Liz Magic Laser, The Thought Leader, 2015
Kunst / Expo binnenland

Op je sokken door het museum

recensie: Een Ontembare Kracht: Het kind als inspiratiebron voor CoBrA en kunst van nu
Liz Magic Laser, The Thought Leader, 2015

CoBrA-kunst wordt soms wat kort door de bocht omschreven als zijnde ‘kindertekeningen’. Dat is niet helemaal uit de lucht gegrepen, want kinderen inspireerden de CoBrA-kunstenaars in sterke mate. ‘Een Ontembare Kracht’ werpt een verfrissende en eigentijdse blik op deze inspiratiebron.

Op zoek naar een nieuw begin raakten CoBrA-kunstenaars begin jaren ’50 gefascineerd door kinderen en hun open blik, spontaniteit, onbevangenheid en fantasierijke belevingswereld. Dit uitte zich in een kunst van karakteristieke simpele vormen en gekras zoals op kindertekeningen.

Karel Appel, Spelende kinderen, 1948, Collectie Cobra Museum © Karel Appel Foundation c/o Pictoright Amsterdam 2018

Karel Appel, Spelende kinderen, 1948, Collectie Cobra Museum
© Karel Appel Foundation c/o Pictoright Amsterdam 2018

 

In het werk van CoBrA-coryfeeën zoals Karel Appel, Constant, Corneille en Lucebert is die beeldtaal onmiskenbaar aanwezig. Als een slingerende omlijsting beweegt de CoBrA-kunst zich langs de buitenste wanden van de tentoonstellingsruimte. Ze zijn van context voorzien middels informatieve video’s, tijdschriften en andersoortig documentatiemateriaal met vermakelijke feitjes. Zo beschouwde CoBrA-kunstenaar Asger Jorn de uitgestoken tong bijvoorbeeld als teken van verzet. De CoBrA-kunstenaars toonden hun werk soms zij aan zij met kindertekeningen – een voorbeeld dat door de curator op geslaagde wijze is opgevolgd.

Spontaniteit genuanceerd

De tentoonstelling ‘Een Ontembare Kracht’ slaat ook een brug naar het nu: CoBrA-kunst treedt in dialoog met hedendaagse kunstwerken waarin het kind een rol speelt. Een belangrijk gegeven daarin is dat de veronderstelde ‘spontane’ creativiteit van kinderen in de afgelopen decennia meer genuanceerd is geraakt. In de tijd van CoBrA stond de kennis hierover zogezegd nog in de kinderschoenen. Tegenwoordig wordt ook de invloed van de omgeving hierin meegenomen, bijvoorbeeld het onderwijs en de cultuur waarin je opgroeit. De visie die de huidige tentoonstelling geeft op de vrije, creatieve expressie van het kind is dientengevolge wat kritischer van aard.

Kleine volwassenen

Die kritische noot is met name te vinden in hedendaagse videowerken, waarin het onbevangen kind-zijn centraal én ter discussie staat. Liz Magic Laser’s The Thought Leader (2015) – inclusief de al dan niet bewuste verwijzing naar de opstandige tong van Jorn – toont een elfjarige die als charismatische spreker volwassenen toespreekt. Eigenlijk citeert hij uit een pessimistisch boek, maar zijn onwetende publiek is duidelijk in de war.

Priscila Fernandes, For a better world, still from video, 2012

Priscila Fernandes, For a better world, still from video, 2012

 

Ook het jonge kunstschaats duo in Magic Laser’s video Kiss and Cry (2015) oogt als twee kleine volwassenen, met alleen nog tijd om te trainen. De video For A Better World van Priscilla Fernandes (2012) toont een pretpark waar kinderen ‘spelenderwijs’ beroepen oefenen. Eigenlijk lijken alleen Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa, en Dzoel-kifl uit Joost Conijn’s gelijknamige video (2004) zich nog te wagen aan authentiek, fantasierijk kinderspel.

Voor alle leeftijden

Veel van de eerdergenoemde, meer ‘serieuze’ videowerken zijn gehuisvest in knusse tentjes, vol knuffels en spelletjes zoals Pim-Pam-Pet. Daarnaast mag er ook met de kunst zelf gespeeld worden. Zo is er de speciaal voor de tentoonstelling gemaakte ‘muur’ van Nicolás Paris (a small world or a place between an insect and an adult, 2018). Ook de bordspellen met ruimte voor fantasie van Maze de Boer (PLAY, 2014) en het experimentele blokkenspel ontworpen door Stéphanie Marin (Play YET!, 2014) nodigen uit om mee aan de slag te gaan.

Joost Conijn, Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa, Dzoel-kifl, 2004

Joost Conijn, Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa, Dzoel-kifl, 2004

Het wordt daarom ook harte aangemoedigd om de tentoonstelling op kousenvoeten te bezoeken. Daarnaast zijn veel kunstwerken dusdanig laag opgehangen dat de gemiddelde volwassene door de knieën moet, en kan de kleine mens gebruikmaken van opstapjes bij hoge vitrines.

Transformaties

De focus op het kind creëert een interessante dialoog, waarin verschuivende perspectieven op speelse wijze zichtbaar worden gemaakt. Het wordt duidelijk dat de kennis over de kinderlijke ontwikkeling in de afgelopen ruime halve eeuw een enorme vlucht heeft genomen. Tegelijkertijd lijkt ook een vorm van achteruitgang te worden aangekaart.

Dat contrast tekent zich vooral af in de eigentijdse waarden. In de huidige maatschappij lijkt het kind steeds vroeger te transformeren tot een kleine volwassene. Er is weinig ruimte voor doelloos, spelenderwijs aanrommelen. ‘Een Ontembare Kracht’ lijkt die grens tussen kind en volwassen op te zoeken, te vervagen en te overtreden. En dat is bijzonder verfrissend.

