Strawinsky als bindmiddel tussen hoge en lage cultuur

Negentig jaar nadat Strawinsky’s werk voor het eerst werd opgevoerd in Parijs, wil dirigent Simon Rattle het ballet introduceren bij een nieuw publiek in Berlijn. Veel van de tweehondervijftig jonge dansers die voor dit project zijn aangetrokken, komen uit een kansarm milieu en zijn vrijwel onbekend met klassieke muziek. Om deze rusteloze kinderen en pubers binnen 45 dagen klaar te stomen voor het podium is dan ook geen geringe opgave. Thomas Grube en Enirique Sánchez Lansch, een Duitse en een Spaanse filmmaker, zagen in deze potentiële ramp-in-wording een mooi onderwerp voor een documentaire. Het duurde een jaar om de tweehonderd uur filmmateriaal dat het duo aan het dansexperiment overhield, in te korten tot een honderd minuten durend verslag.

Eenzaam

Gelukkig is Rhythm is it! meer dan een simpele registratie geworden. Tussen de dansoefeningen en de orkestrepetities door maken we kennis met de sleutelfiguren uit de documentaire. Zowel dirigent Simon Rattle als Royston Maldoom, de ietwat excentrieke choreograaf die verantwoordelijk is voor de dansers, blijken een eenzame jeugd te hebben gehad. Het waren respectievelijk muziek en dans waardoor ze “ontwaakten” en een levensdoel vonden. Dat gevoel proberen ze over te brengen op de jonge dansers, maar die kunnen de benodigde concentratie niet altijd opbrengen. Van tijd tot tijd nemen de filmmakers enkele jongeren terzijde en vragen naar hun ervaringen.

Boeiend contrast

Grube en Sánchez Lansch werkten tijdens dit project voor de eerste keer samen, maar beiden hadden daarvoor al een aantal documentaires gemaakt. Die ervaring heeft zich uitbetaald. De beide regisseurs zijn er in geslaagd om van Rhythm is it! een verhalend geheel te maken. Doordat de dansers een bepaalde ontwikkeling doormaken, en je de personen in de documentaire steeds beter leert kennen, raak je steeds meer bij het onderwerp betrokken. Alleen tijdens de repetities van de Berlijns Filharmonisch Orkest lijkt een zeker afstand te worden bewaard tot de muzikanten. Maar daardoor ontstaat er wel een boeiend contrast tussen de schijnbaar vlekkeloze sessies van de Berliner Philharmoniker (die overigens nooit eerder tijdens repetities zijn gefilmd) en de lawaaiige kinderen in de gymzaal.

Een ramp is deze uitvoering van Le Sacre zeker niet geworden, met dank aan de inspanningen van de charismatische Maldoom. Het is alleen wel jammer dat de filmmakers zo weinig laten zien van de omvang en het eindresultaat van het project. Slechts een fractie van de tweehonderdvijftig dansers verschijnt in beeld. Dat de jongeren uit maar liefst 25 verschillende landen afkomstig zijn, vertaalt zich nauwelijks naar de film. En het uiteindelijke optreden, waar bijna twee maanden naartoe is geleefd, komt aan het einde een beetje kort aan de orde. Toch blijft het steeds duidelijk hoe bijzonder het contact tussen de ‘hoge’ cultuur van het orkest en de ‘lage’ cultuur van de kansarme jongeren is. Dit, aangevuld met de inspirerende muziek van Strawinsky, maakt Rhythm is it! zeker de moeite waard.

Lees ook het interview met Thomas Grube.