Brokeback Mountain gaat uit van eigen kracht
Alles in de Wetten van Keplers Brokeback Mountain drijft op suggestie. De geluiden, de videobeelden en niet in de laatste plaats Proulx’ prachtige, poëtische teksten, die tussen de regels door het meest spreken. Het sobere, maar fantastisch werkende decor van ruw timmerhout, dat zonder moeite staat voor een hoge bergweide, het kantoor van de baas, een tentje in de kou of de bijkeuken van een huis. De verteltrant, die maakt dat een vrijscène ook uitstekend rechtop zittend kan worden vertolkt. Alleen de twee acteurs gaan onvoldoende op in dit suggestieve spelletje; zij ‘zijn’ vooral en ‘schijnen’ weinig.
De Wetten van Kepler maakte een grote klapper met de rechten om als eerste in de wereld Brokeback Mountain op het toneel te zetten, maar haalde er tegelijkertijd een groot risico mee in huis. Want op hetzelfde moment viel het door Ang Lee verfilmde verhaal over twee homoseksuele cowboys in steeds meer prijzen en kregen steeds meer mensen de film te zien. En als toneelstuk opboksen tegen een succesvolle rolprent is geen sinecure.
Luisterrijke suggesties
~
De wereld van Willem Schouten als Ennis en Sieger Sloot als Jack is simpel. Een man houdt van vrouwen en krijgt er kindjes mee. Om brood op de plank te brengen, moet hij hard werken. Beide heren solliciteren op een baantje als schaapherder en gaan samen een kille zomer lang de eenzame hoogte van Brokeback Mountain op. Daar ontdekken ze, zonder al te veel omhaal en poespas, elkaar en komt de complexiteit hun bestaan binnengeslopen. Hun verdere leven lang worstelen ze met gevoelens die geen plek mogen krijgen. Jack heel expliciet, Ennis meer in zichzelf gekeerd. Het motto van het stuk: ‘If you can’t fix it, you gotta stand it.’
Kort en goed: gastregisseur Jos van Kan komt met zijn toneelversie ruimschoots weg. Hij creëerde een stuk dat volledig los staat van de film en gaat daarbij uit van eigen kracht. Hij hield zich perfect aan de lijn en ook aan de geest van het verhaal, maar speelde met alle andere facetten. Zijn prijswinnende vondst: de twee acteurs die in een werkelijk nergens verwarrende afwisseling soms een personage en dan weer verteller zijn.
Annie Proulx’ kabbelstroompje aan mooie woorden levert sowieso een aanlokkelijk hoorspel op – de schrijfster presteert het om in al haar extreem luisterrijke taal veel meer te suggereren dan daadwerkelijk te zeggen. Van Kan pikt dat prachtig op in zijn vertaling. Hij speelt ermee door in zijn regie andere dingen te laten zien dan de toeschouwer hoort en stopt ook in zijn verdere enscenering veel suggestie. Kou, vuur, weidsheid, ongemak, genegenheid: we zien het niet echt, maar het is er wel allemaal. De regisseur voegde er bovendien een in de novelle en de film ontbrekend scheutje humor aan toe; zeer welkom in dit tamelijk trage en serieuze verhaal.
Anticlimax
~
Maar al dat moois maakt Brokeback Mountain niet tot een geslaagde exercitie. Klein minpuntje is dat Van Kan op een paar momenten de magie van de suggestie doorbreekt daar waar die juist aan kracht zou hebben gewonnen door haar te handhaven. Dat gebeurt bijvoorbeeld op het moment dat Jack en Ennis elkaar weer ontmoeten na vier jaar hun eigen levens met hun gezinnetjes te hebben geleid. Ze vertellen daarover terwijl ze op tien meter afstand van elkaar staan. Als ze elkaar niet alleen in woorden maar uiteindelijk toch ook in daden omhelzen, verwordt de potentieel grootste climax tot de grootste anticlimax. Jammer.
De grootste misser zit echter in de vermogens van de acteurs. Willem Schouten en Sieger Sloot spelen de tekst op zich best aardig, bewegen zich prima over het podium en voelen zich zichtbaar op hun gemak in het stuk. Bovendien heeft Sloot een fijngevoelige, warme zangstem, die nog aan kracht wint als de iets mindere zanger Schouten invalt voor een tweestemmig lied. Maar hun personages blijven ondanks de dubbele lagen in de levens van de cowboys tamelijk eendimensionaal; we krijgen geen doorkijkje in hun zielen. Ze vertellen het wel, maar ze laten het niet zien. En daardoor mist het spel de suggestie die dit Brokeback Mountain verder zo bijzonder maakt. Dat maakt dat deze toneelversie van de Wetten van Kepler het nét niet voor elkaar krijgt het publiek de twee complexe levens te laten (mee)beleven.
Brokeback Mountain is nog tot 31 maart 2007 te zien. Klik hier om erachter te komen waar.