Boeken / Non-fictie

Hoeveel wolven op mensen lijken

recensie: Elli H. Radinger - De wijsheid van wolven

Radinger’s boek De wijsheid van wolven laat in vele beschrijvingen stap voor stap zien hoezeer wolven, ondanks onze verwachtingen, toch verwant zijn aan mensen. Tevens leren we hoe wolven zich aan ons bestaan hebben aangepast.

Wie bang is een wetenschappelijk boek in handen te krijgen met biologische beschrijvingen over het leven van de wolf kan ik geruststellen. Dit boek van Elli H. Radinger leest als een roman, waardoor het ongemerkt veel kennis overdraagt over het leven van de wolf, een beest dat vooral veel angst inboezemt. Radinger laat haar lezers op een ander manier kennismaken met deze fascinerende dieren.

Carrièreswitch

Wie De wijsheid van wolven leest, krijgt te maken met een heel aantal verhalen in één boek. Onderzoekster en schrijfster Radinger is geen opgeleid bioloog, wat je wel zou verwachten bij zo’n boek. Radinger liet een carrière als advocaat achter zich om haar hart te volgen door wolven te observeren. Ze wist daarbij van middelmatig advocaat, zoals ze zichzelf omschrijft, uit te groeien tot een van de meest gerenommeerde wolvenexperts in Europa en ver daarbuiten. Ruim een kwart eeuw lang heeft ze onderzoek gedaan naar het leven van de wolf in het Amerikaanse Yellowstone National Park in Wyoming. Ze leeft–als ze niet in Yellowstone is–in Hessen, Duitsland. We leren dus eerst hoe je een succesvolle carrièreswitch maakt door je hart te volgen alvorens we het leven van de wolf beter leren kennen. Alleen al dit eerste deel kan voor velen aanleiding zijn om dit boek eens ter hand te nemen.

Wolven hebben emoties

Radinger laat je stap voor stap kennismaken met de wolf. In het begin van het boek omschrijft ze dat er A-type en B-type wolven zijn. Je kan je makkelijk koppelen aan een van deze twee typen om zo jezelf, maar ook de wolf beter te leren kennen. Ze legt uit dat een wolf een jager is, maar zeker niet het gevaarlijkste dier dat er rondloopt. De wolf is een roofdier, maar is veel minder dodelijk dan bijvoorbeeld de grizzlybeer. We lezen dat er in de jacht een rangorde is in dieren, en Radinger legt uit wie jaagt, wie doodt, en in welke volgorde de verschillende dieren, oftewel jagers, eten van de buit.

Verrassend is dat Radinger tijdens haar observaties heeft gemerkt dat wolven emoties kennen, net als wij mensen, en dat ze die emoties luid en duidelijk uiten, maar ook weer verder gaan met hun leven na de verwerking.

Wolven in de mensenwereld

Het boek vertelt hoe wolven hun jongen opvoeden en klaarmaken voor de jacht door met ze te spelen. Wolven leven in de aangepaste wereld van de moderne mens. Ze hebben zich aangepast omdat ongerepte natuur nu eenmaal niet meer bestaat.

De liefde voor de wolf

De liefde die Radinger heeft voor de wolf brengt ze langzaam maar zeker over op de lezer. Ze maakt je nieuwsgierig naar deze dieren en er ontstaat een verlangen om misschien zelf eens een wolf te ontmoeten, maar ze laat je ook helder zien dat de wolf altijd een jager blijft. De wijsheid van wolven is leerzaam, leesbaar en een boek om van te houden. Het verschaft je vele uren leesplezier, naast dat het kennis overbrengt.

Actualiteit van het boek

Speciaal voor deze in Nederland uitgekomen editie schreef Radinger een hoofdstuk over de wolf in Nederland en België. Dit maakt deze editie bijzonder en niet alleen ‘maar’ een vertaling. Zeker nu de twee maanden geleden voor het eerst een wolf werd waargenomen in de buurt van Valkenburg wordt kennis over de wolf steeds meer van dit moment.

Theater / Voorstelling

Beuving’s finale is van een betoverende schoonheid

recensie: Jan Beuving Rotatie

Wie naar Jan Beuving gaat, weet dat het een avondje ongebruikelijk, maar prachtig cabaret gaat zien. Ongebruikelijk door Beuvings dictie en zijn obsessie voor de wiskunde, prachtig door zijn blik op de wereld én vele liedjes.

Beuving won in 2017 met zijn programma Raaklijn de Neerlands Hoop, de vakprijs voor de maker met het grootste toekomstperspectief. Dan bestaat er altijd de hoop dat die belofte ook bij een volgend programma overeind blijft staan. Daar is Beuving met verve in geslaagd. Rotatie is een programma geworden waar hij onderzoek doet naar grenzen, naar de discrepantie tussen begin en einde, naar de begrippen geschiedenis en, uiteindelijk, eeuwigheid. Dat onderzoek begint eigenlijk al met zijn openingslied, dat direct al een bijzondere plek inneemt ten opzichte van zijn eerdere werk. Wat die plek precies is, blijft op deze plaats nog even onbesproken, maar het is alvast een lekker begin voor een avond vol algebra. Een ding is zeker: niets is wat het lijkt bij Beuving.

Bosnië en Herzegovina

Beuving neemt met regelmaat even de tijd voor wat menselijkheid. Zo gaat hij uitgebreid in op zijn deelname aan het tv-programma De Slimste Mens, waar hij een allergie voor Bosnië en Herzegovina heeft opgelopen. Die wrok weet hij mooi om te zetten in de interactie met het publiek, en even later met het nummer BH. Dat Beuving zich wederom laat begeleiden door het fonkelende pianospel van Tom Dicke is een geschenk.

