik

Gebaseerd op het boek American Prometheus dompelt de film ons onder in een tijdsperiode waarin de wereld aan de rand van een nucleaire afgrond staat. Door de ogen van Oppenheimer zien we de immense druk en de morele dilemma’s waarmee hij te maken krijgt. Zijn rol in het Manhattan Project, zijn persoonlijke beproevingen en zijn confrontaties met de politieke wereld worden meesterlijk in beeld gebracht. Nolans keuze om de daadwerkelijke bombardementen op Hiroshima en Nagasaki niet te tonen, maar in plaats daarvan de nadruk te leggen op de ethische kwesties en de nasleep van de bombardementen, biedt een nieuwe en diepgaande blik op een bekend historisch moment.

Ensemble van steracteurs

Cillian Murphy zet de rol van zijn leven neer als Oppenheimer, een man verscheurd door ambitie en geweten. Maar hij staat niet alleen. Het ensemble van steracteurs, waaronder Kenneth Branagh, Matt Damon en Robert Downey Jr., levert een onvergetelijke prestatie. Elk van hen brengt een unieke dimensie naar het scherm, waardoor de kijker zich middenin de complexiteit en het drama van die tijd bevindt. Murphy heeft het vermogen om innerlijke conflicten en emotionele nuance krachtig over te brengen. Dit helpt om de psychologische diepgang van het karakter op een overtuigende manier te verkennen.

Een ware cinematografische traktatie

Oppenheimer, Copyright 2022 Universal Studios. All Rights Reserved

Nolan, bekend om zijn visuele flair, stelt ook hier niet teleur. De afwisseling tussen kleurrijke en zwart-wit segmenten is niet slechts een stijlkeuze, maar dient als versterking van het verhaal. Elk frame voelt zorgvuldig overwogen aan, waardoor de film als geheel een cinematografische traktatie is. Wie Nolan kent, weet ook dat hij geen fan is van CGI. Hoewel hij natuurlijk geen echte nucleaire bom af laat gaan, reconstrueerde hij de eerste testexplosie in New Mexico (1945) zonder CGI.

Nolan’s team moest nieuwe technologie ontwikkelen om zowel de zwart-witscènes in IMAX te filmen als de schittering van de explosie af te stemmen op de daadwerkelijke ontploffing. Samen met zijn vaste cinematograaf Hoyte van Hoytema weet Nolan opnieuw een visuele symfonie te creëren die elke cinefiel zal waarderen.

De prijs van kennis

Wat Oppenheimer onderscheidt van andere biografische films is de manier waarop Nolan de man en zijn tijdperk verkent. De film gaat niet alleen over de atoombom of de wetenschapper achter de bom, maar over fundamentele vragen van ethiek, verantwoordelijkheid en menselijkheid in het aangezicht van immense macht. Oppenheimer’s beroemde uitspraak: ’Nu ben ik de dood geworden, de vernietiger van werelden’, weerklinkt als een echo door de hele film, waardoor kijkers worden aangespoord om te reflecteren op de dubbelzinnigheid van wetenschappelijke vooruitgang en de prijs van kennis.

Oppenheimer is een cinematografisch juweel, rijk aan inhoud en visueel verbluffend. Nolan heeft een film gecreëerd die zowel ontroert als aan het denken zet. Door de combinatie van sterk acteerwerk, een diepgaand script en schitterende beelden, levert hij een verhaal af dat zowel tijdloos als uiterst relevant is. Voor wie op zoek is naar een film die meer biedt dan alleen vertier, is Oppenheimer een absolute must-see. Het is niet alleen een ode aan een historische figuur, maar een reflectie op de menselijke natuur en de grenzen van onze ambities.