Vlaamse slapstick

Ik kende Henrik Ibsens stuk eigenlijk niet. Ik wist dat het als klassieker gezien werd, dat het draaide om een zekere Peer Gynt die allerlei spannende dingen meemaakt, en dat het zich gedeeltelijk in Noorwegen afspeelt. Een erg summiere samenvatting, maar op zich klopt het.
Peer Gynt is het verhaal van, inderdaad, Peer Gynt, een jongen van 18 die droomt over zijn toekomst als rijk man, maar ondertussen eigenlijk niet zonder zijn moeder kan. Als hij naar een bruiloft in zijn dorp gaat, gaat hij er op de één of andere manier met de bruid vandoor (ongetwijfeld zonder dat hij zelf begrijpt hoe hem dat nou gelukt is). De dorpelingen verbannen hem, en Peer verlaat Ingrid, ‘zijn’ bruid, omdat hij een ander meisje dat hij op diezelfde bruiloft had ontmoet, een zekere Solvey, maar niet vergeten kan.

Peer trekt de wereld in, en verschillende keren lijken zijn belevenissen (met de trollen in het bos, de nomaden in de woestijn) zijn eerdere confrontaties op de bruiloft te spiegelen. Peer verlaat bijvoorbeeld wederom een vrouw, omdat hij te dromerig is om de verantwoordelijkheid op zich te nemen. Zoals het hoort keert Peer weer terug naar Noorwegen als een oud, maar rijk man, en het is de liefde van Solvey, die al die tijd op hem heeft gewacht, die hem redt. Een lang stuk, dat zeker, maar er gebeurt genoeg, lijkt me. Maar wat Het Toneelhuis er van heeft gemaakt…

Charlie Chaplin

Het begint veelbelovend: het hele podium is bedekt met een laagje water, belicht door felle verlichting, en van rechts komt een wat sjofele persoon op die een matras met daarop het bewegingloze lichaam van zijn moeder met zich meesleept. Als publiek vraag je je meteen wat dit betekent. De belofte wordt niet ingelost. Het Toneelhuis heeft hier en daar enkele elementen van Peer Gynt genomen (er komt een bruidspaar in voor, het water stelt de natuur voor, en de hoofdrolspeler heet inderdaad Peer), en daar een voorstelling omheen gebouwd die meer slapstick is dan wat anders. Eigenlijk komen de oude films van Charlie Chaplin of Laurel & Hardy nog het dichtst in de buurt.

Geen tekst

Van de rijke scènes die Ibsen heeft geschreven is veel verdwenen. Er komen geen trollen of groene vrouwen in het bos in voor. De nomaden in de woestijn zijn gereduceerd tot een (toegegeven: grappige) mop die de bruidegom vertelt. En Peer praat niet. Peer, de hoofdrolspeler, de dromer die grote verhalen vertelt, heeft geen woord tekst. Jan Bijvoet, die Peer speelt, slaagt er wel in om af en toe de dromerigheid over te brengen via gezichtsuitdrukkingen, maar daar blijft het bij.

Creatief

Ik klink misschien erg negatief, en dat is niet helemaal terecht. Uit theatertechnisch oogpunt heb ik zeker goede dingen gezien. De bak water, die nergens dieper dan 5 centimeter is, wordt door Peer behandeld alsof het meters diep is. De paar elementen uit het origineel die wel gebruikt zijn (de bruid, Peers moeder) zijn ook erg creatief verwerkt.

Tarantino

Jan Bijvoet zegt: “Het heeft geen zin om nog de originele, integrale versie van Peer te spelen nu we een snelheid à la Quentin Tarantino gewend zijn. Onze kijk- en luistercultuur is sterk geëvolueerd.” Leuk en aardig, maar om het stuk tot vijf kwartier slapstick in te korten gaat wel erg ver. En laten we eerlijk zijn, is de Tarantino-periode, Kill Bill ten spijt, niet al bijna tien jaar voorbij?

Al met al was het een erg creatieve interpretatie van Ibsens toneelstuk, en alle lof voor het lef om dat te doen. Maar ik kan niet zeggen dat het een geslaagde bewerking was. Als je als theatergroep denkt je een modern publiek niet langer het originele stuk kan voorzetten, en dan met zoiets komt, vind ik dat bijna een belediging.