Schitterend slot

Het is duidelijk dat Beuving zich op zijn gemak voelt op het podium, zo losjes als hij vertelt over een schijnbaar onschuldige aankoop van een Surinaams broodje pom. Vervolgens haakt hij weer in op een verhaaltje over toeristen die een foto op de iPhone laten maken door een wel heel bijzondere fotograaf. Dan raast hij weer door naar een alledaags tafereel als het afrekenen van een sixpackje bier, waar hij het niet kan nalaten om ook daar een wiskundig probleem van te maken. Hilarisch, net als zijn kijk op de zogenaamde ‘kloven’ in Nederland of zijn geploeter met het eindexamen Frans. Schrijnend en van grote schoonheid is zijn lied Rand van het ravijn, dat enige zwaarte in het programma aanbrengt. Soms dringt de gedachte op dat Beuving wel erg veel liedjes zingt, maar dat vergeef je hem als hij toewerkt naar het schitterende slot.

Kippenvel

Dan blijkt uiteindelijk dat Rotatie niet alleen in de wiskunde, maar ook in het alledaagse leven van groot belang te zijn. Met zijn finale, waar een tekening van Escher en de gezondheid van zijn dochtertje op magistrale wijze samenkomen, laat Beuving zien dat hij op briljante wijze nieuwe inzichten aanboort. Dat zorgt verdorie toch voor een zeldzaam kippenvelmomentje.

Theater / Voorstelling

Boterzacht feminisme met een kop en een staart

recensie: Hadewych Minis - Minis Plus

Hadewych Minis heeft het er maar druk mee: ze is artieste, moeder, vriendin, echtgenote maar bovenal vrouw. In al deze rollen probeert ze alle ballen in de lucht te houden. Dat het niet altijd meevalt, laat ze op duidelijke wijze merken. Plusminus is een voorstelling geworden van stoere liedjes en nostalgische anekdotes.

Flierefluiten

Het decor oogt wat duister, met een grote houten + (plus) in het midden, afgezet tegen een wit doek en een zwarte achtergrond. Hadewych Minis maakt geen meisjescabaret voor meisjes, maar stiekem probeert ze wel steeds dichter bij haar ware ik te komen. Het is een contrast dat de gehele voorstelling aanhoudt: een feministische vuist met tegelijkertijd een zachte boodschap.

Die toon wordt al gezet in haar tweede lied samenvallen met jezelf/het valt wel mee. Dat thema werkt ze uit door de etymologie van haar voornaam te duiden, waaruit blijkt dat ze vooral een strijdster is, ‘die de weg wijst’. Dat ze daar al sinds haar jeugd mee worstelt, blijkt wel uit de scene dat ze probeert te flierefluiten en tegelijkertijd moet toegeven dat ze daar niet voor gemaakt is. Zo marcheert Minis even later over het podium, met teksten over deadlines, afspraken, agenda’s en wat niet al. Diezelfde discipline probeert ze ook haar kinderen op te leggen, ook al zitten ze nog op de crèche. De mimiek van haar mond is tekenend: hoe bozer ze over het podium struint en bijna schuimbekkend (jaloers?) afgeeft op flierefluiters, hoe groter haar ogen en hoe dunner haar lippen worden. Kortom: hier staat een vrouw waar je geen ruzie mee wilt krijgen. 

Portugese fado

Hoezeer ze ook stampt en zingt en klapt en danst, samen met muzikant Rombout Stoffers,  komt de voorstelling bijna nergens echt binnen. Hoewel Minis loepzuiver kan zingen – ze haalt moeiteloos alle tonen tot in de kleinste vibraties – mist er een bepaalde beleving in haar stem waardoor weliswaar het gehoor, maar niet het hart wordt geraakt. Fraai is wel dat ze zich bedient van allerlei stijlen, waarmee ze het zichzelf bepaald niet gemakkelijk maakt. Minis schakelt gemakkelijk van Amerikaanse rock naar Portugese fado naar Italiaanse ballata. Vooral omdat het gros a cappella wordt gespeeld, is het risico op hoorbare foutjes groter. Gelukkig blijft dat aantal beperkt.

Haar grappen zijn niet altijd even lekker getimed, misschien zelfs te gepolijst. Daardoor blijft het gehoopte komische effect jammerlijk uit. Het wordt echter enigszins goedgemaakt wanneer ze een loop station perfect gebruikt om de gekte van haar vroegere ‘ik’ te illustreren. Bovendien heeft ze nog een mooi slot in petto, met een sterk feministisch statement in een fraaie decorwisseling. Helaas blijft het geheel te vlak om écht te boeien en te ontroeren. 

Greta van Fleet live @ 013
Muziek / Concert

Flower power leeft!

recensie: Rocksensatie Greta van Fleet in 013, Tilburg
Greta van Fleet live @ 013

Als een geteleporteerde band uit de jaren ’70 weet deze jonge band iets unieks voor elkaar te krijgen. Een samensmelting van jong en oud publiek dat bewonderend toekijkt naar de wilde, uitverkochte optredens inclusief podiumgedrag wat hint naar grootheden uit de rockmuziek. De hype lijkt compleet, maar piekt Greta van Fleet niet te vroeg?

Als vage schimmen verschijnen de heren van Greta van Fleet op het podium met een verkorte versie van ‘Brave New World’. Gelijk na deze inleiding volgt het intro van ‘Highway Tune’ en knalt leadzanger Josh met een lange, rauwe schreeuw het nummer in. De overige Kiszka-broers en drummer Danny draaien het volume helemaal open, ver voorbij standje tien. Een krachtige opening wat de toon voor de rest van het optreden zet.

Gitaarsolo Jonge, oude jochies

Naast een identiek geluid aan dat van jaren ’70 rockbands, zien de bandleden er ook uit of ze uit dat tijdperk komen. Bodywarmers, strakke broeken, blote borstkassen… Nog maar te zwijgen over het podiumgedrag. Zo wordt het spelen van de gitaar op de rug niet over geslagen. Op de setlist van Greta van Fleet staan slechts 11 nummers waarmee de band bijna anderhalf uur weet te vullen. Niet zo gek, aangezien de coda’s zowat twee keer zo lang zijn als de rest van het nummer. De outro’s van de liedjes staan vol in het teken van veel te lange gitaarsolo’s die geen einde noch hoogtepunt kennen. De bluesladder wordt elke keer over de gehele gitaarhals compleet uitgebuit. Greta van Fleet weet wel te imponeren door een herkenbaar geluid van de oude rockgroove neer te zetten.

Dat kan helaas niet gezegd worden van het voorprogramma door Goodbye June. De leadgitarist speelt als het ware solo’s die een heel nummer duren en een melodisch duel aangaan met de leadzanger. Daarbij eist de gitarist zowel visueel als auditief veel aandacht op, wat de vraag oproept of er problemen zijn met de uitversterking en balans, of dat de leadgitarist wellicht te veel in de spotlights wilde staan. Opvallend is ook dat de kwaliteit van het optreden aanzienlijk verschilt ten opzichte van het studiomateriaal. Iets wat het ruwe geluid van de zangstem en gebrek aan muzikale variatie in het geluid van de band niet ten goede komt.

Memorabilia

Wat tussen de nummers door opvalt, is dat Josh met een andere stem praat dan dat hij zingt. De klank van zijn zangstem is veel ruiger. Bij vlagen klinkt het zelfs alsof hij zijn stem enorm forceert. Hierbij kun je afvragen hoe lang hij dit nog gaat volhouden. De band is ondanks dat ongetwijfeld een bezoek waard, zeker nu de jongens nog zo jong en heet zijn.

Kiszka Power

De jaren zullen uitwijzen of ze deze sound vast kunnen houden, terwijl ze zich als muzikanten verder ontwikkelen. Voor de echte rockliefhebber is het haast een tijdreis om toch een stukje memorabilia te beleven. Waarom wordt zulke muziek tegenwoordig niet vaker geproduceerd? Of meer van deze bands ontdekt, wat dat betreft.

Live te bewonderen:
27 februari 2019, AFAS Live, Amsterdam
28 februari 2019, Lotto Arena, Antwerpen

Bandleden:
Josh Kiszka (Zang)
Jake Kiszka (Gitaar)
Sam Kiszka (Bas)
Danny Wagner (Drums)

Theater / Voorstelling

Ongrijpbaarheid veelzijdig uitgebeeld

recensie: Toneelschuur Producties – Kras
Sanne Peper

Na succesvolle voorstellingen als de Troje Trilogie neemt regisseur Paul Knieriem met Kras van Judith Herzberg afscheid bij Toneelschuur Producties. Zeg gerust: een waardig afscheid. In zijn regie komt de ongrijpbaarheid, die in Kras zo centraal staat, op verschillende niveaus naar voren.

Na de voorstelling rijst meteen de vraag waarom dit stuk zo relatief weinig is opgevoerd. Judith Herzberg schreef Kras in 1988 voor Maatschappij Discordia, won er de Nederlands-Vlaamse Toneelschrijfprijs mee, waarna het stuk nog een keer door Toneelgroep Amsterdam werd opgevoerd. Nu, jaren later, wordt Kras nog een keer op de planken gebracht. Ondanks dat het stuk in de jaren tachtig is geschreven en er hier en daar wat producten in zitten die naar die tijdsgeest verwijzen, staat de tekst nog als een huis. Herzbergs taal is alledaags en tegelijkertijd doorspekt met wrange humor, absurdisme en een vleugje poëzie.

Dementie als dief

In Kras wordt er iedere nacht bij de 68-jarige alleenstaande Ina (gespeeld door Marlies Heuer) ingebroken door een ‘dief’. Het hele servies en alle familie-erfstukken zijn overhoop gehaald, maar er is niets gestolen. Geluk bij een ongeluk voor Ina: haar kinderen – de alleenstaande Do (Malou Gorter), haar zoons William (Tjebbo Gerritsma) en Theo (Jean-Paul Buijs), die beiden huwelijksproblemen hebben, en de idealistische zoon Manfred (Piet Kooij), die zich vooral met het milieu bezighoudt – schieten haar te hulp. Of nou ja, te hulp… ze maken zich meer druk om zichzelf en hun sores dan om hun moeder. Bovendien denken ze dat er geen dief is, maar dat Ina die ravages zelf aanricht als schreeuw om aandacht. Geen van hen staat stil bij het idee dat hun moeder wellicht niet elke nacht door een fysieke maar een mentale dief wordt ‘bezocht’, een dief in de vorm van beginnende dementie die Ina’s geheugen en autonomie stukje bij beetje kapotmaakt. Sterker nog, dochterlief Do zegt in het begin zelfs spottend: ‘Nou denk je natuurlijk ook nog dat je seniel wordt’.

Het stuk lijkt aanvankelijk erg realistisch, maar krijgt gaandeweg een surrealistische ondertoon. Hoe beter je de personages leert kennen, hoe ongrijpbaarder ze voor je worden. Die paradox heeft Herzberg al subtiel in de dynamische dialogen verwerkt, maar wordt in deze bewerking eveneens treffend uitgebeeld dankzij het acteerwerk en de enscenering.

Nominatiewaardig

Allereerst het acteerwerk. Marlies Heuer is als Ina ijzersterk. Vanaf haar eerste zin overtuigt ze. Ze laat treffend zien hoe Ina grip verliest op zowel haar eigen leven als dat van haar kinderen. Ze zoekt naar de juiste woorden, naar contact. Haar mimiek sluit hier naadloos op aan. Dan is ze gereserveerd, dan weer kwetsbaar, dan weer speels. Met dit dynamische spel levert Heuer een prestatie die een nominatie voor een toneelprijs waardig is. Het acteerwerk van de andere spelers is ook sterk. Zo laten Tjebbo Gerritsma, Jean-Paul Buijs maar vooral Keja Klaasje Kwestro (als Mary, Theo’s ex) hun frustraties de vrije loop, zonder dat het geforceerd overkomt. Klaasje Kwestro zet die frustratie subtiel om in pijn, hysterie en (letterlijk) naakte kwetsbaarheid.

Het is mooi hoe acteurs en regisseur het contrast tussen Ina en de rest aanbrengen. Ina is het centrum; zij staat in het midden van het toneel, bijna onbeweeglijk, maar daardoor des te opvallender, oprechter, terwijl haar kinderen met hun spontane uitbarstingen en uitspraken iets willekeurigs, bijna absurdistisch krijgen. Haar kinderen spelen niet langer de hoofdrol in haar leven, maar hebben zichzelf, zonder dat Ina er grip op had, gereduceerd tot een ensemble. Ze houden zich letterlijk en figuurlijk op de achtergrond van hun moeders leven. Ze komen gerust even langs, maar staan er niet op te wachten als moeder persoonlijke ontboezemingen doet en (weer) vertelt over het vreemdgaan van hun vader. Dan gaan ze net zo lief terug naar hun eigen problemen.

Ongrijpbaarheid uitgebeeld

Ina’s problematiek wordt ook veelzijdig uitgebeeld door het decorontwerp van Catharina Scholten. Het gebrek aan grip op haar leven komt mooi naar voren door het tweedimensionale kartonnen servies dat over de vloer ligt bezaaid. Het servies, voornamelijk erfstukken, staat symbool voor de familie; zoals het servies jarenlang netjes in de kastjes lag tentoongesteld, zo leek dit prototype burgergezin ook altijd in orde. Maar met de komst van de ‘dief’ is er chaos en zijn sommige serviestukken gebroken. Diezelfde breuken zijn ook binnen de familie zichtbaar. Daarnaast wordt de achterkant van de woonkamer als animatie op een scherm geprojecteerd, waarmee het ongrijpbare, tweedimensionale karakter sterk terugkomt. Op dit scherm zijn soms momenten te zien waarop Ina’s kinderen, in zichzelf gekeerd, op de achtergrond staan te dansen, terwijl Ina in haar eentje op de voorgrond danst, niet wetende dat ze beslopen wordt door de getekende ‘dief’. Wanneer hij haar bereikt heeft is het leeg en stil in de woonkamer. Op die momenten is Ina in het spel verward en machteloos, zoekt ze naar de juiste woorden om weer grip op de situatie te krijgen. Daarmee legt de geanimeerde kamer niet alleen de scheuren binnen de familie bloot, maar is de kamer tevens een mooie metafoor voor Ina’s binnenkamer, die steeds vaker overhoop wordt gehaald. Die chaos wordt weer weergegeven op de vloer door middel van al het bezaaide serviesgoed.

Zo sluiten projectie en decor naadloos op elkaar aan. Binnen deze surrealistische kaders geven de acteurs, met Heuer aan kop, subtiel gestalte aan het ongrijpbare karakter van het stuk. Met deze bewerking van Kras neemt Paul Knieriem dan ook waardig afscheid van Toneelschuur Producties.

Banner Snowstar 15 Jaar
Muziek / Interview
special: Snowstar Records bestaat 15 jaar!
Banner Snowstar 15 Jaar

Label als inspirator

In december 2003 bracht Snowstar Records de eerste release uit. Dit wordt door oprichter Cedric Muyres gezien als het startpunt voor het platenlabel. Het 15-jarig jubileum wordt gevierd met twee shows waaraan belangrijke bands voor het label deelnemen: I Am Oak, Town of Saints, Kim Janssen en Donna Blue. 8WEEKLY belde met Cedric om ze te feliciteren.

Op 8WEEKLY verschijnen met regelmaat recensies van releases die uitgebracht zijn door Snowstar. Een paar jaar geleden legde Cedric contact met de redactie. “Nieuwe bands, muziek en artiesten die gehoord moeten worden verdienen aandacht. Dat vinden wij belangrijk, net zoals jullie.”

Stijgende lijn met de jaren

 

Cedric

Cedric begon het label in zijn eentje. De eerste vier jaar waren niet spectaculair, daarna veranderde hij de aanpak. “Ik ben begonnen met het opnemen van een band waarin ik zelf mee gespeeld had die inmiddels niet meer bestaat. Toen volgden eigenlijk alleen bevriende bands. Daarna kwam er een omslag met rustigere muziek en ontstond er meer een eigen sound voor het label. Toen is alles ook professioneler geworden.”

Veel Europese artiesten en bands lijken het tegenwoordig ook aardig te maken in Aziatische landen. Ook Kim Janssen en I Am Oak tourden onlangs nog in Japan; Cedric wist direct dat hij mee wilde. “Japanse muziek is lastig om online te luisteren. Het is ook opvallend dat er in Japan zo enorm veel platenzaken zijn; grote panden met meerdere kassa’s per verdieping waar overal rijen voor staan. Dat had ik lang niet gezien, ik stond wel twintig minuten in de rij. Ik zat daar het aanbod door te spitten voor specifiek Japanse platen, maar dat werkt andersom natuurlijk ook zo. Ik zou het mooi vinden als Europese muziek daar bekender zou worden, terwijl Aziatische muziek hier meer aandacht krijgt.”

Ontdekken

Qua promotie zijn het soms gekke en moeilijke tijden. Het digitale tijdperk speelt daar mogelijk zowel een positieve als negatieve rol in. Hoe vind je tussen al het aanbod de juiste bomen in het bos? Cedric: “Het lijkt er op dat er steeds minder journalistiek is voor releases; iedereen lijkt 1 voor 1 af te haken. Alles is tegenwoordig online te vinden, maar toch is veel contact en aandacht verwaterd. Veel mensen lijken minder moeite te doen om dingen en informatie te achterhalen. Bijvoorbeeld via cd-boekjes, om zo weer nieuwe muziek te ontdekken.”

Ontdekken is een sleutelwoord bij Snowstar. Het label onderscheidt zich van andere labels omdat ze niet werken vanuit de gedachte om zomaar veel uit te brengen en te kijken wat een succes is. Cedric: “Wij stoppen tijd in onze releases en brengen alleen muziek uit waar we 200% achter staan. In overleg met de artiesten doen we zoveel mogelijk aan promotie door liedjes op bijvoorbeeld Spotify of andere media te plaatsen en deze onder de aandacht te brengen bij onze doelgroep. Je wilt uiteindelijk toch dat je gehoord wordt. Daar is tijd voor nodig.”

Door de jaren heen is Snowstar uitgegroeid tot een van de bekendste indielabels van Nederland. Voor deze bands is het enorm belangrijk dat Snowstar er is. Zo kunnen zij altijd vooruit blijven denken en plannen en positieve ontwikkelingen door maken. Cedric: “Ik hoop dat we dit zo lang mogelijk kunnen blijven doen. Dat werkt zolang we mooie dingen tegenkomen en nieuwe dingen bij het label kan blijven betrekken. Gelukkig kom je altijd weer nieuwe, goede shit tegen. Ik denk dat 2019 is weer mooi gevuld gaat zijn met releases en shows vanuit ons label, en soortgelijke labels zoals Subroutine”

De kern van Snowstar Records zit in Utrecht. Het is daarom niet verwonderlijk dat het vijftienjarig jubileum gevierd wordt met een feest in TivoliVredenburg, Utrecht op 8 december met I Am Oak, Kim Janssen en Donna Blue. En een week later, op 14 december, is er feest in Vera, Groningen, waar Town of Saints, I Am Oak en Kim Janssen spelen.

Kunst / Expo binnenland

Kunstenaars die ons naar het nu leiden

recensie: Matter of Masters: 5 Years of TMH

Marsha Plotnitsky, oprichter en artistiek directeur van The Merchant House, zegt verontschuldigend dat ze 8weekly niet heeft gegoogled. Vooral omdat dit een open ontmoeting in de weg kan staan. Ze mag zichzelf dan ‘koopvrouw’ noemen, ze heeft ook een missie blijkt; ‘koopvrouw en dominee’ dus.

The Merchant House (TMH) aan de Amsterdamse Herengracht bestaat vijf jaar. Het is gehuisvest in een in opdracht van VOC-er Hans Jansz gebouwd herenhuis, dat in de Gouden Eeuw door bekende, vooraanstaande koopmannen werd bewoond. Marsha Plotnitsky vertelt twee doelstellingen te hebben: een ruimte creëren om elkaar te ontmoeten en een programma bieden voor kunst in de ruimste zin van het woord.

Dennis Oppenheim: Study for Roots in Cubism—Hearts in the Stars (Forest for Cézanne), 1984, Pencil, colored pencil, oil pastel on paper, foto: Gert Jan van Rooij

Ruimte

Vijf jaar geleden was de markt voor kunst zwak en werden veel galeries opgeheven. De van origine Russische Marsha Plotnitsky kwam uit Amerika, waar zij taalkunde, bedrijfskunde en -economie  had gestudeerd, onder meer als bankier had gewerkt en waar zij een bescheiden kunstcollectie opbouwde met werk van mensen als Dennis Oppenheim. Zij wilde het leven terugbrengen in het grachtenhuis op de manier zoals koopmannen er vroeger woonden: met een grote liefde voor kunst. Ze had geen netwerk en stond op die manier voor iedereen open. Zoals nog steeds komen er dagelijks kunstenaars en filosofen aanwaaien voor een gesprek.

Programma

Naast de ruimte biedt The Merchant House een programma aan zowel oudere, gevestigde kunstenaars als jonge kunstenaars die extra aandacht verdienen. Als voorbeeld noemt Marsha Plotnitsky de talentvolle Jan Frank, Amerikaan van Nederlandse afkomst, waarmee ze begon. Nu richt ze haar aandacht vooral op op de materie (olie- en acrylverf, inkt) ingestelde jonge, post-conceptuele kunstenaars.
De kunstenaars die ze in een tentoonstelling, drie keer per jaar, samenbrengt, hebben in eerste instantie niets met elkaar gemeen, maar gaandeweg ontdekken ze overeenkomsten. Het programma dat op die manier ontstond, heette bijvoorbeeld dan ook Making Things Happen: Young Artists in Dialogue I-II-III.

Hilarius Hofstede: Reach the Beach, 2017 (detail), Vinyl Cover Assemblage, foto: Gert Jan van Rooij

Matter of Masters

The Merchant House viert haar vijfjarig bestaan met een reflectie op de kunst van de afgelopen tijd. De onderliggende vraag is: Wat is schilderkunst nu?
Er wordt werk getoond van vijf kunstenaars: de al eerder genoemde Dennis Oppenheim (1938-2011), Craigie Horsfield (1949), Judit Reigl (1923), Carolee Schneemann (1939) en de Nederlander Hilarius Hofstede (1965).
Het werk van Hofstede past wonderwel in het oude grachtenpand; de vinyl cover-assemblage van LP-hoezen die hij maakte en die op een grote wand in de stijlkamer hangt, zou, wanneer je de hoezen op de vloer zou leggen, zo een tegelvloer op een schilderij van Vermeer kunnen zijn. Met boven je, zoals in TMH, een plafondschildering van Jacob de Wit van Flora, godin van de lente en de bloemen.

Er zit ook ritme in de expositie: twee werken (Homme, 1968 en 1969) van Reigl hangen in het voorhuis en haar twee tere, tempera-schilderingen op canvas (Drape, 1973) hangen als een muurbedekking in de ruimte met glazen overkapping tussen voor- en achterhuis, waar ze schitterend tot hun recht komen. Werken die sterk contrasteren met de krachtige, conceptuele Oppenheimers die er hangen.

Judit Reigl: Drape/Decoding, 1973
Tempera on canvas, foto: Philippe Boudreaux

Combinaties

Zo zijn er meer combinaties die kenmerkend zijn voor TMH. In het achterhuis staat een vleugel, die wordt gebruikt bij concerten gedurende een tentoonstelling. Niet zomaar concerten, maar zorgvuldig samengestelde programma’s die op de exposities aansluiten. Over de exposanten geeft de galerie prachtige, deels door de kunstenaars zelf ontworpen publicaties uit.

Bij de expositie van de Late Paintings and Drawings van Judit Reigl (11 november 2016-3 februari 2017) verscheen bijvoorbeeld een catalogus met onder meer een essay van Marsha Plotnitsky, waarin zij haar keus voor Reigl beschrijft. Zij bekijkt én beschouwt haar werk, overlegt met haar, onderzoekt samen de problematiek van de materie, kijkt niet alleen terug maar vooral vooruit, naar de autonomie van kunst en de sociale en economische context, naar verbindingen met poëzie, filosofie en muziek. Reigl, en niet allen zij, is een kunstenaar ‘die ons naar het nu leidt’.
Hier wordt kunstgeschiedenis geschreven. En wie wil daar niet bij zijn c.q. aan bijdragen?

Film / Films

Zeilmeisje met diepgang

recensie: Adrift (vod/dvd)

De beste zeilfilm is waarschijnlijk al eens gemaakt met All is lost (2013), waarin Robert Redford in een zwijgende rol worstelt met de elementen. Je zou Adrift een vederlichte variant voor een jongere generatie kunnen noemen. Dankzij de slimme niet-chronologische plotopbouw en het sterke acteerwerk van Shailene Woodley wordt het zowaar nog meeslepend.

Het nadeel van waargebeurde verhalen is dat de uitkomst al vaststaat. In de eerste scène van Adrift bevinden we ons al op volle zee, op een zeiljacht dat water maakt, met een geknakte mast. Hoofdpersonage Tami was bewusteloos en ontdekt nu dat haar zeilmaatje Richard afwezig is. In de verte dobbert een reddingssloep. Wij weten: dit wordt overleven.

Tegelijkertijd vragen we ons af: wat is hier gebeurd, wat is de relatie tussen Tami en Richard, wat deden ze daar midden op de oceaan en hoe loopt dit af. Die laatste vraag is nu niet meteen de spannendste. Want a: het is een waargebeurd verhaal, en b: Tami is alleen. Rara, wie zou dit verhaal voor de eeuwigheid hebben bewaard?

Opbloeiende romance

De IJslandse regisseur Baltasar Kormákur (Everest, Jar City) is gepokt en gemazeld in het betere genrewerk en weet wel hoe je de zaken spannend houdt. Steeds springt hij heen en weer in de tijd.  En zo zien we hoe de extroverte Tami tijdens een wereldreis de introverte Richard ontmoet. Hoe de twee als een blok voor elkaar vallen. En hoe ze de uitdaging aangaan om een jacht de Stille Oceaan over te zeilen naar Californië.

Kormákur wisselt de verhaallijn van de opbloeiende romance af met scènes waarin de twee een storm tegemoet zeilen en de verhaallijn over het overleven op een stuurloos schip. We leren zo de karakters beter kennen. De orkaan waarin het schip bijna ten ondergaat, vormt de spectaculaire en dramatische apotheose van dit survivaldrama. Zelden werd een botsing tussen een schip en een te grote golf en de desoriëntatie die daarop volgt, zo pakkend verbeeld.

Gelaagd karakter

Kormákur heeft nog een daverende verrassing in de mouw, die voor kenners van het zeilgenre overigens niet geheel onverwacht zal komen. Toine Heijmans paste in zijn roman Op Zee, en de verfilming daarvan, ook al een dergelijke plotwending toe. Dat wil niet zeggen dat we hier met jatwerk te maken hebben. Het boek dat de echte Tami Oldham over haar avontuur schreef, verscheen al in 1998.

Dat we als kijkers meeleven met de avonturen van dit zeilpaar is vrijwel geheel op het conto van actrice Shailene Woodley, die de film ook produceerde, te schrijven. Zij krijgt de ruimte om een gelaagd karakter neer te zetten. Op het eerste gezicht lijkt Tami een enigszins verwend Californisch meisje op wereldreis. Langzaam ontdekken we dat achter haar wilde spontaniteit en impulsieve daden enige geestelijke onbalans en een pijnlijk verleden schuilgaat. Een zeilmeisje met diepgang dus. Woodley – ook al sterk in The Descendants, The Spectacular Now en White Bird in a Blizzard – schakelt steeds knap heen en weer tussen stoere overlever en kwetsbaar slachtoffer. Zo weet een ogenschijnlijk voorspelbare genrefilm als Adrift toch ook te raken.

Muziek / Album

Een klasse internationale Nederpop

recensie: Nederpop Update 7: Town of Saints – Celebrate, Marcela Bovio – Through Your Eyes & The Yearlings - Skywriting

Nederpop is er in veel gedaantes. In deze zevende editie aandacht voor drie albums van internationale klasse. Weinigen zullen bij het beluisteren van deze werken van Town of Saints, Marcela Bovio of The Yearlings denken aan ons kikkerlandje. Toch komen ze allemaal van eigen bodem.

Muziek hoeft al lang niet meer van over de grenzen te komen om te klinken of ze ook daar gemaakt zijn. De drie acts die hier de aandacht krijgen, hebben allemaal onderdelen in de muziek zitten die ze onherkenbaar maken voor iedereen die niet beter weet dan dat het gewoon fraaie muziek is, zonder zich de oorsprong af te vragen.

Town of Saints – Celebrate

De band Town of Saints debuteerde in 2013 met Something to Fight With. Anno 2018 is de band teruggebracht naar een duo bezetting. Deze uitdunning heeft geen invloed op de muzikale kwaliteiten van de band. Misschien is het zelfs zo dat met Celebrate de band ineens zou kunnen doorbreken als een van de liedjes mag uitgroeien tot een hit.

Het Fins / Nederlandse duo heeft met Celebrate een heel fijn album gemaakt. Het had maar weinig gescheeld of Harmen Ridderbos en Heta Salkolahti hadden de handdoek in de ring gegooid. Toen ze weer startten met optreden begon de inspiratie te bloeien. Wie liefhebber is van de muziek van The Waterboys zou zeker eens naar de muziek van Town of Saints moeten luisteren. Het album is constant van hoge kwaliteit. Opvallend is ‘Elegy (The Last Dance)’ waar een grotere rol is weggelegd voor Heta die in de overige composities niet de leadzang voor haar rekening neemt. ‘Oscillate’ is een bijzonder lied dat start met de constatering dat wij mensen ook dieren zijn.

Het album opent ingetogen met het titelnummer van het album. Persoonlijk kan ik de tweede compositie van het album van harte aanbevelen. ‘Requiem for The Living’ is van een uitzonderlijke en grootse schoonheid. Het lied overstijgt de kwaliteit van alle andere composities van het album, dat daarmee overigens niet moet worden onderschat. Wil je je hart verpanden aan dit album, start dan met het tweede liedje en je bent verkocht! Je wordt meegenomen door prachtige strijkers, fijn gitaarspel en de zang van Ridderbos aangevuld met vocalen van Salkolahti. Het lied ‘Requiem for The Living’ ontspint zich als een korte symfonie in ruim drie en halve minuut. Het enige dat je wil is het op repeat zetten. De uithalen van Ridderbos in het midden maar zeker naar het einde van de compositie als het zingt over de regenboog zijn zo verschrikkelijk lekker. Het lied eindigt met zachter gezang in een echt waardig slot. De song zouden we wel eens terug kunnen gaan vinden in de TOP2000 als het genoeg aandacht krijgt.

Marcela Bovio – Through Your Eyes

Twee jaar geleden debuteerde Marcela Bovio met het album Unprecedented. Een bijzonder album waar deze zangeres zowel de pop-kant van zichzelf liet horen als de klassiek geschooldheid van haar zangtalent presenteerde. Een jaar later kwam een bijzondere uitvoering van datzelfde album uit; dezelfde liedjes maar nu met alleen pianobegeleiding. Met haar nieuwe album kiest Bovio ervoor om vooral aan de pop-kant van haar muziek te blijven. Slechts in een enkel nummer horen we nog een tikje van haar geschoolde stem doorschemeren zoals in ‘Thorns and Roses’ maar dan moet je wel heel goed opletten. De overige liedjes van Through Your Eyes laat Bovio een stevig stemgeluid horen dat met overgave haar composities zingt. De begeleiding is wel heel bijzonder voor een pop-album. Naast de vocalen van Bovio horen we het prachtige pianospel van Erik van Ittersum die we ook op haar vorige album hoorde. Daarnaast is de begeleiding uitsluitend strijkers, maar de achteloze luisteraar zal de gitaar en drum wellicht niet eens missen. Bovio weet je direct vanaf de album opener ‘The Edge of the World’ in te pakken en je te grijpen om je mee te slepen in haar fraaie liedjes.

Een opvallend liedje is ‘Icarus’ dat gaat over de Griekse mythologie maar dan vertaald naar de hedendaagse tijd waarin hij geraakt wordt door een elektriciteitslading. Het lied draagt ze op aan Xavier. Overigens wordt ieder van de elf composities aan iemand opgedragen. Bovio slaagt erin om een album lang te blijven boeien. Sommige momenten als het lied ‘Icarus’ trekken de bijzondere aandacht maar het algemene beeld van het album is dat het van een constante hoge kwaliteit is. Zelfs na zo’n vijf draaibeurten is er nog geen echte favoriet aan te wijzen anders. Alles opnieuw luisteren is precies wat je met dit in eigen beheer uitgebrachte en wel verzorgde album zou moeten doen. Opnieuw in zijn geheel tot je nemen en genieten.

The Yearlings – Skywriting

Twaalf jaar nadat de band uit Utrecht het eigenlijk voor gezien hield is er nu eindelijk het derde album. Skywriting is ontstaan in de afgelopen twee jaar toen de bandleden eigenlijk weer kriebels kregen om weer eens samen te spelen en te creëren. Als dat leidt tot een album zoals we nu voorgeschoteld krijgen, dan mogen we eigenlijk niet klagen. Deze lange incubatietijd heeft een kwaliteitsalbum opgeleverd dat ik nog vaak zal draaien. Voor wie de band nog niet kende, wordt de nieuwsgierigheid gewekt naar de overige twee albums. Het titelloze debuut het tweede album Utrecht hebben mij in het verleden niet bereikt. Gelukkig biedt Spotify snel een oplossing om ook de twee voorgangers snel te kunnen beluisteren.

Wat opvalt is dat The Yearlings met het nieuwe album een stevige klasse zijn gegroeid ten opzichte van het debuut uit 1999. Al bij de openingstrack, tevens het titelnummer, ‘Skywriting’ heb ik het gevoel naar een album van R.E.M. te luisteren; de zang van Niels Goudswaard klinkt als Michael Stipe, maar we horen nog meer grootheden voorbij komen. Als de heren samen zingen dan kan je haast niet ontkomen aan een vergelijking met The Jayhawks. Luister in dat laatste geval maar eens naar ‘My Deliverance’ waar de drie stemmen van Olaf Koeneman, Niels Goudswaard en Léon Geuyen mooi harmonieus horen samensmelten. Geen misselijke vergelijkingen die de lat voor de luisteraar natuurlijk wel heel hoog leggen als je dit zo leest zonder het album te kennen.

Het dozijn liedjes op dit derde album zijn zonder uitzondering van een hoge compositorische kwaliteit en zijn in de studio gesmeed tot heerlijke liedjes. Wie naar de teksten luistert, zal merken dat liefdes en ander leed de onderwerpen zijn van de liedjes van Koeneman. Dit alles tezamen maakt het een eerlijke maar vooral ook een heerlijke plaat. De heren van The Yearlings zullen niet teleurstellen als je naar het album gaat luisteren.